TRAINING HEMODIALYSE

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 36 NUMMER 6 2 april 2010

TRAINING HEMODIALYSE

De dialyseafdeling van het UMC St Radboud is gestart met een eigen training voor hemodialyse thuis. Daardoor hoeven hemo­ dialysepatiënten voor deze training niet langer meer enkele maanden drie keer per week op en neer naar Utrecht. Ook hemo­ dialysepatiënten uit omliggende regionale ziekenhuizen kunnen de training in het Radboud volgen. AD DEN HELD

Met het aanbieden van de training voor hemodialyse thuis heeft het UMC St Radboud twee doelen voor ogen: de reistijd voor de betrokken nierpatiënten tot een minimum beperken én de barrière voor hemodialyse thuis verlagen. Zodat nierpatiënten die voor thuisdialyse in aanmerking komen, hierdoor gemakkelijker die stap zullen zetten. Dat geldt overigens niet alleen voor patiënten van het Radboud, maar vanaf volgende maand kunnen ook hemodialysepatiënten uit alle omliggende regionale ziekenhuizen deze bijzondere thuistraining in het Radboud volgen. Volgens dr. Henk van Hamersvelt, internist-nefroloog en werkplekmanager van de dialyseafdeling, zijn hemodialysepatiënten zeer enthousiast over de nieuwe trainingsmogelijkheid in Nijmegen. ‘Een training voor hemodialyse thuis, die weliswaar wordt uitgevoerd door onze medewerkers van

Pagina 3 Van Babykamer naar Medium Care Neonatologie

Pagina 5 Anesthesist helpt in Haïti. Het vertrek van het team voelde als een enorme naschok

Foto: Jan van Teeffelen

de dialyseafdeling, maar waarvan de hele organisatie en ook de eindverantwoordelijkheid in handen blijft van de Stichting Thuisdialyse Dianet in Utrecht’, licht Van Hamersvelt toe. Dianet verzorgde de afgelopen twintig jaar, in Utrecht, al dezelfde thuistraining voor Nijmeegse hemodialysepatiënten. De maandelijkse medische en verpleegkundige controle van Radboudpatiënten blijft, in Nijmegen, in handen van Van Hamersvelt en coördinerend dialyseverpleegkundige Anita Toonen van de dialyseafdeling van het UMC St Radboud.

Kosten De thuistrainingen worden gegeven tijdens de reguliere hemodialyses op een aparte zaal van de dialyseafdeling. Bij voorkeur in aanwezigheid van de partner, zodat hij/zij zonodig thuis kan bijspringen bij het uitvoeren van de dialysebehandeling. Wanneer dat niet mogelijk is, verzorgt Dianet de hulp van een gespecialiseerde dialyseverpleegkundige voor het dialyseren thuis. Er wordt bij de trainingen in het Radboud gebruik gemaakt van dezelfde dialysemachine en stoel, die de patiënt thuis via Dianet ter beschikking krijgt. De kosten van het dialyseren thuis, inclusief de dialysemachine (van ca. e 20.000,-), de bijbehorende elektriciteits- en watervoorzieningen en een eventuele verbouwing, komen volledig voor rekening van de zorgverzekeraar. De installatie moet bij aanvang van de training helemaal rond zijn, zodat de patiënt na de laatste trainingssessie meteen thuis kan beginnen.

Winst voor patiënt De trainingen op de dialyseafdeling vergen extra investering in mankracht, zonder dat daar een vergoeding tegenover staat. ‘Maar macro-economisch Lees verder op pagina 4

Pagina 8 UMC piekt met Health Valley

Pagina 16 Jan Kremer in debat met CZ zorgverzekeraar. Kremer ziet bij CZ te weinig bereidheid om echt in Zorg2.0 te investeren

radbode 6 - 2 0 1 0

inhoud 5

13

Interview

“You’re a medical hero!” In Amerika worden patiënten persoonlijk toegesproken in kerken en buurthuizen om deel te nemen aan onderzoek. Geschikte huisartsen selecteren Er komt een Europese richtlijn voor het selecteren van de beste huisartsen.

Voor nadere info: www.paogheyendael.nl.

Beleid

23 april

Reportage Innovaties in de medische technologie Grote belangstelling voor Health Valley Event, waar vraag en aanbod van kennis in de gezondheidszorg bij elkaar kwamen. Onderdeel was ook ReShape, het UMC-project rond Zorg2.0, dat negen digitale poli’s opende.

11

2, 4, 11 en 18 april Goede vrijdag 2 april, 19.30 uur personeelsrestaurant, meditatieve viering, voorgangers Els Groeneveld en Ans Bertens. 10.00 uur personeelsrestaurant: 1e paasdag 4 april, voorganger Jack de Groot, zondag 11 april, Ans Bertens en zondag 18 april Anneke de Vries (afscheidsviering Ries van de Sande).

PAOG-Heyendael

Secretaresse aan zet Behoefte aan uitwisseling kennis is groot. Het secretaressenetwerk timmert ook extern aan de weg en kijkt bij het ROC mee met de beoordeling van examens.

8

Oecumenische vieringen

Onderwijs Helpen in Haïti Anesthesist Geert-Jan Geffen vertrok zes weken na de ramp naar Haïti. Vijf meiden van een weeshuis verrichtten hand- en spandiensten. ‘Bij ons afscheid hielden ze een speech die ons enorm raakte.’

7

agenda

Onderzoek Ben ter Haar syndroom Onderzoekers van het UMC St Radboud hebben als eerste ter wereld een genmutatie ontdekt die de functie van podosomen verstoort. De vondst, gedaan bij patiënten met het Ter Haar syndroom, legt een heel nieuw onderzoeksveld bloot.

Symposium Complexe Inflammatoire darmziekten - controversen in de behandeling. Bestemd voor chirurgen (i.o.), MDL-artsen (i.o.), internisten (i.o.), radiologen (i.o.) stomaverpleegkundigen en (IBD) verpleegkundigen.

15 Betoog Iedereen voor zich en niemand regeert Onze gezondheid staat er matigjes voor. Er kan bijna tien jaar leven bij als we ons wat meer inspannen om leefstijl, omgeving en zorg van de Nederlander te verbeteren. Hoogleraar Public Health Koos van der Velden over de valkuilen van de gezondheidszorg.

kunst

Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers van het UMC St Radboud en voor externe klanten. Meer informatie: www.umcn.nl/bijscholing.

10 mei

En verder... Medium Care Neonatologie, Wie pijn lijdt wil hulp hebben, Nieuwsladder Androgenitaal syndroom, Stéphane Belzère Het Moment Informatiemarkt persoonlijk budget, Ethiek Lichaamseigen enzym beteugelt nierschade op IC Prijzen en benoemingen Matthäus Passion Belangrijke DNA-marker voor blaaskanker ontdekt, Mensen, Colofon HRM-info Het Radbode-debat

Sectie Bijscholing, Radboud Zorgacademie

Vaardigheidstraining venapunctie, inschrijven tot 25 april.

28 mei 3 4 5 7 10 11 13 14 15 16

Ziekenhuisbrede scholing van werkbegeleiders module 2 “Begeleiden en instrueren”, inschrijven tot 15 april.

Overig maart, april en mei Vaardigheidstraining “Mindfulness-based Stress Reduction”, van Han Fortmann Centrum, bestemd voor medewerkers UMC St Radboud. De cursus bestaat uit acht wekelijkse bijeenkomsten van 2,5 uur die plaatsvinden in een groep van acht tot vijftien deelnemers. Meerdere meditatievormen, yoga en andersoortige oefeningen maken deel uit van het programma. Informatie en inschrijven: www.hanfortmanncentrum.nl.

13 april Openbare plenaire VAR-vergadering, Aula Radboud Zorgacademie, route 51, 1e etage. Verpleegkundig Vizier 2010, symposium “De overbelaste mantelzorger”. Bestemd voor verpleegkundigen en andere geïnteresseerden van het UMC St Radboud, algemene ziekenhuizen, thuiszorg en verpleeg- en verzorgingshuizen. Tijd: 19.30-22.00 uur in Auditorium onderwijsgebouw, route 296. Sluitingsdatum inschrijven: 6 april. Informatie: http://www.umcn.nl/verpleegkundigvizier.

15 april

Foto’s: Jan van Teeffelen

Hoewel in eigenlijke zin geen deel uitmakend van de kunstcollectie, is het passend rond Pasen de ramen van Marc Mulders in de Stevenskerk te bespreken. Werden ze immers niet door het UMC St Radboud, bij de viering van vijftig jaar academische gezondheidszorg, aan de stad Nijmegen geschonken? Het hoge raam laat tussen een veelheid aan organisch leven twee parallelle levensbomen zien die de levenssappen naar de hemel voeren. Terwijl ze voor een opwaartse kracht zorgen, laten ze tegelijk de broosheid zien. De rechtse plantaardige slinger ontspringt aan een rode open wonde. Van Christus? We kunnen eveneens denken aan het klassieke thema waarbij aan de zijdewonde van Jesse de stamboom van Christus ontspringt. Intussen ontleent het raam zijn naam, Pelikaanraam, aan de vele vogelkopjes die erin voorkomen. Ze verwijzen naar de moederpelikaan die haar eigen borst open prikte om met haar bloed haar jongen weer tot leven te wekken. Refererend aan Christus, wordt leven schenken door zelfopoffering verbeeld. En net als op oude ramen vermeldt de kunstenaar de schenker – niet door hem te portretteren of via zijn wapenschild (wat in onze tijd het logo zou worden), maar door tot driemaal toe een esculaapslang in het raam aan te brengen. Bezit het langgerekte raam een complexe verstrengeling aan verwijzingen, het lage raam beperkt zich tot de stigmata, de wonden van Christus. Er zijn er zes; naast de vijf gangbare gaat het om hetzij de hoofdwonden door de doornenkroon, hetzij de schouderwond veroorzaakt door het dragen van het kruis. Dit alles wordt in het bovenste deel van het raam bekroond met een vis – ichtus, het symbool van Christus. Marc Mulders signaleert tot slot een duivenkop die hij in dit raam verwerkte: de duif die verwijst naar de Ark van Noach, de Heilige Geest en de vredesduif.

Scholing “Débridement in de praktijk”, door Wilma Verbeek decubitus- en wondconsulent. Tijd 14.3015.30 uur in leslokaal fysiotherapie route, 645. Inschrijven [email protected].

23 april Symposium “Hé topper in de zorg, laat je uitdagen”. Bestemd voor verplegenden en verzorgenden. Lezingen en interactieve workshops over voeding, agressie, bejegening en dagbesteding. Inschrijving en informatie: www.scem.nl.

28 april Scholingsavond Acute Zorgregio Oost met als thema “Disastermanagement”. Tijd: 19.00-21.30 uur. Plaats: Hippocrateszaal (route 77). Deelname is gratis, inschrijving is echter noodzakelijk via [email protected]. Nadere informatie: www.azo.nl.

Daan Van Speybroeck

2

radbode pati ë ntenzorg 6 - 2010

Babykamer verleden tijd De zogenoemde Babykamer gaat in de ban en wordt Medium Care Neonatologie. Een grote verandering voor verpleegkundigen die tot dusver baby’s met laagcom­ plexe zorg hebben verpleegd.

Wilma Jenniskens was bezorgd toen ze hoorde dat kinderen met laagcomplexe zorg voortaan zoveel mogelijk bij de moeder komen te liggen. Bleef er nog wel werk over? ‘We hebben een spannende tijd achter de rug. Ik ben 58, dan liggen de banen niet voor het oprapen. Ik had geen kinderaantekening, mijn toekomst zag er zorgelijk uit.’ Maar hoofdverpleegkundige Diana Moolhuijzen wilde graag gebruik maken van de ervaring van verpleegkundigen. Vooral van hun heldere klinische blik en streefde naar behoud van kwaliteit. De gehele “Kinderaantekening (VKV)” halen bleek niet nodig. In plaats daarvan ontwikkelde Moolhuijzen samen met de Radboud Zorgacademie een incompanytraining. Dat iedereen gekwalificeerd medium care-verpleegkundige voor neonaten moest zijn, stond voor haar als een paal boven water. ‘Als we overstappen van Babykamer op Medium Care Neonatologie moet ik elke verpleegkundige hoe dan ook kunnen inzetten.’ Een aantal verpleegkundigen had geen affiniteit met dit werk en vertrok. Van lieverlee vonden wat wisselingen

nieuwsladder

plaats, kwamen er jonge verpleegkundigen binnen en hebben in totaal tien verpleegkundigen de incompanytraining gedaan. Wilma Jenniskens vond het een enorme uitdaging om dit traject in te gaan en is enthousiast. ‘Ik wilde graag met kinderen blijven werken. Met deze opleiding kon ik mijzelf ontwikkelen, ontzettend leuk dat ik dat op mijn leeftijd nog kon doen.’ Jenniskens en haar andere collega’s moesten zich eerst de theorie eigen maken en vervolgens de handelingen in praktijk brengen op de High Care Neonatologie, zoals het verzorgen van een centrale lijn voor toevoer van medicatie of intra­ veneuze voeding en de bediening van een bewakings­ monitor. ‘We hebben hoge eisen gesteld aan de vaar­digheden. Iedere deelnemer kreeg een eigen begeleider’, vertelt Moolhuijzen. ‘De toetsing was streng. Ik heb alle begeleiders op het hart gedrukt dat zij medeverantwoordelijk zijn voor het functioneren van de toekomstige medium care-verpleegkundigen. Zomaar voor een handeling een paraaf zetten was er niet bij.’ De Medium Care Neonatologie beschikt over tien bedden waarvan twee met een monitor. Tevens zijn er twee babywatchplekken met een camera aan het bed zodat ouders hun kind vanuit thuis kunnen zien. Per 1 april ging de Medium Care Neonatologie officieel van start. ND

UMC St Radboud in twee televisieseries Het UMC St Radboud is de komende weken veelvuldig op tv. De nieuwe 10-delige serie Het Academisch Ziekenhuis van Teleac gaat over geavanceerde operaties en innovatieve behandeltechnieken. Het Radboud is hierin bovengemiddeld vertegenwoordigd. De serie is sinds 30 maart op dinsdag te volgen op Nederland 1 om 19.25 uur. Vanaf 3 april zendt Omroep Gelderland vijftien nieuwe afleveringen uit van Radboud Spoed over de acute zorg in het Radboud en de regio. Uitzending: zaterdag 18.20 uur, daarna elk uur herhaald tot zondagmiddag 12.00 uur en nogmaals op zondag om 17.15 uur.

