Transformatie: Spiritualiteit & Leiderschap 1, door Nathalie van Spall Modern leiderschap wordt steeds vaker in verband gebracht met spiritualiteit en zingevingvraagstukken. De trend van spiritualiteit & leiderschap is de laatste jaren sterk in opkomst. Alle reden om eens te onderzoeken in een driedelige serie artikelen wat bedrijven hier mee kunnen. In dit eerste deel de achtergrond en essentie van spiritueel management. Spiritualiteit & management? Gaat dat samen? Als het aan de universiteit van Nijenrode ligt wel. Dit gerenommeerde instituut startte vorig jaar een leerstoel business spiritualiteit. Spiritualiteit wordt door sommige mensen nog al eens aangezien voor zweverig of in verband gebracht met het aanhangen van een religieuze stroming of kerk. Spiritualiteit hoeft echter alles behalve zweverig en religieus te zijn. Religie en spiritualiteit worden in de praktijk nogal eens met elkaar verward. Religie is gericht op een beleving van een externe God en veelal verbonden aan een instituut. De essentie van spiritualiteit is dat in ieder mens een intelligentie aanwezig is waarbij we ons alleen maar hoeven te herinneren wat we eigenlijk op een dieper niveau al lang weten. Naast het traditionele IQ, kwam ergens midden jaren ’90 het EQ van de grond en het motto van het begin van dit millennium lijkt de SQ ofwel spirituele quotiënt te worden. Het ontwikkelen van de SQ leidt tot de ontdekking van het ware zelf ook wel de diepere menselijke essentie genoemd. Is dit alles? Managers vragen zich op persoonlijk niveau steeds vaker af wat de zin is van het leven, waarom ze hier zijn en wat de zin is van hun bestaan. Vergelijken we religie met zingeving dan blijkt een recent onderzoek blijkt dat 45% van de managers niet gelovig is. 23% is dat enigszins en 31% behoort tot de groep van gelovigen. Op 5 procent van de managers na denkt bijna iedere manager wel eens na over de zin van het leven (zie kader). Vertaald naar organisatie niveau komt dit bijvoorbeeld naar voren in de essentiële missionaire vragen zoals “waarin ligt het bestaansrecht van dit bedrijf? Waar doen we het in essentie allemaal voor? En waarin ligt de unieke bijdrage van dit bedrijf aan de maatschappij?”. Hordes managers en ondernemers buigen zich daar tegenwoordig het hoofd over. En dat de antwoorden niet altijd een twee drie voor de hand liggen blijkt wel uit het feit aan de hoeveelheid brainstorms en vergaderingen er soms aan wordt besteed. Waar doet een ondernemer het voor? Winst? Geld? Of spelen er nog andere, wellicht meer ongrijpbare zaken? Als je dieper kijkt. Het woord spiritualiteit is afkomstig van het Latijnse woord spiritus dat lucht, adem, geest of leven betekent. Het is een essentieel onderdeel van ieder mens. Het spirituele niveau van de mens omvat aspecten van je diepste wezen, je ware zelf. Vanuit dit diepere wezen ben je verbonden met iets dat groter is dan jezelf. Hoe een mens dit beleeft is zeer individueel. Sommige mensen omschrijven het als hun ziel, het hoger zelf, een oerbron of essentie. Welke termen er ook gebruikt worden, de essentie komt iedere keer weer op het zelfde neer; schijnbaar is er iets in de mens wat dieper gaat, schijnbaar is er een onderliggend krachtenspel bezig in de mens op aarde, waardoor hij is vergeten
wie hij echt is. Het alom bekende oudheidsprincipe van ‘Ken U zelve’ blijkt nog niet zo simpel in de praktijk. Zo ontdekt menig manager bijvoorbeeld in een coachtraject dat hij leeft met een rol van zichzelf die hij heeft neergezet en dat hij zijn waarde ontleent aan de positie of rol die hij tenslotte is geworden. Althans dat houdt hij zichzelf veelal onbewust voor. Want is dat wie hij werkelijk is? Of is dat wat hem voedt en waarmee hij zich is gaan identificeren? Complexe vraagstukken waar veelal de antwoorden niet een, twee , drie op te vinden zijn. De essentie van spiritueel leiderschap is vooral dat de manager weer mag gaan worden wie hij daadwerkelijk is. Rijst de vraag waardoor hij dan verwijderd is geraakt van zijn ware aard? Door diverse oorzaken, waaronder