Tool Veilige Publieke Taak Utrecht

Tool Veilige Publieke Taak Utrecht

1

Dit is een uitgave van het programma Veiligheid www.utrecht-veilig.nl Fotografie Sietse Brouwer Berry Geerling Michael Kooren Willem Mes Ivar Pel Marnix Schmidt Allard Willemse Ontwerp VAK18, Utrecht Druk

Utrecht Veilig is een samenwerking van de gemeente Utrecht, politie en Openbaar Ministerie.


Inhoudsopgave 1

Omgaan met agressie en geweld: Hoe doe je dat (goed)?

4

2

Eenduidige landelijke afspraken over aangifte

7

3

Aangifte doen

10

4

De vuistregels voor aangifte

14

5

Waar ligt de grens? De methode

16

6

Waar ligt de grens? Stap 1

19

7


22

8 Waar ligt de grens? Stap 3

25

9

36

Stap 4: Hier ligt de grens!

10 Tot slot: Wat is er nog meer nodig?

38

3

1

Omgaan met agressie en geweld: hoe doe je dat (goed)?

“Bij de Sociale Dienst krijgt iedereen agressietrainingen. En de dienst voert een lik - op - stuk - beleid: bij verbaal geweld krijgt iemand direct een waarschuwing of een ontzegging. De klant weet daardoor waar de grens ligt en wat we niet meer tolereren. De agressie is bij ons de afgelopen anderhalf jaar gedaald en ik denk dat ons protocol daar zeker een bijdrage aan heeft geleverd.” Paul van den Bosch Klantmanager Sociale Zaken

4


Agressie en geweld zijn niet normaal als je aan het werk bent. Toch doet van elke vijf mensen met een publieke taak die slachtoffer worden van agressie of geweld, er maar één aangifte. Tachtig procent van de incidenten haalt de politie niet. Om daar verandering in te brengen hebben de gemeente Utrecht, politie en Openbaar Ministerie, in aansluiting op het landelijke programma Veilige Publieke Taak het initiatief genomen voor het project Veilige Publieke Taak Utrecht.

Veilige Publieke Taak Utrecht richt zich op alle gemeen-

Het is daarom nodig een visie te ontwikkelen op wat je ver-

telijke diensten én een veelvoud van andere organisaties

staat onder gedrag op en over de grens en hoe je ermee

met publieke taken (openbaar vervoer, scholen, corpora-

om gaat. Pas als dat is gebeurd, heeft het zin om aan pro-

ties, hulpverleners, welzijnswerkers, dagopvang, etcetera).

tocollen te werken of andere zaken te regelen. De basis

Incidenten komen overal voor. Met Veilige Publieke Taak

van goed beleid is een gemeenschappelijke norm over wat

Utrecht wordt een consistent en stevig veiligheidsbeleid

acceptabel is en wat niet. Het is bovendien zaak om de

bij de Utrechtse werkgevers gestimuleerd; méér bereid-

gemeenschappelijke norm levend te houden.

heid om aangifte te doen, een betere afhandeling van incidenten en meer initiatief bij werkgevers en werknemers

Belangrijke vraag is: hoe pak je dat in de praktijk aan?

die risico lopen met agressie en geweld geconfronteerd te

Het is gebleken dat het organiseren van ‘gestructureerde

worden in hun werk.

gesprekken’ met werkgevers, werknemers en de juiste partners uit de veiligheidsketen helpt om een duidelijke

Onder publieke taken vallen alle overheidstaken die de

grens te trekken. In zo’n gesprek wordt aan de hand van

overheid zelf uitvoert en de taken die in het publieke

de eigen dilemma´s besloten wanneer aangifte wordt

belang worden uitgevoerd door derden of in belangrijke

gedaan, wat de alternatieve reacties op gedragingen over

mate worden gereguleerd door de overheid. Werkne-

de grens zijn en wie beslist over hoe de organisatie in

mers met publieke taken zijn onder meer politieagenten,

concrete gevallen reageert. Er bleek bij organisaties met

ambulancepersoneel, onderwijzers, medewerkers van

publieke taken behoefte te bestaan aan zo´n actieve

gemeentelijke diensten, de brandweer, welzijnswerkers,

methode om het veiligheidsbeleid van de zogenaamde

medewerkers van toezicht en handhaving, OV-personeel,

‘VPT-werkgever’ praktisch en realistisch vorm te geven.

receptionisten en baliemedewerkers, beveiligers en faci-

Dit heeft zijn vorm gekregen in de ‘Waar-ligt-de-grens?’

litaire dienstverleners. Ook vrijwilligers die activiteiten in

methode.

de publieke dienstverleners verrichten (zoals gastvrouwen en gastheren in ziekenhuizen) en politici (gemeenteraads-

Deze TOOL is een beschrijving van de methode en van

leden en gezagsdragers) worden allemaal beschouwd als

de resultaten van de toepassing ervan. Iedere organisatie

functionarissen die in het algemeen belang diensten ver-

en samenwerkingsverband kan baat hebben van het toe-

lenen. We spreken hierna van Veilige Publieke Taak (VPT)-

passen van de methode (en van het steeds weer opnieuw

werkgevers en VPT-werknemers om al deze betrokkenen

toepassen). Want dat blijkt essentieel voor het ontwik-

in de publieke sector aan te duiden.

kelen en onderhouden van een stevig veiligheidsbeleid en aangiftebeleid: het goede gesprek daarover gaande

In het kader van het Project Veilige Publieke Taak Utrecht is

houden en steeds opnieuw toetsen aan nieuwe ontwik-

uitgebreid gesproken met Utrechtse diensten en instellin-

kelingen, ander gedrag en nieuwe incidenten.

gen over de redenen waarom zo vaak geen aangifte wordt gedaan bij strafbaar gedrag tegen werknemers. Het blijkt

Het toepassen van een Waar-ligt-de-grens? bijeenkomst

dat in de dagelijkse praktijk het omgaan met gedrag ‘op

kan zowel een korte interventie zijn van een of twee bij-

en over de grens’ allerlei vragen oproept. Binnen één en

eenkomsten als een onderdeel zijn van een uitgebreider

dezelfde organisatie wordt daar vaak niet door iedereen

proces dat is gericht op het tot stand brengen van consis-

hetzelfde over gedacht. Succesvol veiligheidsbeleid vraagt

tent veiligheidsbeleid.

dat publieke dienstverleners - werkgevers, leidinggevenden en werknemers - samen vastleggen waar de grenzen liggen en hoe de organisatie reageert op incidenten.

5

!

Waar ligt de grens?

Utrechts kader

Deze Waar-ligt-de-grens?-tool is een belangrijk hulpmid-

De gemeente Utrecht heeft voor de ambtelijke diensten

del om bewust aangifte te doen. Bewust aangifte doen is

ook het zogenaamde Utrechts Kader vastgesteld. Dat

onderdeel van professioneel handelen en van goed hulp-

bevat handvatten en richtlijnen over preventieve maatre-

verlenerschap. Dat was een belangrijke uitkomst van de

gelen, checklists over aangifte en schadeverhaal en han-

bijeenkomsten met Utrechtse VPT-werknemers en -werk-

delen na incidenten. Het Utrechts Kader is behulpzaam bij

gevers.

het ontwikkelen van een integraal veiligheidsbeleid. Het is een aparte uitgave en ook dit hulpmiddel wordt via inter-

'Don’t be your own Judge and Jury' kwam bijvoorbeeld als

net ook ter beschikking gesteld voor andere instellingen

belangrijke richtlijn naar voren voor de werknemer. De

met publieke taken. Zie www.utrecht.nl > openbare orde

VPT-werknemer hoort incidenten te bespreken en niet in

en veiligheid > geweld > Veilige Publieke Taak Utrecht

zijn eentje te beslissen over wel of geen aangifte. De werkgever kan daarbij helpen: als de werkgever zijn verant-

Veilige Publieke Taak Utrecht sluit aan bij de doelstellin-

woordelijkheid neemt, is de werknemer beter beschermd.

gen van het landelijke programma Veilige Publieke Taak

Deze en andere handige tips staan in de kaders bij de

van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks-

beschrijving van de methode. De tekst van deze tool is

relaties (BZK). De boodschap die de rijksoverheid uitdraagt

ook te vinden op www.utrecht.nl > openbare orde en

is: 'Agressief gedrag tegen medewerkers in de publieke

veiligheid > geweld > Veilige Publieke Taak Utrecht.

dienstverlening wordt niet getolereerd!'. Het ministerie heeft een brochure uitgebracht met handreikingen voor

De zogenaamde Waar-ligt-de-grens?-methode is toegepast

werkgevers en werknemers met publieke taken over

door een aantal Utrechtse werkgevers op het gebied van

omgaan met agressie en geweld: Handreiking Agressie en

welzijn, dagopvang en het voortgezet onderwijs, samen

Geweld. Onderdeel daarvan is een stappenplan om een

met (convenants)partners in de veiligheidsketen. De

aangifte beleid te ontwikkelen: Aangifte: gewoon doen!.

methode is gericht op het ontwikkelen van een duidelijk

Deze handleidingen zijn te downloaden via

sanctie- en aangiftebeleid of het opfrissen daarvan, nadat

www.veiligepublieketaak.nl

de marges waarbinnen wordt gewerkt zijn verkend.