Dure en Weesgeneesmiddelen Medio april kunnen voor de vijfde ronde van het programma “Dure en Weesgeneesmiddelen” van ZonMW projectideeën worden ingediend. De deadline is 25 mei om 15.00 uur. Dit programma biedt de mogelijkheid om onderzoek te financieren op het gebied van doelmatigheid en doeltreffende inzet van dure of weesgeneesmiddelen. Meer informatie, zie www.zonmw.nl/farmacotherapie/, onder Actueel.

Controle kiesregister UMC-raad Van 10 tot 24 juni zijn er verkiezingen voor de UMCraad. Kandidaten kunnen zich tot 6 mei verkiesbaar stellen. Alleen als u in het kiesregister bent vermeld, mag u stemmen en/of uzelf verkiesbaar stellen. Het verzoek is om te controleren of u in het kiesregister opgenomen bent. Dit kan vanaf 8 april via de site van de UMC-raad. Bent u ten onrechte niet geregistreerd als kiesgerechtigde, dan moet u voor 6 mei een bezwaarschriftformulier indienen. Informatie over alle procedures is te vinden op intranet, onder Medezeggenschap, UMC-raad.

Wilma Jenniskens: ‘Ik wilde graag met kinderen blijven werken.’

Foto: Nelleke Dinnissen

Wie pijn lijdt wil hulp hebben Op 15 april viert het Radboud in De Vereeniging 25 jaar pijnbestrijding en palliatieve zorg met een internatonaal congres en gerenommeerde sprekers. Een van de spre­ kers is Vania Apkarian die ontdekte dat bij langdurige chronische pijn de hersenschors dunner wordt en er dus sprake is van een degeneratief syndroom. Een stap van symptoomleer, naar syndroomleer.

Toen Kris Vissers vijf jaar geleden als eerste hoogleraar Palliatieve zorg en Pijnbestrijding in het Radboud aantrad was hij een vurig pleitbezorger voor het weghalen van de palliatieve zorg uit het verdomhoekje van de dood. Er werd pas over palliatieve zorg nagedacht als de patiënt terminaal en stervende was. De WHO stelt dat palliatieve zorg moet starten zodra iemand ongeneeslijk ziek wordt. Vissers: ‘Door het naar voren schuiven van de palliatieve zorg, kunnen hulpverleners proactief patiënten opsporen met problemen die horen bij een palliatieve fase.’ Al dacht men in Nederland pas na over palliatieve zorg als de dagen waren geteld, toch belandde Vissers in een gespreid bedje. In het Radboud was onder leiding van prof.dr. Ben Crul een stevig fundament gelegd om palliatieve zorg en pijnbestrijding vroeg te betrekken in het behandeltraject. Palliatieve zorg wordt steeds meer onderdeel van het behandelplan en steeds minder gezien als terminale zorg. ‘Gelukkig, want palliatieve zorg is voor ongeneeslijk zieke mensen die moeilijk behandelbare symptomen hebben. Daar vallen ook chronisch zieken onder.’

Betrokkenheid Vissers en zijn team zetten sterk in op interdisciplinaire samenwerking. Artsen, pijn- of palliatief verpleegkundigen en andere hulpverleners werken vanuit één gezamenlijk behandelplan. In zo’n interdisciplinair team zetelt ook de huisarts. ‘Zo kunnen we heel de mens in kaart brengen, op somatisch, psychisch, sociaal, spiritueel en existentieel gebied. Heb je de patiënt goed in beeld, dan pas is een adequaat en goed gesprek met de patiënt mogelijk. Want is het niet de patiënt die mee moet bepalen of hij een behandeling wel of niet wil ondergaan?’ De patiënt staat centraal. Hij mag bij hevige pijnen en in zijn laatste levensfase de regie voeren. Hij moet zich veilig voelen, ook thuis. Vissers: ‘Ons adagium is: “Bellen is komen”. Kwaliteit van leven en zonodig de kwaliteit van sterven moeten een wezenlijk onderdeel vormen van de behandeling.’

Onderzoek ‘Ons bestaan kenmerkt zich niet alleen door symptoomleer en care, maar we zijn ook een apart medisch vakgebied met eigen onderzoek’, zegt Vissers. Het centrum zet dus sterk in op onderzoek en innovatie, en heeft drie aandachtsgebieden: acute pijn, chronische pijn (niet van kanker), oncologische pijn en palliatieve zorg. Momenteel loopt er een onderzoek naar telemedicine. ‘De patiënt, ons team én de huisarts hebben allemaal een telescreen. De patiënt kan door het aanraken van het scherm naar believen een hulpverlener oproepen. Wij hebben de apparatuur al in huis. In augustus wordt de pilot gestart en die moet eind van het jaar zijn afgerond.’ Op 15 april zullen onderzoekers de nieuwste ontwikkelingen en snufjes met elkaar uitwisselen. nd

3

E-learning EHBO en reanimatie Het Nederlandse Rode Kruis en IedereenEHBO bundelen hun krachten met het UMC St Radboud om alle automatische externe defibrillators (AED’s) in Nederland verder in kaart te brengen en uit te breiden met een e-learning module over reanimatie en EHBO. Het Rode Kruis gaat via haar achterban controleren of de AED’s ook daadwerkelijk inzetbaar zijn op de opgegeven plaatsen. De AED’s zijn te vinden op de site www.AED4.EU die het Radboud in 2009 lanceerde. Het Radboud wil de beschikbare data op meer innovatieve manieren beschikbaar stellen. Sinds kort kan iedereen met een iPhone beschikken over (nog) beperkte AED-data, zoals afstand, contactgegevens en (loop)route naar de dichtstbijzijnde AED.

Roparun steunt Kinderziekenhuis Stichting Roparun stelt van de opbrengst van de Roparun 2010 maximaal 7.750 euro ter beschikking aan de Stichting Vrienden van het Radboud Kinderziekenhuis. Het bedrag wordt gebruikt voor de aanschaf van apparatuur voor Radboud Kinder TV.

Genetica van doofheid nu spoedig opgehelderd Binnen enkele jaren zullen alle honderdvijftig à tweehonderd genen bekend zijn die leiden tot doofheid of slechthorendheid, als ze fouten in het DNA bevatten. Dit verwacht genetica-onderzoeker dr. Hannie Kremer, verbonden aan de afdeling KNO van het UMC St Radboud in Nijmegen. Zij leidt een internationaal befaamde onderzoeksgroep die de afgelopen jaren diverse genen en tientallen gendefecten op het gebied van doofheid heeft ontdekt. Het volledige bericht, zie Nieuws op www.umcn.nl.

I n bedrijf

‘Kan ik tot vijf uur ’s ochtends uitgaan?’ J annie M eussen

Zestig jaar geleden gingen baby’s met de erfelijke stofwisselingsziekte Androgenitaal Syndroom (AGS) enkele dagen na de geboorte dood. ‘Met de komst van Cortisol-preparaten, leiden patiënten nu een redelijk normaal leven’, vertelt kinderendocrinoloog Hedi Claahsen. Op 15 april vindt hier een informatie­ avond plaats voor ouders én kinderen met AGS. Bin­ nenkort gaat ook de digitale AGS-poli de lucht in.

Bij AGS is de bijnier ziek. Deze maakt te weinig Cortisol en zouthormoon aan. Hierdoor hebben patiënten een tekort aan stress- en zouthormonen en juist een overvloed aan mannelijke hormonen. Meisjes worden vaak “vermannelijkt” geboren. Hun clitoris is vergroot en de schaamlipjes zijn vergroeid, maar ze hebben wél gewoon een baarmoeder en eileiders. De ziekte wordt jaarlijks bij circa achttien pasgeborenen in Nederland vastgesteld, via het hielprikje dat alle baby’s vlak na de geboorte krijgen. De afdeling metabole en endocriene ziekten van het Radboud heeft veel expertise opgebouwd rond deze patiënten-

groep. De helft van alle patiënten in Nederland zijn hier onder behandeling, momenteel zo’n negentig kinderen. Kinderendocrinologie werkt nauw samen met de afdeling Endocrinologie voor volwassenen. ‘Voor ouders brengt AGS veel zorgen mee. Wij zijn dan ook 24 uur per dag voor hen bereikbaar’, vertelt gespecialiseerd verpleegkundige Melanie Burgers. ‘Door te weinig stresshormoon reageren kinderen vanaf de geboorte heftig op stressvolle situaties. Bij ziekte met koorts reageert hun lichaam bijvoorbeeld niet adequaat, waardoor klachten als zwakte, misselijkheid en braken kunnen ontstaan. Zonder extra Cortisol kunnen ze zelfs overlijden. Maar ook bij spannende situaties als Sinterklaas, de eerste keer naar de peuterspeelzaal of een reis naar ZuidFrankrijk kunnen extra medicijnen nodig zijn. Voor acute situaties leren we ouders hoe ze moeten injecteren.’

Levenslang Cortisol AGS-patiënten slikken dus levenslang Cortisol. De toediening komt heel nauw. Ook een teveel heeft consequenties voor groei, gewicht en bloeddruk. Elke drie maanden komen ouders daarom met hun kinderen op de poli. Claahsen: ‘We houden de groei exact bij. We hebben een gespecialiseerd lab voor de hormoonspiegelbepalingen. Uniek is dat we die uit speeksel halen

zodat kinderen niet telkens bloed hoeven te prikken. De toedieningschema’s zijn verfijnd. Vroeger zijn patiënten bijvoorbeeld vrij klein gebleven. Met een verantwoorde lagere dosering groeien de patiënten nu langer door. Ook de vernieuwde techniek van de hersteloperaties bij AGSmeisjes – in het jaar van de geboorte - levert betere resultaten op.’ AGS kan optreden als beide ouders drager zijn. ‘Is dat bekend dan dienen wij bij een meisjesfoetus tegenwoordig al in de baarmoeder extra Cortisol toe, zodat de geslachtsdelen zich normaal ontwikkelen.’ De afdeling Metabole en Endocriene ziekte heeft al een paar AGS-ouderavonden georganiseerd. ‘Op 15 april zijn voor het eerst ook de kinderen uitgenodigd, we verwachten vooral pubers. Ze kunnen onder meer vragen stellen aan een jong volwassen patiënt: kan ik tot vijf uur ’s ochtends uitgaan? Hoe reageert mijn lijf op alcohol? En ze kunnen met elkaar over hun ziekte praten.’ Deze maand gaat ook de digitale AGS-poli voor kinderen, ouders en volwassen patiënten de lucht in. Claahsen: ‘We houden hen op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Ze kunnen het digitale dossier inzien en via een forum onder meer vragen stellen aan hulpverleners en andere ouders. Omdat AGS zo weinig voorkomt, hebben ouders enorme behoefte aan onderlinge uitwisseling.’ n

Stéphane Belzère in het Anatomisch Museum

TRAINING HEMODIALYSE

Op zondag 11 april om 15.00 uur, is Stéphane Belzère, Frans beeldend kunstenaar, aanwezig bij zijn tentoonstelling in het Anatomisch Museum UMC St Radboud. In de context van het Museumweekend nodigde de Commissie Beeldende Kunst hem uit er tot 2 mei 2010 te exposeren. Dat een kunstenaar zijn werk toont in een ander museum dan dat voor kunst, is een gangbaar concept geworden. Het levert boeiende confrontaties op en leert om anders naar de bestaande collectie te kijken. Het bijzondere aan de tentoonstelling is echter de grote gelijkenis. Belzère heeft immers veel opgezette preparaten geschilderd en ze gebundeld in de reeks Histoires de bocal. Een aantal ervan opgenomen tussen de vaste opstelling van het museum, brengt een zekere verdubbeling mee, een soort spiegeleffect. Het is een vervormende spiegel! Dit komt niet zozeer omdat het, in tegenstelling tot wat in het museum is te zien, geen menselijke maar dierlijke preparaten betreft – zoiets ontgaat de niet-anatomisch onderlegde bezoeker misschien wel helemaal. En dat het enerzijds de objecten zelf zijn en anderzijds een geschilderde versie, zorgt op zich niet voor de vervorming; dit is eerder een kwestie van vertalen. De vervorming wordt vooral teweeggebracht door het formaat - de ontzettende uitvergroting - en het kleurgebruik. Terwijl het museum de geïsoleerde organen, gevangen in een glazen pot laat zien, en daardoor een zekere afstand schept - zij het daarom niet altijd vrij van emotionele beladenheid -, zorgen de doeken voor een overrompeld raken door de organen. De kunstenaar lijkt zich dit gaandeweg het project goed te hebben gerealiseerd. Aanvankelijk is er de suggestie van organen in een bokaal gevat, en de groepering van vele bokalen zorgt voor de confronterende werking. Later verwerven de organen onder hun geschilderde gedaante een autonomie: ontdaan van iedere suggestie van glas waarachter ze in een vloeistof worden opgeslagen, zijn ze om zo te zeggen lijfelijk aanwezig. Wanneer ze Foto: Jan van Teeffelen daarbij nog uitvergroot worden, is het niet langer de mens die zijn wil aan de organen oplegt, maar worden de rollen omgekeerd: oog in oog ermee, lukt het niet zich eraan te onttrekken. En ook de vaste opstelling van het museum ontkomt niet aan die overweldiging. Er valt nog meer te vertellen over het werk van Stéphane Belzère. Hij zal dit zelf doen op zondag 11 april om 15.00 uur. U bent van harte welkom.

Foto: Jan van Teeffelen

Vervolg van pagina 1 gezien is hemodialyseren thuis goedkoper, omdat de patiënt geen reiskosten meer heeft’, zegt Van Hamersvelt. ‘De taxikosten bedragen al gauw zo’n 20.000 euro per patiënt per jaar. Maar veruit de grootste winst van het hemodialyseren thuis valt de patiënt ten deel, want hij is niet meer gebonden aan vaste afspraken met de dialyseafdeling en kan grotendeels zelf bepalen wanneer hij of zij thuis dialyseert. Desnoods ’s avonds of ’s nachts. Onze ervaring is bovendien dat patiënten thuis veel vaker kunnen dialyseren, meestal vier, vijf of zes keer in de week in plaats van de gebruikelijke drie keer op de dialyseafdeling. Daardoor voelen zij zich veel beter en hebben zij ook minder dieetbeperkingen.’

