TRANSFORMATIE VAN HET BELEVENISMUSEUM

TRANSFORMATIE VAN HET BELEVENISMUSEUM

1

COLOFON Jacobus Trijsburg

-

tekst, advies & eindredactie

Ben Boersema Tienke Brouwer Wim Aalderink

- - -

redactie redactie redactie

Aebele Trijsburg

-

trompe l’oeuil objecten

Peter van der Heijden -

cinema

Jopie Beumkes

-

communicatie

Sander van Voorst

-

vormgeving, special effects

© 2014 Winterswijk, Stichting exploitatie Het Museum in het Hart van Winterswijk

2

Ten geleide Voor u ligt het inrichtingsplan van het belevenismuseum dat geprojecteerd is in de Meddosestraat in het hart van Winterswijk. Drie panden, eertijds een bakkerij, een kruidenierswinkel en een kledingmagazijn zullen in de nabije toekomst als een tijdscapsule toegang verschaffen tot het boeiende verleden van deze plaats. Ons doel is mensen bewust te maken van het feit dat we als samenleving staan op de schouders van onze voorouders, dat we deel zijn van de geschiedenis, of je wilt of niet. In allerlei verbanden, als familie en als buurt, als inwoners van een plaats en van een regio in Gelderland, enz. Onze werkwijze is het gemeenschappelijk verleden naar voren halen als de kraamkamer van veel van wat nu vanzelfsprekend lijkt en vaak niet begrepen wordt. Wij denken in een wereld van drie dimensies te leven, maar de vierde dimensie, die van de tijd, is zeker zo belangrijk. Wie niet weet waar hij vandaan komt, zal ternauwernood beseffen waar we heen gaan. Herbeleving staat centraal. Dat doen we door met oorspronkelijke objecten te werken, authentieke materialen. Alle zintuigen staan op scherp, of het nu gaat om het bereiden van voedsel of een handvaardigheid, dan wel het beleven en ondergaan van impressies. Het gaat om heel de mens. Wij misten nog de naam, want als we spreken van het belevenismuseum hebben wij het over een specifiek soort museum en niet over de identiteit van Winterswijk. Gebleken is dat de achterban van de Vereniging Het Museum en de exploitatiestichting kan zich vinden in de naam “Wereld van Wenters - belevenismuseum van Winterswijk”. Wij hopen van harte dat iedereen zich daarin zal herkennen.

Hoofdstuk 6 bevat de fotografische impressie als leidraad voor het inrichtingsproces dat wij met de vrijwilligers van het Belevenismuseum willen doorlopen. Bouwers en technici, collectiebeheerders en documentalisten, historici en leden van de oral history groep, denkers en doeners, allen zijn van belang en worden bij dit proces betrokken. Gelijk met de verspreiding van dit basisdocument roepen wij onze vrijwilligers op om zich aan te melden voor deelname. Doen kunnen we alles, maar alleen allemaal samen. Wij zijn er klaar voor, u toch ook? Tienke Brouwer – Boekschoten, voorzitter Vereniging Het Museum Winterswijk Wim Aalderink, voorzitter Stichting exploitatie Het Museum in het Hart van Winterswijk Winterswijk, 15 april 2014

3

1.0

Transformatie naar het Belevenismuseum

In 2012 verscheen het Ondernemingsplan voor de doorstart van het Museum in het Hart van Winterswijk. Dit voorzag de verhuizing van de museumcollectie naar een museumdepot in De Tuunte, nu bekend onder de naam Museumfabriek. Ook de documentaire collectie zou hier onderdak vinden. Daarnaast zou hier ruimte komen om de leskisten voor het onderwijs en de herinneringskoffers en mini-exposities voor de zorgcentra samen te stellen. Ook was er ruimte gepland voor het Juniorlab, waarin het aanbod aan Winterswijkse bodemschatten voor de jonge onderzoeker bereikbaar, toegankelijk en bruikbaar zou worden. De inrichting is met beperkte middelen, maar met groot enthousiasme en inzet van vele vrijwilligers ter hand genomen. Aan verbetering wordt de nodige aandacht besteed, maar het gebrek aan financiële middelen beperkt vooralsnog de mogelijkheden om het geheel de uitstraling te bezorgen die het verdient. Registratie en digitalisering van de collectie vinden hier op verantwoorde wijze plaats. Op aanvraag kunnen bezoekers een rondleiding krijgen door de Museumfabriek. Twee cliënten met een verstandelijke beperking zijn gedurende enige dagdelen werkzaam. Sinds maart 2013 functioneert op deze locatie het Historische Informatiepunt (HIP) als een streekhistorisch documentatiecentrum met de collecties van de Bibliotheek Winterswijk en van de Vereniging Het Museum. Per 1 juli 2013 heeft ook De Huusker, het Centrum voor Natuur en Milieueducatie zich bij dit geheel gevoegd. De voorziening voor de zorgcentra gaat in februari 2014 officieel van start, de productie van herinneringskoffers en mini-exposities is al eerder op gang gekomen. Door fondsenwerving kunnen een lift en een invalidentoilet gerealiseerd worden zodat in april 2014 de Museumfabriek voor iedereen, ook voor mensen met een fysieke beperking, beter toegankelijk wordt. Intussen heeft de woningcorporatie De Woonplaats het drietal panden aan de Meddosestraat als beoogde locatie voor Wereld van Wenters casco gerestaureerd. Nu in 2014 de exploitatiestichting op de locatie Meddosestraat tijdhuisjes mag gaan inrichten, kan een zorgvuldige selectie uit de museumcollectie voor deze unieke locatie tot stand komen. In samenwerking met zorgaanbieder De Lichtenvoorde zal een grensverleggend, innovatief en voorbeeldstellend museumconcept gestalte krijgen. In dit inrichtingsplan vindt de lezer een samenvatting op hoofdlijnen. Uitwerking in detail en realisatie volgen na verwerving van voldoende financiële middelen op basis van de beschikbare begroting.

4

1.1

Positie van Wereld van Wenters

De Meddosestraat is één van die straten in het centrum van Winterswijk die reuring teweeg kan brengen in dit uitgaansgebied. Het is een aanloopstraat waarvan het ene uiteinde raakt aan de rondweg en de rotonde met een P-plaats nabij. Het andere uiteinde komt uit op de Markt waar we het grootste en oudste monument van Winterswijk vinden: de Jacobskerk. Daar komen bovendien de aanloopstraten uit de andere windrichtingen samen. Het centrum van Winterswijk kent een aardig bestand aan winkels en ligt als een eiland omringd door een rondweg waaraan diverse publieke gebouwen en voorzieningen liggen. Om te beginnen vindt de treinreiziger die het Station Winterswijk verlaat, daartegenover het nieuwe Gemeentekantoor. Hoewel Winterswijk geen stadsrechten kreeg, ontwikkelde dit fors uitgevallen dorp wel een centrumfunctie dankzij een aanzienlijke markt (1531); historisch geografen herkennen wel een pre-stedelijke kern, kijkend naar de terug gevonden grachten. In vogelvlucht komen we de synagoge tegen, het oude Raadhuis, enkele kerken, de Schouwburg, de Tricot, ons toekomstige Belevenismuseum, Park de Scholtenbrug en nabij de Villa Mondriaan weer een kerk, daarachter de Tuunte, waar zich de Museumfabriek bevindt en tenslotte het muziekgebouw Boogie Woogie; dit alles ligt op loopafstand van elkaar. Het winkelbestand van Winterswijk kent volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek de grootste variatie in de oostelijke regio; genoemd is een totaal van 220 winkels naast vele terrassen. Er zitten 56 branches, wat één meer is dan in Enschede, waar ruim 157.000 inwoners worden geteld. Landelijk gezien staat Winterswijk op de 28ste plaats. Een gezellig dagje shoppen kan men in Winterswijk ook nog eens elke laatste zondag van de maand, binnenkort wordt ook die beperking losgelaten. Het centrum bedient een regio van naar schatting 100.000 inwoners, veel groter dan de 30.000 inwoners die de gemeente Winterswijk telt. De extra toestroom is zeker toe te schrijven aan inwoners en toeristen uit aangrenzende Nederlandse gemeenten, maar een opvallend groot aandeel komt absoluut uit het Duitse grensgebied. Voorzichtige schattingen gaan in de richting van 40 – 45 %. Maar willen wij inschatten hoeveel publiek er is voor specifieke voorzieningen als musea, dan dienen wij wel te beseffen dat het profiel van het winkelende publiek en de bezoekers van de wekelijkse markten niet 100% overeenkomt met de cultuurtoerist. Uit onderzoek blijkt het gemiddelde aantal overnachtingen in de gemeente Winterswijk jaarlijks uit te komen op ca. 650.000, en dat is zeer onderscheidend voor de Achterhoek. Ter vergelijking telt de gemeente Lochem qua verblijfstoerisme ca. 300.000 overnachtingen. Toen het museum nog op Scholtenboerderij Freriks was gevestigd haalde men in topjaren gemiddeld 10.000 bezoekers, maar in 2010 telde men 5.000 bezoekers, merendeels uit Winterswijk en de regio afkomstig. Daarentegen ontvangt de Jacobskerk jaarlijks 12.000 mensen en bezoeken jaarlijks 15.000 personen het Museum Markt 12 te Aalten. De voorspellingen voor de Villa Mondriaan gaan uit van een veelvoud daarvan, aanvankelijk 60.000, maar het streven is nu gericht op 45.000 bezoekers. In het afgelopen jaar hebben 10.000 mensen de