6


2

Eenduidige landelijke afspraken over aangifte


7

De gang van zaken bij aangifte door VPT-werknemers en -werkgevers is per 1 april 2010 aangescherpt: sindsdien zijn de zogenoemde Eenduidige Landelijke Afspraken (ELA’s) van kracht. Dat zijn afspraken tussen politie en Openbaar Ministerie over de vervolging van verdachten tegen wie aangifte is gedaan door een VPT-werkgever of – werknemer. De zaken worden door de politie geregistreerd als VPT-zaak en als sprake is van een bewijsbaar strafbaar feit, wordt de zaak doorgezonden naar het Openbaar Ministerie. De afspraken bieden extra strafrechtelijke bescherming voor VPT-werkgevers en -werknemers. Die bestaat uit: •

Hoge prioriteit voor deze aangiftes,

•

Er wordt altijd onderzoek ingesteld naar de toe-

meerd en wordt altijd een aantekening in de politie-

dracht,

registers gemaakt,

•

Ook bij eventueel niet vervolgen, bijvoorbeeld bij gebrek aan bewijs, worden betrokkenen geïnfor-

•

•

•

De politie gaat bij deze verdachten altijd na of

•

Als de agressie vanwege het werk zich ook voordoet

er antecedenten zijn en die worden in het Proces

in de privésfeer geeft de politie de betrokkenen

Verbaal van Aangifte opgenomen,

advies over maatregelen en eventuele beveiliging,

Er volgt zoveel mogelijk een snelle lik-op-stuk

•

Werkgevers kunnen namens hun werknemers aan-

reactie; na aanhouden volgt zoveel mogelijk meteen

gifte doen, bijvoorbeeld als het slachtoffer bang is

de uitreiking van de dagvaarding (de AU-procedure

voor represailles. De werknemer wordt in dat geval

wordt dat door politie en openbaar ministerie

als getuige gehoord (zie ook de vuistregels bij aan-

genoemd),

gifte op pagina 15)

De schade wordt zoveel mogelijk verhaald op de

•

dader en zo mogelijk met bijstand van het Slachtof-

In principe wordt bij een VPT-aangifte domicilie gekozen op het werkadres,

ferloket, • •

•

Zowel de aangever als de getuige of benadeelde

Slachtoffers en hun werkgevers worden goed geïn-

kiezen voor de aangifte domicilie op het adres van

formeerd over de vervolging,

de instelling,

Bij lik-op-stuk en snelrecht worden de betrokkenen

•

Werkgevers die vaker te maken hebben met geweld

geïnformeerd over hoe ze zich moeten voegen in het

tegen hun werknemers kunnen afspraken maken

strafproces (o.a. om schadevergoeding te kunnen

met de politie over het doen van aangifte,

vorderen en dat mondeling toe te lichten), • •

Bij ernstige zaken worden VPT-verdachten niet heen-

Er wordt zoveel mogelijk beeldmateriaal van het bewijs verzameld,

gezonden zonder overleg met de Officier van Justitie en wordt zo mogelijk voorlopige hechtenis van de

•

verdachte gevorderd

Het Openbaar ministerie kan anderhalf tot tweemaal zwaardere straffen eisen als het slachtoffer een VPTwerknemer of een (publieke) gezagsdrager is,

•

Wanneer de aangifte gezien het feit en de omstandigheden niet tot strafrechtelijke vervolging kan leiden, wordt er met het oog op mogelijke herhalingen in de toekomst, een melding van het incident vastgelegd in de politieadministratie,

8


•

Politie en Openbaar Ministerie registreren de zaken en houden de uitwerking van dit beleid in de gaten.

Hoofdrol voor VPT-werkgevers en VPT-werknemers VPT-werknemers worden niet alleen gesteund door de landelijke afspraken over aangifte, door deze afspraken wordt ook bevestigd dat deze werknemers een voorbeeldfunctie hebben en zelf een hoofdrol vervullen bij het succesvol benutten van de bescherming die deze landelijke afspraken bieden. Het pakket afspraken vanuit OM en Politie is onderdeel van een groter geheel. Een werkgever heeft ook eigen verantwoordelijkheden. Het is het nodig dat VPT-werkgevers zelf in kaart brengen welke werknemers risico’s lopen en dat zij anticiperen op wat er moet gebeuren bij incidenten. VPT-werkgevers die weten welke werknemers risico’s lopen om in het werk geconfronteerd te worden met agressie en geweld, en die de ELA-afspraken doorvoeren in hun eigen beleid over aangifte en veiligheid, beschermen hun personeel beter dan de werkgevers die dat nalaten. En VPT-werknemers worden niet alleen beschermd. Van hen mag ook worden verwacht dat ze professioneel kunnen omgaan met gedrag ‘op en over de grens’ en om kunnen gaan met emoties. VPT-werknemers kunnen hun werkgever er op aanspreken als ze onvoldoende in staat zijn de benodigde vaardigheden te ontwikkelen en te onderhouden. De bescherming die VPT-werkgevers moeten bieden, bestaat dus niet alleen uit het ontwikkelen van aangiftebeleid, maar ook uit nemen van preventieve maatregelen (training en aanleren van vaardigheden) en beleidsmaatregelen zoals huisregels en protocollen. Ook nazorg en maatregelen om schadevergoeding te vorderen horen erbij. Deze extra bescherming is er niet omdat het plegen van strafbare feiten tegen VPT-werknemers erger zou zijn als tegen gewone burgers. In alle gevallen wordt door politie en openbaar ministerie gereageerd op aangiftes van strafbare feiten. Het is wel zo dat de uitoefening van publieke taken essentieel zijn voor het functioneren van de samenleving. De gevolgen van agressie en geweld raken niet alleen de individuele functionaris, maar de uitvoering van essentiële taken in het algemeen belang. Daarmee raakt de agressie tegen hulpverleners, gezagsdragers, politici en dienstverleners de samenleving als geheel. De overheid wil agressie en geweld tegen publieke functionarissen terugdringen. Deze afspraken moeten daarbij helpen.

Meer mogelijkheden Bij het omgaan met gedrag op en over de grens staat

!

organisaties een scala aan mogelijkheden ter beschikking: eigen interventies, eigen sanctiebeleid én het strafrecht. Het strafrecht wordt in werking gesteld door een aangifte. Aangifte leidt in beginsel tot strafrechtelijke vervolging van de dader. Na aangifte doet de politie onderzoek naar de toedracht. Er wordt bewijs verzameld, getuigen worden gehoord. Als de aangifte en het onderzoek dat erop volgt worden afgesloten, stuurt de politie het dossier naar de Officier van Justitie. De Officier werkt bij het Openbaar Ministerie en dat is de organisatie die beslist over vervolging voor de rechter. De Officier kan beslissen om de zaak te seponeren (niet te vervolgen, bijvoorbeeld vanwege een gebrek aan bewijs) of om de zaak met een transactie af te doen. De verdachte krijgt dan bijvoorbeeld het aanbod om de schade te vergoeden of een gedragsinterventie te accepteren. De Officier kan ook besluiten te seponeren onder voorwaarden (voorwaardelijk sepot). Dat betekent bijvoorbeeld dat de Officier een geldboete oplegt of een bijzondere voorwaarde vaststelt. Zo’n voorwaarde kan zijn: de verdachte volgt een anti-agressietraining en vergoedt de schade. De zwaarste manier van afdoening na aangifte is vervolging: de Officier besluit dan de zaak voor te leggen aan de rechter dan komt er een vonnis van de rechter. Die legt als de zaak bewezen is een straf op. Dat kan een voorwaardelijke straf zijn, een taakstraf, een geldboete of onvoorwaardelijke straf. Niet alleen de Officier van Justitie maar ook de rechter kan een bijzondere voorwaarde opleggen (bijvoorbeeld een training of een andere gedragsinterventie). Zoals hiervoor is aangegeven kan de Officier bij agressie en geweld tegen publieke dienstverleners hogere straffen eisen. De rechter beoordeelt of het opleggen van die hogere straf rechtvaardig is. Zowel de rechter als de Officier van Justitie kunnen ook rekening houden met oplossingen die dader, slachtoffer en diens werkgever tussen het moment van aangifte en de vervolgbeslissing of de terechtzitting hebben gevonden.

Zie voor meer informatie over de landelijke afspraken over aangifte van agressie en geweld tegen VPT-werknemers www.veiligepublieketaak.nl 9

3

Aangifte doen


10


De aangifte van een werknemer wordt altijd opgenomen en de toedracht wordt door de politie altijd onderzocht. Daar mag je de politie op aanspreken. De aangifte en het onderzoek moeten met voortvarendheid worden gedaan en vlot worden doorgestuurd naar het openbaar ministerie.

Bellen met de politie Voor hulp bij preventie en pro-actief handelen onderhoudt

Daarom is het ook belangrijk dat VPT-werkgevers ervoor

de organisatie contacten met de wijkagent. Voor overleg

zorgen dat alle incidenten ook intern worden gemeld en

met de wijkagent bel je 0900-8844: je wordt dan door-

geregisterd. Dit kan aanleiding zijn voor het wijzigen van

verbonden met de politie in jouw wijk. Je kunt in Utrecht

het beleid of het zien van rode draden in incidenten waar

via de wijkagent of via 0900-8844 een afspraak maken

die eerder alleen nog in het geheugen van mensen zaten.

om aangifte te doen. Je hoeft dan niet te wachten in de

Je krijgt door het registreren van incidenten inzicht in hoe

rij. Voor het doen van een melding of een aangifte bij de

het ervoor staat in je instelling en maakt de reacties en

politie wordt er bij voorkeur contact gezocht met de wijk-

interventies bespreekbaar. Bij ernstige incidenten is een

agent. Wanneer de situatie dat toelaat wordt op een zo

volgsysteem in verband met de opvang en nazorg van

kort mogelijke termijn een afspraak gemaakt; dat voor-

slachtoffers onontbeerlijk.

komt wachttijden. De gemeente Utrecht werkt met het Gemeentelijk Inci-

Acute meldingen doe je op 112

denten Registratiesysteem (GIR) van het AenO-fonds (zie

Soms heb je noodhulp nodig en bel je het alarmnummer

www.aeno.nl). Ook andere instellingen dan ambtelijke

112. Gebruik dan geen vakjargon. Vertel wat de dader

diensten kunnen daar gebruik van maken. Meer infor-

doet. Dus bijvoorbeeld: hij staat hier te zwaaien met een

matie over het registreren van incidenten en opvolging

mes. Hij bedreigt een college of een voorbijganger - al

is ook te vinden in het Utrechts Kader op

naar gelang de situatie. Zeg dat je belt omdat er gevaar

www.utrecht.nl > openbare orde en veiligheid > geweld

dreigt/omdat je bang bent.