‘Door mijn thuisdialyse zelfs van wachtlijst af!’ Tien jaar geleden onderging Anne (30) met succes een niertransplantatie. Totdat opeens haar nierziekte weer de kop opstak en de nieuwe nier het begaf. In afwachting van een volgende transplantatienier volgde Anne met succes de training voor hemodialyse thuis. En zij voelt zich nu beter dan ooit! Nadat haar transplantatienier het liet afweten, was de nu dertigjarige Anne opnieuw aangewezen op driemaal per week vier uur dialyseren. ‘Met mijn werkweek van 32 uur in het ziekenhuis ging dat net. Nachtdiensten hoefde ik niet te draaien; die namen mijn collega’s van mij over. Ontzettend aardig natuurlijk, er was veel begrip voor mijn situatie en dat is heel prettig werken. Toch vond ik het vervelend dat ik voor mijn drie dialyses per week elke keer twee uur eerder weg moest van mijn werk. Want ik moest telkens uiterlijk om vier uur op de dialyseafdeling zijn. En dit laatste was voor mij de belangrijkste reden om me aan te melden voor de training voor hemodialyse thuis.’

Meer vrijheid, betere conditie Bij haar thuis werden alle noodzakelijke voorbereidingen getroffen, de training voor thuisdialyse volgde Anne met succes. ‘En vanaf dat moment gaat het eigenlijk alleen maar steeds beter met mij!’, laat ze enthousiast weten. ‘Ik heb bewust gekozen voor solodialyse. Dus ik doe het thuis, volledig zelfstandig. Vijf nachten per week, terwijl ik slaap. En daar voel ik me ontzettend goed bij. Intussen gaat het zo goed met mij, dat mijn dieet al grotendeels is weggevallen. Ik mag nu al veel meer dingen eten. Daarnaast fiets ik ook heel veel. Mijn conditie is sindsdien met sprongen vooruitgegaan. Ik denk zelfs dat ik op dit moment een betere conditie heb dan veel van mijn vriendinnen! En omdat ik me nu zo goed voel, heb ik me zelfs van de wachtlijst voor niertransplantatie laten afhalen. Want nu weet ik gewoon: het gaat goed met me. En daar ben ik zo blij mee, dat ik nu even niet aan weer een nieuwe nier moet denken! Het thuis dialyseren heeft voor mij eigenlijk alleen maar voordelen. Ik kan echt iedere dialysepatiënt aanraden om, als dat mogelijk is, een training voor hemodialyse thuis te gaan volgen. Thuis dialyseren geeft je gewoon heel veel extra vrijheid!’  n

Verder exposeert hij tot 2 mei eveneens in de Zuidcorridor eerste verdieping: schilderijen; op de Omloop bij de Bibliotheek Medische Wetenschappen: ontwerpen voor glas-in-loodramen in de kathedraal van Rodez. Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator UMC St Radboud

4

radbode 6 - 2 0 1 0 interview

het moment In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring die verband houdt met hun werk in het UMC St Radboud. Dit keer een verhaal van researchverpleegkundige Hematolo­ gie Maartje Kerkkamp.

Patiënt zijn

De vijf oudste weesmeisjes assisteerden het OK-team. Zij mogen nu een verpleegkundige opleiding gaan volgen in een stad buiten Port-au-Prince.

‘Het is slechts een neveldruppeltje op een gloeiende plaat’ Vrijdagmiddag 26 februari kreeg anesthesist Geert-Jan van Geffen een telefoon­ tje: ‘Ga je mee naar Haïti, hulporganisatie Cordaid heeft dringend een anesthe­ sist nodig?’ De volgende ochtend stapte hij om vijf uur in het vliegtuig. ‘Ik kreeg alle medewerking, kon vakantiedagen opnemen en collega’s namen spontaan mijn diensten over.’ In twaalf dagen heeft hij met een Nederlands OK-team 48 chirurgische ingrepen verricht in een kliniekje midden in Port-au-Prince.

J annie M eussen

Hij wist niet wat hij zag toen hij zes weken na de aardbeving in Port-au-Prince aankwam. ‘Het oogt nog steeds als een zwaar getroffen oorlogsgebied. Bij gebrek aan bulldozers is er amper puin geruimd. “Onder dit ingestorte gebouw liggen nog driehonderd stoffelijke overschotten”, zo becommentarieerde de taxichauffeur onze weg naar het ziekenhuis. We passeerden enorm veel tentenkampen. Tussen de brokstukken zagen we kraampjes met groente en fruit, spelende kinderen en rijen wachtende mensen bij watertappunten. Ik heb niets van plunderaars of agressie waargenomen. Alleen maar ontzettend vriendelijke mensen, die moeizaam de draad proberen op te pakken.’ Cordaid heeft een week na de aardbeving in Hopital Notre Dame de Lourdes een provisorische operatiekamer ingericht en daar een roulerend OK-team op gezet. ‘Wij kwamen er 28 februari met z’n zevenen aan. In twaalf dagen hebben we 48 chirurgische ingrepen verricht en dagelijks zijn er vijftig tot zestig mensen geholpen op de polikliniek. Dat is echter slechts een neveldruppeltje op een gloeiende plaat.’ Het team zag veel ontstoken wonden. Ook hebben ze veel (open) botbreuken hersteld. ‘In het Radboud lopen we voorop met het toepassen van lokale verdoving. Daar had ik nu profijt van. Ik heb veel blokverdovingen gezet in benen en armen, die twaalf tot 24 uur werkten. Voordeel daarvan is dat de pijn daarna – met een pijnstiller - goed te onderdrukken is. Ik heb helemaal geen morfine hoeven te gebruiken.’

Inventief Je moet wel inventief zijn, benadrukt Van Geffen. ‘Je kunt bijvoorbeeld niet even een labbepaling aanvragen. Aan de ogen moet je zien of iemand bloedarmoede heeft. Zo vreesde ik vooraf of een meisje de operatie zou overleven zonder extra bloed. Er was gelukkig een bloedbankje in de buurt. Voor een zakje moesten we twee donoren leveren. Dit bleek echter een lastig verhaal, want volgens Haïtiaans Voodoo-geloof heeft bloed magische krachten. Uiteindelijk hebben we jongeren die rond het ziekenhuis hingen en goed Engels praatten het probleem voorgelegd. Vijf van hen waren bereid bloed te doneren. Drie uur later kwamen ze met een emmertje met drie zakken bloed terug van de bloedbank.’ Rond onze tent ontstond een gezellige sfeer. ‘We zaten pal naast een weeshuis met zeventig meisjes van drie tot 23 jaar. We hebben voetballen en springtouwen voor ze gekocht. Kinderen speelden met onze gebruikte mondmaskers, OK-mutsjes en beschermbrillen. Ze wilden Engelse woordjes leren. Voor hen was ons verblijf daar een welkome afleiding. De vijf oudste meiden van het weeshuis hebben

ons enorm geholpen. Ze deden de administratie, knipten gips los en assisteerden ons tijdens operaties. Ze aten tussen de middag een stokbroodje mee. Bij ons afscheid hielden ze een speech die ons enorm raakte. Over dat de aardbeving voor hén iets waardevols heeft opgeleverd. De afgelopen zes weken kreeg hun troosteloze bestaan opeens glans. Ze voelden dat ze iets konden betekenen voor anderen. “Jullie vertrek voelt voor ons als een enorme naschok.” Na ons zou er namelijk geen OK-team meer komen. We waren allemaal van slag, hadden het gevoel dat we hen in de steek lieten. De dag erna zijn we op zoek gegaan naar een verpleegkundige opleiding. Qua intelligentie kunnen ze het aan, dat hebben ze bewezen. We zijn de financiën nog aan het regelen, waarschijnlijk worden ze opgeleid in een stad vlak buiten Port-au-Prince.’

Anesthesist Geert-Jan van Geffen met één van zijn patiënten.

Goed besteed Volgens Van Geffen wordt de Nederlandse donatie goed besteed. ‘En dat willen de hulporganisaties ook laten zien. We moesten regelmatig de patiënten op krukken op de foto zetten als bewijsmateriaal. Ietwat overdreven, dacht ik, maar het is wel begrijpelijk.’ De ruim vierhonderd hulporganisaties in het rampgebied werken volgens Van Geffen wel langs elkaar op. ‘Met een centrale regie zou het efficiënter werken. Maar de regering ligt plat en iedereen die meer dan gemiddeld is opgeleid, probeert het land te ontvluchten. Er is dus geen kader om die verantwoordelijkheid op te pakken.’ Bij het AMC en het Spaarneziekenhuis wapperen er vlaggen bij de kliniek. Zij hebben medewerkers naar het rampgebied gestuurd en extra geld gesponsord. ‘Misschien had het Radboud ook een actievere rol kunnen spelen. Dat kan overigens nog steeds. Voor verpleeg­ kundigen of artsen in opleiding is het een geweldige leerschool. Een jongen in mijn buurt zocht voor zijn timmeropleiding een stageplek. Ga naar Haïti heb ik hem geadviseerd. Daar worden allemaal blokhutten gebouwd. Hij is dat nu met zijn school aan het regelen.’ n

5

‘Twee jaar geleden beviel ik van mijn tweede dochter. Ik was erg moe, hoestte en viel af. Het werken viel me zwaar. Een dag voordat ik op vakantie ging, kreeg ik koorts en voelde ik een opgezette klier in mijn hals. Ik besloot toch te vertrekken. Toen de koorts aanhield, ging ik naar een huisarts op mijn vakantieplek en zei dat ik bang was voor een lymfoom. Hij kon mijn klachten niet verklaren en schreef een antibioticum voor. De koorts verdween en de klier slonk. Maar na de kuur kreeg ik opnieuw koorts. Eenmaal bij mijn eigen huisarts werd ik, na afwijkende bloeduitslagen, doorverwezen. Waar ik heen wilde vroeg mijn huisarts. Radboud, zei ik. Ik twijfelde wel even, want ik zou daar bekenden tegenkomen. Ik was erg ongerust en ben naar de Spoedeisende Hulp gegaan. Daar trof ik een bekende arts aan. Na uitgebreid onderzoek kwam hij terug met zijn supervisor. Foute boel, wist ik meteen. Er zat inderdaad een grote tumor (lymfoom) achter mijn ribben. Mijn kinderen!, spookte het door mijn hoofd. Ik moet leven. Ik wil nu een hematoloog, zei ik. Wie wil je hebben, vroeg de arts? Michel Schaap, zei ik. Binnen tien minuten stond hij aan mijn bed. Dat waardeerde ik zo erg. Ik heb gevraagd of hij mij

‘Ik was bang, maar voelde me wel in veilige handen’ wel wilde behandelen, maar hij vond het geen probleem. Ik bleek Hodgkin te hebben en zou binnen mijn eigen specialisme worden behandeld. Het ging me moeilijk af patiënt te zijn, ik hoorde daar als verpleegkundige te lopen. Maar ikzelf kreeg nu chemokuren en bestralingen. De kennis die ik had over hematologische aandoeningen richtte zich tegen mij. Slechte prognoses en complicaties doemden steeds weer in mijn hoofd op. Ik was bang, maar voelde me wel in veilige handen, want ik wist hoe zorgvuldig onze afdeling met patiënten omgaat en dat ervaarde ik aan den lijve. Daarnaast kreeg ik zoveel steun van collega’s van E00, E10 en de poli. Dat was geweldig! Toch was het lastig me niet met alles te bemoeien. Zit het infuus goed? Hoor je echt niets over mijn longen of is het bestralingsapparaat wel op mijn programma ingesteld, allemaal vragen die mij parten speelde. Confronterend was ook dat ik dingen ervaarde die ik me als verpleegkundige niet zo had kunnen voorstellen. De misselijkheid, de pijn, de angst en de invloed op alles en iedereen om je heen was veel groter dan ik dacht. En wat een vreselijke nacht had ik achter de rug voor mijn eerste chemokuur en wat was ik bang voor de uitslag van de CT-scan. Toen ik weer opknapte kon ik mijn werk op E00 niet meer oppakken. Ik was nog teveel patiënt. Ik heb een andere functie gekregen binnen hematologie, en daar ben ik heel blij mee. Ik wil graag in het Radboud blijven werken. Mijn man werkt hier ook als verpleegkundige. Het Radboud is op zoveel manieren vervlochten in ons leven. Pas sinds kort zie ik in alle kale mensen niet meer mezelf en is Michel Schaap ook weer een collega in plaats van alleen mijn dokter. Door de ongelooflijke toewijding van mijn collega’s ben ik nog trotser op onze afdeling dan ik al was.’ Nelleke Dinnissen

Milsbeek, Oudebaan 39

Goede Week en Pasen 2010

Riant woonhuis te koop 20 km. van Nijmegen. Nabij Mookerplas, St.Jansberg en Reichswald. Inhoud 665 m³. O.a. grote living, aparte zonkamer, 4 slaapkamers, kelder. Volledig aluminium kozijnen met geïntegreerde rolluiken. Perceel 640 m². Prachtige tuin op zw.

Nederlands voor anderstaligen

Vraagprijs € 449.000. Zie www.twanpoels.nl of bel 0485-516736.

