ToP opleiding april 2015-2016 Informatie voor cursisten
Expertisecentrum Ontwikkelingsondersteuning Prematuren (EOP-nl) Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Afdeling Revalidatie A-01, 386-1 Postbus 22660 1100 DD Amsterdam Contact Karen Koldewijn, hoofd opleiding EOP
[email protected]
INHOUDSOPGAVE
Achtergrond en plaats van de ToP opleiding
2
Het ToP programma
2
Evidence based interventie
4
Doel van de opleiding
4
Inhoud en verloop van de opleiding, data contactdagen
5
Certificering
7
Opleiders
8
Verwachtingen ten aan zien van de opleiding
8
Accreditatie
9
Kosten
9
Locaties
9
1 ToP opleiding© april 2015
Achtergrond en plaats van de ToP opleiding De ToP opleiding is onderdeel van het Expertisecentrum Ontwikkelingsondersteuning Prematuren (EOP-nl), dat is verbonden aan het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. Het EOP-nl werd opgericht om de ontwikkeling van het prematuur geboren kind en het welzijn van de vroeggeborene en zijn ouders na ontslag uit het ziekenhuis te bevorderen. Het Expertisecentrum coördineert de uitvoering van het ToP programma, verzorgt onderwijs aan professionals die werkzaam zijn rondom het vroeggeboren kind, bevordert innovatie van ontwikkelingsondersteuning bij vroeggeborenen en doet onderzoek naar en bevordert kennisoverdracht van effectieve en doelmatige ondersteuning bij vroeggeboren kinderen en hun ouders.
Het ToP programma Het ToP programma is een vroeg interventieprogramma voor zeer vroeg geboren kinderen en hun ouders, na ontslag uit het ziekenhuis. Het programma ondersteunt de ouders gedurende het eerste levensjaar van hun kind, met als doel dat de ouders met plezier en zelfvertrouwen de vroege ontwikkeling van hun kind kunnen begeleiden. Daarnaast beoogt het ToP programma eventuele problemen tijdig te signaleren, zodat deze bijtijds kunnen worden aangepakt.
De ervaringen die het kind gedurende het eerste levensjaar opdoet hebben direct effect op de aanleg van de hersenen en daarmee op het toekomstig functioneren van het kind. Veel vroeg geboren baby’s hebben moeite met het ontspannen en aandachtig onderzoeken van hun omgeving. Dat kan gevolgen hebben voor het deelnemen aan interacties met hun ouders en voor de mogelijkheden van het kind om hun indrukken te verwerken en ervan te leren. Bij prematuur geboren kinderen komen dan ook meer ontwikkelingsproblemen voor dan bij kinderen die op tijd werden geboren. Deze zijn zelfs op jong volwassen leeftijd nog zichtbaar.
Jonge kinderen ontwikkelen zich vanuit de veiligheid van responsieve relaties met de belangrijkste personen in hun leven. Door te imiteren en door op een speelse manier te experimenteren leert een kind zijn omgeving kennen en zich aan te passen aan veranderingen. Op jonge leeftijd gebruiken kinderen vooral hun sensomotorisch systeem om hun omgeving te leren kennen. De lichamelijke, motorische, mentale en sociaal-emotionele ontwikkeling is echter sterk verstrengeld. Goede groei en gezondheid en een stabiel en slaap waak ritme vormen de basis voor het kind om zich open te kunnen stellen voor de omgeving, om er aan deel te kunnen 2 ToP opleiding© april 2015
nemen en ervan te leren. Maar ook het stil kunnen houden van bewegingen is een belangrijke voorwaarde voor het opzoeken van en afstemmen op informatie. Maar zij moeten zich ook tijdig kunnen afsluiten van prikkels en rust nemen zodat adequate groei of herstel kan plaats vinden. De verschillende neurologische systemen werken daarbij als een team samen. Het mechanisme dat de verschillende systemen laat samenwerken in reactie op de omgeving noemt men ook wel zelfregulatie. Zelfregulatie wordt tegenwoordig gezien als de basis voor het welbevinden en de ontwikkeling van het jonge kind. Het jonge kind beschikt dus in aanleg over strategieën om af te stemmen op de taak en een vloeiend verloop te geven aan interacties. Het heeft echter zijn ouders nodig om zijn vroege zelfregulerende pogingen tot volle ontwikkeling te laten komen. Ouders die hun kind de ruimte geven om actief te exploreren, die hun kind steunen en positief sturen zodat die experimenten succesvol zijn, helpen hun kind om gaandeweg meer controle over zijn functies te krijgen en om steeds meer coherente en complexe interacties aan te gaan met de wereld om zich heen. Voor ouders is het volgen en begrijpen van het gedrag van hun kind daarbij van fundamenteel belang.
