TRAVAIL, MODE D EMPLOI

Pedagogisch dossier

TRAVAIL, MODE D’EMPLOI In het kader van het seizoen kunst en samenleving DABA Maroc

Place Sainte-Catherine 44 Sint-Katelijneplein - Bruxelles 1000 Brussel Info T. +32 (0)2 279 64 44 / 52 [email protected] | [email protected] www.centrale-art.be

Van De Elektriciteitscentrale naar de CENTRALE for contemporary art De Elektriciteitscentrale opende in 2006 zijn deuren. Dit centrum voor hedendaagse kunst van de Stad Brussel werd naar de vorige functie van het gebouw genoemd: het was de eerste elektriciteitscentrale van de Stad Brussel die tussen 1901 en 1903 in gebruik was. Met 3 tijdelijke tentoonstellingen per jaar was het vanaf het begin het streefdoel om een zo groot mogelijk publiek te sensibiliseren voor hedendaagse kunst en – naast het debat over kunst - een openheid voor een kritische blik op de maatschappij en wereld te stimuleren. Gefinancierd en beheerd door de stad is het een dynamische ruimte die zich verplicht ziet open te staan voor wat er in de wereld, Europa, de stad en de wijken gebeurt en zo te beantwoorden aan wat Brussel zo bijzonder maakt, de diversiteit van haar bewoners en de rijkdom van hun culturen. Daar het landschap van de hedendaagse kunst heelwat veranderingen heeft gekend sinds haar ontstaan in 2006, was het noodzakelijk dat dit centrum voor hedendaagse kunst van de Stad Brussel haar identiteit een nieuw profiel gaf. Naast de verandering van de naam en de grafische vormgeving werd ook het team versterkt en geeft de artistieke leiding meer aandacht aan de Brusselse kunstenaars en dit binnen een internationaal perspectief. Met de aanwerving van een publieksverantwoordelijke, Claire LABYE, en een communicatieverantwoordelijke, is dit voor de CENTRALE for contemporary art een nieuwe start.

Een nieuwe identiteit, drie pijlers De nieuwe identiteit van de CENTRALE for contemporary art heeft een programma gestoeld op 3 pijlers onder de artistieke leiding van Carine Fol. >> Een triënnale van de Brusselse kunstscholen, georganiseerd in nauwe samenwerking met een tweetalige commissie van hun directeurs en docenten, waarbij telkens een Europese stad te gast is die het internationale karakter van het evenement benadrukt. De première van dit ambitieuze project is voor 2014 gepland. >> Gesteund door een maatschappelijke of filosofische bespiegeling die alle expressievormen omvat, thematische - en groepstentoonstellingen voor te stellen die bij gelegenheid ook de specifieke kijk van een kunstliefhebber, schrijver, musicus weergeeft. >> Verkennen van de eigentijdse kunstcreaties in Brussel, gaststad voor heelwat kunstenaars uit alle windstreken en steun aan de Brusselse kunstenaars binnen een internationaal perspectief, telkens in dialoog met een buitenlandse in- of outsider artist.

De filosofie van de CENTRALE for contemporary art >> Ontwikkelen van een programma dat zich herkent in de hedendaagse problematiek. >>

De belangstelling voor hedendaagse kunst bevorderen en het voor iedereen toegankelijk maken.

>>

De grenzen van de kunst in vraagstellen, de twijfel invoeren, het nadenken over kunst stimuleren door de integratie van kunstenaars die zich aan de rand van de officiële kunst bevinden.

>>

De dialoog, het uitwisselen van ideeën en het deelnemen aanmoedigen.

>>

Een dynamische plek zijn voor een aangename ontmoeting en uitwisseling tussen de verschillende actoren van de kunstwereld (curator, kunstenaar, kunstscholen, critici) en het publiek.

>>

Een kwaliteitsvolle en ondersteunende dienst aanbieden in overeenstemming met de verwachtingen en behoeften van elke doelgroep.

>>

Zich opstellen als agent voor sociale cohesie door het ontwikkelen van samenwerkingsverbanden met psychosociale en culturele centra in de wijk met de hulp van een culturele bemiddelaar.