bijvoorbeeld opvoeding, de structuur van het huidige onderwijs, de economische materiegerichtheid en de ‘naar buiten statusgerichte focus’ van deze maatschappij. Essentiële verbindingen Tendensen in management land komen en gaan. Er zijn verschillende redenen te noemen waarom spiritualiteit in opmars is in het bedrijfsleven. Vanuit organisatiekundig perspectief worden bedrijven niet langer enkel en alleen beschouwd als overlevingsorganismen die moeten inspelen op kansen en bedreigingen in de omgeving. Organisaties zijn verworden tot een samenspel van mechanismen waarbij de verantwoordelijkheid voor de omgeving een steeds grotere rol krijgt. Een bedrijf is geen afgebakend systeem met ontoegankelijke en afsluitbare muren maar staat continue, bewust of onbewust, in (energetische) wisselwerking met haar omgeving. Vanuit de systeemtheorie is het vrijwel onmogelijk om starre systeemgrenzen te trekken. Praktisch gezien komt het er op neer dat een onderneming ten alle tijden onderdeel uitmaakt van een groter geheel. Vanuit een diepere essentie heeft de omgeving (de politiek, de maatschappij, de klanten, leveranciers etc.) van een bedrijf invloed op de bedrijfsvoering en vanzelfsprekend werkt het ook andersom. Ieder bedrijf vervult bijvoorbeeld een essentiële (sociale/commerciële) rol in het leven van zijn klanten, zijn leveranciers etc. Vanuit een spiritueel management en systeemperspectief staat een bedrijf dus met al haar omringende systemen in verbinding. En dan rijst de essentiële vraag; waar verbindt een onderneming zich mee? Waar staat de onderneming voor? Wat is de essentie? Neem nou eens de financiële sector als voorbeeld, bedrijven zoals Spaarbeleg, Aegon, Legio Lease hebben een paar jaar geleden zwaar onder vuur gestaan. En tegenwoordig staan de kranten weer vol met berichten over de vage oninzichtelijke kosten van beleggingshypotheken Het gaat hier over volledig legitieme bedrijven die zich inlaten met (verkoop)tactieken waar menig mens met zijn zuinige spaarcenten en goede vertrouwen is ingestonken. Domheid van die mensen? Of is er iets essentieels mis met de essentie van dergelijke bedrijfssystemen? Bedrijven waar bonussen, targets en kreten als “money walks and bullshit talks’’ aan de orde van de dag zijn. Zogenaamd financieel adviseurs met maar een doel; ‘money, money, money’! Is geld en winstbejag daadwerkelijk het verderf van deze maatschappij? Houdt dollartekens hordes mensen en bedrijfssystemen in de greep? Is de medewerker in dat soort systemen in staat zijn ziel te verkopen zonder dat hij het zelf in de gaten heeft? Vragen die een doorkijk vereisen vanuit een diepere essentie. Enkel met het hart kan de mens zien wat er in dit soort systemen gebeurt. Wanneer wordt de mens wakker? Wanneer gooit de door het ‘’going for gold’’ systeem gemanipuleerde medewerker pontificaal de arbeidsbijl er bij neer? Als hij de angst voor zijn eigen torenhoge hypotheek durft te laten varen? En de leider? De manager? de ondernemer? Waar zadelt deze zijn mensen mee op? Een zuivere leider creëert zuivere, liefdevolle organisatiesystemen en verbindingen. En de onzuivere, puur op winst of macht
beluste man of vrouw aan de top? Het laat zich raden; creëert systemen van macht & angst…ahh…het wordt echt tijd voor een nieuw soort leiderschap! Drie transformatieperiodes Vanuit een historisch bedrijfsmatig perspectief wordt er ook steeds vaker gesproken over de nieuwe tijd die roept om een nieuw soort leiderschap. Denk hierbij bijvoorbeeld aan dienend of transformationeel leiderschap. Leiderschapstijlen die uitgaan van de essentie van mensen en organisatiesystemen creëren die gebaseerd zijn op liefde, reciprociteit en gelijkwaardigheid. We leven in een tijd waarin kerntransformaties van essentieel belang zijn. Veranderingen vinden niet meer stapsgewijs plaats maar ontwikkelen zich conform gigantische sprongen ook wel transformaties genoemd. De managementgeschiedenis kent meer van zulke transformatieperiodes. Kenmerkend voor zo’n periode is de zeer onzekere en onvoorspelbare factor