Basketball Ontwikkelspelregels Denkraamltd, Stedum Versie 6 juli 2012
Training geven of talentontwikkeling Ik herinner me nog goed dat praten tijdens het coachen niet op prijs werd gesteld. Vragen stellen als manier om de sporters te helpen inzien wat ze nu eigenlijk aan het oefenen waren, was tijdverspilling. Stemgebruik was synoniem met bevelen schreeuwen. Dat moest ik ook maar doen, zei iemand - en dat was vriendelijk bedoeld - anders zou ik zakken voor mijn trainersexamen. Echte gymnastiekmeesters stonden in die tijd aan het roer en ze deden bijna allemaal of ze Bobby Knight waren. Coaching point: Weet u het verschil tussen God en een basketballcoach? Onze Lieve Heer denkt nooit dat hij een basketballcoach is.... Maar gelukkig: Coachen in de sport wordt steeds meer wat het zou moeten zijn: Talentontwikkeling. Het talent - en iedereen is in meer of mindere mate talent in de sport of in elk geval vraagt ieders talent om meer of minder ontwikkeling - staat met dit woord centraal. De coach is expert en voorwaardenschepper en voor het succes en voor de groei van de sporter is de sporter meer en meer zelf verantwoordelijk. Ik had het genoegen om een workshop van NLcoach bij te wonen, waarin een aantal kanten van een onderzoek naar Talentontwikkeling 1 uit de doeken werd gedaan. Dit onderzoek was uitgevoerd door de vakgroep Bewegingswetenschappen aan de RUG. Aan de hand van een grote hoeveelheid interviews met ervaren coaches in de top van de Nederlandse jeugdsport, hadden de onderzoekers proberen vast te stellen welke aspecten van coaching het effectiefst bleken bij de ontwikkeling van de talenten. Ze kwamen tot zes onderdelen waarvan het rekening houden met de “significante ander”, opleiding en ervaring en creëren van een motivationeel klimaat erg belangrijk bleken, maar niet daadwerkelijk onderscheid bleken te maken tussen de verschillende aanpakken. Alle ondervraagde coaches bleken zeer goed ontwikkeld en ervaren en zeer goed in staat te motiveren en (vaak) ook rekening te houden met de context van de sporter. Drie aspecten van coaching blijken, volgens dit onderzoek uit 2009 van, het meest “onderscheidend”: afstemming op Ontwikkelingsfase - de coach houdt bewust rekening met de levensfase van de sporter. Zowel lichamelijk als geestelijk en sociaal. Het leren moet gelijke tred houden met waar de pupil aan toe is. Op een kleuterschool in de USA stond als wervende tekst: “College starts in Kindergarten”. Echt niet. Kindergarten starts in Kindergarten.
1
Onderzoek van Bewegingswetenschappen,olv Marije Gemser aan RUG, 2009
Basketball Ontwikkelspelregels Denkraamltd, Stedum Versie 6 juli 2012 Doelen stellen - in welke richting gaat de eerste stap? Waaruit bestaat de eerste stap? Waaraan weet je dat het klaar is? Wanneer moet het klaar zijn? Dat het doel goed voor ogen wordt gehouden, blijkt belangrijker dan dat het doel feitelijk wordt bereikt. Dromen, verbeelden, uitspreken, doen, meten, reflecteren en niet in de laatste plaats: volhouden. Autonomie bevorderend gedrag - dat dit aspect zelfs boven aan de lijst van meest effectieve vaardigheden bleek te komen, vond ik aan de ene kant verbazingwekkend, aan de andere kant zeer verheugend. Zoals ik als eerder heb geschreven, was ik nooit erg gesterkt in mijn humanisme2 door de vorige generatie ervaren coaches. Wie maakt de TO DO lijst? In het boek “Talent is Overrated”3 wordt eveneens gesteld dat de belangrijkste factor voor succes (in de sport maar ook elders) is dat je weet wat je aan jezelf moet verbeteren, erachter komt hoe dat het beste kan en vervolgens ijverig en vasthoudend precies die dingen gaat trainen. En let wel: onderzoek wijst ook volgens schrijver Colvin uit, dat het zelf erachter komen een heel belangrijke motiverende factor is. Een eerste stap om de sporter de mogelijkheid te geven om zelf te bepalen waar hij of zij ‘deliberate practice’ op toe kan passen was een checklist, opgesteld door de coach. Een checklist werkt al. Uitkomsten van schaalvragen (wat voor cijfer, van 1-10 (1-5) geef je jezelf op dit aspect van het spel) kunnen al prima leiden tot eerste stappen. Hier komt de coach trouwens weer duidelijk om de hoek kijken als expert: hij kent die stappen - maar de verantwoordelijkheid wordt nadrukkelijk gedeeld met de sporter.