Tussen vroeggeboren kinderen en hun ouders komt een dergelijke responsieve relatie minder gemakkelijk tot stand, omdat deze kinderen minder duidelijk en minder effectief zijn in hun gedrag. Bovendien kan het voor ouders moeilijk zijn om sensitief op hun kind te reageren omdat het welbevinden van de ouder zelf ook beïnvloed is door de vroeggeboorte. Zij hebben meer stress of gevoelens van neerslachtigheid dan ouders van op tijd geboren kinderen. Dit maakt dat het voor hen moeilijker is om goed af te stemmen op de verwachtingen van hun kind. Het ToP programma ondersteunt daarom de ouders in hun mediërende rol. De communicatieve mogelijkheden van hun kind zijn het aangrijpingspunt van de interventie. Het ToP programma is gebaseerd op een integrale (holistische) visie. Dit betekent dat er niet alleen aandacht is voor de problemen die het kind of zijn ouder heeft, maar ook voor hun sterke kanten en zelfregulerend of zelfherstellend vermogen. Ook ontwikkeling wordt op een integrale manier benaderd. De onderlinge samenhang tussen de verschillende aspecten van de ontwikkeling, zoals voeding, gezondheid, motorische, zintuiglijke, sociaal-emotionele, cognitieve en spraak-taal ontwikkeling, wordt daarbij erkend. Dit wordt ook wel ‘ontwikkelingsgerichte’ ondersteuning genoemd. Het houdt in dat wordt gekeken wat dat individuele jonge kind, op dat specifieke moment, in dat gezin, nodig heeft voor groei, ontwikkeling en welzijn.
3 ToP opleiding© april 2015
Tijdens gezamenlijke observaties helpt de professional de ouders het gedrag van hun kind bewust te volgen. Samen onderzoeken zij wat het kind tot stand probeert te brengen, wat het zelf kan en waar het hulp bij nodig heeft. Ouders worden vervolgens aangemoedigd om de initiatieven van hun kind te ondersteunen en/of de omgeving aan te passen aan de behoeften van hun kind. De ouders worden beschouwd als deskundigen en hun informatie, hulpvraag en keuzes vormen het uitgangspunt van de begeleiding. De ToP kinderfysiotherapeut steunt ook de ouders zelf om er te kunnen zijn voor hun kind. Psycho-educatie en vroegtijdige signalering van psychische problemen, waarvoor doorverwijzing nodig is, is daarbij van belang.
De kinderfysiotherapeut heeft naast een inhoudelijke taak ook een zorg coördinerende taak. Deze bestaat uit het afstemmen met andere zorgverleners en zorgprocessen, om doublures in de zorg te voorkomen en de draaglast van de ouders te verminderen.
Door het ToP programma voortdurend te evalueren wordt het mogelijk te sturen op resultaten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een specifiek besturingsmodel (Disease Management Model). Door feedback van ouders, zorgprofessionals en data, die continue verzameld en geëvalueerd worden, neemt de kennis over doelgroep steeds verder toe, waardoor de zorg steeds beter toegesneden kan worden op de behoeften van ouder en kind. De kinderfysiotherapeut is in dit proces betrokken door de verzameling van data met betrekking tot het welbevinden van het kind en de ouder, de ontwikkeling van het kind en de ervaringen met het ToP programma.