> Veilige Publieke Taak Utrecht

Van de politie mag je verwachten dat ze bij een acute

Soms leidt een aangifte niet tot strafrechtelijke vervol-

melding direct reageren. Blijf rustig en zeg wel dat het drin-

ging. Bijvoorbeeld omdat er geen duidelijk strafbaar feit

gend is, leg uit dat jij zelf of een ander wordt bedreigd.

is gepleegd, of er zijn twee tegenstrijdige verhalen en het

Juist bij meldingen over mishandeling, brandstichting en

wordt niet helder wat er is gebeurd. Dan blijft het bij een

andere zaken die letsel opleveren en/of waarbij sporen

melding. Voor het vormen van een dossier en voor een

zichtbaar zijn, is grote snelheid van belang (bel 112!).

eventueel volgende zaak kan dat voor de politie en het

!

openbaar ministerie belangrijk zijn. Het is goed om niet te makkelijk te besluiten om niet te melden. In sommige

Melden en registreren

situaties is het werken in koppels beter dan alleen op pad

Als aangifte geen mogelijkheid is, kan ook een melding

zijn, omdat je dan altijd een getuige hebt.

bij de politie worden gedaan. De politie vervolgt dan niet, maar de melding van een incident kan wel een rol spelen als over dezelfde verdachte of groep nog een keer een

Aangifte op het adres van de werkgever

melding of een aangifte binnenkomt. Als er al eerdere

Wat slachtoffers met name weerhoudt van aangifte doen,

meldingen zijn geweest, kan een nieuwe melding over

is de angst dat de dader hun privé-gegevens onder ogen

dezelfde persoon voor de politie aanleiding zijn om een

krijgt. De ELA-afspraken over aangifte bevestigen dat een

onderzoek in te stellen of in gesprek te gaan met de instel-

slachtoffer in de aangifte in plaats van het privé-adres

ling over de aanpak. Een melding bij de politie leidt niet

altijd het adres van de werkgever kan laten opnemen.

tot strafvervolging. Een melding kan de politie wel helpen bij het onderzoek. Als er al eerder aangifte tegen dezelfde verdachte is gedaan, kan jouw melding belangrijk zijn.

11

Ook kan de werkgever aangifte doen namens (en in plaats

Dat kan de aangever soms het gevoel geven dat niet de

van) het slachtoffer. Ook dan wordt in de aangifte alleen

dader, maar het slachtoffer aan een kruisverhoor wordt

het adres van de werkgever opgenomen. In het laatste

onderworpen.

geval moet het slachtoffer meestal wel als getuige optreden wanneer het tot een zaak komt. Van een getuige

De politieagent vraagt naar de zeven w´s: Wie was erbij

wordt de naam en geboortedatum vermeld.

betrokken, Wat gebeurde er, Waar, Waarom, Wanneer, Waarmee en op Welke manier? Houd er rekening mee dat

De eigen naam van het slachtoffer wordt vrijwel altijd

het proces-verbaal geen vonnis is. De politieagent schrijft

bekend. Anoniem aangifte doen kan niet en anoniem een

alles zo objectief mogelijk op en kiest geen partij.

getuigenis afleggen, is ook vrijwel uitgesloten. De reden dat zo terughoudend wordt omgegaan met anoniem getuigen is het recht op een eerlijk proces. Dat is een basisbe-

Aangifte doen bij schade en

ginsel en dat wordt iedereen gegarandeerd.

schadeverhaal als sanctie Schade verhalen is een must als sprake is van letsel of ver-

Een VPT-werkgever kan belang hebben bij het doen van

nieling van goederen. Als er schade is, is dat zonder meer

aangifte namens de werknemer als die laatste aarzelt of

een goede reden om aangifte te doen. Het gaat ook goed

bang is voor represailles. Een werkgever die dat belangrijk

samen met een gesprek met de dader. VPT-werkgevers

vindt, bijvoorbeeld om de organisatiebelangen te behar-

gaan soms gemakkelijk over tot vervanging van kapotte

tigen en de grens bij agressie duidelijk te trekken, doet

of gestolen spullen, terwijl het beter is dat de dader die

er goed aan zijn personeel van te voren in te lichten over

uit eigen zak betaalt.

het feit dat de werkgever in die gevallen ook aangifte kan doen.

Het verhalen van de schade, ook bij gering letsel en geringe schade, blijkt bij de dader meestal goed aan te

Vergeet niet om de post over een strafzaak door te sturen

komen. Het doet zeer. Voor jonge daders is het een goede

als het dienstverband met het slachtoffer is onderbroken

les als ze de schade uit eigen zak moeten betalen. Nog

(of beëindigd).

beter als de ouders erop toezien dat de jongere het daadwerkelijk zelf betaalt. Daar kan de organisatie op aandringen en dat zonodig in een overeenkomst vastleggen. Snel

Preventief aangifte doen?

en direct handelen is het beste. Binnen 48 uur een reactie

Preventief aangifte doen kan niet. Aangifte doe je van een

naar de dader, inclusief het bericht dat er schade is en dat

bepaald incident dat vermoedelijk een strafbaar feit ople-

die verhaald wordt.

vert. Maar ook bij vermoedens en als je bang bent dat er een gevaarlijke situatie ontstaat, is het zaak om actie

Het openbaar ministerie (OM) heeft als uitgangspunt dat

te ondernemen. Bespreek het intern, overleg met de wijk-

de dader de schade vergoedt. Slachtoffers en werkgevers

politie, maak een melding bij de politie of meld via Meld

die zich namens het slachtoffer voegen in de strafzaak

Misdaad Anoniem.

met een realistische schadevordering, kunnen rekenen op serieuze ontvangst door OM en rechter. Van werkgevers met publieke taken wordt verwacht dat ze de werknemer

Vragen, vragen, vragen

na een incident bijstaan. Dit houdt ook in: ondersteuning

Het doen van de aangifte zelf kan belastend zijn. Bij

bij het doen van aangifte en verhalen van de schade.

de aangifte stelt de politieman(/-vrouw) die de aangifte opneemt minutieus vragen naar de feitelijke gang van zaken bij het voorval. In het proces-verbaal van aangifte komt bij bedreiging bijvoorbeeld te staan hoe de dader zich bewoog, welke bewegingen hij maakte en waarom jij het gevoel had dat het tegen jou was gericht. Er moet bewijs zijn dat de dader iemand wilde raken. Bij verbale bedreiging wordt ook doorgevraagd met het oog op de strafbaarheid en de bewijsbaarheid.

12


Het slachtoffer kan zich in het strafproces voegen om

Communicatie rondom incidenten

schadevergoeding te vorderen. Daarvoor is het nodig dat

Incidenten hebben invloed op de organisatie zelf en op de

er een schadeclaim bij de aangifte wordt gedaan. Wanneer

omgeving. Ernstige bedreiging en agressie kunnen (grote)

de werkgever aangifte doet namens het slachtoffer, is die

impact hebben. Incidenten zijn ook ingrijpend voor de

feitelijk niet altijd de benadeelde partij. De werkgever en

omgeving. Daar zit stuurmanskunst aan vast en daarop

de werknemer moeten dan afspreken dat de werkgever

moet de VPT-werkgever ook voorbereid zijn. Veel VPT-

de schade namens de werknemer gaat claimen. Dan is

werkgevers hebben inmiddels een draaiboek. Daarin gaat

voeging van de schadeclaim toch mogelijk: de werkgever

het bij ernstige incidenten in ieder geval om de volgende

moet daar alert op zijn. De afhandeling zal in die gevallen

zaken:

getrapt verlopen; het slachtoffer verhaalt de schade op de

•

Wie coördineert de besluitvorming?

eigen werkgever. Die krijgt bij toewijzing schadevergoe-

•

Wie communiceert met de buitenwereld. Eén aanspreekpunt benoemen, ook voor externe

ding van de dader.

communicatie en perscommunicatie. Een goed uitgangspunt voor werkgevers met werknemers

•

met publieke taken is dat de werkgever direct de schade

Welke communicatie met de medewerkers? Wordt er een bijeenkomst georganiseerd?

aan het slachtoffer vergoedt en zelf het schadeverhaal op

•

Moet er professionele hulp komen en voor wie?

de dader ter hand neemt. Het is uiteraard wel een beslis-

•

Wees secuur: met wie moet je nog meer overleggen

sing die geld kost.

(personen en instanties)?

Materiële schade kan via voeging in het strafproces worden afgehandeld. Bij immateriële schade is toetsing

Vuistregel

nodig is. Daarbij wordt slachtoffer zelf betrokken, ook

Bagatelliseer incidenten nooit, toon altijd begrip voor de

als de werkgever namens het slachtoffer aangifte deed.

belangen en posities van alle betrokkenen. Kies wel een duidelijke lijn en houd daaraan vast.

!

Handige adressen Speciaal voor werkgevers en het verhalen van schade bij

VPT-werkgever: wie is binnen de organisatie belast met

agressie en geweld tegen personeel en (on)roerend goed

het bijstaan van het slachtoffer? Het is bekend dat het

is er een helpdesk die adviseert over de mogelijkheden

belastend is voor slachtoffers om de regelzaken na aan-

van het verhalen van de schade: www.helpdeskvpt.nl T

gifte alleen te lijf te gaan.

030 – 263 14 04 of [email protected]. Op de website staat een online Schade Rekenhulp.

Voor hulp en advies bij het overwegen van aangifte kun je ook contact opnemen met Meld Misdaad Anoniem. Ook bij

Ieder slachtoffer kan hulp krijgen van Slachtofferhulp

aanhoudende twijfel over het wel of niet doen van aangifte:

Nederland voor emotionele ondersteuning, hulp bij het

bel M op 0800-7000. Anonimiteit wordt gegarandeerd.

invullen van formulieren, bezoek aan de politie, advocaat

Meer info op www.meldmisdaadanoniem.nl

en rechtbank en informatie en advies over schadevergoeding. Zie www.slachtofferhulp.nl of bel 0900 0101 of mail

Als er geen strafzaak komt en er is toch aantoonbaar

naar [email protected].

schade, dan kan de schade soms worden verhaald via een civiele rechtszaak. Daarvoor heeft de werkgever de hulp

In Utrecht helpt het Slachtofferloket bij ernstige zaken met

nodig van een advocaat.

juridisch advies over het vorderen van de schade en eventueel voegen van de schadeclaim. Slachtofferloket, Arrondissementsparket Utrecht, Vrouwe Justitiaplein 1/Postbus 16005, 3500 DA Utrecht, T 030 - 223 5410

13

4

De vuistregels voor aangifte


14


Utrechtse werkgevers met publieke taken reageren altijd op agressie en geweld tegen hun medewerkers. Dit zijn de vuistregels voor aangifte:

1. Als je in functie te maken hebt met agressie

5. Je hoeft geen privé telefoonnummer te geven. Regel

of geweld, meld dat dan bij je leidinggevende.

dan wel dat je via het werk makkelijk bereikbaar

Bespreek samen het doen van aangifte.

bent voor de politie, voor het geval ze nadere vragen hebben.