die een rol speelt en de angst die dit oproept bij massa’s medewerkers. Dat soort zaken vragen om een nieuw soort leiderschap, een nieuw soort bril waarmee er naar management en bedrijfsvoering wordt gekeken. De eerste transformatieperiode heeft plaatsgevonden in de tijd van Henry Ford. Rond 1900 was de wereld volop in beweging en ontstond een nieuw soort dynamiek die vroeg om een paradigmawisseling in management. In deze tijd ontstond de industrie en haar productieprocessen. De toenmalige leider moest leren controleren en beheersen. De tweede transformatie bevindt zich ergens in de jaren ’60. Deze tijd kenmerkt zich door opstand ofwel provo, groei en verandering. Het systeemdenken, de bio-‐energetica, de humanistiek en de behoeftepiramide van Maslow beïnvloeden de kijk op leiderschap. In deze tijd ontstaan leiderschapsmodellen zoals situationeel leidinggeven. Het lineaire controle en beheersmatige denken uit de eerste transformatie maakt plaats voor laissez faire en democratisch leiderschap. De derde transformatie; de nieuwe tijd is nu volop bezig. Managers en ondernemers zitten er midden in. Deze tijd wordt vooral gekenmerkt door turbulentie. Veranderingen zijn niet meer bij te houden en gaan steeds sneller. Het veranderingsproces haalt zichzelf in. Onzekerheid en onvoorspelbaarheid nemen alsmaar toe en veroorzaken angst, angst en nog eens angst. De organisatie van gisteren voldoet vandaag al lang niet meer. Door de hoeveelheid aan informatie en de toegankelijkheid van bronnen, denk hierbij aan internet, neemt de complexiteit alleen maar toe. Veranderingen vinden op dit moment schoksgewijs plaats en maken zaken onomkeerbaar. Managers die mee willen in al deze ontwikkelingen zullen andere bronnen moet aanboren dan dat ze gewend zijn. Ze zullen moeten zoeken naar andere wegen. De opkomst van spiritueel leiderschap speelt in op bovenstaande ontwikkelingen. De huidige generatie managers zal zich steeds meer gaan richten op procesmatige zaken in het geheel, op het ontdekken van beweging en op het in goede banen leiden van de transformaties. Kortom; er breekt een tijd aan waarin managen vooral ‘moven’ wordt; het doorzien en in beweging zetten van
onvoorspelbare essentiële veranderingsprocessen. Het leren beseffen dat alles gebaseerd is op het in beweging zetten van energie en het aanleggen van positieve constructieve en op liefde gebaseerde verbindingen. De sleutel van deze tijd lijkt in eerste instantie te liggen in het zelf. Spiritueel leiderschap is dan ook in eerste instantie bovenal een persoonlijke ontwikkelingsweg. Daarover in het volgende artikel meer. Kenmerken van de spiritueel leider: o Volgt zijn hart en doet dat wat nodig is voor het moment o Manifestatiekracht; in staat tot het creëren van gewenste situaties voor zichzelf en zijn medewerkers o Laat zich leiden door de vrouwelijke intuïtieve kracht in zichzelf o Laat zich leiden door de wetten van de natuur o Laat zich leiden door het geheel i.t.t. zijn persoonlijk belang o Laat zich inspireren door universele spirituele wijsheden o Observeert zichzelf en zijn medewerkers zonder oordeel o Ziet zijn leven als leerschool o Laat zich leiden door zijn visie en waarden o Overziet het geheel en doorziet wat er nodig is voor Enkele cijfers Religie 45% van de managers is niet gelovig 23% is dat enigszins 31% is gelovig Zingeving 55% van de managers denkt regelmatig na over de zin van het leven
31% van de managers denkt soms na over de zin van het leven 9 % van de managers denkt altijd na over de zin van het leven 5% van de managers denkt nooit na over de zin van het leven Bron: MT onderzoek naar zingeving & religie op de werkvloer Nathalie van Spall is werkzaam als (NOBCO beroepsregister) coach & trainer bij MANA Advies Training & Coaching. Zij begeleidt bedrijven & managers bij transformatie-‐ & verbindingsvraagstukken. Tevens geeft zij workshops op het gebied van persoonlijke ontwikkeling & spirituele groei. Naast haar werkzaamheden bij MANA is zij als mede oprichtster verbonden aan New Energy Movers Academy.