5

Villa Mondriaan bezocht, een mooie opmaat, in aanmerking genomen dat de officiële opening op 21 mei door HKH Prinses Beatrix plaatsvond, gevolgd door een openstelling, beperkt tot vijf maanden van dinsdag t/m zondag en de rest van het jaar alleen op zaterdag en zondag. Natuurlijk kan de zogeheten floor traffic in het centrum van Winterswijk een extra impuls voor museumbezoek opleveren. In dit verband zijn bezoekers van de schouwburg, de bioscoop, de kerken, van feesten en exposities, horeca en kermis en diverse evenementen evenzeer het vermelden waard. Zeker als we bedenken dat door de webwinkels een steeds groter percentage kooplustig publiek dreigt weg te blijven uit de vertrouwde winkelstraten van menig stadscentrum. Zorgen voor meer reuring door activiteiten op het gebied van kunst, cultuur, sport en ander vermaak wordt voor deze centra van levensbelang. Daarbij gaat het niet uitsluitend om de plaatselijke economie en de welvaart van een regio, maar evenzeer om welzijn en sociale cohesie. Daarom wil het bestuur van Wereld van Wenters zorgen dat zijn bezoekcijfers op deze locatie die van de vorige locatie gaan overtreffen en beoogt men een groei te realiseren na verloop van vijf jaar van 25.000 per jaar en hoger. Dit is alleen haalbaar als naast het ons-kent-ons publiek ook het elk-kent-ons publiek aangetrokken wordt door een ijzersterk en uitzonderlijk concept van ons Wereld van Wenters - belevenismuseum van Winterswijk. De nieuwe locatie in de Meddosestraat brengt uitdagingen met zich mee. Zowel een plek voor dagbesteding van mensen met een beperking als een Belevenismuseum. Twee instellingen die zich aan elkaar moeten aanpassen, maar ook ontzettend veel voordeel kunnen halen door goed samen te werken. Het zijn uiteenlopende publieksgroepen die gebruik kunnen maken van het aanbod en altijd geprikkeld moeten worden door wat ze beleven. Op basis van het Masterplan Marketing & Communicatie dat in samenwerking met Frappant te Aalten in 2013 tot stand kwam, alsmede een eerder onderzoek vanuit de Hogeschool voor Toerisme uit Breda naar publieksgroepen in Winterswijk, hebben studenten van de Fontys Hogeschool voor Communicatie te Eindhoven een strategisch Marketing & PR plan voor het Belevenismuseum gemaakt. Wij willen niet vooruitlopen op de implementatie daarvan. Niettemin willen wij de lezer graag een idee geven dat tegenover de soms lastige praktijk van een museaal aanbod voor een “breed publiek” een positieve benadering in combinatie met de nodige creativiteit een cultuuromslag kan veroorzaken.Vandaar de volgende schets: De bezoeker van het centrum drinkt gezellig zijn kopje koffie op het museumterras of in de entreeruimte van Wereld van Wenters. Deze bezoeker zal vaak niet echt voorbereid zijn op een museumbezoek. Daarom wordt het Belevenismuseum zo ingericht dat hier een nieuwsgierigheid wekkend deel van de museale collectie en presentatie zichtbaar is. De deur staat bij wijze van spreken op een kier en de bezoeker zal uitgedaagd worden om naar binnen te gaan of later terug te komen om zijn bezoek te vervolgen. De groepsbezoeker kan tevoren geïnformeerd zijn, uit interesse de website bekeken hebben of heeft via het georganiseerd educatief aanbod een beeld gekregen van wat verwacht mag worden. Veruit de lastigste bezoekers zijn zij die eigenlijk niet geïnteresseerd zijn en dit bezoek als een “verplicht” onderdeel van een georganiseerd bezoek beleven. Zulke bezoekers tref je in alle leeftijds-

6

categorieën en maatschappelijke geledingen, zoals scholen, clubs, buurt-, vak- en personeelsverenigingen. Een aanzienlijk deel van de bezoekers komt in groepsverband; een museumbezoeker komt zelden alleen. Het Belevenismuseum kan de ontvangruimte gebruiken om de bezoeker ontvankelijk te maken, zijn nieuwsgierigheid te wekken door aandacht te trekken, vervolgens te informeren wat hem te wachten staat, zodat de wens om verder te gaan ontstaat en wordt versterkt, zodat de volgende stap, het daadwerkelijk betreden van het eerste compartiment bijna vanzelf gaat. Deze aanpak stoelt op het AIDA-model, een marketing-model, dat vier achtereenvolgende stappen omvat, waarin de consument als het ware verleid wordt om een product aan te schaffen, in ons geval een museale belevenis te ondergaan. AIDA is een Engelse afkorting van Attention (= aandacht), Interest (=interesse), Desire (= verlangen) en Action (= actie). Het bezoek maakt meer kans op succes als het deel uitmaakt van een totaalbeleving, die een beroep doet op alle zintuigen, reuk, smaak, gevoel. Dat is bijvoorbeeld mogelijk door iets te laten consumeren, dat uit de bakkerij komt. Ook het oog en het gehoor kan men goed gedoseerde belevenissen aanbieden. Zo’n aanpak vraagt om speciale openingstijden en reserveringen via afspraak. Wereld van Wenters hoeft niet alle dagen volgens de winkeltijden voor algemeen publiek geopend te zijn. Juist in de daluren en buiten de winkeltijden zijn oneindig veel mogelijkheden voor het ontwikkelen van museumarrangementen in samenwerking met de groepsleiding. Zo kan er worden nagedacht over arrangementen met muziek, toneel, poëzie, korte verhalen, cabaret in combinatie met een etentje (via catering) in het Belevenismuseum op bijzondere locaties. Zo’n aanpak verdient verdere uitwerking, maar valt buiten het bestek van dit inrichtingsplan. Ons museale inrichtingsplan behandelt de fysieke presentatie van een representatieve selectie uit de museumcollectie mede in relatie tot de digitale mogelijkheden die zich aandienen. Naast het accent op beleving komt educatie expliciet onder de aandacht. Sleutelwoorden zijn voorbeeldstellend, innovatief en grensverleggend. Voorbeeldstellend: niet eerder combineerde een Belevenismuseum drie verschillende terreinen van zorg (Ouderenzorg, Jeugdzorg en zorg voor mensen met een beperking) met geschiedenis, kunst en cultuur tot een organisch werkend geheel. Innovatief: omdat van de nieuwste, digitale technieken met een hoge graad van bedrijfszekerheid gebruik wordt gemaakt. Grensverleggend: omdat hier gemikt wordt op het brede publiek, van jong tot oud, van inwoner tot toerist en letterlijk grensoverschrijdend als we de oosterburen hierbij betrekken. Maar ook grensverleggend ten aanzien van de gesegmenteerde samenleving, die hier doorbroken wordt door het Belevenismuseum zowel op onderwijs als integratie van de zwakkeren in de samenleving te richten, door geschiedenis, kunst en cultuur wat van en vóór iedereen is als verbindende schakel in te zetten. Door erfgoed met sectoren als zorg, onderwijs en toerisme te verbinden wordt niet alleen welzijn bereikt, maar krijt ook de economie van de regio een nieuwe impuls. Zie ook hoofdstuk 1.2.4 waar de kernwaarden voor het Belevenismuseum zijn geformuleerd.

7

1.2

Belevenismuseum in het Ondernemingsplan

Uitgangspunten voor het Belevenismuseum zijn in 2011-2012 vastgelegd in het Ondernemingsplan voor de doorstart van het Museum in het Hart van Winterswijk. Hier volgt een selectie en bewerking van de relevante passages uit het ondernemingsplan.