>>

Het waarderen van individualiteit en toe te laten iedereen zijn talenten te ontdekken door het organiseren van creatieve en interactieve activiteiten voor alle leeftijden.

Het team van de CENTRALE for contemporary art DIRECTIE Pascale SALESSE ART DIRECTION Carine FOL WETENSCHAPPELIJK MEDEWERKER Joan VANDENBERGHE UW CONTACT Claire LABYE, Publieksverantwoordelijke

Programma 2012/2013 TRAVAIL, MODE D’EMPLOI

16-11 2012 / 20-01 2013

In het kader van het seizoen kunst en samenleving DABA Maroc De tentoonstelling Travail, mode d’emploi brengt zeven jonge Marokkaanse kunstenaars samen die erg betrokken zijn bij het actuele debat over identiteit, culturele oorsprong en de plaats van de kunstenaar in een constant veranderende maatschappij. Geluidsinstallaties, video’s, performances en installaties zijn de media dat ze gebruiken om de realiteit met een zeker engagement te vermelden. CURATOR Charles-Olivier GOHY

PERFORMATIK

22-02 / 25-02 2013

In samenwerking met Kaaitheater Twee lichamen. Ze trekken elkaar aan, stoten elkaar af, zoeken weer toenadering. De heftige fysieke actie wordt op een fascinerende manier een bevreemdende videoinstallatie. Na het legendarische MAYBE FOREVER werken de Amerikaans-Belgische choreografe Meg STUART en haar Oostenrijkse collega Philipp GEHMACHER opnieuw samen. – De Standaard. Met de kunstwerken van Angel VERGARA, Philippe VANDENBERG, Mohammed TARGA & Tom WOESTENBORGHS.

L’ORIGINE DES CHOSES

08-03 / 09-06 2013

In samenwerking met het Centre national d’arts plastiques de France (CNAP) Het CNAP is één van de belangrijkste culturele instellingen van Frankrijk. Het hangt af van het ministerie van Cultuur en Communicatie en werpt zich tegelijk op als institutionele partner en economische actor van het artistieke leven uit alle vormen van visuele hedendaagse kunst. Een selectie van werken uit deze openbare verzameling, opgebouwd met internationaal werk, bevraagt de grenzen van de kunst, van haar wording door een proces, van haar zich tonen en haar relatie tot de toeschouwer die, zoals Marcel DUCHAMP schreef, “het kunstwerk maakt”. CURATOREN Carine FOL & Sébastien FAUCON

BAZAR BELGE (werktitel)

21-06 / 29-09 2013

Een coproductie Klara – Musiq 3 Claude BLONDEEL is cultuurredacteur bij Klara, maar werkt ook voor Radio 1 en 2 en Studio Brussel. Als kers op de taart van zijn carrière (op 30 juni 2013 legt hij zijn functies neer), organiseert hij een tentoonstelling met werk van zijn favoriete kunstenaars. Deze fanaat bouwt zijn reis door de Belgische hedendaagse kunst op in dialoog met moderne werken die de tand des tijds doorstaan hebben en ons nog altijd weten te beroeren. CURATOR Claude BLONDEEL

INDIAN JOURNEYS. JOHAN MUYLE

18-10 2013 / 19-01 2014

In het kader van het europalia.india festival Sinds 1995 verblijft Johan MUYLE geregeld in Chennai (het vroegere Madras), waar hij werk ontdekt van schilders die gespecialiseerd zijn in het ontwerpen van filmaffiches voor Bollywoodfilms. Geïnspireerd door deze grote affiches en altijd even gefascineerd door hun subversieve beeldtaal, begint hij aan een reeks monumentale installaties waarbij stedelijke en volkse, oosterse en westerse, kunstexpressies gecombineerd worden. De tentoonstelling in de CENTRALE for contemporary art analyseert een maatschappelijk en cultureel fenomeen: het einde van een ambacht en een kunstvorm. Sinds enkele jaren hebben de meeste van die ateliers immers hun deuren gesloten. CURATOR Carine FOL

DE CENTRALE / box IS ER !