2. Laat in de aangifte altijd het werkadres opnemen en niet je privéadres. Dat onderstreept dat je als

6. VPT-Werknemers en VPT-werkgevers kunnen op

werknemer vanwege je functie aangifte doet en niet

afspraak aangifte doen. Vraag dit eventueel aan de

als privé-persoon. Je naam, achternaam en geboor-

politieagent ter plaatse of bel 0900-8844. Noem het

tedatum komen in het proces-verbaal van aangifte

adres en de datum waarop het incident heeft plaats-

terecht, je privé-adres niet. Zeg bij aangifte expliciet

gevonden en vraag om een afspraak voor het doen

dat je niet wilt dat je privéadres in de aangifte staat.

van aangifte.

Laat dat opnemen in het proces-verbaal van aangifte, want de politiesystemen linken het Burger Service Nummer (BSN) vrij gemakkelijk aan de gemeentelijke

7. Zorg dat bewijsmateriaal niet verloren gaat. Handel snel en betrek getuigen bij de aangifte.

basisadministratie. Dat wil je voorkomen. 8. Benut de ondersteuning van je werkgever en Slacht3. Zeg erbij dat je tijdens het uitoefenen van je functie

offerhulp: ook bij schadeverhaal. Uitgangspunt is

bent bedreigd/mishandeld of dat dit vanwege je

dat degene die de schade lijdt, die ook vordert. Het

werk is gebeurd. En dat je daarom aangifte doet.

kan zo zijn dat zowel jij als je werkgever schade vorderen. Werkgevers zie www.helpdesk.nl. In Utrecht

4. Je werkgever kan ook namens jou aangifte doen.

helpt het Slachtofferloket bij het schadeverhaal

Dan word jij als getuige gehoord. Dit kan bijvoor-

(voegen in de strafzaak heet dat) of bij het voeren

beeld als er angst bestaat voor represailles of als

van het woord tijdens de rechtzitting. Het Slachtof-

de werkgever het belangrijk vindt dat de werkgever

ferloket houdt je op de hoogte van de voortgang van

zelf aangifte doet. In dat geval komen ook de naam,

de zaak bij het OM en de rechter.

achternaam en geboortedatum van de werknemer in het proces-verbaal van aangifte.

15

5

16

Waar ligt de grens? De methode


Regels en protocollen staan vaak wel op papier, maar wat wordt er in het echt mee gedaan? Hoe consequent is de

Hierna wordt het toepassen van de methode staps-

organisatie als geheel? Welke alternatieve interventies zijn

gewijs beschreven.

er? Kan dat beter? Wat wordt verwacht van een professionele medewerker? En wat moet een werkgever doen om

!

Waar ligt de grens: de methode

consequent te blijven? Kan de organisatie zelf ingrijpen na aangifte? Maar wanneer dan en hoe?

Stap 1 Inventarisatie van de dilemma’s

Onduidelijkheid leidt tot normvervaging, halfslachtig interveniëren, wegkijken en zelfs tot het laten zitten

Stap 2

van aangifte bij strafbare feiten. Bewust omgaan met

Ontwerpen van een meetlat: wat zijn de maatstaven om

aangifte en inzetten van eigen interventies na inciden-

de dilemma’s te beoordelen

ten verhoogt de veiligheid en de bescherming van de VPT-werknemer.

Stap 3 Uitwerking in de praktijk. Dilemma’s langs de meetlat

De

Waar-ligt-de-grens?-methode

is

een

praktische

en de oplossingen in de sanctie piramide

methode om de veiligheid te vergroten. De methode helpt om de grens duidelijk te trekken. Tijdens een Waar-ligt-

Stap 4

de-grens?-bijeenkomst worden kritische vragen gesteld

Hier ligt de grens!

over de bestaande (ingesleten) handelwijzen en denkpatronen: •

Klopt het wat je denkt over de dader?

•

Klopt het dat dit niet strafbaar zou zijn?

•

Als je geen aangifte doet, wat doe je dan wel?

Het uitvoeren de derde stap kost de meeste tijd: dat is de

•

Hoe is het organisatiebelang gediend met

uitwerking van de grens in de praktijk. De dilemma´s die

deze reactie?

in stap 1 zijn verzameld en de meetlat worden gebruikt

Wat mag je als collega’s van elkaar verwachten?

om de grens te bepalen. Door daarover ‘een gestructu-

•

reerd gesprek’ te organiseren komen de oplossingen in Deze vragen worden beantwoord mede aan de hand van

zicht als basis voor concrete keuzes en afspraken.

een realistische verkenning van wat er kan worden verwacht van politie en openbaar ministerie en van de eigen interventies. Bij een Waar-lig-de-grens?-interventie is

Sanctie piramide

daarom bij voorkeur iemand van de politie of het OM aan-

Organisaties zijn vaak zelf al bezig om de grenzen te ver-

wezig, of een partner uit de veiligheidsketen met kennis

kennen en te bewaken. Daarbij helpt de sanctiepiramide.

van strafrechtelijke interventies.

Onderin staan de gebeurtenissen en de eigen interventies die adequaat zijn. In de basis staat het gedrag dat op en over de grens is en de manier waarop de organisatie daarmee omgaat. Ook de preventieve acties horen daarbij. In het midden van de piramide komen de gebeurtenissen die aanleiding zijn voor melding bij de politie en aangifte. Uit de top van de piramide blijkt dat aangifte geen eindstation is: ook na aangifte is de VPT-organisatie aan zet. Er moet altijd worden nagedacht over follow-up (en eventueel herstel van de relatie bij bekende daders).

17

De sanctie piramide helpt tegen de neiging om weg te

Welke hulpmiddelen heb je nodig:

kijken: als je niet op het ene niveau reageert, dan kun je

•

Gespreksleiding. Liefst twee personen: een proces-

wel op het andere niveau reageren. En bij het ontwikkelen

begeleider en een inhoudelijk deskundige side-kick

van de methode bleek ook: een alternatieve interventie is

brengen dynamiek in bijeenkomsten

altijd mogelijk.

•

Verslaglegging

•

Iemand die goed weet hoe de politie en het straf-

De grenzen tussen eigen sancties en aangifte doen zijn

rechtelijk apparaat werkt, liefst iemand van politie

niet absoluut. De piramide laat zien dat er op elk niveau

of OM

alternatieve interventies kunnen plaatsvinden en dat op

•

elk niveau wisselwerking tussen eigen interventies en strafrecht mogelijk is. Zo kun je in bijzondere gevallen in

over dilemma’s op te schrijven (stap 1) •

plaats van aangifte kiezen voor een melding en een eigen

(stap 1) •

van protocollen. Het is een hulpmiddel dat helpt om te ordenen.

Een tekening van de sanctiepiramide op een flap of een whiteboard om de dilemma´s te clusteren

sanctie die wordt vastgelegd. De sanctie piramide is geen keurslijf dat dwingt tot bepaalde afspraken en vaststellen

Stiften en post-its om de oogst van het brainstormen

Posters om de kernwaarden van de organisatie op aan te geven (stap 2)

•

Flip-overs om aantekeningen te maken (stap 2)

•

En de sanctiepiramide van de organisatie te vullen (stap 3)

Actief en betrokken De ‘Waar-ligt-de-grens?’-methode is een actieve werk-

Meestal zijn tenminste twee bijeenkomsten nodig. Eén

vorm, geen blauwdruk. Het toepassen van de methode

bijeenkomst van ongeveer drie uur om stap 1, 2 en 3 te

vergt betrokkenheid en meedoen van sleutelfiguren in een

zetten en een tweede bijeenkomst om de keuzes te maken

organisatie of in een netwerk. De methode is toepasbaar

en de acties in gang te zetten.

op een hele organisatie of subgroepen.

Wie kunnen het initiatief nemen? Werknemers met publieke taken, managers, gebiedsmanagers veiligheid, gemeenteambtenaren, convenantpartners, politie, OM: iedereen die een rol speelt in de ketensamenwerking en binnen de organisatie kan het initiatief nemen. Zelfs als de regels ogenschijnlijk duidelijk zijn, is het de moeite waard om een gestructureerd gesprek te organiseren. Vaak blijkt dat er dilemma’s leven en incidenten zijn geweest die na bespreking aanleiding gaven tot aanscherpen van afspraken en opnieuw doordenken van de eigen interventies. Essentieel is wel dat binnen de organisatie de juiste mensen meedoen, dat er draagvlak is voor de uitkomsten en dat betrokkenheid van (kennis van de processen bij) politie en OM is gegarandeerd.

18


6


19

Dilemma’s en hete hangijzers

Preventie

Stap 1 op de bijeenkomst is de inventarisatie van de hete

•

hangijzers, incidenten of dilemma’s uit de praktijk op het gebied van grenzen stellen, aangifte en melding, omgaan

Goede contacten zijn cruciaal. Hoe hou je het netwerk actueel?

•

met bedreigingen of (vermoedens van) strafbare feiten.

Welke afspraken kun je maken met de politie op buurtniveau?

Iedere deelnemer aan de bijeenkomst wordt gevraagd om na te denken over deze dilemma´s en de vragen die hem of haar bezig houden.

Uitwisselen van informatie •

uitwisselen?

terd. Dat zijn de thema´s waarmee de organisatie aan de slag gaat.