1.2.1 Herpositionering Het Belevenismuseum gaat de geschiedenis van de regio beleefbaar maken door enkele panden authentiek in te richten als tijdhuisjes. De ontwikkeling van deze ambitie is mogelijk dankzij de renovatie van een reeks monumentwaardige panden aan de Meddosestraat; we gaan terug in de tijd van de panden zelf door tijd- en sfeerbepalende elementen uit de museumcollectie op hun plek te zetten en reconstrueren waar mogelijk mono-functionele ruimten “alsof de tijd er heeft stilgestaan”. Deze belevenisruimten maken de culturele marktpositie van het Belevenismuseum tastbaar voor dagrecreanten & toeristen en voor inwoners (1). Door de publieke functie van Belevenismuseum te combineren met de uitgesproken sociale functie van leerwerkplek en dagopvang ontstaat een unieke meerwaarde (2). Dit overstijgt de ouderwetse functie van slechtweer voorziening, omdat demowerkers samen met gastheren en gastvrouwen zorgen voor de verbeelding van het DNA van de regio in het hart van Winterswijk (1 + 2).Voor de inrichting dienen objecten uit het museumdepot, dat ook collectie beschikbaar stelt voor het onderwijs (3) en de ouderenzorg (4). Bovendien wordt de collectie wereldwijd zichtbaar en bereikbaar via internet (5). Deze ambities zullen de maatschappelijke relevantie van het Belevenismuseum aanmerkelijk versterken. Het gaat hier om niets minder dan een absoluut onderscheidende herpositionering door een Belevenismuseum in het hart van Winterswijk te realiseren in combinatie met een museumdepot met een grote sociaal-culturele impact. Kort en bondig staat ons het volgende voor ogen: 1. De marktpositie als belevenisfaciliteit voor toeristen en inwoners wordt gerealiseerd door de renovatie en rehabilitatie van panden aan de Meddosestraat. Daardoor zal deze aanloopstraat wezenlijk bijdragen aan de verlevendiging en upgrading van het Hart van Winterswijk en deel worden van het centrum. 2. Hier wil Wereld van Wenters - het belevenismuseum van Winterswijk op basis van historische uitgangspunten werkplekken scheppen waar mensen met een beperking, langdurig werklozen of jonge werkzoekenden werkervaring kunnen opdoen of een zinvolle dagbesteding vinden. Ervan uitgaande dat deze locatie zich ontwikkelt tot een trainingsfaciliteit voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kan Wereld van Wenters mogelijk daardoor ook een leerwerkbedrijf worden. Graag benadrukken wij het unieke van deze situatie waarin demowerkers historische processen beleefbaar maken voor een algemeen publiek (kennis uit kunde) waardoor werkervaringplekken geen luchtfietserij zijn, maar dagelijkse realiteit.

8

1.2.2 Visie “Wie wat bewaart, heeft wat!” luidt het gezegde. Net zo goed als een archief het geschreven erfgoed bewaart, de bibliotheek het gedrukte erfgoed beschikbaar stelt, onze monumenten het gebouwde erfgoed vertegenwoordigen en ons landschappelijke erfgoed menselijke activiteit van eeuwen weerspiegelt, wordt dat verleden ook tastbaar dankzij het roerend erfgoed uit het museum. Niet alles wat iedereen bewaart, is erfgoed, maar wat (de Vereniging) Het Museum bewaart, vormt het roerend erfgoed van Winterswijk dat we gekregen hebben van de vorige generaties en geleend hebben van wie na ons komen. In die zin is het erfgoed van ons allemaal. Het is bestemd voor de samenleving en behoort tot het publieke domein. Het sluit aan op onze visie dat om zich thuis te voelen in de dimensies van tijd en ruimte iedereen zich iets van ons gemeenschappelijke erfgoed moet kunnen toe-eigenen. Dat gaat daarom ook gebeuren via Wereld van Wenters - het belevenismuseum,, waar bezoekers de geschiedenis van Winterswijk kunnen horen en zien, ruiken, voelen en proeven dankzij demowerkers die het immateriële erfgoed tot leven brengen in het doen, de handeling, demonstratie van verschillende ambachten. Tientallen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en vrijwilligers leveren zo een concrete bijdrage aan het functioneren van deze museale voorziening. Zij maken een unieke ambitie waar door vanuit de zorg tot participatie te komen, midden in de samenleving, in het hart van Winterswijk. Basisvoorwaarde voor het functioneren van Wereld van Wenters is de Museumfabriek, ons museumdepot c.a. in de Tuuntehal. Dat is de plek waar het basismateriaal ligt voor het inrichten van het Belevenismuseum en voor het vullen van de leskisten voor het onderwijs en de herinneringskoffers voor de zorgcentra. Hier is tevens de plek voor de voorbereiding van exposities, de ontvangst van onderzoekers en van leerlingen die komen klussen in het kader van hun maatschappelijke stage. Bovendien komt hier het Juniorlab, de plaats waar basisscholen terecht kunnen voor projecten zoals “Winterswijk onder de grond” en tenslotte het Historisch Informatie Punt, waar scholieren uit het vervolgonderwijs en overig publek terecht kunnen met onderzoeksvragen.

1.2.3

Dorp van Mondriaan

Vanuit de Museumfabriek kunnen bruiklenen aan derden worden geleverd. De digitale presentatie maakt het potentiële bruikleennemers eenvoudig om te selecteren op thema, onderwerp of een specifiek museumobject. Nu bestaat deze mogelijkheid reeds op zekere hoogte dankzij MUSIP (= museum inventarisatie project) waar vrijwel alle geregistreerde musea in Nederland aan meedoen. Ook de collectie in de Museumfabriek is te vinden via www.musip.nl, uitgesplitst in deelcollecties. Vaste bruikleennemer van de collectie Mondriaans van de Vereniging Het Museum is de Villa Mondriaan te Winterswijk aan de Zonnebrink. Het betreft werken van Piet Mondriaan sr., oom Frits Mondriaan en Piet Mondriaan jr. In samenwerking met het Haags Gemeentemuseum en dankzij

9

de persoonlijke inzet van velen, met name Wim van Krimpen, is op deze unieke locatie een biografisch museum ontstaan met een (inter)nationale uitstraling, mede op basis van bruiklenen van zowel het Haags Gemeentemuseum als van het Instituut Collectie Nederland en van particulieren. Op afzienbare termijn kan dit museum uitgroeien tot een USP (= unique selling point) voor Winterwijk, zelfs voor de provincie Gelderland. Onlangs is Wim van Krimpen voor zijn aandeel in de totstandkoming van dit museum geëerd met de erepenning van de gemeente Winterswijk. Om het rendement van de toename van de belangstelling voor een bezoek aan Winterswijk te maximaliseren is meer nodig dan terrassen met eet- en drinkgelegenheden. Het is van groot belang de voorspelbare toename van floor traffic van cultuurtoeristen in het Hart van Winterswijk vast te houden door meerwaarde te koppelen aan zo’n incidenteel bezoek. Profilering van Winterswijk als het Dorp van Mondriaan biedt allerlei kansen, variërend van een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte door waar mogelijk aan te sluiten op de sfeer in het werk dat Mondriaan in zijn jonge jaren maakte, tot en met de toepassing van het kleurenpalet van het neoplasticisme dat zijn latere werk kenmerkt. Villa Mondriaan kan meer zijn dan een onderscheidende en verrijkende toevoeging aan wat Winterswijk nu te bieden heeft. Om een transformatie te bewerkstelligen in het Hart van Winterswijk zullen gemeente, ondernemers en eigenaren in de omgang met de gebouwde omgeving keuzes moeten maken, gebaseerd op deze uitgangspunten. Dan ontdekt de cultuurtoerist in de toekomst niet alleen de Villa Mondriaan, maar wordt bovendien verrast door de ontdekking van het Dorp van Mondriaan indien Winterswijk onmiskenbaar sporen draagt van zijn gedachtegoed. In deze ontwikkeling past perfect het plan om in de historische panden aan de Meddosestraat ons belevenismuseum, Wereld van Wenters te vestigen en verder te ontwikkelen. De beoogde panden zijn slechts een zorgvuldige reconstructie verwijderd van het beeld dat de sfeer van het dorp uit de jeugd van Mondriaan ademt. De nijverheid en nering die daar tot leven kunnen komen, zijn nu geschiedenis, maar waren in zijn jeugd werkelijkheid. Wij betreuren dat het aanbod van moderne kunst in een verrassend modern gebouw als de Tricot – rijksmonument – op een steenworp afstand van de Meddosestraat, onverhoeds moest stoppen. Wij hopen op een nieuw initiatief om weer wisselexposities met eigentijdse kunst aan het veelzijdige Winterswijkse palet van kunst en cultuur toe te voegen.