In oktober 2012, werd de CENTRALE /box in de CENTRALE for contemporary art opgericht, met elke maand nieuw werk van jong talent, een werk uit een museum, een galerie, de keuze van een collectioneur. De box heeft haar plaats binnen het totaalproject van de CENTRALE for contemporary art en zet haar dynamisch karakter een tandje bij. De box krijgt een duidelijke link met de B-Gallery, hét platform voor jonge kunstenaars van de Stad Brussel. In het kader van thematische tentoonstellingen zullen ook oproepen naar jonge kunstenaars worden gelanceerd. PROGRAMMA Tijdens TRAVAIL, MODE D’EMPLOI 15-11 2012 > 20-01 2013 15-11 > 09-12 Annabelle Guetatra 13-12 > 06-01 2013 Joris Perdieus 08-01 > 20-01 2013 Resultaten van de workshop voor radiofonische creatie door Saout Radio in samenwerking met Brussel Behoort Ons Toe

16-11 2012 / 20-01 2013 mar > dim | din > zon | Tue > Sun 10:30 > 18:00

Mustapha AKRIM / Mohamed AREJDAL / Younes BABA-ALI / Mohssin HARRAKI / Mohammed LAOULI / Mohamed EL MAHDAOUI / Simohammed FETTAKA

TRAVAIL, MODE D’EMPLOI © Younes Baba-Ali

E.R | V.U. Bruxelles - Musées - Expositions asbl | Brussel - Musea - Tentoonstelling vzw - Affichage culturel exempt de timbre | Culturele aanplakking vrij van zegel - art.127 / design by www.xlsgraphic.com

Place Sainte-Catherine 44 sint-Katerijneplein | Bruxelles 1000 Brussel T. +32 (0)2 279 64 44 | 52 [email protected] | [email protected]

www.centrale-art.be

TRAVAIL, MODE D’EMPLOI In het kader van het seizoen kunst en samenleving DABA Maroc CURATOR Charles-Olivier Gohy Ter gelegenheid van het seizoen rond kunst en samenleving DABA Maroc worden Mustapha Akrim, Mohamed Arejdal, Younes BabaAli, Mohamed El Mahdaoui, Simohammed Fettaka, Mohssin Harraki en Mohammed Laouli aangezocht om nieuwe producties voor te stellen, waarvan een aantal met betrekking tot de Stad Brussel en haar stadsomgeving. Deze jonge kunstenaars maken gebruik van audio, video, performances en zelfs installaties om met een zeker engagement hun realiteit uit te beelden. Een maatschappij in beweging “DABA staat voor het heden, het nu, niet zonder een vorm van urgentie en zelfs met een vleugje ongeduld”. Het seizoen rond kunst en samenleving dat ons door Les Halles wordt voorgesteld, wil ons laten kennismaken met een nieuw Marokko in volle beweging. De kunstenaars die door Fabienne Verstraeten (directrice van Les Halles en curatrice van DABA Maroc) en Driss Khrouz (coördinator van DABA Maroc in Marokko) geselecteerd werden, zijn niet noodzakelijk de bekendste, maar wel “mensen die durven pleiten voor verzet, die gaan voor verandering naar een open, moderne, burgerlijke en democratische samenleving waar jongeren,

vrouwen en vrijheid gerespecteerd worden”. Hoewel Marokko onder Hassan II sinds 1993 al grondige hervormingen heeft ondergaan, vooral op vlak van familierecht, beleeft het land nu ook een zekere culturele renaissance sinds Mohammed VI in 1999 aan de macht kwam. Marokko lijkt meer en meer overtuigd van het idee dat de opwaardering van het culturele leven integraal deel uitmaakt van de strategie van duurzame ontwikkeling. De voorbije jaren heeft het land verschillende (voornamelijk muziek)festivals georganiseerd om zijn cultuur in de kijker te plaatsen, en werden er al tal van culturele voorzieningen op poten gezet. Bovendien biedt DABA Maroc de perfecte gelegenheid om de rijkdom van het culturele verleden van Marokko te belichten door alle roots van het land aan bod te laten komen: de Berberse (nu het Amazigh dat in de laatste constitutie van 2011 eindelijk als officiële taal werd erkend), de Arabisch-islamitische, de Sahrawi en de Joodse. Op die manier wil Marokko een boodschap uitdragen van integratie en respect voor andere overtuigingen en gevoeligheden “die ingaat tegen samenlevingen die zondebokken creëren, die anderen uitsluiten en stigmatiseren en de ingrediënten van verdeling en geweld in zich dragen”. Ten slotte weerspiegelt DABA Maroc de verwarring waarmee Marokko te maken kreeg sinds de explosie van de Arabische revoluties, nu bijna twee jaar geleden.