Evidence based interventie De interventie die in het ToP programma wordt uitgevoerd sluit aan bij recente wetenschappelijke literatuur en inzichten. Feedback van ouders en kinderfysiotherapeuten en actuele data uit de ToP implementatie fase (2010-2014) worden gebruikt om het interventie programma en de opleiding up to date te houden.
Doel van de ToP opleiding De ToP opleiding leidt ervaren kinderfysiotherapeuten, in een jaar, stapsgewijs op voor de praktische uitvoering van het ToP programma. De ToP opleiding biedt de cursisten de mogelijkheid om eigen inzichten en vaardigheden te vergroten in een proces van toenemend zelfstandig handelen in de begeleiding van het vroeggeboren kind van 0-12 maanden en zijn/haar ouders. De algemene doelstellingen van de ToP opleiding zijn: 4 ToP opleiding© april 2015
1. relevante kennis en inzicht hebben in de diverse gedragsuitingen en de integrale ontwikkeling van het vroeggeboren kind. 2. intensieve kennismaking met de impact van vroeggeboorte op het ouderschap en het versterken van de eigen kracht en mogelijkheden van ouders. 3. vroegtijdig signaleren en behandelen en/of adequaat verwijzen bij problemen die een risico vormen voor de ontwikkeling van het kind. 4. kennis en vaardigheden kunnen integreren ter ondersteuning van ouder en kind volgens de uitgangspunten van het ToP programma. 5. de interpretatie van de verzamelde gegevens kunnen vertalen naar een heldere rapportage voor zowel professionals als de ouders. De algemene doelstellingen van de ToP opleiding kunnen worden aangevuld met persoonlijke leerdoelen die betrekking hebben op de 5 algemene doelstellingen. Deze persoonlijke leerdoelen zullen door de opleiders gedurende het traject door middel van individuele feedback worden benoemd.
Inhoud en verloop van de ToP opleiding De opleiding bestaat uit literatuurstudie, contact dagen en praktijk opdrachten.
Contact dagen (tijdsinvestering inclusief leeswerk 124 uur) De opleiding bevat 13 contact dagen, waarvan de eerste twee dagen een theoretisch blok vormen. Tijdens de andere bijeenkomsten wordt de ochtend besteed aan theorie en de middag aan het gezamenlijk bekijken en bespreken van de praktijkopdrachten. Op deze dagen wordt literatuur opgegeven, ter voorbereiding van de volgende bijeenkomst. Tijdsinvestering per dag 6 uur. Literatuurstudie 4 uur per keer. Het programma van de contactdagen wordt bij aanvang van de opleiding uitgedeeld, samen met het ToP handboek. De data voor de opleiding in 2015 worden in het najaar van 2014 vastgelegd De volgende onderwerpen komen aan bod: - de neurobiologische achtergrond van de vroeg kinderlijke ontwikkeling - het stress systeem en het oxytocine systeem - de ontwikkeling van het kind gedurende het eerste levensjaar - de ontwikkeling van zelfregulatie gedurende het eerste levensjaar - de impact van vroeggeboorte op de ontwikkeling van het kind 5 ToP opleiding© april 2015
- de impact van vroeggeboorte op de ouder - ontwikkelingsgerichte zorg - de theoretische onderbouwing van het ToP programma - het observeren en interpreteren van de lichaamstaal van het vroeggeboren kind tot 12 mnden - strengths - based interventie - psycho-educatie - voeding in het eerste levensjaar van het kind - spraak-taal ontwikkeling in het eerste levensjaar van het kind - testgebruik in het eerste levensjaar van het kind - verslaglegging naar ouder en arts - de rol van de kinderfysiotherapeut als zorgcoach - de uitvoering van het ToP programma