10

1.2.4

Kernwaarden van Wereld van Wenters

De kernwaarden van Wereld van Wenters zijn: maatschappelijk relevant, zintuiglijk, duurzaam, verrijkend, spannend en inspirerend. Maatschappelijk relevant vanwege onze focus op het integreren van mensen met een beperking in het hart van onze samenleving en onze bijdrage aan de recreatie en educatie van respectievelijk ouderen en jongeren, alsmede van een breed publiek, vanuit onze visie dat erfgoed van iedereen is. Zintuiglijk omdat wij enerzijds authentieke objecten (B-collectie) en anderzijds historische processen inzetten vanwege de verstrekkende invloed, die de sensatie van zintuiglijke waarneming door aanraken, ruiken, proeven, zien en horen en anderszins meemaken op de beleving van mensen heeft. Duurzaam omdat voorzien wordt in de behoeften van het heden op manieren die voor de toekomst complicaties voorkomen of vermijden, zowel met betrekking tot mensen, processen als materialen. Verrijkend omdat het een blijvende indruk achterlaat op mensen. Mensen beleven na deze ervaring hun eigen wereld anders. Spannend: de belevenis is voor veel mensen spannend, omdat ze naast het horen en zien andere zintuigen méér aanspreken dan gewoonlijk is toegestaan in traditionele musea. Inspirerend: gidsen die als gastheer/gastvrouw optreden, verlenen aan het bezoek een persoonlijke toets, en inspireren de bezoekers.

11

1.3

De rondgang

De rondgang door het “Hart van Winterswijk” laat zich beschrijven in een aantal stappen, cf. de opbouw van een klassiek Grieks toneelstuk: proloog, parados, episoden en exodos.

1.3.1 Proloog De route die in de entreeruimte wordt afgelegd, vanaf de binnenkomst tot de museale presentatie van het Belevenismuseum, vormt de proloog. Het omvat visuele impressies, ondermeer bewegende infotainment beelden bij de onthaal en blikvangers bij garderobe, lockers, toiletten tot en met de toegang die tot de belevingsruimten leidt.

1.3.2

Parados

In het volgende stadium brengt een gastheer / gastvrouw de bezoeker naar de museale presentatie in de tijdscapsule waar de parados beleefd kan worden. Deze brengt ons van het heden naar het verleden in een diorama met telkens andere doorkijkjes in een verrassend perspectief. De nadruk ligt op beleving die via tekst, beeld en geluid plaatsvindt, maar ook door objecten aan te raken en door geur, die respectievelijk de tastzin en de reukzin prikkelen.

1.3.3

Episoden

Naar gelang de gemaakte afspraken over de taal (Nederlands, Achterhoeks plat, Duits, Engels, Frans) volgen de episoden onder leiding van een gids in aan elkaar geschakelde, opeenvolgende, afzonderlijke belevenisruimten, waar door middel van special effects per ruimte een totaalbeleving wordt geschapen. Teksten – lichteffecten – geuren – geluiden – aanraakbare objecten – bewegende beelden zorgen voor telkens nieuwe 360˚ diorama’s waarin de bezoeker wordt ondergedompeld.

1.3.4

Exodos

De laatste verblijfsruimte is voor de exodos bestemd. De bezoekers nemen plaats op banken of stoelen of komen aan een reling te staan op een ronddraaiend plateau. De noodverlichting gaat uit en op een tableau en rond ontrolt zich een panoramische reeks van diorama’s die de kijker verplaatst vanuit een schoolklas naar telkens een ander tijdsbeeld, van de industriële revolutie naar de middeleeuwen en via prehistorische samenleving eindigt de reis in het landschap in de ontstaansgeschiedenis van Winterswijk onder de grond, waar de kijker de sauriër Nothosaurus Winterwijkensis ontmoet. En dan stopt de tijdreis in het nu.

12

1.3.5

Theorie en praktijk

Het geheel vormt een zorgvuldig geprogrammeerde weg, een excursie vanuit verschillende invalshoeken, volgens het didactisch principe van de Mehrdarbietung. Wij gaan uit van de uniciteit van ieder mens en zijn vermogen om zowel bewust als onbewust via een persoonlijke mix aan leerstijlen nieuwe denkbeelden eigen te maken. Moderne inzichten, samengevat in de theorie van de leerstijlen van Kolb (zie: bijlage 1), dienen als uitgangspunt en komen in dit museaal inrichtingsplan uitvoerig aan bod. Dankzij de inbreng van gekwalificeerde museologen kunnen wij profiteren van onderzoek naar perceptie en semiotiek enerzijds en de toepassing van specifieke materialen anderzijds. Wij verwachten samen met hen, de vormgevers en de cineast de beleving en de betekenis van onze museale presentatie te kunnen versterken. Dankzij deze aanpak, waarin theorie en praktijk elkaar ontmoeten, ontstaat een resultaat van hoog professioneel niveau.

1.3.6

Uitgangspunten museaal inrichtingsplan

In dit museaal inrichtingsplan gaan wij ervan uit dat het kunnen waarnemen van de collectie voor de beeldvorming onmisbaar is. Waarnemen omvat veel meer dan alleen zien; ook via het gehoor, de reuk, de tastzin en de smaak ontstaan impressies bij de waarnemer die tot beeldvorming leiden. Gezien de doelstelling van Wereld van Wenters als belevenismuseum behoren bij de kennismaking met de museale collectie alle zintuigen telkens op scherp te staan. Zowel in de belevingsruimte waar het publiek, begeleid door een gids, doorloopt, als in de overige ruimten, moet men kunnen horen, ruiken, voelen en proeven en valt ook veel te zien. Aan de hand van museumobjecten wordt verbeeld hoe door de geschiedenis heen mensen in Winterswijk leefden en werkten.Veel laat zich illustreren met objecten, uitgebreid met tekst en ondersteund door beeld- en geluidsmateriaal. Ook de modernste hulpmiddelen krijgen een plek in de museale presentatie. Het eerder ontwikkelde museumconcept, dat gewijd was aan coryfeeën uit de geschiedenis van Winterswijk, wordt zo veel mogelijk meegenomen. Bekende en minder bekende Winterswijkers komen op die manier in een digitale eregalerij terecht. Uiteraard ontbreken niet: Piet Mondriaan (sr. en jr.), Gerrit Komrij, Max van Dam, H.Th.Kuipers-Rietberg (= verzetsvrouw “Tante Riek”), Tunnekes Trude. Bijlage 5 biedt een overzicht.

13

2.0

Wereld van Wenters is vernieuwend

Het doorstartplan omvat zowel een museumconcept als een bedrijfsplan en is zorgvuldig doorgerekend op haalbaarheid. Het nieuwe bestuur streeft er naar de museale presentatie hand in hand te laten gaan met educatie en arbeidsparticipatie. De educatie is gericht op alle doelgroepen, maar in het bijzonder op jeugd en jongeren in het kader van onderwijs. De participatie behelst mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het bestuur heeft de ambitie om voor een vernieuwd museumconcept te gaan waarin de museale belevingsroute als belangrijkste trekker wordt gerealiseerd. Het is onze wens om op termijn nog een tweede belevingsroute te ontwikkelen, waar ruimte is voor nieuwe ideeën. Deze ruimte zal worden ingericht in de noodzakelijk geachte verbinding tussen de “bakkerij” en het “kledingmagazijn”. Ten aanzien van de collectie meldt het doorstartplan dat deze digitaal beschikbaar komt. Voor dit nieuwe artistieke concept is samen met vormgevers en museologen een uitvoeringsgericht nader gedetailleerd inrichtingsplan in ontwikkeling met als basis één doorgaande leerlijn bestaande uit de volgende “schillen”: • de website met een digitale toegang tot Wereld van Wenters; • de digitaal ontsloten collectie, o.a. aangevuld met verhalen & filmfragmenten; • en tenslotte Wereld van Wenters met belevingsroute. De fysieke museale presentatie omvat: • toegang tot de digitale museale collectie met mogelijkheden tot verdieping; • vernieuwende elementen & toepassing van ICT-technieken o.a. multi touch screens; • open depot collectie met publieksvoorzieningen in de Museumfabriek • Historisch Informatiepunt p/a Museumfabriek • Juniorlab met mogelijkheden tot fysiek contact met een selectie van museumobjecten • Persoonlijke rondleiding door gekwalificeerde gidsen, opgeleid door Gelders Erfgoed • Verwerking – om de ervaring een plaats te geven – na de belevingsroute

14

3. 0

Museumcollectie

Oorspronkelijk is de collectie in bruikleen verkregen van de Vereniging Het Museum. Begin 2010 was de collectieregistratie, na jaren noeste arbeid, op basisniveau voltooid. Naast een geautomatiseerde opslag van de gegevens is een begin gemaakt met de digitalisering van de collectie, d.w.z. digitaal fotograferen en opslaan. Ten gevolge van de sluiting van het museum op de Scholtenboerderij Freriks medio 2012 is de collectie in zijn geheel in de Museumfabriek, p/a De Tuunte in Winterswijk opgeslagen. Ter wille van de doorstart van het museum, waarbij enerzijds divers museaal gebruik van de collectie en anderzijds een digitale presentatie van de collectie zijn voorzien, is afronding van het juridisch fundament ten behoeve van de collectie noodzakelijk. Ook hangt de handhaving van de status van geregistreerd museum in Het Nederlands Museumregister af van de beschikbaarheid van deze collectie. Met de Stichting Het Nederlands Museumregister is hierover onlangs overeenstemming bereikt. Het is goed nieuws dat in 2013 zo kort na de sluiting van het museum op Freriks in 2012 de doorstart van het museum in de Museumfabriek een feit was en daarmee de continuïteit van de presentatie ervan gewaarborgd kan worden door in 2014 de Wereld van Wenters als belevenismuseum te ontwikkelen. Juist met dit oogmerk is in 2012 de Stichting Exploitatie Museum Winterswijk opgericht. Door fusie met de Stichting Freriks in 2014 zal in juridische zin een belangrijke hindernis genomen zijn en blijft de museumregistratie vooralsnog van kracht.