Een verdere rol speelt de coach als procesbewaker. Een coach moet ook weten in welke fase zijn sporters zijn. De Skill-Willmatrix 4 kan hierbij een goed hulpmiddel zijn. Naarmate de sporter opschuift naar het groene vak rechtsboven (steeds meer inzet en steeds meer vaardigheid) verandert de functie van de coach. Soms is het lastig om af te stappen van de rol, die je bij beginnende sporters vervult als leraar (of in sommige gevallen als drillsergeant). 2
Humanisme; Zelf denken, samen leven.
3
Colvin, Geoff “Talent is overrated”
4
Landsberg, Max “The Tao of Coaching”
Basketball Ontwikkelspelregels Denkraamltd, Stedum Versie 6 juli 2012 Coaching point: Aan echte toppers kun je de meeste taken delegeren. Bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid voor hun ontwikkeling. Een topper coacht zichzelf, de coach wordt supervisor.
Het spel Het spel, waar deze handeling bij hoort, is een volgende stap in de professionalisering van de verhouding tussen coach en sporter. De checklist, die de coach aanbiedt, wordt nu vervangen door een serie prioriteiten, die door de sporter zelf wordt gekozen. Het spel bestaat uit 64 kaarten met daarop een fundamental - een basisvoorwaarde voor basketball. Meestal beschouwen we uitsluitend basketball-vaardigheden als fundamentals: lay-up, cross-over dribble, voetenwerk. In dit spel is dat begrip breder getrokken en zijn ook fundaMentals als bouwstenen beschouwd. Bovenaan staat het begrip genoteerd, daaronder een paar woorden om ofwel toe te lichten of tot denken en vragen aan te zetten. De kern van het spel is dat de sporter zelf bewuste keuzes maakt voor training -deliberate practice- in die fundamentals. Wat vindt, gelooft, stelt de sporter zich zelf voor dat het beste helpt voor de ontwikkeling, Coaching point: Ook voor het nog lang niet volledig ontwikkelde talent wordt het zelf verantwoording dragen en afleggen voor en over de eigen ontwikkeling op den duur belangrijk. Een trainingsplan maken met de coachkaarten is dan een eerste, misschien nog voorzichtige stap op die weg. In elk geval heeft het spel duidelijke raakvlakken met de genoemde belangrijkste coachingsaspecten van Talentontwikkeling.