Praktische opdrachten (tijdsinvestering totaal 141 uur). De praktijk opdrachten bestaan uit de volgende elementen: 1. Een dagdeel meelopen op de Intensive Care of High Care van de afdeling Neonatologie van het ziekenhuis waarmee de cursist verwacht te gaan samenwerken. Het schrijven van een verslag hierover t.b.v. het portfolio. Doel: Een indruk krijgen van de ervaringen die ouders en de kinderen opdoen gedurende deze periode. Tijdsinvestering 6 uur. 2. Een dagdeel meelopen met de follow-up poli Neonatologie van het ziekenhuis waarmee de cursist verwacht te gaan samenwerken. Het schrijven van een verslag hierover t.b.v. het portfolio. Doel: Een indruk krijgen van de korte en lange termijn gevolgen van vroeggeboorte voor ouders en kind. Tijdsinvestering 6 uur. 3. Het volgen van de integrale ontwikkeling van een gezond kind in zijn/ haar eigen omgeving. Dit houdt in dat de cursist gedurende een jaar, eens per maand, het gezin bezoekt en een verslag maakt. Het maandelijks verslag wordt toegevoegd aan het portfolio. Doel: breed kijken naar ontwikkeling van het kind in zijn/haar eigen context. Tijdsinvestering 48 uur. 4. Het maken van observatieverslagen van 4 vroeggeboren kinderen uit de eigen praktijk (afhankelijk van de werkomgeving van de cursist is dit eventueel een bezoek in het ziekenhuis). Het verslag bestaat uit de beschrijving van de voorgeschiedenis, een video opname, een gedragsanalyse en aanbevelingen voor de ouders. Het verslag wordt uitgevoerd in samenwerking met een medecursist en na consensus ingeleverd bij de opleider. Na goedkeuring wordt deze toegevoegd aan het portfolio. Tijdsinvestering: 32 uur. 5. Het maken van een observatieverslag van 4 vroeggeboren kinderen uit de praktijk van een 6 ToP opleiding© april 2015
medecursist (afhankelijk van de werkomgeving van de cursist is dit een bezoek aan huis of in het ziekenhuis). Het verslag bestaat uit de beschrijving van de voorgeschiedenis, een video opname, een gedragsanalyse en aanbevelingen voor de ouders. Het verslag wordt uitgevoerd in samenwerking met een medecursist en na consensus ingeleverd bij de opleider. Na goedkeuring wordt deze toegevoegd aan het portfolio. Tijdsinvestering: 32 uur. 6. Het vervolgen van het 3de of 4de kind uit eigen praktijk (zie opdracht 4), gedurende minimaal 3 interventie sessies. Van alle interventie sessies wordt een journaal en een ouderverslag ingeleverd. De laatste sessie bevat daarnaast ook een video opname en een verslag aan de arts. Tijdsinvestering 16 uur. 7. De opleiding sluit af met de presentatie van een persoonlijke reflectie op de opleiding en het eigen werk. Tijdsinvestering 1 uur.
Portfolio en communicatieve competenties De uitgewerkte opdrachten vormen samen het portfolio van de cursist. Dit portfolio en de communicatieve vaardigheden worden op verschillende momenten tijdens de opleiding en aan het eind beoordeeld aan de hand van te voren opgestelde criteria. De cursist wordt daarbij individueel begeleid door een coach.
Cursus voorbereiding Ter voorbereiding op de opleiding vragen wij de cursist de volgende literatuur te lezen - Van de website www.developingchild.harvard.edu, minimaal de Working Papers 1, 3, 5, 8, 11en 12. - Mensenkinderen! Steven Pont. Prometheus. ISBN 9789035140219 Tijdsinvestering 35 uur.
Certificering Certificering volgt wanneer cursist minimaal 12 contact dagen heeft bijgewoond en het portfolio en de communicatieve competenties als voldoende zijn beoordeeld. Certificering leidt tot de mogelijkheid om deel te nemen aan het ToP programma. Voor deelname aan het ToP programma is opname in het kwaliteitsregister van het KNGF nodig. Op de laatste dag worden de diploma’s uitgereikt en volgt een feestelijk afsluitingsdiner.
7 ToP opleiding© april 2015
Opleiders Drs. Ellen van Dam, kinderfysiotherapeut, bewegingswetenschapper, docent in opleiding. Drs. Monique Flierman, kinderfysiotherapeut, pedagoog, onderzoeker EOP-nl. Dr. Karen Koldewijn, kinderfysiotherapeut n.p., wetenschappelijk docent, hoofd opleiding EOP-nl. Dr. Marie-Jeanne Wolf, kinderfysiotherapeut n.p., epidemioloog, coördinator van het EOP-nl.