Je vindt een klant soms bedreigend maar er is nog niets ernstigs gebeurd. Welke informatie mag je

Deze worden genoteerd op post-its en thematisch geclus•

Waar ligt de grens tussen de zwijgplicht van de beroepsbeoefenaar en de bevoegdheid om aangifte

Deelnemers aan de bijeenkomsten in Utrecht brachten

te doen. Wat mag je tegen de politie en anderen

steevast dilemma’s naar voren over het reilen en zeilen

vertellen over je klant als je slachtoffer bent van agressie?

rondom aangifte (de bureaucratische rompslomp, domicilie kiezen, voorkomen dat persoonlijke gegevens bekend

•

Wat te doen bij kennis van een strafbaar feit?

zijn bij de dader, enzovoorts). Om die vragen te verhel-

•

Je treft gestolen spullen aan, moet je daar ook aangifte van doen?

deren zijn de voorafgaande paragrafen en de Vuistregels voor VPT-werknemers en –werkgevers rondom aangifte opgesteld opgenomen.

Schelden en bedreigen Ook bleek op iedere bijeenkomst dat de beleving van

•

Grof taalgebruik, is dat een regel overtreden of is het gewoon straattaal, waar ligt de grens?

de veiligheid van de publieke dienstverleners niet alleen afhangt van het omgaan met agressie en geweld tegen

•

Verbale bedreiging, wat doe je?

de werknemers zelf. Het formuleren van een goed beleid

•

Wanneer moet je schelden serieus nemen?

op àl het (veel voorkomende) gedrag óp en over de grens

•

Wat is een bedreiging? Wanneer is iets bedreigend optreden?

helpt om het gevoel van veiligheid te verhogen en om de norm gezamenlijk uit te dragen en te handhaven. Of het

•

algemeen.

Als het voor mij zo is? Of moet het voor een ander ook zo zijn? Is het relevant hoe iemand het beleeft?

om jezelf gaat, om je collega of om normvervaging in het •

Wat doe je bij discriminerende opmerkingen tegen personeel?

Voorbeelden van dilemma´s die vaak naar voren werden

•

Agressie in de nieuwe media neemt hand over hand toe. Hoe ga je daarmee om?

gebracht:

Vermoedens, wat doe je?

Eigen sanctiebeleid en alternatieve interventies?

•

•

Je hoort iets over betrokkenheid van een client bij strafbare feiten, maar het heeft niets met je werk te maken. Wat te doen?

•

•

Wanneer doe je aangifte en wanneer los je het eerst zelf op?

•

Iemand komt dagelijks naar de receptie. Hij is in de

Is bij vermoedens de bewijsbaarheid het uitgangs-

war en erg boos en zijn gedrag komt bedreigend

punt voor melding? Hoe moet een medewerker dan

over (ook voor de andere klanten). Moet eigenlijk

handelen?

naar zorg. Dilemma: negeren, aanspreken op zijn/

Je vermoedt dat iemand agressief wordt als je hem

haar gedrag of juist even met hem spreken/kijken of

of haar aanspreekt op de huisregels, wat te doen?

je hem ergens naar toe kunt leiden? •

Wanneer kies je voor strafrecht en wanneer voor je eigen (opvoedkundige) interventies?

•

Bij een incident zijn er twee verschillende versies van de verhalen. Wat doe je dan?

•

Wat doe je als een medewerker zelf over de grens gaat?

20


Aangifte

Na aangifte

•

Wat is aangiftewaardig?

•

•

Je wil aangifte doen maar de dienstdoende agent zegt dat het geen aangiftewaardig incident is. Wat

•

terug. Hoe gaat dat? •

Hoe leg je goed contact met de dader en zijn omge-

dan?

ving? Hoe krijg je betrokkenheid van ouders bij

Wat levert aangifte op als de dader er vanaf komt

gedrag van hun oudere kinderen?

met een uurtje vegen als taakstraf? •

Wat lost aangifte doen eigenlijk op?

•

Je overweegt geen aangifte te doen vanwege de ver-

•

Hoe kun je samenwerken met politie of anderen? Wie doet wat?

•

trouwensband tussen de werknemer en de dader. •

Je doet aangifte en wat dan? De client komt weer

En wat als je ook nog bang bent voor de familie van de dader?

Je overweegt geen aangifte te doen omdat je mede-

•

Hoe licht je de organisatie in?

lijden hebt met de dader.

•

De afhandeling van de aangifte gaat traag. Er komt

•

Je werknemer is bang voor represailles.

pas na een half jaar een reactie van justitie. Het

•

Waarom zou je aangifte doen als je weet dat er

leereffect is minimaal: de relatie tussen oorzaak en

weinig mee wordt gedaan? Of gedaan kan worden?

gevolg is doorbroken. Wat kan je doen om dat te

•

•

Het gaat om bedreiging of een uit de hand gelopen •

Je hoort er nooit meer wat van.

zou de school in actie komen?

•

De straf valt laag uit. Dan heeft aangifte doen toch

Hoe kun je het bewijs rond krijgen als je alleen was of er was maar één getuige?

•

doorbreken?

ruzie of diefstal tussen leerlingen onderling, waarom

geen zin? •

Je hebt eigenlijk zelf ook een aandeel in de escalatie

pen met het strafrechtelijke onderzoek? De politie

en twijfelt daarom of aangifte zinvol is. •

Wat doe je met agressief gedrag van 12-minners?

komt langs en betrekt jou erbij? •

Heeft aangifte dan wel zin? •

Je hebt medelijden met de dader, de gevolgen van

Wie draait op voor schade? Het vernielen van materiaal in de buurtcentra?

•

aangifte doen zijn groot. •

Je doet aangifte van vermoedens. Moet je nu meehel-

En voor de schade aan de persoonlijke eigendommen van de medewerkers (je auto, je fiets)?

Ik wil aangifte doen, maar van mijn chef mag het

•

Slachtofferhulp: wel of niet?

niet.

•

Wat zijn de verplichtingen van de werkgever na aan-

•

Wanneer aangifte, wanneer melden?

•

Je wil aangifte doen, maar moet je dan meehelpen aan het onderzoek?

gifte? •

Wat is wijsheid? Na drie steekincidenten op rij: meer bewaking of meer zorg/begeleiding?

21

7

22



Ontwerp een meetlat: wat zijn de maatstaven van de organisatie? Stap 2 is het in beeld brengen van de kernwaarden van

Specifiek aan het onderwijs is dat het werk draait om jonge

de organisatie. Wat zijn de beginselen van de organisatie

mensen, leren en opvoeden. In het onderwijs gaat de dis-

en wat valt daarvan te zien in de eventuele huisregels,

cussie dus vaak over de keuze tussen repressief ingrijpen

protocollen en het referentiekader dat wordt gebruikt bij

of juist opvoedkundig. Ook het (mogen) leren van fouten

incidenten? Het gaat om het achterhalen van de criteria

is in de onderwijssetting belangrijk. Ouders moeten ook

die belangrijk zijn bij het tegengaan van agressie en bij

betrokken worden bij grensoverschrijdend gedrag (iets

het stellen van grenzen.

wat niet altijd van een leien dakje loopt). En verder realiseren veel te weinig jongeren zich dat een ‘akkefietje’

Iedere organisatie en iedere werksoort heeft zijn eigen ken-

tijdens je schooltijd je tegenwoordig tot lang in je vol-

merken en waarden. In de praktijk hebben ook de mensen

wassen leven kan achtervolgen. Velen gaan er nog vanuit

die deel uitmaken van de organisatie, de leiding en de

dat je pas een strafblad hebt als je een keer veroordeeld

werknemers hun eigen referentiekader. Een persoonlijk

bent. Dat is allang niet meer zo: een strafblad bestaat niet

kompas. Dat neem je mee naar je werk. Het is belangrijk

meer. Je komt bij justitie/politie in de registers na iedere

dat deze impliciete referentiekaders en de organisatori-

melding die over jou bekend is: iedere vernieling, bedrei-

sche kaders expliciet worden. Ze stemmen niet altijd en

ging of vechtpartij komt erin terecht. Ook als de zaak met

ook niet vanzelf met elkaar overeen. Bij bespreken van

een HALT-afdoening of OM-transactie is afgedaan, blijft

dilemma’s kunnen die verschillen zichtbaar worden.

de informatie aanwezig. Jongeren realiseren zich niet

Als daar niet over wordt gepraat, wordt het aangiftebe-

dat ze een paar jaar later voor vrijwel iedere baan een

leid er niet duidelijker op en de beleving op de werk-

Verklaring Omtrent Gedrag nodig zullen. Of je die krijgt

vloer niet veiliger. Het gaat erom een professionele en

hangt af van de baan die je wilt en de soort van afdoening

gezamenlijke reactie op agressie en geweld te kunnen

in je documentatie. Als het feit bewezen is verklaard en

geven. Dan moet je stil staan bij het gezamenlijke refe-

er is een taakstraf opgelegd, dan komt zo’n Verklaring

rentiekader.

Omtrent Gedrag er voor sommige beroepsgroepen soms niet of niet zo makkelijk. Met die specifieke informatie

In het welzijnswerk wordt gewerkt met mensen die vaak

kan de school rekening houden in haar sanctie – en aan-

niet één probleem maar een heleboel problemen tegelijk

giftebeleid.

hebben. Met jongeren en groepen jongeren, mensen met financiële en sociale problemen, een verslaving en/of een

In alle gevallen moet de organisatie de vraag beantwoor-

stoornis. Ook is vaak sprake van verschillende culturele

den hoe zij een verantwoorde wijze de grens vaststelt.

achtergronden en regelmatig zijn klanten bekend bij jus-

Het is een beslissing van de organisatie en niet van de

titie. Degenen die zich agressief gedragen zijn meestal

individuele VPT-werknemer. Het was in de discussies een

geen passanten, maar cliënten waarmee een relatie wordt

eye-opener dat een duidelijke keuze van de werkgever de

aangegaan. De hulpverleners worden uit hoofde van hun

individuele werknemer juist beschermt.

functie aangesproken op het hebben en onderhouden van een relatie met klanten die soms ook lastig of agressief

Om de dilemma´s te lijf te gaan is een meetlat of refe-

zijn. Grenzen stellen of aangifte doen kan een breuk ver-

rentiekader nodig met criteria/kernwaarden om die beslis-

oorzaken in de vertrouwensrelatie. Daar is de hulpverle-

singen te kunnen nemen. Dat kunnen de criteria zijn die

ner in ieder geval beducht op. In de dagopvang van dak-

vastliggen in huisregels of protocollen. Het is ook moge-

en thuislozen wordt regelmatig gewerkt met cliënten die

lijk om deze via het georganiseerde gesprek in stap 2 naar

een stoornis of een verslaving hebben. De omgang kan

boven te halen.

regelmatig moeilijk zijn, ook omdat schelden en grof taalgebruik aan de orde van de dag is. Het is dan nog moeilijker om de grens scherp te trekken. Wat is dan precies ongewenst gedrag (en hoe ziet het gewenste gedrag er eigenlijk uit)?