Zowel beginnende als (zeer) vergevorderde cursisten maken gebruik van onze expertise. Intensief Programma Nederlands (nieuw): ™ jc^Z`k^_[YVV\higV^c^c\h" XdcXZei ™ higjXijgZaZkZgWZiZg^c\ kVcYZiVVakVVgY^\]Z^Y ™ eZghddca^_`ZaZZglZchZc hiVVcXZcigVVa

Maatwerktrainingen: ™ hegZZ`kVVgY^\]Z^Y ™ hX]g^_[kVVgY^\]Z^Y ™ j^ihegVV` ™ oV`Za^_`CZYZgaVcYh

Volgens NEN 2767 BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

willin to learn

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

UÊ
>˜Žœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜

UÊ"«iÛiÀˆ˜}i˜

UÊ6iÀŽœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜

UʘëiV̈iÃ

UÊ ʎiÕÀˆ˜}i˜

"œŽÊۜœÀʓœ˜Õ“i˜Ìi˜t

Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

BVV`kg^_Wa^_kZcYZZcV[" hegVV`kddgZZceZghddca^_` VYk^Zh#I/%')(+&'&*. :/ci'5^cid#gj#ca

Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

GVYWdjY^c»idAVc\jV\Zh bVV`iYZZaj^ikVcYZ GVYWdjYJc^kZgh^iZ^i C^_bZ\Zc#

www.radboudintolanguages.nl

De flarden van de donkere nacht de nacht van rouw en dood werden gebroken door het licht. In de ogen van een mens breekt het licht door doorheen de tranen van verdriet. De mens wordt getrokken naar dat licht dat als de opgaande zon verrijst uit het graf van de nacht. De mens komt in beweging neemt medemensen bij de hand en baant zich een weg naar dat licht. De mens bouwt aan een nieuwe wereld een stad met een nieuwe naam, nieuwe stad van vrede. Pasen: het licht dat in ons opstaat, het licht dat ons in beweging zet op de weg van de hoop. Dat het Licht van Pasen u tot zegen moge zijn. Een zalig en gezegend paasfeest! Medewerkers Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

.

a s s u r a n t i ë n 
p e n s i o e n e n 
h y p o t h e k e n 
f i n a n c i e e l a d v i e s 6

radbode 6 - 2 0 1 0 beleid

Persoonlijk budget, doe er iets mee! Schrijf het alvast in de agenda en bezoek maandag 12 of dinsdag 13 april met collega’s de informatiemarkt Persoonlijk Budget. Al vanaf 2008 bouwen de meeste medewerkers dit budget op en vanaf dit jaar mag iedereen het gaan besteden. Wat te denken van regelmatig een stoelmassage, een functiegerelateerde opleiding, een cursus EHBO of Chinees, spinning of mindfulness…

Het Persoonlijk Budget (PB) is bedoeld voor vakinhoudelijke ontwikkeling, om fysiek en mentaal fit te blijven of voor persoonlijke groei. Wanneer het voor het functioneren noodzakelijk is, volgen medewerkers in principe op kosten van de afdeling een opleiding of training. Het PB is extra, elke maand wordt een percentage van het bruto salaris hier automatisch voor gereserveerd. Medewerkers hebben er zélf zeggenschap over. ‘Bij de overstap naar een andere werkgever (behalve naar een ander UMC) vervalt het bedrag. En dat geldt ook als iemand met pensioen gaat’, benadrukt Roelfina Idema, hoofd van het PersoneelsInformatiePunt (PIP). Jozan Coenen (tweede van rechts): ‘We hebben een plan van aanpak voor scholing en professionalisering van secretaresses opgesteld.’ Foto: Flip Franssen

De secretaresse aan zet Het Secretaressenetwerk UMC St Radboud bestaat vijf jaar. Op secretaressedag, 15 april, wordt dit gevierd met een lustrumcongres voor alle secretaresses en aanver­ wante beroepsgroepen. Onder de titel “De secretaresse aan zet” kunnen zij workshops en lezingen volgen over persoonlijke groei en ontwikkeling.

Jozan Coenen, een van de oprichters, is er trots op dat het Secretaressenetwerk een blijvertje is gebleken. ‘Hét bewijs dat er behoefte is onder secretaresses om zich te verenigen’, vertelt ze. ‘We hebben in vijf jaar heel wat bereikt. We organiseren workshops, een jaarlijks congres, er zijn intervisiegroepjes van secretaresses. We hebben meegeholpen aan de kwaliteitsnorm voor secretaresses. Aan de hand van deze criteria kunnen afdelingen secretaresses selecteren. Een ander voorbeeld is onze samenwerking met het ROC. Dit uit zich onder meer in het mee beoordelen bij examens en het plaatsen van stagiaires in het ziekenhuis.’ De volgende stap is UMC-breed secretaressebeleid, aldus Coenen. ‘Er zijn achthonderd medewerkers in het Radboud werkzaam op secretariaten. Er is voor hen echter geen breed beleid voor scholing, ontwikkeling, professionalisering enzovoorts. Ik denk dat daar veel behoefte aan is. We hebben hiervoor een plan van aanpak opgesteld voor de Raad van Bestuur. Daar is onlangs

ethiek Zorgen en andere dingen Weet u nog waarom u in de zorg bent gaan werken? OK! Ik wil wedden dat in uw antwoord een van de volgende woorden voorkomt: meegevoel met de medemens die lijdt, mededogen, medelijden, bekommernis of empathie, met, om, of voor de medemens die lijdt. Heb ik ongelijk? Je laten aanspreken door de nood van je medemens, het hoort tot de kern van het christendom. Heb uw naasten lief als uzelf. Volgens de filosoof Emmanuel Levinas begint het morele leven, het echt menselijke leven pas als dat appel op je gedaan wordt en je erop antwoordt met eenvoudige goedheid. Dat zou de maatstaf van alle cultuur zijn. De zin van menselijk leven. Het Goede met een hoofdletter. Datgene wat alles anders maakt.

positief op gereageerd. Binnenkort zullen we alle secretaresses hierover informeren.’

Persoonlijke groei Het lustrumcongres staat in het teken van persoonlijke groei en ontwikkeling. Er zijn workshops te volgen over valkuilen en mogelijkheden van secretaresses, en over het persoonlijkheidsmodel enneagram. ‘We zetten deelnemers aan het denken over zichzelf’, aldus Monique Barends, een van de organisatoren en secretaresse van de VAR. ‘Aan de hand van het enneagram krijg je een beeld van je persoonlijkheid. Secretaresses scoren vaak hoog op de rol van helper en perfectionist. Een typische valkuil is dat ze moeilijk nee kunnen zeggen en werk niet los kunnen laten.’ Er worden 250 à 300 secretaresses op het congres verwacht. Het programma heeft een ochtend- en middagdeel, zodat het tevens mogelijk is om een deel van de dag te komen. ‘Het congres is bij uitstek een manier om elkaar te ontmoeten’, zegt Barends. ‘In het nieuwe Radboud is klantgerichtheid heel belangrijk. Ook is de sfeer zakelijker geworden nu afdelingen hun eigen broek moeten ophouden. Hoe geef je als secretaresse invulling aan deze ontwikkelingen? Allemaal thema’s waarover we met elkaar van gedachten kunnen wisselen.’

Ambitie Na 25 jaar als secretaresse te hebben gewerkt, maakte Coenen de overstap naar de functie van projectleider bij

Maar nu blijkt dat empathie ook al bij dieren voorkomt! Lees Frans de Waal, The Age of Empathy. Lees Cor van der Weele die er een essay aan gewijd heeft: “Sympathie over en weer; waaruit bestaat de biologische basis van moraal?”. Van der Weele brengt tegen De Waal in, dat empathie op gespannen voet staat met onpartijdig-

heid en verdelende rechtvaardigheid. Want empathie voelen we voor naasten, voor mensen die we op zijn minst gezien hebben. Hoe verder van ons bed, hoe minder empathie. Een goed punt. Moeten we empathie uitbreiden naar de hele mensheid? Of is het morele een

7

Waaraan kun je het besteden? De informatiemarkt biedt daarvoor veel inspiratie. Er zijn zo’n vijftien verschillende stands ingericht over communicatie, sporten, taalcursussen, gezondheidszuil, loopbaan enzovoorts. Medewerkers kunnen deelnemen aan diverse workshops (hoe overleef ik mijn mailbox?) en er vinden presentaties plaats over het PB in de praktijk. Op het bedrijfsportaal, nieuws, staat het volledige programma. De besteding van het budget gaat altijd in overleg met de leidinggevende. Medewerkers schieten het bedrag eerst zelf voor en kunnen de kosten daarna declareren. Idema: ‘Wanneer een cursus bijvoorbeeld bijdraagt aan het functioneren hoeft er geen belasting over betaald te worden, zoals een kleuradvies voor iemand die representatief moet zijn. Wie het puur voor zichzelf doet, betaalt voor sommige activiteiten extra belasting en heeft dus netto minder te besteden. Maar er is dus heel veel mogelijk met het persoonlijk budget.’ JM Informatiemarkt, 12 en 13 april, van 11.00 tot 14.00 uur in de foyer van het Onderwijsgebouw, route 296. (Kijk voor het volledige programma op intranet).

de afdeling Anesthesiologie. Ze blijft echter de kar trekken bij het Secretaressenetwerk. ‘Ik ben van nature heel nieuwsgierig naar wat mensen beweegt. Hoe kunnen secretaresses beter en met meer plezier hun vak uitoefenen? Hoe zorg je ervoor dat zij zich kunnen ontwikkelen? Het is mijn ambitie om dat voor elkaar te krijgen. Mijn jarenlange ervaring als secretaresse kan ik daar uitstekend voor gebruiken.’ GM Donderdag 15 april: “De secretaresse aan zet”, lustrumcongres voor secretaresses en aanverwante beroepen. Inschrijving en info: zie intranet, ga naar Organisatie, Secretaressenetwerk.

kwestie van toepassing van principes zonder aanzien des persoons? Meegevoel en empathie, de nood van medemensen lenigen, het is prachtig werk. Zonder empathie zou het leven kil, koud en misschien wel niet de moeite van het leven waard zijn. Maar is het de kern van moraal? Is empathie en naar die empathie handelen, het Goede? De Zin? Of wordt er hier iets heel moois verabsoluteerd? Ik denk aan andere menselijke geneigdheden die vast ook wel in ons dier-zijn wortelen. Geneigdheden die ook ons sociale leven kleur geven en de moeite waard maken. Wat denkt u van de wil om je te onderscheiden? De drang te presteren? Competitiedrift? De universiteit leeft ervan. De Olympische Spelen idem dito. Misschien wel het hele bedrijfsleven. Ik denk ook aan kunst, aan spel, aan grapjes maken, aan verliefd zijn. Zorgen is fantastisch, zorgen is prachtig, maar het is niet het enige in het leven. En gelukkig maar. Carla Bal

reportage

Ruim achthonderd deelnemers verzamelden zich woensdag 17 maart in de Nijmeegse Vereeniging voor het Health Valley Event. Onderdeel daarvan was ook REshape, het UMC-project rond Zorg2.0, dat bij deze gelegenheid negen digitale poli’s opende. De grote belangstelling voor het Event bevestigt de vitaliteit van het Oost-Nederlandse netwerk voor medische innovaties. Het UMC St Radboud speelt daarin, onder­ steund vanuit Valorisatie, een centrale rol. Voor de ontmoeting tussen wetenschap en bedrijfsleven werd alles uit de kast gehaald. Van pitches tot pecha kucha’s. P aul van L aere

‘Weet iemand wie dit zijn?’, vraagt prof.dr. Clemens van Blitterswijk aan een bomvolle zaal in de Vereeniging. Achter op het grote podium heeft de TU Twente-hoogleraar twee portretten geprojecteerd. De ene wordt snel herkend, het is de bekende beeltenis van Charles Darwin. Maar bij de tweede blijft het stil. Het blijkt Russel Wallace te zijn, een Britse natuurvorser die eerder nog dan Darwin op het spoor zat van de evolutietheorie. ‘Maar hij ontbeerde de volharding en open mind van Darwin’, houdt Van Blitterswijk het publiek voor. ‘Om vernieuwing te brengen draait het om twee V’s: die van Visie én van Volhouden’, luidt zijn boodschap aan de zaal. Health Valley lijkt zich dat credo reeds eigen gemaakt te hebben. Al in de jaren negentig van de vorige eeuw ontstond het inzicht om op gezondheidsterrein de samen-

‘Die Highway wordt steeds mooier en sneller. Ik ben blij dat we die mee kunnen ontwikkelen.’

Op het Health Valley Event werd op originele manieren het contact tussen wetenschap en bedrijfsleven bevorderd.

UMC piekt met Health werking tussen onderzoeksinstellingen en bedrijfsleven in de regio Oost-Nederland te bevorderen. ‘Vraag en aanbod van kennis in de gezondheidszorg bij elkaar te brengen, om nieuwe diensten en producten te ontwikkelen en op de markt te brengen’, zo vat de huidige Health Valley-voorzitter Jos Werner de missie samen. De

grote belangstelling voor het Health Valley Event bewijst dat die visie breed gedeeld wordt én dat volharding zijn vruchten afwerpt. Inmiddels hebben zo’n honderdvijftig bedrijven en instellingen zich verbonden aan het netwerk, en zijn er bijna honderd projecten opgestart. Dertig daarvan zijn al in business. Zoals Brain Gain, een groot project waarin het UMC St Radboud, de TU Twente en een heleboel bedrijven samenwerken in de detectie en beïnvloeding van hersenactiviteit. Of Health Bridge, waarbij huisarts, specialist en patiënt samen kunnen overleggen via een online video-verbinding. Weer een ander project is de Hemostase biochip. Hiermee zijn met één druppeltje bloed op de chip binnen enkele minuten de bloedstollingswaarden af te lezen.

Highway

Tijdens de PechaKucha van Nico Verdonschot (Orthopedie Research Laboratorium).

8

Foto: Paul van Laere

Werner neemt de gelegenheid te baat om de strategie voor de komende jaren ten doop te houden. ‘In de toekomst focussen we op één hoofdpiek. Die bestaat uit moleculaire diagnostiek, medische “devices” en translationale geneeskunde (geneesmiddelenontwikkeling). Hiermee creëren we een piek van hoog niveau waar niemand omheen kan.’ Behalve de hoofdpiek zijn er nog twee kleinere: care en cure robotics (zoals intelligente kunstledematen) en zorg op afstand. Naast verdieping wil Health Valley ook de horizon verbreden. Werner: ‘Tot nu toe draaide het om de as TwenteNijmegen-Oss. Maar we willen die “Highway” verlengen naar Eindhoven, ofwel Philips Healthcare. Dat biedt een geweldige hoeveelheid nieuwe kansen, een “Red Med Tech Highway”. Red staat hierbij voor “rode biotech” of “farma”, zoals bedreven door Merck Sharp & Dohme (voorheen Organon) in Oss. Ook met de kenniscentra die

radbode 6 - 2 0 1 0 V’s: ontwikkel een visie en hou daaraan vast, in plaats van elke paar jaar het roer om te gooien. Tot slot wijst hij op een van de geheimen van vruchtbaar onderzoek: fun. Onderzoekers moeten ook lol hebben in hun werk. Zo bedachten ze in Enschede een project om een levende lamp te maken, met behulp van het luciferase van vuurvliegjes. Het leverde een heuse lichtgevende bol op. Het beeld van die lamp benut Van Blitterswijk voor een opbeurende boodschap aan eventuele sombermansen: ‘Er is licht aan het eind van de tunnel’.

Foto: Paul van Laere

ealth Valley nog verder liggen – zoals in Leuven, Aken, Münster en Groningen – willen we de samenwerking zoeken.’ De voorzet van Werner wordt meteen omarmd door Philipsbestuursvoorzitter Gerard Kleisterlee, die niet toevallig als volgende spreker op de rol staat. ‘Wij zien heel veel in samenwerking met Health Valley. De tijd is voorbij dat bedrijven achter gesloten deuren iets ontwikkelen, en dan ineens naar buiten komen om de markt te verrassen. Dat kan niet meer, daarvoor is de technologie te gecompliceerd. De grootste doorbraken komen door het combineren van technieken. We ondersteunen daarom van harte het doortrekken van die Highway naar Eindhoven en verder. We hebben zoveel potentieel. Samen kunnen we heel veel mooie dingen doen voor Nederland.’ UMC-bestuursvoorzitter Emile Lohman sluit zich in zijn toespraak bij die visie aan. ‘Het UMC St Radboud moet vernieuwend zijn, maar kan dat niet alleen. Wij hebben partners broodnodig. We hebben mede via Health Valley inmiddels intensieve samenwerking met zo’n vijftig ondernemingen, hier in de omgeving en verderop. Die Highway wordt steeds mooier en sneller. Ik ben blij dat we die mee kunnen ontwikkelen en ik zie uit naar de fascinerende reizen die we samen over deze weg gaan maken.’