TRAVAIL, MODE D’EMPLOI In Marokko werd een groot officieel netwerk van de artistieke praktijk in het leven geroepen door de Fransen tijdens het Protectoraat, waardoor het opnemen van de Marokkaanse kunst in de “Europese moderniteit” werd bevorderd en de plaatselijke productie aan het Westerse model werd onderworpen. Vanaf de jaren ‘70 kende de beeldende kunst in Marokko een aanzienlijke groei en toenemende populariteit. De Artistieke productie, toen nog grotendeels beperkt tot de schilderkunst, ondernam pogingen om zich te definiëren tussen de traditie en de moderniteit, haar specificiteit en relatie tot de wereld. Het was wachten op de huidige generatie kunstenaars om de gebruikte media gediversifieerd te zien, en de kunstproductie zich emancipeerde van een te directe link met de traditie en een te sterke Europese invloed. Sinds de jaren ‘80 zijn we getuige van de opkomst van ‘niet-westerse’ kunstenaars, inclusief Noord-Afrikanen, in de internationale hedendaagse kunst. Deze trend werd versneld door de oprichting van de Institut du Monde Arabe in Parijs, geopend in 1987, en de organisatie van een aantal baanbrekende tentoonstellingen zoals Les magiciens de la Terre, Parijs 1989, waar Afrikanen, Oceaniërs en Aziaten samen werden tentoongesteld met Europeanen en Amerikanen. “Een zogezegd geëngageerde kunst omdat ze verdedigt, onthult of getuigt, beleeft een opmerkelijke opgang in de Arabische wereld van de plastische kunst”. Te meer omdat ze door bepaalde politieke leiders of religieuze groepen in de Arabische landen vandaag nog steeds met de vinger wordt gewezen of bekritiseerd. Kunstenaars spelen dus nog steeds een rol van oppositie. Bovendien wil de jonge generatie kunstenaars afstand nemen van de kunstmarkt, door eerder het onderzoek dan de productie van een afgewerkt en dus

verkoopbaar object op het voorplan te zetten. Zo toont de tentoonstelling Travail, mode d’emploi werken die vaak met weinig middelen werden gerealiseerd, in tegenstelling tot het ingekaderde of op een sokkel geplaatste kunstwerk voor decoratiedoeleinden, zoals er zoveel bestaan. Voor deze jonge Marokkaanse kunstscene volstaat het niet meer om op de politieke actualiteit of de culturele en sociale situatie van haar land te reageren. Zij stelt vooral het statuut van het kunstwerk en van de kunstenaar in Marokko in vraag. Want, het moet gezegd, de overheidssteun voor cultuur blijft bespottelijk (grote evenementen worden nog te vaak door privésponsors gefinancierd) en de kunstenaars zelf worden ook zelden gesteund.

BibliograFie

Leïla RHIWI, La réforme du code marocain de la famille, Ceras – revue projet n°282, septembre 2004. URL : http://www.ceras-projet.org/index.php?id=1342 Guy DUPLAT, Au Maroc, « des arts rebelles et citoyens », (entretien avec Driss Khrouz, coordinateur DABA Maroc au Maroc), La Libre Belgique, 03 septembre 2012. URL : http://www.lalibre.be/culture/selection-culturelle/ article/764218/au-maroc-des-arts-rebelles-et-citoyens.html Le programme de la saison artistique avec l’avant-propos de Samir Addahre, ambassadeur du Royaume du Maroc, ainsi que l’édito de fabienne Verstraeten, la commissaire de DABA Maroc et directrice des Halles de Schaerbeek. URL : http://www. dabamaroc.com/dbfiles/mfile/1400/1437/DABA_programme.pdf Dans la revue Diptyk. L’art vu du Maroc n°15 (octobrenovembre 2012) : Aurélie Martin, Syham Weigant, Driss Khrouz. Un acte politique à support culturel, p.73. Yasmina Naji, Petit plaidoyer en faveur de l’art engagé, pp.84-85. Syham Weigant, Younès Baba-Ali, « Je suis un emmerdeur, je pratique une forme de provocation light. », pp.86-91. URL : http://www.diptykmag.com/