23

Om tijdens een bijeenkomst richting te geven aan de dis-

Daarvan belandden er meestal drie in de top van belang-

cussie over dilemma´s kunnen de aanwezigen aan de

rijkste waarden. Die top 3 is vervolgens het richtsnoer om

hand van een concrete casus en een lijst met kernwaar-

de reactie op incidenten te bepalen.

den nagaan welke criteria belangrijk zijn bij het tegengaan van ongewenst gedrag op en over de grens. De vol-

Die top 3 is dus de meetlat die je gebruikt als je moeilijk

gende zeven criteria kwamen er bij de ontwikkeling van de

kunt kiezen voor een oplossing van een dilemma rondom

methode in Utrecht het vaakst uit.

aangifte en incidenten. De criteria geven richting. Ook als je na moet gaan welke interventie passend is: dan gebruik

!

je de waarden die je als organisatie deelt om te bepalen wat je doet en hoe je het doet.

Verantwoordelijkheid Zakelijkheid

tot bezinning op welke regels er zijn en welke er zouden moeten komen. Tijdens de bijeenkomst is al te zien dat

Duidelijkheid Deskundigheid Wijsheid

Samenwerken

Flexibiliteit

24

Ook dit onderdeel, een gesprek over deze criteria, leidt


het gesprek helpt om de ‘harde en zachte’ regels van de organisatie in kaart te brengen.

8


25

Dit zijn de dilemma’s en de oplossingsrichtingen die

Gevaarlijk gedrag

tijdens de Waar-ligt-de-grens-bijeenkomsten in Utrecht

Gevaarlijk gedrag kan aangiftewaardig zijn. Als een cliënt

meermalen werden gekozen, gerubriceerd naar een aantal

ineens met de koffiekan loopt te zwaaien en het goed

terugkerende thema’s:

mogelijk is dat hij jou of iemand anders kan raken, dan

1. De zaak is onduidelijk of tegenstrijdig

is dat bedreigend en gevaarlijk. Niet alleen bedreigen met

2. Waarom moet ik of moet mijn organisatie in actie

wapens, ook bedreigen met gewone voorwerpen is een

komen?

strafbaar feit. De ene medewerker zou ingrijpen door de

3. Angst voor represailles

kan af te pakken en de cliënt eruit te zetten. De ander

4. Bagatelliseren van het incident

vindt dat te bedreigend en belt de politie. Oplossingsrich-

5. Zijn er gedragsalternatieven?

ting: slaan met een koffiekan (of een ander zwaar voorwerp) is gevaarlijk of kan dat zijn. Zodra jij je bedreigd voelt of de dreiging voor anderen bestaat is sprake van

8.1 De zaak is onduidelijk of tegenstrijdig Bedreiging en belediging: context is belangrijk Bedreiging en belediging zijn strafbare feiten. Maar wanneer is daarvan sprake? Bij een bedreiging is het soms erger dat een cliënt roept dat hij je thuis weet te vinden dan iemand die kwaad roept “ik maak je dood”. “Ik weet waar je woont” en “ik weet dat je kinderen hebt” zijn veel voorkomende bedreigingen. Het is gauw gezegd, maar het is niet snel een bedreiging in het strafrecht. Bedreiging met de dood is dat wel. Bedreigingen als “Ik maak je dood” en “ik sla je kop eraf” zijn in beginsel aangiftewaardig. Dreigen met mishandeling of brandstichting is ook een strafbaar feit. Maar ook dan blijft de context belangrijk. Was het een bedreigende situatie? Hebben anderen het gezien en vonden die het ook bedreigend? De beleving en interpretatiekwesties maken het bewijzen van bedreiging soms lastig. Daarom is het belangrijk om niet alleen goed te weten wanneer je aangifte kunt doen, maar ook wat er wel wordt gedaan als je geen aangifte doet. Niks doen en niet reageren: het gebeurt wel, maar het is geen goed uitgangspunt. VPT-werknemers vinden het zelf ook goed erbij stil te staan dat je met niet reageren ook de norm stelt. Oplossingsrichting: ook als het gedrag niet strafbaar is, kan het over de grens zijn. De organisatie kan altijd ingrijpen als het gedrag over de grens is. In een Waar-ligt-de-grens-sessie bepaal je gezamenlijk wat niet acceptabel is en hoe je daar op reageert. Als je dat hebt gedaan, kun je er makkelijker naar verwijzen (‘zo werkt het hier nu eenmaal’). Uitwisselen van succesverhalen in het werkoverleg helpt om de grenzen te bewaken.

26


aangiftewaardig gedrag. Criteria uit de meetlat zijn duidelijkheid en verantwoordelijkheid. Dan is ook van belang om grenzen te stellen terwijl je aan het werk bent. Anderen (bezoekers, klanten, leerlingen) zien ook wat er gebeurt. Op scholen is het uit opvoedkundig oogpunt belangrijk in dit soort situaties altijd in te grijpen. Het is belangrijk om duidelijk te laten zijn dat bepaald gedrag over de grens is.

Tegenstrijdige verklaringen Tegenstrijdige verklaringen zijn er meestal. De beleving van een incident kent verschillende versies, zelfs al spreekt iedereen de waarheid. Hier is een andere manier om daarmee om te gaan: de VPT-werknemer en de VPT-werkgever hoeven niet te bewijzen wat er is gebeurd. Ze hoeven ook niet te bewijzen dat gedrag strafbaar is. Dat is het vakgebied van politie en OM. De leiding van een organisatie mag altijd ingrijpen bij ongewenst gedrag. Dat is voldoende basis voor een interventie door de organisatie zelf. Als je duidelijk bent over wat je als ongewenst gedrag beschouwt, kun je ook makkelijker ingrijpen. Van te voren benoem je het gedrag en bepaal je wat de gevolgen zijn. Intern melden en registreren van incidenten is ook een vorm van collegialiteit, aangezien de organisatie de reactie bepaalt. Ook hier geldt weer dat het nemen van verantwoordelijkheid door wel te melden duidelijkheid biedt aan jezelf, de dader en collega’s over welk gedrag wel en niet acceptabel is.

Irritant en sfeerbedervend gedrag

De verantwoordelijkheid van de VPT-werkgever

Opmerkingen die niet aangiftewaardig zijn kunnen de

Tijdens de discussies bleek dat werkgevers – mede onder

sfeer toch behoorlijk verzieken. Aan de ene kant wordt

invloed van de Eenduidige Landelijke Afspraken over

hierover gezegd: ‘dit hoort erbij en als je overal op ingaat,

aangifte - in toenemende mate het inzicht delen dat de

dan blijf je bezig’. De keerzijde van die relativering wordt

werkgever (directie/leidinggevende) bij incidenten de ver-

ook onder ogen gezien: als je niks zegt, verandert er ook

antwoordelijkheid heeft om de reactie op het incident te

niks en schuiven de grenzen ongemerkt steeds verder op.

bepalen. De werkgever neemt de beslissing over het al

Huisregels hebben alleen zin als ze worden gehandhaafd.

dan niet doen van aangifte van de werknemer over. Niet

Anders zijn het uithangborden van normvervaging.

omdat de mening van de medewerker er niet toe doet, of om de medewerker te dwingen iets tegen zijn zin te doen.

Sfeerbedervend gedrag is niet strafbaar, maar wel een

Het gaat om de vraag wie verantwoordelijk is en om dui-

voedingsbodem voor escalatie en conflicten. Neem bij-

delijkheid. Uit het feit dat de werkgever verantwoordelijk-

voorbeeld straattaal in de klas: de leraar wordt beledigd,

heid neemt, blijkt duidelijk dat de verantwoordelijkheid

maar verstaat het eigenlijk niet eens. De vuistregel op een

niet bij het individu maar bij de organisatie ligt.

van de deelnemende scholen is praktisch: zodra ik het niet versta, is het niet goed. Daar ligt de grens.

In de discussie bleken werkgevers en werknemers het

Als (in kleiner verband) dit uitgangspunt met voeten wordt

erover eens dat de werkgever de werknemer beter kan

getreden, is de grens opgeschoven. In een opvoedkundig

beschermen als de werknemer niet persoonlijk verant-

klimaat is het enige wat helpt: consequent erop wijzen dat

woordelijk kan worden gesteld voor wat er gebeurt na

het zo niet gaat. Dat kan ook best met humor en derge-

agressie en geweld. De werknemer kan tegen de klant

lijke vaardigheden kun je aanleren.

zeggen: zo werkt dat hier nou eenmaal. Als jij dit doet, is dit het gevolg. Mijn werkgever doet aangifte en ik heb

Zo kan het ook: zowel VPT-werkgevers als werknemers

geen keus.

kunnen zichzelf en elkaar voortdurend de vraag stellen: wat doe jij eraan? In de bijeenkomsten werd afgesproken dat je best hardop kunt zeggen dat je een opmerking niet prettig vindt of dat je niet wil dat de klant zo tegen jou praat of doet. Er werd ook gezegd dat het een kwestie van collegialiteit is om er serieus mee om te gaan en samen de cliënten te blijven aanspreken op hun gedrag (samenwerken).

!


!