3.1

Collectieplan museumcollectie

Wij willen investeren in de kwaliteit en het gebruik van de collectie. Daarom wordt het Collectieplan uit 2009 geactualiseerd en zullen lacunes en doublures zichtbaar gemaakt worden. Aandachtspunten voor het Collectieplan vormen de depotvoorzieningen, de borging van de kwaliteit van collectieregistratie, behoud en beheer en de verwerving van ontbrekende unica. Tenslotte zal het Collectieplan richtinggevend zijn voor het collectiebeleid inzake onderzoek, publicatie en presentatie, mede door onderscheid te maken tussen kerncollectie en deelcollecties, en aandacht te geven aan de betekenis van de museumobjecten voor onderwijs, geschiedenis, kunst en wetenschap.

15

3.2

Digitalisering museumcollectie

De internationale museumdefinitie van het ICOM (International Council of Museums) rechtvaardigt de conclusie: “Zonder collectie geen museum”. De besturen van de Vereniging Het Museum en de exploitatiestichting onderschrijven deze museumdefinitie. Gelukkig kunnen we beschikken over een boeiende museumcollectie, opgebouwd dankzij de genereuze inbreng van generaties Winterswijkers. De collectieregistratie is op basisniveau voltooid. De registratie van de collectie was één van de voorwaarden voor toelating tot Het Nederlands Museumregister. Gelukkig kunnen we de collectie bovendien digitaal laten fotograferen op de nieuwe locatie in de Museumfabriek, hetgeen ons een gunstige uitgangspositie voor digitale presentatie op internet kan bezorgen. Met behulp van www.collectiegelderland.nl komt de museumcollectie de komende jaren onder handbereik van het publiek. Dit samenwerkingsverband van ruim 30 andere musea uit Gelderland timmert met deze website enorm aan de digitale snelweg en biedt nu al ruim 100.000 unieke bezoekers een zeer aantrekkelijk overzicht van wat Gelderland bewaarde. Het digitaal bereikbaar en toegankelijk maken van de collectie zal het gebruik onder meer voor doeleinden als studie en educatie stimuleren. Hiervoor wil het “Hart van Winterswijk” menskracht en middelen inzetten. Het Nederlands Museumregister geeft de musea sinds 1 januari 2012 bij de vernieuwing van de museumregistratie alle ruimte om te kiezen voor een maximale digitale toegang tot hun collecties naast een fysieke presentatie van hun topselectie. Naast de fysieke en de digitale presentatie, kunnen objecten vanzelfsprekend ook uitgeleend worden voor tijdelijke tentoonstellingen of als permanent bruikleen. Wat noodgedwongen in depot blijft, zou elders als (tijdelijk) expositiestuk kunnen functioneren. De digitale toegang faciliteert het zoeken door derden, waarmee het belang van de uitvoering van het deelproject Digitale toegang tot de museumcollectie nogmaals wordt onderstreept. Tenslotte biedt de inrichting van Wereld van Wenters een uitgelezen kans voor de presentatie van een nadere selectie uit de museumcollectie.

16

4.0

Ambitie

Onze ambitie is om onze museale onderneming als een sociaal cultureel educatief expertisecentrum op de kaart te zetten. De twee pijlers zijn: museale presentatie en educatie door middel van beleving in Wereld van Wenters en van educatie via “learning by doing” in de Museumfabriek. Het Belevenismuseum wordt een educatieve belevenis voor geëngageerde dagrecreanten, voor de onderwijsmarkt en voor de bedrijvenmarkt. De uitwerking van de ambitie zal leiden tot een versterking van de unieke positie die Wereld van Wenters inneemt als educatieve belevenis met een enorme impact. Er is een compleet “state of the art” MarketingCommunicatieplan in de maak, gefundeerd op een degelijk Masterplan. Het wordt gebaseerd op een uitgebreide marktverkenning en geheel afgestemd op de beoogde doelgroepen en ademt dezelfde ambitie. Dankzij de inzet van twee groepen leerlingen van de Fontys Hogeschool voor Communicatie te Eindhoven beschikken wij inmiddels over dit belangrijke gereedschap. Bovenal zal het Belevenismuseum een werkplek worden waar mensen met een beperking werkervaring kunnen opdoen of een werkplek kunnen vinden. Een nevendoel is om van Wereld van Wenters tevens een leerwerkbedrijf te maken. Hier kunnen leerlingen van ondermeer ROC’s en VMBO’s via praktijkgerichte stages en vakgerelateerde opdrachten droogzwemmen voordat ze volleerd in het diepe gegooid worden.

17

5.0 Educatie Wereld van Wenters Educatie is een belangrijke pijler van Wereld van Wenters. Scholen vormen verhoudingsgewijs de belangrijkste doelgroep. Een bezoek aan het museum maakte ook op de oude locatie al deel uit van het lesprogramma. Er zijn diverse onderwijsgroepen te onderscheiden die structureel deel uitmaken van de vaste kern van onze bezoekers: • Leerlingen basisschool, voornamelijk groepen 7 en 8: een zintuiglijke ervaring en een ontmoeting met de eigen leefwereld in historisch perspectief. • Leerlingen van ROC’s en andere beroepsopleidingen voor de zorg: begrip van en inspelen op de behoefte van personen met een beperking. • Leerlingen HAVO / VWO / HBO: verdieping van persoonlijke competenties in aansluiting op het competentiegericht leren, o.a. verkenning persoonlijke grenzen en behoefte, controle en samenwerken. • Studenten van instellingen van hoger beroepsonderwijs en universiteiten: verdieping en ondersteuning van het aangeboden curriculum. Samengevat schuilt de kracht van het educatieve programma in didactisch, onderwijskundig en psychologisch onderbouwde en geteste lesprogramma’s voor: • Basisonderwijs • Basisvorming VMBO • ROC gezondheidszorg en welzijn • VMBO kaderberoepsgericht en VMBO basisberoepsgericht • Voortgezet onderwijs HAVO / VWO • Hoge beroepsonderwijs / universiteit Succesvol schoolbezoek staat of valt met een goede voorbereiding van de klassen. Het draagt bij aan de bewustwording van de historische “gelaagdheid” van de leefomgeving en van de participatie van mensen met een beperking in de samenleving. Wij willen de bestaande lespakketten updaten en uitbreiden met nieuwe, naar gelang de behoefte bij het onderwijs en indien gewenst ook toegankelijk maken via de website e/o een app. Uiteraard is de realisering daarvan alleen mogelijk door eendrachtig samen te werken met Natuur- en Milieueducatie Centrum “De Huusker” en met Ine Bolk, coördinator van het kunst- en cultuuronderwijs in de gemeente Winterswijk.

18

6.0 Inrichtingsplan, fotografische impressie op basis van 3D montages Onderstaande fotografische impressie vormt de leidraad voor het inrichtingsproces dat wij met de vrijwilligers van Wereld van Wenters willen doorlopen. Bouwers en technici, collectiebeheerders en documentalisten, historici en leden van de oral history groep, denkers en doeners, allen zijn van belang en worden bij dit proces betrokken. Gelijk met de verspreiding van dit basisdocument roepen wij onze vrijwilligers op om zich aan te melden voor deelname. Doen kunnen we alles, maar alleen allemaal samen. Wij zijn er klaar voor, u toch ook?