Het spel voor het eerst inzetten De eerste vraag, die gesteld moet worden, is wanneer dit spel wordt ingezet en onder wat voor omstandigheden. Als we het fasen model van forming - storming - norming en performing 5, dat meestal goed opgaat bij basketballteams als een soort van ontwikkelings-tijdbalk hanteren, dan zou een team voor het eerst na, of tegen het einde van de stormingfase ingezet kunnen worden. Teams bestaan meestal al voor een gedeelte: cultuurdragers doen hun werk maar misschien is er ook wel een cultuurverandering ingezet, door een andere coach, andere spelers of andere inzichten. Een nieuwe coach wil zijn of haar stempel drukken, een eigen motiverende omgeving creëren en heeft veel uit te leggen. In elk geval zullen veel teamrollen op de helling liggen en zal veel aandacht uitgaan naar de andere aspecten van de lerende organisatie6. Er zal aan een gemeenschappelijke visie worden gesleuteld, in de manier van teamleren veranderen dingen, mentale modellen waarmee de teamleden werken en het systeemdenken over wat er allemaal komt kijken bij het team zijn, vragen tijd. Voor echt, bewust sleutelen aan persoonlijk meesterschap om het team te verbeteren, is tijd als er stappen zijn gemaakt. Een eerste introductie van het spel in het jaarplan zou ergens tegen het eind van de voorbereidingsperiode, of kort na het begin van het wedstrijd seizoen 5
Bruce Tuckman; Forming, storming, norming and performing, 1965
6
Peter Senge: De vijfde discipline - de kunst en praktijk van de lerende organisatie
Basketball Ontwikkelspelregels Denkraamltd, Stedum Versie 6 juli 2012 kunnen gebeuren. In een normaal seizoen, bij de gemiddelde ploeg is omstreeks de herfstvakantie een mooi moment. Voor een herhaling is de natte vinger van de coach een belangrijk gebruiksvoorwerp. De manier waarop dit spel voor het eerst gebruikt is, was als station in een serie stationstrainingen in het NDBC7 . Clinics zouden ook een goede plek kunnen zijn.
Kader stellen voor het spel Het spelen van het spel, of zoals je wilt het trainen met het spel, geeft een mooie gelegenheid om iets extra’s te doen. Je wordt er niet moe van maar in je hersens spelen zich praktisch dezelfde processen af als bij The Real Thing. Het is vaak het beste om het buiten de sporthal te doen, ergens waar frisse lucht is en niet al te veel afleiding. Een grote tafel is prettig, bij heel grote teams is het handig om met twee spellen te werken, eventueel aan twee tafels. Iedereen heeft iets te schrijven nodig en een beetje ruimte op tafel. Coaching point: Als iedereen zit, legt de coach uit wat de bedoeling is. Wat kan jij doen om jezelf en het team te helpen? Weet je waar je zou willen beginnen? Weet je nog wat de gezamenlijke visie is? Verbeter het team en begin bij jezelf.
Spelen Als iedereen zit, worden de kaarten verdeeld. De speler bekijkt de kaarten die hij heeft ontvangen en vormt zich een beeld van de eigen vaardigheid die daar bij hoort. Vervolgens maakt hij een keuze uit de kaarten: Hij houdt in totaal 4 kaarten achter, in drie categorieën, en legt die voor zich op tafel.
Links ligt 1 kaart van een vaardigheid, die hij aardig meester denkt te zijn. Niet meer dan 1, er moeten keuzes worden gemaakt.