Duidelijkheid Deskundigheid Wijsheid

Het kan ook van kwaad tot erger gaan: de klant of de ouder die maar blijft zuigen en treiteren, totdat de medewerker zelf gaat schelden of zelfs uithaalt. De

Samenwerken

Flexibiliteit

klant zal dan overigens op zijn beurt (overwegen om) aangifte (te) doen. Door een van de werkgevers werd geconstateerd dat de Ook dit is een kwestie van collegialiteit om dat op tijd

VPT-werknemers teveel aan hun lot werden overgelaten,

te signaleren en er wat aan te doen. Hoe zit het met dit

door ze zelf te laten beslissen over aangifte. Zo ben je ten

soort collegialiteit in jouw organisatie? Kunnen inciden-

onrechte je eigen ‘Judge & Jury’, luidde zijn conclusie.

ten en twijfels makkelijk worden besproken? Worden

In het aangiftebeleid van deze organisatie wordt aangifte

medewerkers aangesproken op hun eigen houding? En

een gedeelde beslissing van werkgever en werknemer,

worden de vaardigheden van VPT-medewerkers regel-

waarbij de werkgever de beslissing om aangifte te doen

matig getraind?

namens de werknemer ook kan overnemen. Bij sollicitaties wordt dit punt ook aangesneden, zodat nieuwe medewerkers weten wat er van ze wordt verwacht. Zo wordt het aangiftebeleid duidelijk en consequent uitgevoerd.

27

Tegelijkertijd bestaat ook flexibiliteit om te bepalen welke

De VPT-werkgever wil aangifte doen,

handelwijze de beste is. In zo’n setting komt meer ruimte

maar de VPT-werknemer ervaart het voorval

voor interventies naast aangifte. De werknemer en de

niet bedreigend

werkgever kunnen openingen bieden om te werken aan

Het kan voorkomen dat de

het voorkomen van herhaling en er ontstaat perspectief

bedreigd heeft gevoeld, maar dat de werkgever toch wil

op andere verhoudingen.

markeren dat er sprake was van gedrag over de grens.

werknemer zich niet echt

Een aangifte van een medewerker die zich niet bedreigd voelde en vertelt dat hij naar het politiebureau is gekomen

!

Twijfel

omdat zijn baas dat wil, leidt niet tot succesvolle vervol-

Voor VPT-werknemers die twijfelen of zien dat een collega

ging. Melden bij de politie kan dan een oplossing zijn. Een

aarzelt: stel jezelf of je collega kritische vragen. Klopt

melding kan in zo´n geval heel goed samen gaan met een

het dat je geen aangifte doet? Welke zwaarwegende belan-

eigen sanctie van de organisatie. De werkgever kan zo

gen worden daarmee gediend? Is dat in het belang van de

laten weten dat de normen van de organisatie geschon-

organisatie? Vindt je leidinggevende dat ook?

den zijn.

Voelt de dader dat dit niet kon? Is actie ondernomen om

8.2 Waarom moet ik of moet mijn

een passende sanctie op te leggen en uit te voeren? Ben ik het gesprek met de cliënt aangegaan? Vraag ik het aan mijn leidinggevende om dat te doen? Betrekken we iemand uit zijn buurt erbij? Welke boodschap krijgt de dader? Een incident mag nooit stilzwijgend passeren. Het gedrag moet minimaal worden besproken met de cliënt. Doe dit niet alleen maar met een collega erbij. Bediscussieer niet of het echt zo is gebeurd, maar bespreek wel wat er is gebeurd. Laat weten waarom dit onacceptabel is. Bespreek wat er volgt als de situatie nog een keer uit de hand loopt. Pas het sanctiebeleid toe. Leg het incident en het besluit met betrekking over reactie vast. Er blijven altijd lastige kwesties komen, waarin belangen worden afgewogen. Zie hierover verder de paragraaf over alternatieve interventies.

organisatie in actie komen? Het is niet mijn taak Er is een lastige klant die regelmatig langskomt bij de balie en zich misdraagt. Je denkt dat de klant een gedragsstoornis heeft. Heeft aangifte doen zin? De vraag die je eigenlijk moet stellen is: hoe weet je zo zeker dat je de cliënt beter helpt of verder helpt door niet te melden en geen aangifte te doen? Het zou zo kunnen zijn dat je te maken hebt met iemand die bij allerlei instanties de grenzen opzoekt. Zo iemand kan beter af zijn met een straf met bijzondere voorwaarden in de gedragssfeer. Je kunt ook via ketenoverleg (laten) uitzoeken of een dader daar of bij de politie al bekend is. Hulpverleners en leerkrachten laten zich wel leiden door de eigen inschatting van de toerekeningsvatbaarheid van de cliënt. Een andere manier van kijken is: bedenken dat het niet jouw taak is om die inschatting/beoordeling te maken. Dit soort zaken wordt in toenemende mate aan de rechter voorgelegd en de rechter kan - voorzien van deskundig advies – bepalen hoe het zit met de toerekeningsvatbaarheid. Toerekeningsvatbaarheid bestaat in gradaties. Het gebeurt niet zo vaak dat iemand volledig ontoerekeningsvatbaar wordt bevonden. Het kan overigens wel voorkomen. Als het om cliënten gaat die zich achter hun ziekte of beperking verschuilen, bestaat er een kans een dergelijke aangifte door het openbaar ministerie wordt geseponeerd. In dat geval wordt iemand niet vervolgd juist omdat hij aan een stoornis lijdt en niet toerekeningsvatbaar zou zijn.

28


Hierover kan in individuele gevallen ook worden over-

De omgang met het beroepsgeheim is een vorm van even-

legd met de politie of met het OM. Zeker als er sprake is

wichtskunst. Een goed uitgangspunt is: bespreek je ver-

van herhaaldelijke overlast is het goed om aan de bel te

moedens en twijfels met een collega of leidinggevende.

trekken. De oplossing kan soms ingewikkeld zijn. Voor de

Het besluit om aangifte te doen en de reden voor dit

politie is van belang dat de cel niet als alternatieve vorm

besluit worden aangetekend in de dossiers van de organi-

van opvang gaat fungeren.

satie. Bij sommige organisaties is of wordt vastgelegd dat de directie beslist over het doen van aangifte bij strafbare feiten tegen werknemers en/of goederen en de gebou-

Spreken is zilver, zwijgen is fout

wen. De werkgever kan ook aangifte doen namens een

Als een medewerker zelf getuige is van een incident tussen

werknemer. In dat geval wordt de werknemer mogelijk als

anderen en het is bedreigend, dan kan hij of zij daar aan-

getuige gehoord door de politie.

gifte van doen. Een client, een leerling, een ouder kan ook met een verhaal komen over criminele activiteiten van een

Of de aangever bij vermoedens zelf wordt betrokken in

ander. Wat kun je dan doen? Nagaan wie erbij betrokken

het onderzoek hangt af van de rol die deze speelt. Als

waren, of er getuigen waren en bespreken of iemand aan-

jij het slachtoffer of de benadeelde bent, kun je bij het

gifte wil doen. Help daarbij, zeker als sprake is van toe-

onderzoek worden betrokken. Als je vermoedens meldt, is

brengen van schade of letsel. Het komt voor dat de cliënt

het mogelijk dat je er buiten wordt gelaten. Bijvoorbeeld

dan te kennen geeft geen aangifte te willen doen (bijvoor-

wanneer de politie al over de nodige informatie beschikt,

beeld uit angst voor represailles) en zelfs zegt dat hij in

of als zij eenvoudig bewijzen kan verzamelen. Een hulp-

dat geval alles zal ontkennen. Stel de vraag of de angst

verlener hoeft vermoedens niet te bewijzen.

werkelijk overwonnen kan worden door niet te reageren. Je kunt overwegen om het voorval toch te melden bij de

Als je vermoedt dat de cliënt of een leerling een vuurwa-

wijkagent. Maak die afweging niet alleen, en schat het

pen bezit is er maar één advies: dat is altijd gevaarlijk.

gevaar voor schade of letsel in de toekomst in. Bespreek

Stel je voor dat er iemand mee wordt neergeschoten.

het met een collega of leidinggevende. Een goede regel

Dat moet je dus altijd melden. Dan volgt zonodig een

voor dit soort gevallen: (be)spreken is zilver, (ver)zwijgen

inval om het wapen in beslag te nemen. Met betrekking

is fout.

tot vuurwapens heeft de politie veel mogelijkheden en

!

bevoegdheden om direct te kunnen optreden.

Vermoedens van (mogelijke) strafbare feiten en beroepsgeheim Medewerkers kunnen te maken krijgen met vermoedens

Er is een relatie met het handhaven

van strafbare feiten. Drugs(handel), een hennepplantage

van de veiligheid in het algemeen

thuis, meegedaan met een diefstal? Sommige professio-

Steeds weer komt tijdens de Waar-ligt-de-grens?-bijeen-

nals van de Utrechtse instellingen hebben hun beroepsge-

komsten naar voren dat de manier waarop je omgaat met

heim. Dit wil zeggen dat ze, zonder toestemming van de

veiligheidsbeleid als geheel, van invloed is op de omgang

betrokken cliënt, geen informatie aan anderen verstrek-

met incidenten. Op school is het bijvoorbeeld belangrijk

ken. Dit beroepsgeheim houdt de drempel tot de dienst-

dat er regels zijn met betrekking tot wapens en drugs.

verlening laag. Cliënten zijn sneller geneigd om open over

En dat alle leerkrachten daarvan afweten. Vlindermesjes,

zichzelf te spreken, als ze er op kunnen vertrouwen dat

katapulten en bolletjespistolen horen niet op school. Als

het besprokene binnenskamers blijft. Geen enkel beroeps-

de basale afspraken niet worden toegepast, leidt dat ook

geheim is absoluut. In ernstige situaties kun je het door-

tot normvervaging bij andere incidenten.

breken. Dat doe je: •

vanwege de ernst van het feit,

•

om de client of een ander te beschermen of om voor elkaar te krijgen dat de pleger in een gedwongen kader hulp wordt geboden,

•

vanwege de veiligheid van de eigen medewerkers.