En dan verspreiden de toeschouwers zich over het gebouw, waar ze kunnen kiezen uit een waaier van activiteiten. Zoals de vier “focusgebiedsessies”. In de hoofdzaal trekt e-health veel belangstelling. Lucien Engelen, Zorg2.0-ambassadeur van het UMC St Radboud, presenteert daar REshape, het UMC- project om de relatie tussen patiënt en arts te vernieuwen en te verbeteren, onder meer via inzet van internet en nieuwe media. UMC-radioloog prof.dr. Jelle Barentsz spreekt over innovatieve beeldvorming tijdens de sessie “Van molecuul tot mens tot markt”. Een zaal verderop gaat het over “reconstructieve geneeskunde en medical devices”. Prof. dr.ir. Nico Verdonschot, verbonden aan de afdeling Orthopedie van het UMC St Radboud en tevens voor één dag aan de TU Twente, bespreekt een paar projecten waarin academie en bedrijfsleven samen een nieuw product ontwikkeld hebben. Zoals een apparaat om botsnippers te maken, die gebruikt wordt bij heuprevisie-operaties. ‘Vroeger stonden assistenten eindeloos bot te knippen, nu hebben we samen met Spierings een botmolen gemaakt waarmee dat sneller en beter kan.’ In de wandelgangen presenteren ondernemingen en onderzoeksinstituten zich met hun stands. Er is een “investors­ lounge” waar mensen hun ideeën kunnen “pitchen”, er zijn datingsessies tussen ondernemer en wetenschapper. In het Grand Café organiseert het UMC St Radboud een PechaKucha 20x20 event, een uit Japan overgewaaid fenomeen waarin de spreker aan de hand van twintig beelden kort en krachtig zijn verhaal vertelt. In dit geval zijn het diverse Radboudtoppers die optreden. Zoals neuroloog prof.dr. Bas Bloem die spreekt over de nieuw ontwikkelde valsimulator, die veel beter dan voorheen de natuurlijke situatie van een val simuleert. Of geneticus dr. Joris Veltman die in zijn lezing “Jouw genoom, onze zorg” de duizelingwekkende toekomst schetst van een geneeskunde die meer en meer genoomgeoriënteerd zal zijn. ‘Nu kost het lezen van een volledig genoom nog 20.000 euro, over een paar jaar enkele honderden euro’s. Dan zeggen we: eerst het genoom, dan de behandeling. En dat uitlezen van het genoom zou je vanuit een apart bedrijf kunnen aanpakken.’

Digitale poli’s En dan is het weer verzamelen in de grote zaal, waar onder de licht-ontregelende leiding van Jort Kelder het slotprogramma van start gaat. Dat zóu gebeuren samen met minister Maria Verhoeven, maar omdat zij vragen in de Tweede Kamer moet beantwoorden, is directeur- generaal Ondernemen & Innovatie Renée Bergkamp afgevaardigd. ‘Die weet er veel meer vanaf dan de minister’, relativeert Kelder de vervanging.

Eerst houdt prof.dr. Melvin Samsom, lid van de Raad van Bestuur van het UMC St Radboud, negen nieuwe digitale UMC-poli’s ten doop. Samsom: ‘Jan Kremer bedacht de digitale ivf-poli, Bas Bloem ontwikkelde ParkinsonNet. Die innovaties hebben we vertaald naar de rest van de organisatie. Patiënten kunnen via de digitale poli snel en eenvoudig hun medisch dossier inzien, inclusief afspraken, foto’s en labuitslagen. Ook kunnen ze zo contact maken met medepatiënten of hun behandelaar.’ ‘Het gaat er vooral om dat de patiënt de regie over de behandeling behoudt’, vult cardiologe Louise Bellersen aan. Jort Kelder roept de gedeputeerde van Overijssel, Carry Abbenhuys ten tonele, en ontvangt haar losjes met de vraag: ‘Wat doet u zoal?’ Abbenhuys is net als haar Gelderse college Marijke van Haaren zeer enthousiast over Health Valley en de Red Med Tech Highway. Ze benadrukt de economische waarde. Kort samengevat: kennis van instellingen plus kunde van de bedrijven betekent kassa voor de provincie. Tot slot introduceert Kelder nog enkele ondernemers op het podium. Zoals Wim Smit, directeur bij Future Diagnostics uit Wijchen, dat labtests ontwikkelt. De show wordt gestolen door Per Slycke, oprichter van Xsens, een bedrijf dat bewegingssensoren ontwerpt. Die zijn toepasbaar in bijvoorbeeld de sport, de revalidatie of bij games. Ter demonstratie verschijnt een danseres op het podium. Haar swingende bewegingen worden dankzij de aangebrachte sensoren meteen nagebootst door een animatiefiguurtje. Technische knap, en ook nog leuk om te zien. Zoals Clemens van Blitterswijk al zei: Wetenschap moet ook fun zijn. n Meer over Reshape en digitale poli's op intranet.

Het mes én de robotarm ‘Vroeger stond de dokter met de rug naar de techneuten. Door de samenwerking met Twente is dat veranderd. Er is nu oog voor de robotarm, al blijft het mes natuurlijk ook van belang’, aldus Health Valley-voorzitter Jos Werner. Het UMC St Radboud en de TU Twente hebben hun gezamenlijke activiteiten verenigd onder de noemer van MiTEC. ‘Dat stond voor "Minimaal Invasief Technologisch Expertise Centrum", waarbij het vooral om sleutelgatchirurgie ging. Maar inmiddels is het palet verruimd, waardoor het nu staat voor Medisch Innovatieve Technieken’, aldus ir. Henk Brink, die als projectleider MiTEC verder ontwikkelt. Ook met NXP en Philips Healthcare wordt samengewerkt op het gebied van medische techniek. Het UMC St Radboud heeft met M2M (Molecule to Man)/RTM (Radboud Translational Medicine) nóg een paraplu waaronder innovatieve activiteiten zich verenigen. Hier gaat het om beeldvorming en medicijnontwikkeling. Gezamenlijk geven medische techniek en translationele geneeskunde vorm aan de nieuw gedefinieerde hoofdfocus van Health Valley. ‘Daarmee is een piek gecreëerd van nationale en internationale allure’, aldus directeur Valorisatie ir. Hendrik-Jan Vos.

Fun Tevoren had Van Blitterswijk het publiek nog vergast op een aantal leerzame observaties. Zoals het gegeven dat Nederland hoog scoort qua wetenschappelijke output, maar veel minder goed qua innovatief vermogen. Mondiaal staan we op de 15de plaats. ‘Net boven Griekenland’, voegt hij er veelzeggend aan toe. De verklaring? Van Blitterswijk denkt dat het komt door het steeds veranderende beleid in Nederland. En hij memoreert zijn

De opening van de nieuwe digitale poli’s met programmaleider Jort Kelder (rechts).

9

Foto: Flip Franssen

onderzoek

Lichaamseigen enzym beteugelt nierschade op IC Ernstige bloedvergiftiging kan de werking van de nieren aantasten waardoor dialyse tijdelijk of levenslang nodig is. Toedienen van het lichaamseigen enzym alkalische fosfatase beschermt de nieren bij bloed­vergiftiging, ontdekten onderzoekers van de afdeling Intensive Care. M arten D ooper

De presentatie van de Nijmeegse vinding twee weken geleden op het internationale ICcongres in Brussel was een groot succes. ‘De presentatie werd enthousiast ontvangen. De reden daarvan is dat er wereldwijd jaarlijks honderdduizenden mensen op de IC belanden met ernstige bloedvergiftiging’, verklaart prof.dr. Peter Pickkers, hoogleraar Experimentele IC-geneeskunde. Ongeveer de helft van hen ontwikkelt daarbij nierschade. De kans dat zij als gevolg daarvan overlijden is zo’n 60 procent. De overigen hebben tijdelijk of soms zelfs levenslang dialyse nodig. Pickkers: ‘Wij hebben nu als eerste een middel gevonden dat schade aan de nier als gevolg van ernstige bloedvergiftiging kan verminderen. En daarmee veel menselijk leed en ook hoge medische kosten kan voorkomen. Vandaar het enthousiasme tijdens het congres. Het verhaal werd prompt uitgeroepen tot een van de highlights van het congres.’

Niet eenvoudig Het succesverhaal begint in 2007 met het promotieonderzoek van dr. Suzanne Heemskerk. In een samenwerkingsverband tussen de afdelingen Farmacologie-Toxicologie en de Intensive Care deed zij onderzoek naar de nierschade als gevolg van sepsis, ernstige bloedvergiftiging. Pickkers: ‘In diezelfde tijd benaderde een klein farmaceutisch bedrijf ons om onderzoek te doen naar het algemene effect bij sepsis van het enzym alkalische fosfatase. Dat is een lichaamseigen eiwit dat een rol speelt bij het omzetten en verwijderen van giftige stoffen uit het lichaam. De fabrikant wilde graag weten of alkalische fosfatase de schadelijke stoffen die in het lichaam vrijkomen bij sepsis zou kunnen neutraliseren en zo de gevolgen van de sepsis bij IC-patiënten zou kunnen beperken.’ Aanhakend bij die studie onderzocht Heemskerk in detail het effect van alkalische fosfatase op de schade van de nier bij deze patiënten. ‘Niet eenvoudig’, weet Pickkers, ‘want IC-patiënten met sepsis en dreigende nierschade zijn niet op afroep beschikbaar. Suzanne moest daardoor meermalen in het holst van de nacht op komen draven om vervolgens bij de betreffende patiënt gedurende 24 uur iedere twee uur urine te verzamelen en te onderzoeken.’

Hoofdweg Het resultaat mocht er zijn: bij patiënten die met een infuus met alkalische fosfatase waren behandeld, kwam vooral minder nierschade voor dan bij de patiënten die het middel niet hadden gekregen. Dat bleek uit metingen van stoffen in de urine die schade aan de nier verraden. De urine van de IC-patiënten die alkalische fosfatase kregen toegediend, bevatte aanzienlijk minder van dergelijke schademarkers. Toen bleek dat dit onderdeel van de breed opgezette studie het grootste positieve effect opleverde, besloot de fabrikant dit spoor uit te roepen tot de hoofdweg van het verdere onderzoek. Pickkers: ‘We mochten een tweede studie opzetten die specifiek werd toegespitst op het in kaart brengen van de invloed van alkalische fosfatase op nierschade bij IC-patiënten met sepsis. De studie waarvan de resultaten nu zo enthousiast zijn ontvangen. Ook in deze studie, die we uitvoerden in samenwerking met andere ziekenhuizen in Nederland en België, vinden we weer een beschermende werking van alkalische fosfatase op de nierfunctie. Want patiënten die alkalische fosfatase krijgen, hebben minder dialyse nodig en als zij al dialyse nodig hebben was het voor kortere duur omdat hun nieren sneller herstellen. Ook daalt door de behandeling het aantal dagen dat de patiënten een behandeling op de IC nodig heeft met maar liefst tien dagen.’

Miljoenen investering De gunstige uitkomst van de studie en het enthousiasme onder vakgenoten betekent echter niet dat IC-patiënten met sepsis nu standaard behandeld gaan worden met alkalische fosfatase als er nierschade dreigt. Dat kan niet, het middel is nog niet geregistreerd voor routinematig gebruik. Pickkers: ‘Op grond van de positieve effecten die we nu gevonden hebben, heeft de fabrikant besloten eerst een miljoeneninvestering te doen om de productie van alkalische fosfatase op te zetten met behulp van genetisch gemanipuleerde cellen. Die maken puur menselijk alkalische fosfatase. Het enzym dat we bij ons onderzoek gebruikten, was afkomstig uit kalveren. Zodra dit zogeheten humaan recombinant alkalische fosfatase beschikbaar is, moeten we eerst testen of dit dezelfde effecten heeft als het enzym uit kalveren.’ Vervolgens is een zogeheten fase 3 studie nodig, waarin het middel op grote schaal wordt getest. Pakt dat allemaal positief uit, dan kan registratie van het middel volgen en kan het in de praktijk worden toegepast. Dat zal niet voor 2015 zijn, denkt Pickkers. ‘Intussen gaan wij in Nijmegen gewoon verder met onderzoek. We hebben uit dieronderzoek inmiddels aanwijzingen dat alkalische fosfatase de nier ook kan beschermen tegen schade als gevolg van een slechte doorbloeding of door de inwerking van medicijnen of contrastmiddelen. Als dat bij de mens ook zo is, verruimt dit het klinische toepassingsgebied van alkalische fosfatase flink.’  n Foto: Flip Franssen

10

radbode 6 - 2 0 1 0

Zafar Iqbal en Hans van Bokhoven verwachten veel van podosomenonderzoek.

Foto: Frank Muller

Genetische oorzaak Ter Haar syndroom biedt nieuw inzicht in bot-, hart- en oogproblemen

Handjes van cellen haperen door een genmutatie Steeds meer lichaamscellen blijken in het bezit van podosomen. Podosomen zijn een soort handen die de cel gebruikt om zich te verplaatsen en zich aan te passen aan de omgeving. Podosomen zijn daarom van cruciaal belang voor de vorm en functie van verschillende organen in ons lichaam. Onder­ zoekers van het UMC St Radboud hebben als eerste ter wereld een genmu­ tatie ontdekt, bij patiënten met het Ter Haar syndroom, die de functie van podosomen verstoort. De vondst - gepubliceerd in the American Journal of Human Genetics – legt volgens onderzoeksleider dr. Hans van Bokhoven een heel nieuw onderzoeksveld bloot. Een onderzoeksveld, dat vanwege de directe relatie met bot-, hart- en oogziekten, snel aan belang zal winnen.