Inrichtingsplan Het museum kent drie gedeelten: • De ontvangsthal • De oude bakkerij • Historie Diorama

De ontvangsthal Deze ruimte zal een open karakter krijgen met ruimte voor ontspanning (Tearoom) informatie en een kleine expositie mogelijkheid. Achterin is er een Eregalerij waar via touchscreens verschillende bekende Winterswijkers worden getoond met achtergrondinfromatie.

19

Entree naar museum Vanuit de ontvangsthal komt men in een ruimte waarin een straat in Winterswijk is verbeeld (de wanden zijn nageschilderd met reproducties van o.a.Van Dugteren) Om het idee te krijgen dat men midden in de straat loopt zijn de wanden 3D weergegeven. In het midden van de ruimte staat de dorpspomp. Als de bezoeker deze ruimte betreedt wordt hij verrast met geluiden van o.a.: rijdende koetsen en voorbij lopende mensen (klompgeluiden) Ook zijn stemmen mogelijk. Dit alles om een tijdsbeeld rond 1900 te creëren.

Kamer Bakkerij De volgende ruimte geeft de huiskamer van de bakkerswinkel weer. Deze ruimte is eenvoudig ingericht. In het midden een tafel met daarop de boodschappenboekjes, bestellijsten, pen en papier. Het raam aan de voorzijde laat een filmpje zien van het dagelijks leven rond 1900 (Meddosestraat met koetsen en voorbijgangers).

Winkel Bakkerij De volgende ruimte is als de winkel van de bakkerij ingericht. Als men de ruimte binnenloopt hoort men de winkelbel. De winkeljuffrouw (in historische kleding) achter de toonbank heet de bezoeker welkom. Ook is er de mogelijkheid om producten te bestellen (versnaperingen) die later bij de servicebalie kunnen worden afgehaald. De inrichting is verder traditioneel met alle artikelen die in een bakkerswinkel horen. Ook de geur van vers brood zal regelmatig te ruiken zijn. Ook de bekende zakkenstang en bekende koektrommels zullen hier te zien zijn.

Bakkerij Het proces van het bakken van brood en andere producten wordt door de ’bakker’ verteld en filmisch weergegeven. De bakkerij geeft de mogelijkheid voor

20

educatieve puzzels. Zo leert men wat de grondstoffen zijn en wat er nodig is om een bepaald product samen te stellen. Dit is mogelijk via een touchscreen. De bakkerij is zoveel mogelijk voorzien van oude gebruiksvoorwerpen. Voor het educatie gedeelte zullen touch screen schermen worden ingebouwd.

Voorraadkelder Deze is ingericht met glazen weckflessen, voorraadkannen/potten.Vooral zal hier de geurbeleving belangrijk zijn. Ook zijn hier oude recepten in te zien. In een (oud) boek zijn oude recepten - als oma’s kookboek - weergegeven. Deze recepten zijn bij de receptie op te vragen en kan men afgedrukt mee krijgen, eventueel kan men het hele kookboek aankopen.

Transport De volgende ruimte is ingericht als een pleintje. In het midden een boom met een bankje eromheen. De muren zijn voor een deel voorzien van oude dorpsgezichten van Winterswijk. Oude lantaarns aan de muren. In het straatbeeld staan: bakfietsen, bakkerskar en mogelijk ander transport uit die tijd. Ook hier weer een beleving in beeld en geluid.

Stijlkamer De ruimte naast het plein geeft toegang tot de huiskamer ingericht als tijdsbeeld. Als het huiskamerlicht dooft is er op een groot ingebouwd scherm (passend in het interieur) van tijd tot tijd een nagespeelde scene te zien over het leven van een bekende Winterswijker. Het zal het effect hebben alsof de bekende ‘Winterswijker’ bij de bezoeker in dezelfde ruimte aan tafel komt zitten. Deze wisselende invulling kunnen de huiskamers van o.a, Willink, Fam. Mondriaan of Gerrit Komrij weergeven. Ieder met zijn eigen verhaal.

21

Historie Diorama’s In deze ruimte beleeft men de Historie van Winterswijk. De bezoeker neemt plaats op een ronddraaiend plateau. Tijdens de voorstelling wordt het publiek langs verschillende fases van de geschiedenis van Winterswijk geleid. Beginnend bij een oude schoolklas. Teruggaand in de tijd zien we achtereenvolgens de industrialisatie, de Middeleeuwen, de landbouw en de oertijd met de sauriër Nothosaurus Winterwijkensis uit het Trias. Een totaalbeleving waar alle zintuigen geprikkeld worden.

22

Bijlage 1 Doelgroepbenadering met de leerstijlen van Kolb Voor de doelgroepbenadering hanteren we de doelgroeptypering van Kolb. Kolb gaat uit van vier verschillende leerstijlen die iedereen in een eigen volgorde doorloopt in het cyclisch leerproces: 1. 2. 3. 4.

concrete ervaring (kennen) reflectief observeren (introvert) abstract conceptualiseren (weten) actief experimenteren (extravert).

Dit levert vier verschillende doelgroeptypen op: 1. De dromer is een combinatie van concrete ervaring en reflectief observeren: kenmerk van de dromer is de waarneming (zien en horen). Museum-elementen voor een dromer; • Sfeer en impressie die past bij het onderwerp • Fantasierijk, poëtisch • Persoonlijke verhalen (ooggetuigen, ervaringen, maker / gebruiker van een voorwerp) • Veel verschillende informatie over een onderwerp in tekst, beeld en geluid • Fantasierijke teksten, gericht op fantaseren en brainstormen • Teksten die uitnodigen tot onderzoeken en nader bekijken van de voorwerpen 2. De denker is een combinatie van reflectief observeren en abstract conceptualiseren: kenmerk van deze bezoeker is de herinnering (denken). Museum-elementen voor een denker: • Wetenschappelijke modellen en theorieën. • Mogelijkheden bieden tot analyseren van en nadenken over een onderwerp • Onderzoeksvragen die uitdagen zelf mee te denken over het onderwerp • Feitelijke, abstracte, wetenschappelijke informatie • Experts of wetenschappers aan het woord • Informatie zodanig dat het onderwerp in een breder kader wordt geplaatst (tijdsbeeld, algemene stijlkenmerken van de periode waartoe het werk behoort) • Teksten met algemene informatie vertellen samen het verhaal van de expositie.

23

3. De beslisser is een combinatie van abstract conceptualiseren en actief experimenteren: kenmerk van deze persoon is de planning (doen). Museum-elementen voor de beslisser: • De presentatie is efficiënt, doelgericht, het praktisch nut komt tot uiting • De theorie wordt verduidelijkt aan de hand van de praktijk • De basiskennis over het onderwerp komt helder aan bod • Teksten worden verduidelijkt met schema’s en modellen • Het onderwerp wordt probleemoplossend gepresenteerd: eerst was het zo en nu is het verbeterd. 4. De doener is een combinatie van actief experimenteren en concrete ervaring: kenmerk van deze persoon is de uitvoering (voelen). Museum-elementen voor de doener: • Gericht op leren-door-doen en het ondergaan van een ervaring • Levensechte verhalen, problemen, voorbeelden • Sensationele, spectaculaire teksten • Weinig tekst, informatie bijv. via beeld en geluid • Het voorstellingsvermogen wordt geprikkeld. Duidelijk is dat het concept van Wereld van Wenters de doener het meest zal aanspreken, hij wordt immers bediend in zijn ervaringsdrang. Toch zal ook rekening worden gehouden met de andere leerstijlen. Bied bijvoorbeeld ook voldoende wetenschappelijke informatie (denker) en leg de link tussen theorie en praktijk (beslisser) en laat mensen aan het woord die vertellen uit eigen ervaring (dromer).

24

Bijlage 2 Modulaire en gefaseerde opbouw Afhankelijk van de financiën wordt gefaseerd en modulair opgebouwd. FASE I voor de opening, FASE II bij voorkeur ook mits lopende aanvragen tijdig worden gehonoreerd. FASE III wordt na de opening in gang gezet. Elk onderdeel kan gefaseerd uitgebreid worden.

UNIT

ONDERDEEL

OPLEVERING

Kruidenierswinkel Bilderbeek – Entree:

OPMERKINGEN

Meddosestraat 40, Winterswijk

Infotainment Centre

Introductiescherm

Fase 1

Eregalerij

Touchscreens (5)

Fase 1

Museumshop

Kruidenierswinkel

Fase 1

Interviewinstallatie

Minimaal 10 pers.

Fase 3

Bakkerij Mentink – Belevenismuseum:

Per scherm 5 pers.