Didactische activiteiten in het kader van TRAVAIL, MODE D’EMPLOI Interactieve rondleiding

1u00

Ontdek de tentoonstelling onder begeleiding van een deskundige die u de context van de tentoonstelling en alles wat u moet weten over de tentoongestelde kunstenaars uit de doeken doet. De leerlingen worden bij de uitleg betrokken in de vorm van vragen en antwoorden.

Creatief bezoek

1u30

Alle leerlingen vanaf het lager tot het middelbaar onderwijs worden uitgenodigd om tijdens het bezoek aan de tentoonstelling creatief aan de slag te gaan rond de tentoongestelde werken. Ongeacht het soort oefening (beeldhouwen, mondelinge uitdrukking, theater of redactie) krijgt iedereen de kans om op een creatieve manier te reageren op wat hij/zij ziet en uit te drukken wat hij/zij daarbij voelt. Een manier om het bezoek intens te beleven en naar school terug te keren met een positieve indruk van deze ervaring.

Gecombineerd bezoek (bezoek + workshop)

2u00

Niets beter dan tot actie overgaan om zich de hedendaagse kunst eigen te maken! Na een rondleiding langs de meest representatieve kunstwerken van de tentoonstelling gaan de leerlingen naar een workshop. Aan de hand van een van de tentoongestelde werken wordt het thema van de workshop uitgewerkt. En dan is het aan elke leerling om daarop te reageren vanuit zijn eigen ervaring en persoonlijkheid. Wees niet verlegen, we gaan u helpen uw talenten te ontdekken! Wij willen de leerkrachten aansporen om actief aan de bezoeken deel te nemen, niet alleen in de begeleiding van de groep, maar ook en vooral tijdens de creatieve activiteiten. We vinden het immers belangrijk dat u dit bezoek even intens kunt beleven als de leerlingen en dat u de kunstervaring die wij u bieden met hen kunt delen. © Philippe De Gobert

De thema’s van de workshops (naar keuze) Identiteit Het identiteitsvraagstuk staat niet alleen centraal in het seizoen rond kunst en samenleving DABA Maroc, maar is ook zeer opvallend aanwezig in deze tentoonstelling, omdat het jonge kunstenaars zijn die kunst gebruiken om hun plaats te vinden in de huidige samenleving. Tussen traditie en moderniteit, de Arabische cultuur en die van het westen, is elke handeling een uitdrukking van hun complexe identiteit. Tijdens deze workshop hebben we het over de persoonlijke geschiedenis van de leerlingen, met behulp van een stamboom. Voor de jongsten vertrekken we van hun naaste omgeving en het dagelijks leven; met de oudste leerlingen hebben we het over de complexiteit van relaties overal ter wereld.

Mohamed AREJDAL Itnani Fi Wahed

Mohssin HARRAKI Arbre généalogique 5

Mohssin HARRAKI Frontières

Objecten het gebruik, de culturele waarde, de zin en de verleiding ervan Verschillende tentoongestelde kunstenaars creëren hun werk met dagelijkse gebruiksvoorwerpen die ze van hun functie ontdoen of in een nieuwe context plaatsen. Zo krijgen ze een nieuwe betekenis of worden ze een vorm van kritiek op de omgeving waaruit ze afkomstig zijn. Door met de allerkleinsten collages te maken en met de oudste leerlingen een assemblage in 3D te maken, willen we alledaagse voorwerpen uit onze omgeving anders bekijken en onze houding ten opzichte van die voorwerpen in vraag stellen.