Gastdocenten Dr. Dominique Meijssen, orthopedagoog Dr. Petra van Schie, orthopedagoog n.p. en kinderfysiotherapeut Dr. Aleid van Wassenaer, kinderarts Dr. Joke Wielenga, verpleegkundig wetenschappelijk onderzoeker
Verwachtingen Wat mag de cursist van de ToP opleiding verwachten van de opleiders. Naast kennis overdracht is er aandacht voor individuele begeleiding van de cursist. Na de eerste twee contactdagen zal iedere cursist een opleider toegewezen krijgen als coach. Van de coach kan verwacht worden dat deze begeleiding biedt op afstand. De coach geeft feedback op ingeleverde opdrachten. Daarnaast is de coach aanspreekpunt voor de cursist. Op de contactdagen is er gelegenheid om voorafgaand of aansluitend aan het dagprogramma een persoonlijke afspraak te maken met de coach. De opleider beoordeelt de opdrachten en doet ook de eindbeoordeling.
Wat verwachten we vanuit het opleidingscentrum van de cursist. We verwachten dat de cursist minimaal een kinderfysiotherapeutische vooropleiding heeft. Daarnaast is ruime werkervaring met zuigelingen noodzakelijk. Gedurende de opleiding wordt van de cursist verwacht dat er de mogelijkheid is om vroeggeboren kinderen aan huis te begeleiden voor de praktische opdrachten, eventueel startend in het ziekenhuis. De praktijkopdrachten worden in duo’s gemaakt. De cursist moet daarom bereid zijn samen te werken met verschillende collega cursisten, op verschillende locaties. Daarnaast zal de cursist ook zelfstandig een kind volgen gedurende de opleiding. 8 ToP opleiding© april 2015
Het reflecteren op eigen werk met behulp van video maakt een belangrijk deel uit van de opleiding. We verwachten van de cursist dat hij/zij voldoende tijd vrijmaakt om de opgegeven literatuur te lezen en alle benodigde opdrachten te kunnen doen. Veel van deze literatuur komt uit internationale tijdschriften en voldoende beheersing van de Engelse taal is nodig. Ook verwachten we de bereidheid om te werken volgens de visie en uitgangspunten van het ToP programma.
Accreditatie De totale tijdsinvestering is ongeveer 300 uur. De ToP opleiding is voor het deelregister kinderfysiotherapie bij het KNGF voor 302 punten geaccrediteerd.
Kosten en plaatsing De opleidingskosten worden in het najaar van 2014 definitief vastgesteld en bedragen rond de 5000 Euro. Dit is inclusief ToP handboek, koffie, lunch, thee en een diner ter afsluiting. Plaatsing in de opleiding is definitief nadat het ondertekend deelname formulier door het EOP is ontvangen en het bedrag is overgemaakt. Indien de cursist aanvullende ondersteuning van de opleiders nodig heeft om de persoonlijke leerdoelen te behalen zullen hier aparte afspraken over worden gemaakt. De extra kosten die dit met zich meebrengt zullen in rekening worden gebracht. Ook wanneer door omstandigheden de opleiding niet kan worden afgerond in het betreffende studiejaar zullen voor een vervolgtraject de kosten in rekening worden gebracht. Indien in de loop van de opleiding problemen ontstaan, zullen deze doorgaans in overleg met de coach kunnen worden opgelost of bijgestuurd. Zo nodig kan het probleem worden voorgelegd aan de hoofdopleider. Indien er geen oplossing gevonden kan worden, wordt het probleem voorgelegd aan de directeur van het Expertisecentrum.
Aantal deelnemers Per cursus worden maximaal 12 deelnemers opgeleid.
Locatie De bijeenkomsten worden gehouden in het Academisch Medisch Centrum, Meibergdreef 9, Amsterdam, 1105 AZ, Amsterdam, en de Hogeschool van Amsterdam, locatie Tafelbergweg 51, 1105 BD, Amsterdam. 9 ToP opleiding© april 2015