Living legends

Meddosestraat 42, Winterswijk

Tijdscapsule

Transitiebelevenis

Fase 1

Levendige straatbeelden

Re-enactment film

Fase 1

Zijkamer winkel

Receptencahier

Minimaal 1 persoon

Fase 2

Voorraadkelder

Interactief spel

Multi touch screen

Fase 2

Bakkerij

Weetjesscherm

30 Weetjes

Fase 3

Dorpsplein

Spannende geschiedenis

Re-enactment film

Fase 1

Stijlkamer

Manufacturen Philips – Tableaus en rond:

Meddosestraat 38, Winterswijk

1. schoolklas

Onderwijs

Fase 1

2. industrielandschap

Textiel Winterswijk

Fase 1

3. middeleeuwen

Pre-stedelijke kern

Fase 1

4. agrarische samenleving

Boeren Winterswijk

Fase 1

5. Trias-periode

Notosaurus film

Fase 1

25

Bijlage 3

Planning Op hoofdlijnen ziet de planning er als volgt uit: 2014 – 2015 April - Mei - Juni :

research en ontwikkeling verschillende units FASE 1

Juli – Aug. – Sep.:

Start verbouwing t.b.v. belevingsroute



Opzet professionele organisatie



Start Marketingcampagne

Oktober:

Lancering eerst gereed gekomen units FASE 1

Okt. – Nov. – Dec.:

Testrondes, trainingen gidsen

Begin Januari:

Start bouw museum onderdelen

Half Maart:

Eerste publieke ontvangsten

Eind Mei:

Officiële opening

Aan een gedetailleerde planning wordt gewerkt.

26

Bijlage 4 Meddosestraat (citaat uit Ondernemingsplan inzake het Belevenismuseum) Beleving in het Hart van Winterswijk In het vernieuwde museum komt het publiek een bijzondere ervaring opdoen; een belevingsconcept met grote impact. Op verschillende niveaus raakt de belevenis de bezoeker. Door de ruimten in te richten als belevenisruimte, waar demowerkers op ambachtelijke wijze primaire productieprocessen kunnen demonstreren: in de moestuin, de bakkerij, de blauwververij etc. Per ruimte maakt men kennis met telkens een ander tijdsbeeld, geluiden en geuren verschillen, de inrichting en belichting zijn anders, elke ruimte heeft zijn een eigen kenmerkende atmosfeer en elk arbeidsproces is anders. Men krijgt respect voor mensen die beperkt zijn bijvoorbeeld op motorisch gebied en daardoor andere zintuigen op scherp moeten zetten. Een proces van verwondering naar bewondering wordt op gang gebracht. Menige bezoeker zal zijn kijk op mensen die anders zijn, moeten herzien als hij zich openstelt voor direct contact met andere mensen en hun verhalen, en ontdekt andere kanten van zichzelf en van het leven. Hij ervaart de creërende en aanpassende kracht van de ander. Weet hij zich hieraan over te geven, dan maakt hij een proces door dat hem voor altijd rijker maakt en verandert. Dit “Hart van Winterswijk” wordt de plek waar bezoekers samen met de Winterswijkse bevolking en mensen uit de omgeving, met ondersteuning van zorgverleners, welzijnsinstanties en vrijwilligers een unieke samenwerking tot stand brengen. Een samenwerking die bijdraagt aan een behoefte en past binnen de WMO-visie en de visie van het museum. De samenwerking tussen het museum en de medewerkers moet als een toegevoegde waarde functioneren waarbij het elkaar wederzijds versterkt.Van zorg naar participatie, midden in de samenleving, in het hart van Winterswijk. Vanuit de visie dat het museum de beleving, de ervaring centraal wil stellen, ligt het voor de hand mensen met een beperking daar een actieve rol bij te laten spelen. Ze zijn bij uitstek de meest betrouwbare schakel met de wereld waarin je het vooral moet hebben van het doen. Gevolg daarvan is dat het museum ook een plek is waar mensen met een beperking werkervaring op kunnen doen. Het museum ziet het als een belangrijk goed om toe te groeien naar een sociale onderneming waar mensen met beperkingen een zinvolle bijdrage kunnen geven aan het runnen van het bedrijf en het ontmoeten van bezoekers. Op meer plekken in Nederland zijn uitstekende voorbeelden te vinden van vergelijkbare sociaalculturele ondernemingen met verwante doelen. Hun functioneren werkt inspirerend en motiverend op de initiatiefnemers voor de doorstart van het museum. Het museum wordt een praktijkvoorbeeld waarin de culturele en de maatschappelijke functie matchen en een museaal verantwoorde presentatie mogelijk maken van processen, die alleen via beleving begrepen kunnen worden. Deze match past

27

in de WMO-visie. Samenwerking tussen zorgverleners, welzijn en vrijwilligers brengt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op een hoog niveau van participatie, betekenisvolle contacten en zinvolle activiteiten.Voor mensen met een beperking, langdurig werklozen en werkloze jongeren kan zo’n werkervaringplek een doorstart betekenen. De samenleving is afgestemd op “normale” mensen, mensen met een beperking zijn vaak samengebracht in speciale woon- en dagbestedingvoorzieningen. In dit museum krijgen zij een centrale rol waarbij de bezoeker ervaren kan dat zij een volwaardige, maatschappelijk betrokken, betekenisvolle meerwaarde leveren aan de samenleving en in het bijzonder aan beleving van de geschiedenis in Wereld van Wenters. Wereld van Wenters biedt een unieke kans om aan den lijve te ondervinden hoe onze en hun werkelijkheid er uit zien en welke toegevoegde waarde dit heeft.

De meerwaarde die de WMO kan bieden aan mensen met een beperking die begeleid worden door professionals en vrijwilligers van het museum is nog volop in beweging en deze biedt vele mogelijkheden. De WMO wil participatie bevorderen van mensen met een matige en ernstige beperking zodat zij in de samenleving zinvol deelnemen en meedoen. Het is aan de gemeente om het palet van mogelijkheden die de WMO biedt (werk, inkomen, participatie en zorg) aan elkaar te knopen en de samenhang in te richten. De participatie van mensen met een beperking in dit project is niet alleen afhankelijk van wat mensen zelf kunnen, maar minstens zo belangrijk is wat de WMO hen biedt om te participeren.Voor mensen met een indicatie voor begeleiding in de dagbesteding, maar ook anderen die zich begeven aan de onderkant van de arbeidsmarkt (WSW en Wajong) kan het museum een arbeidsplek zijn. Een plek waar zinvolle dagbesteding gegeven wordt en waar dagbesteding een bijdrage levert aan het functioneren van een museum dat een centrale plek inneemt in het Hart van Winterswijk

28

Bijlage 5 Bekende en onbekende Winterswijkers Markante personen kunnen door digitale presentatie weer tot leven komen. Er kan geput worden uit het uitgebreide film- en fotoarchief voor beeldmateriaal. Museumvoorwerpen die verbonden zijn aan deze personen en hun tijd leveren via de presentatie de nodige context. Portretten, verhalen en voorwerpen maken de geschiedenis tot een belevenis.

Bernrad Hij stichtte het eerste houten kerkje, de voorloper van de huidige Jacobskerk, in de achtste eeuw.Verbinding is te leggen met de Jacobskerk: het gebouw, de schilderingen, de beeldhouwwerken.

Dorpskind In de 15de eeuw werden afgedankte schoenen weggegooid, waaronder twee kinderschoentjes. Ze werden in een gedempte houten put op de Markt gevonden. Het eveneens in de put gevonden steengoed maakt de datering mogelijk. Het is ook de tijd van de oudste schilderingen in de Jacobskerk. Van Basten Batenburg Sinds 27 oktober 1501 beschikt deze familie over de Vicarie Sancti Nicolaï. Een vicarie is een middeleeuwse rechtspersoon naar kerkelijk en wereldlijk recht, bestemd om mensen van middelen tot opleiding en studie te voorzien.Verbinding is te leggen met het thema kerken.

Pastoor Rauwers Omstreeks 1600 ging deze geruchtmakende pastoor over tot de hervorming.Verbinding met het thema godsdienst ligt voor de hand.



Revius Predikant in Winterswijk en Deventer, dichtte de Overijsselse Zangen in de 17de eeuw. Er is een opmerkelijk verband met Gerrit Komrij. Verder is verband te leggen met de thema’s godsdienst en kerken.



W.Paschen In 1811 werd hij maire (= burgemeester) van Winterswijk, toen de plaats zelfstandig werd, los van de heerlijkheid Bredevoort. Dit houdt verband met de thema’s Franse Tijd en bestuursinstellingen.



“Spoor Jan” Willink i.s.m. GOLS station: Het gaat over ontwikkelingen in het verkeer rond 1880, met name bij het spoor. Samenwerking is mogelijk met het GOLS station.Verbinding wordt gelegd met de huidige situatie, o.a. de ligging van Winterswijk en de te verwachten krimp van de bevolking.