P ieter L omans

Patiënten met het Ter Haar syndroom hebben slecht gevormde botten, aangeboren hartdefecten, oogproblemen (glaucoma) en een huidflapje op de rug dat in de volksmond vaak een staartje wordt genoemd. Het Ter Haar syndroom (THS) is een ernstige ziekte: de patiënten overlijden meestal in hun kinder- of jeugdjaren aan ernstige hart- en vaatziekten of luchtweginfecties. Deze zeldzame aandoening werd begin jaren 80 voor het eerst beschreven door de kinderarts Ben ter Haar van het UMC St Radboud. Jaren later zagen Han Brunner en Ben Hamel een kind met hetzelfde beeld. Meer dan acht generaties terugkijkend, bleek het kind afkomstig van dezelfde stamboom als de door Ben ter Haar beschreven familie. Sinsdien heet de aandoening het Ter Haar syndroom. De oorzaak van het syndroom was totnogtoe onbekend.

Onbekend gen In the American Journal of Human Genetics presenteren Zafar Iqbal en Hans van Bokhoven, afdeling Antropo­ genetica van het UMC St Radboud, de oorzaak van deze ernstige ziekte. In samenwerking met internationale onderzoeksgroepen ontdekten ze dat de ziekte veroorzaakt wordt door een mutatie in het SH3PXD2B gen. Van Bokhoven: ‘We vonden een onbekend gen, dat nog met geen enkele ziekte in verband was gebracht en waarvan ook de functie niet duidelijk was. Via een zoektocht op internet ontdekten we dat een Amerikaanse groep in het Burnham Institute in La Jolla aan hetzelfde gen werkte, maar dan bij muizen. Vanuit een hele andere invalshoek, namelijk om meer te weten te komen over kanker. We hebben contact gezocht en zijn vanaf dat moment gaan samenwerken.’

Steeds meer cellen hebben handjes De Amerikaanse groep onder leiding van Sara Courtneidge onderzoekt communicatiepaden (pathways) in de kankercel. Een belangrijk eiwit in zo’n communicatiepad is het SRC-kinase. Van Bokhoven: ‘Dit kinase kan diverse genen activeren, waaronder het gen dat wij hebben ontdekt en dat zij TKS4 hebben genoemd. Wanneer dit TKS4 (of SH3PXD2B) gen door het kinase wordt geactiveerd, begint de cel met de aanleg van een eigen “handje”, van een podosoom. In kankercellen worden die handjes - waarmee ze andere cellen binnendringen en waardoor de tumor zich verder ontwikkelt - invadopodia genoemd. In gezonde cellen noemen we het podosomen, maar in feite doen podosomen en invadopodia hetzelfde; ze zijn betrokken bij celmigratie, cel­signalering, cel-celinteracties en de bouw van grotere structuren.’ Patiënten met THS hebben ernstige bot-, hart- en oogproblemen. Kennelijk zijn die problemen te wijten aan podosomen die niet goed functioneren. Iqbal: ‘Bij bot bestaat een delicate balans tussen aanmaak en afbraak en we weten inmiddels dat podosomen bij de afbraak een essentiële rol spelen. Ook macrofagen – de vreetcellen in ons lichaam die het afval opruimen – maken gebruik van podosomen. Maar pas recentelijk is ontdekt dat veel meer cellen van dergelijke handjes gebruik maken, bijvoorbeeld cellen in het oog, endotheelcellen in de vaatwand, hersencellen. Die lijst wordt snel langer.’

Muismodel De groep van Van Bokhoven gebruikt nu ook het muismodel van de Amerikanen om meer inzicht in het Ter Haar Syndroom - én de werking van podosomen - te krijgen. ‘THS is een ontwikkelingsstoornis’, zeg Van Bokhoven. ‘Alle ziektesymptomen ontstaan waarschijnlijk omdat podosomen op een bepaald moment in de ontwikkeling niet goed functioneren. Bij de ontwikkeling van de muis hebben we inmiddels gekeken wanneer “ons” podosomen-gen actief is en op welke plaatsen. Tussen dag 10 en 14 is het heel actief bij de ontwikkeling van het hart. Dat is een goede verklaring voor de hartproblemen bij patiënten met THS en het feit dat hartfalen en plotselinge hartdood relatief vaak voorkomen. Ook andere symptomen van THS kloppen goed met de activiteit van het TKS4 gen tijdens de embryonale ontwikkeling.’ Iqbal: ‘We hebben ook aangetoond dat TKS4 actief is in specifieke gebieden van het ontwikkelend brein. Onlangs is beschreven dat podosomen ook een rol spelen in de

11

synaptische spleet, een nauwe ruimte tussen twee zenuwcellen. Op die plaats worden de elektrische signalen omgezet in biochemische signalen, waarmee de afstand tussen beide zenuwcellen wordt overbrugd. Het kan toeval zijn, maar bij diverse THS patiënten is sprake van mentale retardatie. We denken dat de ontdekking van dit gen de rol van podosomen in diverse belangrijke ziektebeelden nadrukkelijk op de kaart zet. Een belangrijk nieuw veld voor onderzoek is nu opengelegd.’ n

prijzen en benoemingen D r. J u r g e n F ü t t e r e r Dr. Jurgen Fütterer heeft de prijs voor de beste presentatie (interventiesectie) op het Europees Radiologen congres gewonnen. Zijn lezing ging over het gebruik van een MRI-robot voor prostaatkankerbiopsie. Het Radboud is de eerste in de wereld die dit bij patiënten kan doen.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie drs. Rishi Nandoe Tewarie, woensdag 7 april om 15.30 uur. Titel: Bone marrow stromal cells for repair of the injured thoracic spinal cord • Oratie prof.dr. Judith Prins, hoogleraar Medische Psychologie, vrijdag 16 april om 15.45 uur. Titel rede: Medisch en psychologisch, ...meer dan logisch * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www.umcn.nl, ingang Research, klikken op Science Agenda

Adviesburo van den Berk uw partner voor financiële zekerheid (sinds 1963)

Financiële planning

Praktijkfinanciering

Hypotheken

Praktijkbemiddeling

Verzekeringen

Pensioenen

Regentessestraat 3

T. 024 - 3230731

www.vandenberk.com

6522 AM Nijmegen

F. 024 - 3601567

[email protected]

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

Sprok “Feesten aan de Waal”

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

eUnieke zaal aan het water met balkon, terras en strand eSchitterende zaal op de dijk met prachtig terras onder de platanen eVoor promoties, personeelsfeesten, presentaties en vegaderingen

Wist je dat ?

eLeuke logementen voor uw gasten van ver

je bij het 16e eeuws feestgelegenheid Old Cave terecht kunt voor al uw feesten in besloten club kijk even WWW.OLDCAVE.NL van 25 tot 450 gasten met de romantiek van toen en het comfort van nu

eSlechts 5 autominuten van centrum Nijmegen Sprok “Feesten aan de Waal” Waaldijk 9, 6681KJ Lent/Bemmel 024-3243703 [email protected] www.sprok.nl

.07#Ë8#! ! 0 Ë -Ë !Ë
 Wie droomt er niet van? Exclusief wonen en leven in een inspirerende omgeving, omringd door een van de mooiste en groenste gebieden van ons land. Dit is het moment om uw dromen waar te maken!

r Onzeke en ig e over uw anciering? of fin woning en gesprek Ga e s aan... met on VËˤoËÁ??‰jË?¬¬?ÁÍj”j™Íj™^ËÔËM‰Žã™ajÁjːw͈ÖÄjÄËj™ Ë yË֙‰jjˬj™Í†ÖÄjÄ˔jÍËa?ÍjÁÁ?ÄÄj™Ë͝Í˔??Áː‰jwÄÍˤååË”Ô VËË7Áã‰j™ËÜ?™Ë?jËW”wÁÍ^ËÁ‰?™ÍjËݝ™ˆËj™ËĐ??¬?”jÁÄ VË7‰Žw˔‰™ÖÍj™ËÜ?™?wˆjÍËWj™ÍÁ֔ËÜ?™Ë!‰Ž”j~j™ VËË#¬¬jÁܐ?ÍjËÜ?Á‰mÁj™aËÜ?™Ë¤Ôy˔ÔË͝ÍˤšåË”Ô VË˝¬Ä””j™ËÜ?™ËËÏÏy±åååË͝ÍËËȤš±åååËܱ±™± jÍËÖ˝™ÄË~jÁÖÄÍËܝÁ˔jjÁˉ™wÁ”?͉j wËjj™Ë~jã?”j™‰ŽËMjãjË??™ËajːW?͉j± 8‰ŽËÖ™™j™ËÖË։ÍjÁ??ÁaË?jÄ˝ÜjÁËajãjˬÁ?W†Í‰~j ™‰jÖÝMÖÝ?¬¬?ÁÍj”j™Íj™ËÜjÁÍjj™±

888±- . !0

- -±!

å|oȈyooËyoo

12

åÔ|ˆÏȤˤ¤Ëåå

radbode 6 - 2 0 1 0 onderwijs

“You’re a medical hero!” De afdeling Geriatrie verzorgde van 11 tot 14 maart een masterclass in Dallas (VS) voor veertig Nederlandse en Amerikaanse specialisten. Het UMC St Radboud werkt al enkele jaren samen met het Texaanse instituut op het gebied van onderzoek en uitwisseling van studenten.

Een discussie tijdens de masterclass ging over het werven van proefpersonen. Hoe doe je dat? Het bracht een typisch cultuurverschil aan het licht tussen Nederland en Amerika. ‘Amerika kent een bijna religieuze aanpak’, vertelt klinisch geriater Jurgen Claassen. ‘Patiënten worden persoonlijk toegesproken in kerken en buurthuizen. Met de leuze “You’re a medical hero!” worden ze bewogen deel te nemen aan onderzoek. Een Alzheimerpatiënt is een held die veel voor andere patiënten kan betekenen. Dat vuur en enthousiasme vinden Nederlanders al snel te opdringerig. Meedoen aan onderzoek moet vooral een vrije keuze zijn.’

Dementie beïnvloeden Behalve de verschillen, ging het bij de masterclass vooral over datgene wat het Institute for Exercise and Environmental Medicine in Dallas en het UMC St Radboud verbindt: het onderzoek naar de interactie tussen bewegen, hart- en vaatziekten en dementie. Claassen organiseerde de vierdaagse masterclass in Dallas. Twintig Nederlandse geriaters en neurologen en twintig Amerikaanse specialisten volgden deze scholing. ‘Het is bekend dat hart- en vaatziekten de kans op dementie en het beloop van dementie beïnvloeden’, zegt Claassen. ‘De vraag die hieruit volgt, is of je dementie

Twintig Nederlandse en twintig Amerikaanse specialisten volgden in Dallas een masterclass die Geriatrie van het Radboud organiseerde. kan beïnvloeden als je hart- en vaatziekten beter behandelt. En hoeveel baat hebben ouderen in dit verband bij bewegen? Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens de masterclass.’ Vanuit het Radboud waren naast Claassen ook hoogleraren Marcel Olde Rikkert (Geriatrie) en Roy Kessels (Medische Psychologie) te gast als spreker. Alle drie zijn verbonden aan het Alzheimer Centrum Nijmegen.

Dallas-Nijmegen Het contact tussen het Radboud en het Texaanse instituut vindt zijn oorsprong in Claassens promotie. Hij

verbleef toen tien maanden in Dallas om onderzoek te doen. De masterclass is een van de vruchten die de samenwerking tussen Dallas en Nijmegen heeft afgeworpen. De centra wisselen nu kennis uit en schrijven samen aan artikelen. ‘We hebben elk een aanvullende rol’, aldus Claassen. ‘Het Radboud heeft meer kennis van de oudere ouderen, de 70- en 80-jarigen. In Dallas zijn ze bijvoorbeeld verder met bevolkingsonderzoek naar cognitieve stoornissen en Alzheimer.’ Ook zullen studenten vanuit Nijmegen worden uitgezonden naar Dallas in het kader van het Radboud Honours Program.  GM

Geschikte huisartsen selecteren Hoe selecteer je de beste mensen voor de huisartsenopleiding? Op 19 en 20 april komen in Huize Heyendael internationale huisartsen en weten­ schappers bijeen op een conferentie hierover. Het doel is om tot een Euro­ pese richtlijn voor het selecteren te komen.

Welke problemen doen zich voor in de selectie voor de huisartsenopleiding? Is het aanbod benedenmaats? ‘Er komen soms mensen door die achteraf niet geschikt blijken’, aldus Ben Bottema, hoofd VOHA (Voortgezette Opleiding tot Huisarts). ‘Deze mensen hebben bijvoorbeeld moeite met samenwerken, komen afspraken niet na of zijn niet integer genoeg. Zelden gaat het om gebrek aan kennis of technische vaardigheden.’ Nijmegen heeft de grootste huisartsenopleiding van Nederland: 84 kandidaten per jaar. Jaarlijks blijken er een à twee niet geschikt. ‘Niet veel, maar we moeten dat wel voorkomen’, stelt Bottema. ‘Drie jaar opleiding kost tweeënhalve ton. Bij de acht

UMC’s in totaliteit blijken er jaarlijks tien tot twintig kandidaten niet geschikt, dat is tussen twee en vijf miljoen euro.’ Daarnaast speelt het verdelingsprobleem. Bottema: ‘In sommige delen van Nederland zijn er meer kandidaten voor de opleiding dan er plekken zijn. In Amsterdam en Utrecht worden potentieel geschikte kandidaten om die reden afgewezen. Elders in Nederland, bijvoorbeeld in Groningen, is het andersom. Daar kunnen niet alle opleidingsplekken ingevuld worden. De valkuil is daar dat je mensen aanneemt die benedenmaats presteren.’