Mohssin HARRAKI La forte faible, et le faible fort

Younes BABA-ALI Carroussa sonore

Younes BABA-ALI Parabole

Geluid Voor verschillende tentoongestelde kunstenaars speelt geluid een prominente rol in hun werk. Of het nu gaat om geluiden uit het dagelijks leven of om een echte geluidsmontage, we vinden het belangrijk om niet alleen de blik, maar ook het gehoor van de leerlingen te ontwikkelen. Het is de bedoeling de geluidsmogelijkheden van onbeduidende voorwerpen of situaties te verkennen, en in groep aan een geluidsmontage te werken.

Younes BABA-ALI Tic nerveux

Mohssin HARRAKI Voice Bread

Arabische kalligrafie Het engagement van de kunstenaars is ook zichtbaar in de symbolische teksten of zinnen die de hele tentoonstelling kracht bij zetten. Arabische kalligrafie is de ideale manier om zich meteen in de Arabische cultuur onder te dompelen. Daarom is er voor de allerjongste leerlingen een workshop rond de pennenstreek en voor de oudere leerlingen een workshop over de ordening van de schrijfwijze. Bovendien herontdekken we het schrift aan de hand van andere dan de traditioneel gebruikte materialen en er is ook een workshop die meer aandacht besteedt aan de betekenis en de boodschap.

Mustapha AKRIM Article 13

Mustapha AKRIM Sans salaire

Mustapha AKRIM Sans salaire bis

De CENTRALE op maat! Indien nodig passen wij onze formules graag aan uw specifieke wensen aan. Neem gerust contact met ons om samen een rondleiding op maat te organiseren. Wij kunnen eventueel ook bij u op school langskomen.

Workshop voor kinderen, tentoonstelling MINDSCAPES © Philippe De Gobert

Resultaten fotoworkshop Mindscapes © Stad Brussel

Onderhoud met de fotograaf Stephen SACK tijdens een workshop-bezoek, samen met Claire Labye, tentoonstelling MINDSCAPES © Stad Brussel

Praktische info open van dinsdag t/m zondag 10u30 > 18u. Gesloten op feestdagen 24-12 & 31-12 2012 Open buiten de uren op aanvraag Sint-Katelijneplein 44 - 1000 Brussel - T. + 32 (0)2 279 64 44 / 52 E-mail: [email protected] - www.centrale-art.be HET TEAM Dienst Cultuur van de Stad Brussel– CENTRALE for contemporary art Brussel-Musea-Tentoonstellingen vzw Pascale SALESSE, Directrice , CENTRALE for contemporary art Carine FOL, Art Director, CENTRALE for contemporary art Joan VANDENBERGHE, Wetenschappelijk medewerker, CENTRALE for contemporary art UW CONTACT Claire LABYE, Publieksverantwoordelijke, CENTRALE for contemporary art T. +32 (0)2 279 64 48 // [email protected] ONZE TARIEVEN €5 € 4 > 60+; Groep (min. 10 pers.); Studentenkaart volwassenen € 2,50 > Studentenkaart (18-26 jaar); Werkzoekende (attest); Lerarenkaart € 1,25 > Carte jeune; Art. 27 Gratis > -18 jaar ; Groepsbegeleider ; ICOM ; AICA Sodexo VRIJ BEZOEK Voor een geïndividualiseerd bezoek, gelieve ons vooraf te verwittigen en het tijdstip van uw komst te reserveren. In de mate van het mogelijke ontvangen wij u met een korte inleiding over de tentoonstelling. Maximaal 2 groepen op hetzelfde tijdstip. INTERACTIEVE RONDLEIDING (1U) € 50 Max 20 leerlingen/gids; maximaal 2 groepen op hetzelfde tijdstip. CREATIEF BEZOEK (1U30) 6 € /leerling Max 15 leerlingen/gids-animator; maximaal 2 groepen op hetzelfde tijdstip. GECOMBINEERD BEZOEK (BEZOEK + WORKSHOP) (2U00) 7 €/leerling; min 10 leerlingen Max 15 leerlingen/gids-animator; maximaal 2 groepen op hetzelfde tijdstip. TOEGANG METRO Sint-Katelijne / Beurs / De Brouckère TRAIN Central Station

Place Sainte-Catherine 44 Sint-Katelijneplein - Bruxelles 1000 Brussel Info T. +32 (0)2 279 64 44 / 52 - www.centrale-art.be