29



Piet Mondriaan i.s.m. Stichting Villa Mondriaan: De ontwikkeling van deze schilder begon in Winterswijk. De lijn Winterswijk – New York is uniek.



Scholte Hijink Het verschijnsel Scholteboeren in Winterswijk is uniek.Vanaf de 19de eeuw volgen we de aankleding van het landschap. Samenwerking met de Bataaf, waar een expositie aan de Scholten is gewijd.



Aron van Dam In de jaren ’30 van de 20ste eeuw was hij directeur van de Coöperatie, wethouder van de SDAP, tegenstander van de NSB-er Bos, stichter van de eerste schouwburg in Winterswijk en vader van de bekende schilder Max van Dam. Belangrijke thema’s zijn socialisme, arbeidersbeweging, Joden in WO II en de huidige werkgelegenheid en het socialisme nu.



Gradus Kobus 1879 – 1942, communisme, antifascistisch verzet. Affiches, ������������������ krantenberichten. Foto’s en gebruiksvoorwerpen van familieleden. Film en zang van communisten. Toespraken. Situatie woonhuis en grenswinkel. Concentratiekamp.

Nihom jaren ’30 Joodse gemeenschap WOII

Tante Riek verzetsheld WOII landelijk bekend.



Burgemeester Vlam wederopbouw, PvdA, herstel grenscontacten, verbinding Duitsland, economie.



Henk Krosenbrink / Willem Wilterdink dialect, oral history

30

Bijlage 6 Kroniek 2013 Velen hebben zich afgevraagd of ons plan niet al te ambitieus was. Geregeld komt de vraag hoe ver we met de realisatie zijn, sinds in 2012 het Ondernemingsplan voor de Doorstart van het Museum in het Hart van Winterswijk werd gelanceerd. Om te laten zien hoeveel er in het voorgaande jaar 2013 al is gebeurd, staat in deze Kroniek 2013 een kort overzicht.

2013 - maart – museumnieuws no. 144 •

• • •

•

In het depot staan de kasten op hun plek, de museale objecten krijgen hun plaats. De textiel afdeling is bijna ingericht, de schilderijencollectie hangt op naam. Nog vele dozen moeten worden uitgepakt. Er is een start gemaakt met het vullen van herinneringskoffers met objecten uit de collectie in samenwerking met de stichting Marga Klompé. Het Historisch Informatiepunt start op deze locatie in een eigen ruimte, opening in mei. We zijn een campagne begonnen om geld te generen om het Juniorlab fysiek te scheiden van het depot, alsmede voor de noodzakelijke lift zodat ouderen en mensen met fysieke beperkingen het depot in de kelder en het HIP op de eerste verdieping kunnen bezoeken en deelnemen aan de activiteiten. In de zomervakantie trekt De Huusker bij ons in, de samenwerking zal gecontinueerd worden. Lessen met ondermeer “ Winterswijk onder de grond” willen we gaan uitbreiden met projecten cultuurhistorie.

2013 - juni – museumnieuws no 145 •

•

•

• • •

Wij zijn blij met onze Museumfabriek, blij dat de Mondriaans van Vereniging Het Museum nieuwe plek hebben gekregen in Villa Mondriaan aan de Zonnebrink, blij dat Kunst Ende werk van Max van Dam tentoonstelt op een nieuwe plek twee deuren verder dan de oude. De Huusker trekt bij ons in; “Winterswijk onder de grond” kan weer plaatsvinden. Ine Bolk van Kunst Wijs is bezig met een creatief programma te ontwikkelen dat komend seizoen in de Museumfabriek kan plaatsvinden. De eerste vier herinneringskoffers zijn op de zorgcentra. Deze worden zowel door bewoners als begeleiders enthousiast ontvangen. Er wordt gewerkt aan kleine tentoonstellingen die geplaatst worden in vitrines in de zorgcentra van Marga Klompé, een nieuw fenomeen in Nederland op het gebied van erfgoed en zorg! Willem Sluiskes maakte van de verhuizing een prent waarin hij met gevoel van humor de situatie treffend vereeuwigde. Deze hangt nu in de Museumfabriek, pro memorie. De restauratie Meddosestraat schiet op; binnenkort mogen wij een kijkje achter de schermen nemen. De opening, mits wij genoeg geld hebben, vindt plaats in het eerste halfjaar van 2014. Het HIP in de Museumfabriek elke dinsdag- en donderdagmiddag open. Rondleiding op aanvraag mogelijk.

31

2013 - september – museumnieuws no 146 • • • •

• • •

De Huusker: kantoor en lesmateriaal zijn verhuisd naar de Museumfabriek en de geologische collectie is in de vitrines geplaatst. Rondom de Tuunte komen borden zodat iedereen de weg kan vinden. Het Juniorlab is een stapje verder. Het schoolseizoen kan beginnen. In Oktober zullen tentoonstellingen in de vitrinekasten in de vier zorgcentra worden ingericht De thema’s zijn : Koffie, de Lagere school, bruiloft en ondergoed en nachtkleding. Naast de ‘O jakoffers’ met dezelfde thema’s Op 19 oktober( in de maand van de geschiedenis) wordt de uitgave van het boekje: “Wandeling in de Franse tijd in Winterswijk” feestelijk ten doop gehouden Praktisch alle organisaties die met vrijwilligers werken kennen de zogenaamde vrijwilligersovereenkomst; ook wij gaan daarmee aan de gang. De oplettende lezer heeft waarschijnlijk het nieuwe logo al ontdekt. Het zal gebruikt worden door de hele organisatie.

2013 – december - museumnieuws no 147 • •

• • • • •

•

32

Het oude Lindemanwinkeltje, het pronkstuk in Freriks, wordt gerestaureerd door vakkundige mannen zodat wij onze winkel weer kunnen gebruiken in de Meddosestraat.. De Gelderse Museumdag op 19 oktober was een succes met wandeling in de Franse tijd en bezoek de Museumfabriek. Ongeveer 180 mensen kwamen die dag langs.Voor de lezing over de Scholten is wegens de toeloop uitgeweken naar de grote zaal in Boogie Woogie. VHM leden krijgen op vertoon van hun lidmaatschapskaart 3 euro korting op de toegang tot Villa Mondriaan. Juridische vervlechting Stichting Freriks en Stichting Exploitatie vindt eind 2013 plaats, is noodzakelijk voor de museumregistratie en is van groot belang bij subsidieaanvragen. De totale collectie, inclusief de geologische collectie en de bruikleencollectie werken van Piet Mondriaan Sr. ,Piet Mondriaan Jr. en Frits Mondriaan, is in deze registratie opgenomen. De geologische vondsten van Winterswijk en omgeving zijn zichtbaar in kasten en vitrines. Dankzij particuliere giften, een aantal fondsen en de PeGeWe fietsvierdaagse die aan ons 1.600 euro hebben overhandigd kan er gewerkt worden aan de realisering van noodzakelijke aanpassingen in de Museumfabriek. In april 2014 wordt een toiletgroep, inclusief een toilet voor rolstoelgebruikers, bij het Juniorlab gerealiseerd. Ook een lift die zowel naar de kelder als naar de eerste verdieping - naar het HIP - zal gaan. De restauratie van de panden in de Meddosestraat is waarschijnlijk aan het einde van dit jaar afgerond. Tijdens de kerstmarkt op 22 december kunnen de gebouwen worden bekeken.

INHOUD

Ten geleide................................................................................................................................. pag. 3

1.0



Transformatie naar het Belevenismuseum ......................................................................... pag. 4

1.1



Positie van het Belevenismuseum ...................................................................................... pag 5

1.2



Belevenismuseum in het Ondernemingsplan .................................................................... pag. 8

1.3



De rondgang ............................................................................................................................. pag. 12

2.0



Vernieuwing Belevenismuseum............................................................................................. pag. 14

3.0 4.0

Museumcollectie....................................................................................................................... pag. 15

Ambitie ...................................................................................................................................... pag. 17

5.0

Educatie Belevenismuseum.................................................................................................... pag. 18

6.0

Inrichtingsplan, fotografische impressie op basis van 3D montages............................. pag. 19

BIJLAGEN Bijlage 1 Doelgroepbenadering met de leerstijlen van Kolb........................................................... pag. 23 Bijlage 2 Modulaire en gefaseerde opbouw........................................................................................ pag. 25 Bijlage 3 Planning....................................................................................................................................... pag. 26 Bijlage 4 Meddosestraat (citaat uit Ondernemingsplan)................................................................. pag. 27 Bijlage 5 Bekende en onbekende Winterswijkers.............................................................................. pag. 29 Bijlage 6 Kroniek 2013............................................................................................................................ pag. 31

33

VERENIGING HET MUSEUM P/A POSTBUS 75 7100 AB WINTERSWIJK