Geschiktheidscertificaat Om genoemde problemen te tackelen, moet er een valide en betrouwbare selectiemethode komen, aldus Bottema. ‘Ten eerste om te zorgen dat je goede kandidaten selecteert. Anderzijds om in kaart te krijgen hoeveel geschikte mensen je afwijst. Je kunt deze mensen een geschiktheidscertificaat geven, zodat zij alsnog kun-

Matthäus Passion

nen verhuizen naar delen van Nederland waar wel opleidingsplekken voor huisartsen zijn.’ De huidige selectiemethode in Nederland is dat kandidaten een sollicitatiebrief schrijven en gesprekken krijgen met een opleider, een staflid en een AIOS. ‘Dit levert te weinig harde informatie op’, zegt Bottema. ‘In Engeland krijgen kandidaten casuïstiek, moeten ze rollenspellen uitvoeren met simulatiepatiënten en een samenwerkingsoefening doen met AIOS. Deze methode is valide, maar ook duur en arbeidsintensief. De vraag is of we in Nederland ook een dergelijke methodiek moeten toepassen.’ Op 19 en 20 april buigen vijftig internationale huisartsen en wetenschappers zich over het selectievraagstuk. De conferentie is georganiseerd door de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en de Europese beroepsverenigingen EURACT en ASME. Het doel is om naar aanleiding van de conferentie een Europese richtlijn op te stellen voor het selecteren in de huisartsenopleiding.  GM

‘In het lijdensverhaal van Christus herkennen we de pijn en emotie van onze patiënten. Deze herkenning inspireert ons in ons denken, ons handelen en bij de menslievende zorg die wij onze patiënten bieden’, aldus de Raad van bestuur in het programmaboekje van de Matthäus Passion. Een staande ovatie volgde op het slotakkoord vrijdag 26 maart in een bomvolle Vereeniging. Ruim drie uur werden medewerkers en andere genodigden muzikaal meegenomen in het lijdensverhaal van Christus, waarbij voor het eerst de verbinding is gelegd tussen het UMC St Radboud, het Bachkoor Nijmegen en het Nijmeegs studentenorkest Collegium Musicum Carolinum. Voor de pauze zongen ook de kinderen van Koorschool Midden-Gelderland mee. De animo voor deze uitvoering was zo groot dat, na loting, vijfhonderd medewerkers teleurgesteld moesten worden. Prof.dr. Frans Corstens van de Raad van Bestuur zegde tijdens het openingswoord toe dat deze mensen volgend jaar voorrang krijgen bij de Johannes Passion. JM Foto: Jan van Teeffelen

13

radbode 6 - 2 0 1 0

mensen J e a n e t t e T i m m e r m a n s - L i o e AT j a m Op 1 maart heeft Jeanette Timmermans-LioeATjam, kinderverpleeg­kun­ ­dige Q2Zee, de pensioengerech­­tigde leeftijd bereikt. Ze heeft ruim 41 jaar in UMC St Radboud gewerkt. In 1968 begon ze haar carrière als verpleegkundige op de Verkoeverkamer waar ze zorgde voor geopereerde kinderen. In 1972 maakte ze de overstap naar de afdeling Kinderoncologie. Voor Jeanette was ieder kind een individu die ze met de grootst mogelijke zorg en toewijding verpleegde, ze had voor iedereen een troostend en opbeurend woordje. Als collega was het een plezier om met Jeanette samen te werken, op de haar kenmerkende manier hielp ze iedereen op de afdeling even correct en vriendelijk. Daarbij was ze een voorbeeld voor elke medewerker. De afdeling bedankt Jeanette voor de zeer fijne samenwerking. Inmiddels heeft Jeanette op een feestelijke manier afscheid van haar collega’s genomen. Wij wensen Jeanette en haar gezin een goede gezondheid toe en veel geluk in de toekomst. Namens alle collega’s van Q2Zee, Rob Wiegman Verpleegkundige werkplekmanager Annelies Mavinkurve-Groothuis Medisch werkplek­ manager

Sandra Eichelsheim Op 1 april was Sandra Eichelsheim 25 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Zij begon haar loopbaan bij Tandheelkunde, maar maakte in 1992 de overstap naar Kindergeneeskunde, waar zij secretaresse van prof. Sengers werd. In deze functie ontpopte zij zich als de spil van de afdeling en ontwikkelde zij zich tot steun en toeverlaat van het afdelingshoofd, tot organisator van congressen en symposia, tot huisvestingsdeskundige en beheerder van sleutels, telefonie en autorisaties. Kortom, Sandra is van alle markten thuis. Niet in de laatste plaats is zij degene die de sociale cohesie en het historisch besef van de afdeling bewaakt. Zij zorgt dat verjaardagen gevierd worden, dat er op tijd een gangborrel wordt georganiseerd en dat daarbij ook de oud-medewerkers niet worden vergeten. Twee jaar geleden ontving Sandra voor haar bovengemiddelde inzet en betrokkenheid bij de afdeling de Radboudpluim en dit jubileum biedt opnieuw de gelegenheid om onze

waardering uit te spreken voor de bijdrage die zij aan de afdeling levert. Sandra heeft haar jubileum in besloten kring gevierd. Namens collega’s van Kindergeneeskunde

Gerrie Nienhaus Gerrie gaat per 1 mei genieten van haar welverdiende pensioen. Zij heeft bijna negen jaar gewerkt als secretaresse bij de Sectie Vervolgonderwijs van de Radboud Zorg­academie. Gerrie is altijd een harde werker geweest, had gevoel voor humor, was zeer betrokken en altijd in voor een praatje met haar collega-secretaressen en opleiders. Door haar fulltime dienstverband was zij een rots in de branding en een garantie voor de continuïteit van de werkzaamheden. Wij zullen haar gezelligheid missen.Gerrie heeft besloten haar afscheid in kleine kring met haar naaste collega’s te vieren. Ze verheugt zich op de komende vrije tijd en de activiteiten die zij wil gaan ondernemen. Alle medewerkers van de Radboud Zorgacademie wensen haar nog vele gezonde en gelukkige jaren toe. Drs. Geert van den Brink, directeur Radboud Zorgacademie

Coby Hubbers-Cuypers Op vrijdag 16 april vieren wij het 40-jarig jubileum van onze Coby Hubbers-Cuypers. Onze Coby, want Coby is belangrijk voor veel collega’s en patiënten van de poli­kliniek Heelkunde en Orthopedie, waar zij al deze jaren heeft gewerkt. De poli zou de poli niet zijn zonder Coby. Zij is een lieve en betrouwbare collega voor allen die haar kennen. De veertig jaar die Coby bij ons heeft gewerkt zijn gekenmerkt door professionaliteit, loyaliteit, inzet, collegialiteit, creativiteit, humor en menselijkheid. Daarvoor willen wij haar graag bedanken en deze mijlpaal met haar, haar familie en collega’s vieren op vrijdag 16 april van 16.00–18.00 uur, Huize Heyendael. Namens alle collega’s van de poliklinieken Heelkunde/ Orthopedie, dr. Jean Gardeniers, chef de policlinique Orthopedie, dr. Han Bonenkamp, chef de policlinique Heelkunde en Nan Pluymackers, zorgleidinggevende

Corrie van Suilen Na ruim twintig jaar werkzaam te zijn geweest op verpleegafdeling Heelkunde, heeft Corrie een nieuwe uitdaging gevonden. Ze gaat haar carrière vervolgen als opleider bij de Radboud Zorgacademie. Corrie is in 1986 begonnen aan de A-opleiding in het UMC St Radboud en is daarna als

verpleegkundige gaan werken op A00, de afdeling waar destijds de vaatchirurgische patiënten lagen. Al die jaren is Corrie deze groep patiënten trouw gebleven. In de loop van de tijd heeft Corrie de groei gemaakt van verpleegkundige naar teamleider en vervolgens naar de functie van seniorverpleegkundige, waarin ze een voorbeeldfunctie was voor veel van haar collega’s. Corrie heeft grote kwaliteiten en heeft erg veel voor de afdeling betekend. We kennen haar als een zeer bedreven, draadkrachtige, betrokken en gewaardeerde collega met een groot analytisch vermogen en een zeer goede mensenkennis. We zullen haar natuurlijk erg gaan missen en willen haar bedanken voor de mooie tijd en fijne samenwerking. Tevens wensen wij haar veel geluk en plezier toe in haar nieuwe functie. Namens alle collega’s van A40 en A30, Geertje Braks, verpleegkundige en Annique Thuis, hoofdverpleegkundige

Lisette Noy-van Melis Op 1 april is Lisette 25 jaar in dienst. Ze werkt met veel plezier op de preoperatieve polikliniek Anesthesiologie. In 1985 is Lisette gestart als medewerker van het personeelrestaurant. Vervolgens heeft ze als voedingsassistent en verpleeghulp gewerkt. Sinds 2004 werkt ze als balie/administratief medewerker op de preoperatieve poli. We feliciteren Lisette van harte met haar jubileum! Lisette heeft aangegeven het jubileum in besloten kring te willen vieren samen met haar gezin en directe collega’s. Namens de afdeling Anesthesiologie, Pijn en Palliatieve Geneeskunde, Marijke Dijkstra, hoofdverpleegkundige

Antoinette Pouwelse Verpleegkundige Antoinette Pouwelse is een collega om op te bouwen en ze is binnenkort 25 jaar in dienst! Ze laat zich nooit de kop gek maken, is overal inzetbaar en werkt stug door als de zorg erg dynamisch is. Ook naar collega’s is Antoinette flexibel, betrokken en collegiaal. Met haar ambitie voor het vak zet ze veel ontwikkelingen in gang en kan daarbij iedereen enthousiasmeren. Als Antoinette het regelt en invoert, dan komt het allemaal goed! We nodigen iedereen uit om op de borrel te komen bij Jan Klaassen op 13 april tussen 16.30-18.00 uur. Collega’s van E20. Karin van Ditshuizen, hoofdverpleegkundige

Belangrijke DNA-marker voor blaaskanker ontdekt Het UMC St Radboud heeft een belangrijk internationaal succes geboekt in de zoektocht naar de aanleg voor het krijgen van blaaskanker. Een analyse van meer dan 300.000 DNA-markers per individu bij bijna 2.000 blaaskan­ kerpatiënten en bij 40.000 controles leverde een interessante ontdekking op. Een éénletter variant in een gen op chromosoom 4, TACC3 geheten, bleek duidelijk geassocieerd met het risico voor blaaskanker. Bovendien heeft de variant invloed op de prognose van blaaskanker.

De bevinding is gecontroleerd in nog eens 2000 patiënten en 6000 controles uit België, Engeland, Italië, Spanje, Duitsland, Roemenië, Hongarije, Slowakije, Zweden en Nederland. Die controle bevestigde het beeld. De variant in het TACC3-gen (sommige mensen hebben op die plek een letter T, anderen een A) ligt dichtbij een ander gen, met de naam FGFR3. Mutaties van FGFR3

worden gevonden in het merendeel van die blaastumoren, die een gunstige prognose hebben. De onderzoekers gingen daarom na of de variant in TACC3 iets te maken zou kunnen hebben met FGFR3. Dat bleek inderdaad het geval. In weefsel van blaastumoren met een gunstige prognose bleek FGFR3 meer tot expressie te komen bij patiënten met de T-variant. Bovendien bleken deze patiënten ook veel vaker mutaties te hebben in het FGFR3-gen in hun tumor. Verder blijkt, dat patiënten met de T-variant een grotere kans hebben dat hun tumor na een operatieve verwijdering terugkomt dan patiënten, die de A-variant in hun beide chromosomen hebben. De Nijmeegse onderzoeksleider, prof.dr. Bart Kiemeney, verklaart: ‘Dit is één van de eerste keren dat er een DNA-marker is gevonden die niet alleen het risico voor een ziekte verhoogt, maar daarnaast ook de prognose beïnvloedt. Ook is het de

Colofon

eerste keer, dat bij een niet-erfelijke tumorvorm een genetische variant is gevonden, die geassocieerd is met verworven mutaties in de tumoren.’ Het mechanisme achter deze vondst is nog niet opgehelderd. Toch kunnen de onderzoeksresultaten ertoe leiden, dat FGFR3 nu ook in therapeutisch opzicht in de belangstelling komt te staan, aldus Kiemeney. Blaaskanker is een van de meest voorkomende tumoren, vooral omdat de ziekte na behandeling bij meer dan de helft van de patiënten, vaak meer dan eens, terugkeert. Daarmee is het voor de gezondheidszorg de duurste vorm van kanker. Het UMC St Radboud werkte in dit onderzoek nauw samen met onderzoeksgroepen in Reykjavik en Leeds. Het onderzoek is gepubliceerd in de online editie van Nature Genetics (28 maart). JG

Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen, Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten verder mee: Marten Dooper, Flip Franssen, Joke Groeneveld, Ad den Held, Paul van Laere, Pieter Lomans, Frank Muller, Piet-Hein Peeters, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen, Koos van der Velden E-mail: [email protected], telefoon: 024-3617261 of 3617604 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, mr. æmiel Kerckhoffs, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: [email protected] Abon­ne­ment: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 16 april.

14

radbode 6 - 2 0 1 0 opinie

HRM-info Wijziging openingstijd P I P/ b a l i e U M C Z o r g v e r z e k e r i n g Het PIP is maandag 12 april vanaf 11.30 uur open in plaats van 10.00 uur. De UMC Zorgverzekering heeft woensdag 5 mei geen spreekuur bij het PIP. Het PIP zelf heeft die dag wel normale openingstijden.

Mijn ABP Op MijnABP ziet u hoeveel pensioen/FPU u straks krijgt. Het persoonlijk digitaal dossier toont persoonlijke pensioengegevens in grafieken en nettobedragen per maand. Bovendien zijn effecten te bekijken van keuzes rondom uw pensioen. Nog nooit op MijnABP geweest? Met de persoonlijke code kiest u zelf uw inloggegevens. De persoonlijke code vindt u op uw jaarlijkse pensioenoverzicht. Aanmelden zonder persoonlijke code kan ook, u ontvangt het wachtwoord dan per brief. Mijn ABP is te benaderen via www.abp.nl.

Pensioen in Zicht Voor de medewerker die met (vroeg)pensioen gaat, biedt het UMC St Radboud de mogelijkheid om een cursus Pensioen in Zicht, een nieuwe toekomst te volgen. Waarom een dergelijke cursus? Er breekt een nieuwe levensfase aan waarin de medewerker een nieuwe balans moet vinden. Kijkt u er naar uit, of ziet u er tegenop? In de cursus is volop de ruimte om hierover van gedachten te wisselen met anderen in dezelfde fase. Daarnaast krijgt u van deskundigen informatie over bijvoorbeeld gezondheid en financiën. De vijfdaagse cursus wordt op diverse locaties gegeven, zodat u iets kunt kiezen wat bij u past. Er zijn cursussen voor met of zonder partner. U kunt een informatiebrochure ophalen bij het PIP.

ABP-spreekuur Gemiddeld eens per maand houdt een medewerker van het ABP spreekuur via het PIP. Dit spreekuur is vooral bedoeld als u er via MijnABP niet uitkomt, of specifiekere vragen heeft. Doorgaans is het spreekuur snel vol. U kunt het beste tijdig contact opnemen met het PIP om een afspraak te plannen.