7
Northern Dutch Basketball Camp
Basketball Ontwikkelspelregels Denkraamltd, Stedum Versie 6 juli 2012 Rechts ligt 1 kaart, die iets beschrijft wat nu wel het laatste lijkt om te willen verbeteren, ook al is die vaardigheid niet of nauwelijks aanwezig. In het midden komen 2 kaarten te liggen waar de speler echt beter in wil worden. Coaching point: Onder het spelen komen veel vragen op: stimuleer die en leg uit wat de betekenis is of discussieer daar kort over. Bijkomend effect: er passeert een vrij compleet beeld van basketball de revue, wat resulteert in een soort bewustzijnsverruiming. Kennis van het spel (savvy?) geeft een sterkere kapstok voor verbetering. Er zijn kaarten over die geen plek krijgen op tafel en die worden aan de linkerbuur doorgegeven. Van rechts komt een nieuwe voorraad. Kaarten die beter passen, vervangen wat er eerst lag. Transferperiode Na verloop van bepaalde tijd is de doorgeefronde afgelopen. Nu bestaat de kans, dat de speler bepaalde kaarten niet heeft gezien, omdat die al door iemand anders waren neergelegd. Bij die vaardigheden kan best nog een belangrijke zitten, die toch prioriteit dient te krijgen. Dit stellen we vast in een transferperiode, waarin iedereen om de tafel heen loopt. Het meest logisch is om dat juist tegen de klok in te doen. De kaarten blijven liggen waar ze lagen, maar de vaardigheid wordt tijdelijk op een ander papiertje geschreven en krijgt een plek in het keuzekruis. TIP: Een mooie toevoeging kwam in juli 2012 van Kristian Halbersma: De deelnemende teamleden leggen allemaal een a4-tje onder hun keuze, waar ze hun naam opschrijven. Daar kunnen ze in de eerste plaats zelf aantekeningen op maken, maar hun ploeggenoten kunnen ook op die lijsten hun hulp aanbieden! Ze zetten hun naam als helper bij een verbeterpunt. Dat committeert iedereen nog meer op het gezamenlijk beter maken.! Contract Na deze ronde gaat iedereen weer zitten en vertelt om beurten iets over de zelfgekozen verbeterpunten aan rest van het team, of eventueel (in verband met de tijd) alleen aan een deel daarvan of aan een buddy. Coaching point: Zekerheden zijn vaak schijnzekerheden. De negatieve keuze vertelt ook iets over de vaardigheden van de speler en de positieve helemaal. Uitgaande van de kracht van die keuze kan gevraagd worden of iemand die ergens goed in is, iemand anders juist zou kunnen helpen. Wat is hun keuze? Wat vinden ze dat eraan verbeterd moet worden en hoe willen ze dat aanpakken? Wat hebben ze nodig? Wie kan daar bij helpen? Iedereen noteert de keuze van het moment voor zich zelf. Deze notitie wordt zo opgeborgen, dat hij regelmatig in beeld komt en zo de speler herinnert aan het voornemen tot verbetering. Wat aandacht krijgt, groeit. Coaching point: De coach noteert alle keuzes. Waar het straks om draait is bevestiging. Mensen zijn nu heel gemotiveerd om zich te verbeteren op dit aspect en hebben vaak alleen
Basketball Ontwikkelspelregels Denkraamltd, Stedum Versie 6 juli 2012 maar herinnering en een beetje gelegenheid nodig. Een half woord of beeld is meestal voldoende. Beeld Een effectieve, leuke en motiverende tussenvorm is het mooi maken van het contract. Dan komen er stiften en kleurpotloden op tafel en verbeelden de spelers hun verbeterpunten. Mooi is, als dit gebeurt op een klein kaartje, dat vervolgens op een tactische plek wordt opgeborgen, bijvoorbeeld in de sportschoen. Een andere suggestie zou zijn een boekenlegger in het trainingslogboek. Coaching pont: Lamineren is in dit geval handig...... Herhaling Bij een volgende ronde brengen de spelers hun vorige prioriteit mee en vertellen hoe het is gegaan. Wat werkt al beter? Gaan ze hier nog mee verder? Hoe ver zijn ze hier mee? Heeft het nog steeds prioriteit? Klopt het beeld nog? Bij wie kan het al naar links verschuiven? Hierna volgt een nieuwe ronde. De mogelijkheid kan worden opengelaten dat mensen nu ook bewust kiezen voor iets waar ze samen met iemand anders aan kunnen werken. De ronde kan sneller gaan en er kan meer tijd worden uitgetrokken aan het bedenken en uitwerken van de eerste stap.
Dit is de uitgebreidere versie van de spelregels van de Deliberate Practice Planner™ of Basketball Ontwikkel Spel© - Deze wordt, omdat het spel in ontwikkeling blijft, regelmatig bijgewerkt. Ondergetekende houdt zich aanbevolen voor alle vormen van constructieve feedback en heeft geen bezwaar tegen gebruik van de inhoud, mits bronvermelding en bericht van gebruik.
Kaj Reker, coach.