Radboud Senioren De Radboud Senioren is onderdeel van de Personeelsvereniging Radboud (PV Radboud). Deze PV-sectie is een club van en voor postactieve medewerkers, hun partners en gasten. Lid worden kan vanaf 55 jaar: nog werkend, aansluitend aan het dienstverband of aan de vervroegde uittreding. Naast  partners kunnen ook  gastleden (introducés) lid worden. De Radboud Senioren  is een actieve en sociale vereniging. Betrokkenheid bij (oud-)collega’s en bij de Radboud Universiteit of het UMC St Radboud bepaalt het karakter. Leden vinden er saamhorigheid, sport, ontspanning en gezelligheid. Kijk eens op de website http://www.ru.nl/radboudsenioren/ naar het aanbod! Radboud Senioren zijn automatisch lid van de PV Radboud en kunnen daardoor ook deelnemen aan alle activiteiten van PV Radboud.  

HRM INFO is van Servicebedrijf, productgroep HRM

‘Nu we moeten bezuinigen, moeten we de kans grijpen de zorg anders in te richten.’

Foto: Willem van Gerwen

Iedereen voor zich en niemand regeert Hulpverleners werken keihard aan verbetering van de gezondheid van hun medemens, maar niet effectief. Iedere beroepsgroep of instelling ontwikkelt zijn eigen kwaliteitssysteem. Als ze deze systemen op elkaar zouden afstemmen, zou de overtocht van patiënten van eiland naar eiland een stuk veiliger worden, denkt hoogleraar Public Health Koos van der Velden.

het betoog Onze gezondheid staat er maar matigjes voor, want er kan bijna tien jaar leven bij als we ons wat meer inspannen om leefstijl, omgeving en zorg van de Nederlander te verbeteren. Dat is de hoofdconclusie van het in maart jl. uitgebrachte boek “Ziekte in Nederland” van de Rotterdamse hoogleraar Johan Mackenbach. Het gaat dus niet goed, maar wat doen al die dokters, broeders en zusters, paramedici, familie dan? Die werken wel keihard aan de gezondheid van hun medemens maar kennelijk niet effectief. En dat zou komen, omdat we te weinig aandacht besteden aan preventie. Meer dan de helft van de nieuwe patiënten die de zorg betreedt heeft een te voorkomen aandoening. Dat weten we al heel lang, is oud nieuws dus staat niet in de krant en komt niet op tv. De politiek doet ook nog een duit in het zakje: vooral op preventie en zorggerichte aanpak van de hoge babysterfte in ons land, is om nauwelijks begrijpelijke redenen controversieel verklaard in ons parlement en het duurt dus weer zeker een half jaar eer de trein weer op stoom is. Dat gaat ons als samenleving veel extra geld kosten. Dit plaatje over (on)gezondheid en zorg van de afgelopen weken is een prachtige illustratie hoe we in dit land opereren. Iedereen voor zich en niemand regeert. Nu we zullen moeten gaan bezuinigen op de zorg moeten we de kans grijpen de zaak anders in te richten

Eilandjes overstijgen Hoe anders zou het kunnen als we in de zorg leiderschap kunnen ontwikkelen welke de belangen en domeinen van al die eilandjes in ons gezondheidssysteem kan overstijgen? Al was het maar door de patiënt centraal te stellen, zodat diens overtocht van eiland naar eiland veilig kan plaatsvinden. Een patiënt die het nu vaak zelf moet uitzoeken, vaak geen hoofdbehandelaar kent en die op zijn beurt niet meer in staat blijkt de medische en sociale kaart van de patiënt te verbinden. Die al helemaal niet in staat is of wordt gesteld om de verbinding te leggen tussen bijvoorbeeld de effecten van economische globalisering of klimaatverandering en ziekten. Leiderschap komt niet vanzelf, vergt visie en vooral moed om te staan voor zaken die niet per se populair zijn, zoals voorstellen voor kleinere ziekenhuizen of juist concentratie van ziekenhuizen, beroepsgroepoverstijgende ont-

15

schotting in de zorg, verbindingen tussen preventie en curatie, doktors ( en andere medische hulpverleners) de spreekkamer uit de wijk in, actueel onderwijs en relevant onderzoek. Het afgelopen jaar ben ik veel op werkbezoek in de zorg geweest. Zowel op plekken waar mensen de zorg niet meer bereiken (en omgekeerd), dagelijks bezig zijn met overleven en geen tijd hebben voor praatjes over gezond leven, alsmede op, helaas incidentele, plekken waar in de zorg voorbeeldig structureel wordt samengewerkt en vermijdbare sterfte en ziekte wordt voorkomen. Wat heel zichtbaar is dat de Nederlandse samenleving verandert, zowel in samenstelling van de bevolking als in mentaliteit. Diversiteit is het sleutelwoord. Tegelijkertijd is de burger mondiger geworden. Dat heeft voordelen maar brengt soms ook risico’s met zich mee, zeker als het gaat om irreële verwachtingen.

Meer gezondheid Hoe reageert de zorg op deze ontwikkelingen? De basis voor goede zorg is zonder meer aanwezig. Er zijn goede voorzieningen met goed opgeleid personeel, maar op een aantal punten moet het gewoon beter. Met name het gebrek aan gestructureerde samenwerking en regie van zorgaanbieders veroorzaakt veel fragmentatie en veel vrijblijvendheid in de zorg, ten koste van de patiënt. Zo zijn volledige bereikbaarheid en beschikbaarheid over het gehele zorgtraject van thuis naar ziekenhuis niet vanzelfsprekend, juist op kwetsbare momenten of voor kwetsbare groepen. Iedereen werkt hard aan verbetering van kwaliteit, maar als elke beroepsgroep of elke instelling zijn eigen kwaliteitssysteem ontwikkelt, maar dat niet afstemt met de collega’s dan schiet het niet op. Als vervolgens de zorg niet voldoet aan de gemeenschappelijke richtlijnen of als die richtlijnen ontbreken aan de gangbare zorg, dan worden er brokken gemaakt. En dat gebeurt vrijwel dagelijks, ook met dodelijke afloop. Die diagnose is snel gesteld, maar de kunst zal worden om zowel de patiënt centraal te stellen, als preventie een grotere plek in een strakker geregisseerde zorg te geven, waarvoor alle betrokken partijen samen verantwoordelijk willen zijn. Als we investeren in deze speerpunten, dan creëren we niet alleen meer gezondheid, maar ook meer welvaart. Daarover praten we op het Nationaal Congres Volksgezondheid 2010 met als actueel thema “Preventie en zorg: beter in balans”, waar de academische werkplaats AMPHI (een samenwerking van het Radboud en de zes GGD’s in de regio) voor de regie heeft getekend. Als we niet beter wisten, dan is een belangrijk thema van een mogelijk toekomstige minister president, “De boel bij elkaar houden” actueler dan ooit voor de zorg. n Koos van der Velden is hoogleraar Public Health bij de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Hij was voorzitter van de stuurgroep die de minister recent adviseerde over betere zorg rond zwangerschap en geboorte

radbode het radbode - debat 6 - 2010

Uitrol zorg2.0 niet snel genoeg Jan Kremer versus CZ

Jan Kremer: ‘Toch zie ik dat jullie ambitie een spagaat oplevert met de drive van zorgverzekeraars om zo min mogelijk uit te geven.’

Het enthousiasme over Zorg2.0 is groot. De uitrol blijft echter achter. Jan Kremer, hoog­ leraar Gynaecologie, spreekt zorgverzekeraar CZ daarop aan. ‘Stel dat ik met jullie in zee ga, kunnen patiënten van Achmea dan ook nog meedoen?’ P iet - H ein P eeters

‘Zorg2.0 is een ontwikkeling die veel mogelijkheden biedt om de patiënt zijn “ziekte terug te geven”. Dat is dus in het belang van een zorgverzekeraar als CZ die zich afficheert als belangenbehartiger van patiënten. Maar ik zie bij jullie te weinig bereidheid om echt in Zorg2.0 te investeren.’ Jan Kremer, directeur van MijnZorgNet en samen met Bas Bloem en Lucien Engelen Radboud-ambassadeur van Zorg2.0, werkt hard aan de uitrol van Zorg2.0 in Nederland. Zorgverzekeraars zijn daarin voor hem een belangrijke gesprekspartner. Het gaat hem echter nog niet snel genoeg. ‘Een probleem is dat zorgverzekeraars alleen naar de begroting van dit jaar kijken, hooguit naar die van volgend jaar. Elke waardecreatie moet onmiddellijk geld opleveren. Je ziet het al bij de digitale ivf-poli, daar wordt gelijk gevraagd hoeveel consulten het scheelt en dat wordt dan meteen afgerekend.’ Zorgverzekeraars zijn volgens Kremer onvoldoende ondernemend. Angelique Bonte, programmamanager integrale zorg, en Jolyn van Vuuren, programmamanager zorggids, beiden van CZ, voeren al langer “constructieve gesprekken” met Kremer. Nu maakt hij echter toch teveel een karikatuur van de zorgverzekeraar. Bonte: ‘We kijken niet alleen naar besparingen op de korte termijn, we zijn juist op zoek naar goede zorg. We willen natuurlijk wel weten wat een innovatie voor onze verzekerden oplevert.’ Van Vuuren: ‘Mensen verwachten van iedere zorgverzekeraar dat declaraties goed worden afgehandeld en dat we goed bereikbaar zijn. Daar ben je niet onderscheidend door. We zijn als CZ daarom op zoek naar meerwaarde.’ Bonte: ‘Je kunt je onder andere onderscheiden door goede zorg en door mensen te helpen bij het maken van

Foto: Frank Muller

goede keuzes.’ Kremer: ‘Toch zie ik dat jullie ambitie een spagaat oplevert met de drive van zorgverzekeraars om zo min mogelijk uit te geven.’ Bonte: ‘Nee hoor, de beste zorg is niet de goedkoopste zorg. Het is niet zo dat we zo min mogelijk willen uitgeven. We willen kwalitatief goede zorg.’ Kremer: ‘Maar in het begin is er het financiële risico en jullie zijn te weinig bereid dat te nemen. Zorg2.0 heeft een enorme potentie, kan de gezondheidszorg op een positieve manier echt doen kantelen, maar het bewijs is er nog niet. Terwijl de directeur financiën van een zorgverzekeraar dat al wel wil hebben.’ Bonte: ‘Volgens mij heb jij, Jan, een verkeerd beeld. We accepteren wel degelijk dat de kosten voor de baat uitgaan. Heel veel chronisch zieken die bij CZ verzekerd zijn, geven bijvoorbeeld aan behoefte te hebben aan coaching. Daarvoor zijn we nu extra diensten aan het ontwikkelen, ook op het gebied van e-health. Voorlopig kost ons dat alleen maar geld.’ Van Vuuren: ‘En het is niet alleen aan de zorgverzekeraar, ik zie heel veel zorgverleners nog achterover hangen. Die kijken de ontwikkeling van Zorg2.0 eerst even aan.’ Bonte: ‘Volgens mij laat jij je teveel kleuren door enkele negatieve ervaringen.’ Kremer: ‘De spagaat tussen investering en kostenbeheersing is denk ik onmiskenbaar.’ Bonte: ‘Ik heb voor de ontwikkeling van ketenzorgprogramma’s een termijn van vijf tot tien jaar gekregen waarbinnen de investering van enkele miljoenen terugverdiend moet worden.’ Van Vuuren: ‘We investeren ook in gidsen, zodat mensen met onze hulp terechtkomen bij goede zorg. Dat kost veel geld, maar dat hebben we er dus voor over.’

Dat moet zo blijven.’ Bonte: ‘Profileren hoeft helemaal niet te betekenen dat andere verzekerden geen toegang krijgen. Profileren betekent wel dat wij zichtbaar willen zijn als wij participeren. Als wij bijvoorbeeld een paar ton bijdragen, willen wij wel herkenbaar zijn, onderscheidend ten opzichte van andere verzekeraars.’ Kremer: ‘Ik zou veel liever zien dat zorgverzekeraars gezamenlijk willen optrekken in het leggen van de fundering voor Zorg2.0. Dat bijvoorbeeld het lidmaatschap van MijnZorgNet door iedere verzekeraar vergoed wordt, dat e-consulten onderdeel worden van de DBC.’ Bonte: ‘Dat moet je niet met alle verzekeraars willen regelen. Je moet samen met een sterke zorgverzekeraar en een goede patiëntenorganisatie van start gaan en op een gegeven moment naar de NZa stappen. Met meer partijen moet er veel te veel gepolderd worden.’ Van Vuuren: ‘Weet je dat er in Nederland wel vijf overlegstructuren zijn voor de ontwikkeling van tele-health? Dat duurt en duurt maar. Je hebt er veel meer aan dat wij tegen onze 3,3 miljoen verzekerden zeggen dat wij hier samen met gerenommeerde artsen als jij aan de slag gaan. MijnZorgNet powered by CZ.’ Bonte: ‘Op dit moment wordt Vecozo landelijk gebruikt als internetportaal in de zorg. Ook dat werd in eerste instantie getrokken door twee zorgverzekeraars.’ Kremer: ‘Maar stel dat ik met jullie in zee zou gaan, kunnen patiënten van Achmea dan ook nog meedoen?’ Van Vuuren: ‘Zeker.’ Kremer: ‘Maar Achmea wil ons dan niet meer contracteren. Wij zijn voor hen geen noodzakelijke partner.’ Bonte: ‘Ze moeten wel als wij iets goeds aanbieden, dan gaan de bij hun verzekerde patiënten daar vanzelf om vragen.’

Polderen

Zo blijkt de discussie tussen Jan Kremer enerzijds en Angelique Bonte en Jolyn van Vuuren ook een verkapte verleidingspoging vanuit CZ. Kremer toont zich niet ongevoelig, maar is nog niet om. ‘Ik blijf bang voor de directeur financiën als punt bij paaltje komt. Zie je ineens weer die omtrekkende beweging. Ik herken wel het risico van de polder als alle zorgverzekeraars gezamenlijk moeten optrekken. Ik vraag me echter af of jullie afwijzing daarvan niet vooral voortvloeit uit de profileringsdrang. Want dat belang zie ik niet gelijk als het belang van de patiënt.’ Bonte: ‘Ik denk dat je er niet aan ontkomt ook oog te hebben voor de belangen van de zorgverzekeraar.’ n

Voor Jan Kremer en Angelique Bonte is het debat deels een déjà vu. Ze hebben al vaker goed overlegd en geven daarom ook de geschillen precies aan. De kritiek van Kremer op zorgverzekeraars betreft overigens niet alleen het gebrek aan ondernemingszin. De concurrentie tussen zorgverzekeraars zorgt in zijn ogen ook voor een verkeerde impuls. ‘Jullie zouden als CZ natuurlijk wel willen participeren in MijnZorgNet, maar dan moet het wel exclusief voor CZklanten zijn. Die profileringsdrang is lastig, wij hebben patiënten die bij verschillende zorgverzekeraars zitten.

16