29

!

meetlat met kernwaarden? Duidelijkheid en verantwoordeXTC-pillen zijn harddrugs: strafbaar en dan moet je de

lijkheid leiden tot de conclusie: diefstal is diefstal. Als het

politie bellen. Een leerling die gepakt wordt met pillen

op school zou zijn gebeurd: dan is het aan de school om

gaat niet naar HALT. HALT kan alleen bij sofdrugs.

het op zijn minst te registreren met de politie te bespreken. Het is verstandig om dat bij twijfel altijd te doen. Zo

En hoe gaat de school om met blowen op school? Stel

ook het geval van de jongen die een iPod kwijt is terwijl

daarvoor eigen strafmaatregelen vast en handhaaf die

een dag later een andere leerling treiterig met eenzelfde

ook. Een leerling die high is, kan eerder verzeild raken

iPod rondzwaait. Zelfs als die niet gestolen zou zijn, is een

in incidenten. Als je ziet dat een leerling regelmatig

interventie gewenst.

meer dan twintig gram marihuana op zak heeft, is er een kans dat die dealt. Ook dat is strafbaar. Ook dat is iets dat in de schoolregels niet misstaat.

Het wordt steeds een beetje erger Een school heeft problemen met een leerling die al een

Organiseer met de politie regelmatig kluisjesacties op

behoorlijke geschiedenis heeft. Hij is besproken in het

scholen.

Zorg Advies Team. Er is al externe hulp bij gehaald. Het dossier is eigenlijk net niet zwaar genoeg om met de politie te bespreken. Bespreken met de politie zou dan

Sinds 2006 zijn scholen verplicht het veiligheidsbeleid te

toch kunnen als (je vermoedt dat) hij strafrechtelijk over

vermelden in de schoolgids. Dat is een goede aanleiding

de schreef dreigt te gaan. Bij twijfel iets eerder bespre-

om de normen en de hoofdlijnen van het eigen sanctiebe-

ken met politie kan een overweging zijn: het is belangrijk

leid te communiceren. Een nuttige toevoeging kan zijn:

om jongeren die bezig zijn met afglijden in het vizier te

bij gedrag over de grens volgt altijd een reactie. En dat bij

hebben.

agressie en geweld tegen medewerkers in beginsel aangifte wordt gedaan.

De organisatie is bang voor imagoschade Soms wordt geen aangifte gedaan uit angst voor imagoschade. Men is bijvoorbeeld bang dat negatieve publiciteit

Het speelt tussen leerlingen (of klanten)

de naam van de organisatie aantast. Men lost het liever

onderling

met interne maatregelen op. Ook de betrokken dader (of

De huisregels van de school zeggen dat het personeel

zijn ouders) kunnen erg aandringen op het voorkomen van

altijd mag ingrijpen bij getreiter en vervelend gedrag. De

strafvervolging. En het komt voor dat ook het slachtoffer

school wil niet dat er door wegkijken een onveilig klimaat

of de omgeving van het slachtoffer daarop aandringt. Wat

ontstaat. Bij agressie tussen leerlingen onder schooltijd

levert toetsing aan de meetlat op?

grijpt de school ook altijd in. Dat is duidelijk: hier ligt de grens. Maar waarom zou de grens anders zijn bij (vermoe-

Voor een organisatie met publieke taken is het dubbel

dens van) diefstal onder schooltijd? Als niet wordt gere-

riskant om bij (kennis over) strafbare feiten die in de

ageerd op diefstal tussen leerlingen onderling, leidt dat tot normvervaging. Dat is ook onwenselijk. Wie is in zo’n geval verantwoordelijk voor de aangifte? De school is niet aansprakelijk voor diefstal van goederen van leerlingen. In de discussie wordt naar voren gebracht dat ouders altijd worden gestimuleerd om aangifte te doen van diefstal op school. Maar staat dat ook op de website van de school? Worden ouders door de school gewezen op de mogelijkheid om via


Duidelijkheid Deskundigheid

internet aangifte te doen? Dat komt er lang niet altijd van. Soms lijkt het erop dat ouders het gemakkelijker vinden om de spullen te vervangen dan aangifte te doen. Hoe belangrijk vindt de school het dat het goede voorbeeld wordt gegeven? Wat is de uitkomst van de toetsing aan de

30


Wijsheid

Samenwerken

Flexibiliteit

!

organisatie of in het kader van het uitoefenen van het

8.3 Angst voor represailles

werk plaatsvinden geen aangifte doen: Alle organisaties hebben incidenten gehad waarbij de •

•

!

Geen aangifte of te laat aangifte betekent dat het

werknemer geen aangifte wilde doen uit angst voor

rechercheonderzoek niet kan worden verricht en wel-

represailles. De medewerker met angst voor repre-

licht onmogelijk wordt. De organisatie kan daar later

sailles heeft ondersteuning nodig. Een goede oplos-

zelfs door andere betrokkenen medeverantwoordelijk

singsrichting is dat de beslissing over de interventie

voor worden gehouden (en schade moeten betalen).

in een professionele organisatie niet zelfstandig door

Als het later toch uitkomt (en daarmee ook in de

de werknemer wordt genomen. Beter is dat de werkge-

publiciteit komt) is de imagoschade groter.

ver van tevoren afspraken maakt over hoe en wanneer wordt besloten over aangifte. Zie de vuistregels voor aangifte bij VPT-zaken: die bieden de werknemer extra bescherming.

Goede uitgangspunten zijn: •

•

•

Van tevoren in de huisregels of schoolgids melden

Een vraag die je in zo’n situatie kunt stellen is: hoe

dat van ernstige strafbare feiten, waaronder agres-

weet het slachtoffer (zo) zeker dat hij veiliger en beter

sie, geweld (en zedenzaken) in- en om de school of

is beschermd tegen represailles zonder aangifte? Het is

de organisatie, altijd aangifte wordt gedaan.

gebeurd, hij kent de dader, de dader kent hem. Wat maakt

Neem een besluit over wat je doet als het slachtof-

dan dat je jezelf veiliger voelt als je geen grens hebt

fer geen aangifte wil doen. Maak duidelijk dat ook

getrokken? Als het geen aangifte is, wat dan wel? En als

dan de directie aangifte kan doen en op zijn minst

deze medewerker de grens niet trekt, moet morgen een

een melding bij de politie.

collega het doen. Bespreek wat je in de organisatie van

Eén aanspreekpunt benoemen, ook voor externe

elkaar mag verwachten. Soms vinden professionals dat ze

communicati (pers). Alle andere betrokkenen

met hun interventie de onderliggende problematiek van

instrueren dat zij geen mededelingen doen naar

de dader moeten oplossen, terwijl het handhaven van de

buiten.

grens een andere doelstelling is.

•

Voor grote incidenten moet er een draaiboek zijn.

•

Neem voorzorgsmaatregelen: laat VPT-personeel

Zo is er het geval van de medewerker van een organisatie

(op bepaalde tijdstippen) niet alleen werken.

die geen aangifte wil doen na ernstige bedreiging door een groep. Hij is ook bang voor de familie van de aanstich-

Als er twijfel blijft bestaan, kan altijd worden overlegd

ter. In zo’n situatie is het belangrijk dat de organisatie de

met de wijkagent of Stichting Meld Misdaad Anoniem.

medewerker niet alleen laat modderen. De angst is begrij-

Bel M. 0800.7000 www.meldmisdaadanoniem.nl

pelijk. Tegelijkertijd kunnen (ernstige) incidenten niet zonder vervolg blijven. Als de criteria worden toegepast, komt als richtlijn naar voren dat als aangifte achterwege

!

zou blijven, een melding met een alternatieve interventie altijd noodzakelijk is. Door melding bij de politie wordt

Preventieve middelen op school

de kring van professionals die er vanaf weet uitgebreid.

Een van de scholen had veel last van conflicten en

Het kan zo zijn dat de groep of leden van de groep bij

ruzies die buiten (op internet) ontstonden en op school

de politie bekend zijn. Bij incidenten is het belangrijk dat

werden uitgevochten. De situatie kan escaleren en de

de werknemer zich realiseert dat hij niet veiliger is als er

sfeer op school is niet prettig. Ouders komen klagen en

niet wordt gereageerd na een incident en dat de werkge-

ook docenten worden slachtoffer.

ver hem zo niet goed kan beschermen. De onzekerheid over de

kans op een volgend incident blijft ook in de

Er worden nu preventieve middelen ingezet: peer media-

lucht hangen. De organisatie moet zich hierin mengen:

tion (bemiddeling door leerlingen) en in de lessen wordt

het doen van aangifte is geen individuele werknemersbe-

er aandacht aan besteed. De docenten drama hebben

slissing, juist omdat de confrontatie met een strafbaar feit

zelf een programma opgezet om deze situaties met rol-

plaatsvindt onder werktijd en/of vanwege het werk.

lenspelen bespreekbaar te maken. Hier ligt een relatie met de aanpak Vreedzame School en Vreedzame Wijk (zie hierna bij alternatieve interventies) 31

!

Je spreekt de dader erop aan en hij loopt lachend weg? Oplossingsrichtingen:

Kom er op terug samen met een collega of vraag je lei-

Bepaal in hoeverre een individuele afweging van een

dinggevende om dat te doen.

werknemer richtinggevend mag zijn. Het gaat om gedrag over de grens in het kader van de uitoefening

De Waar-ligt-de-grens?-discussies leveren ook voor politie

van een publieke functie. De instelling wil ongewenst

en openbaar ministerie een duidelijke boodschap op: bij

gedrag markeren. Dan is het goed dat de werknemer

angst voor represailles is goede communicatie en bericht-

niet in zijn eentje de afweging maakt.

geving over de follow-up nog belangrijker!

Wie neemt in twijfelgevallen de beslissing over wel of

Wie er echt niet uitkomt, kan ook advies vragen van de

niet aangifte doen? Is afgesproken dat de werknemer

Stichting Meld Misdaad Anoniem. Dit is een onafhanke-

deze afweging nooit alleen mag doen, maar altijd samen

lijke stichting en geen politie. Anonimiteit is gewaarborgd.

met de leidinggevende? Weten de werknemers dat ze

Bel M. 0800-7000 www.meldmisdaadanoniem.nl

daarmee juist ook beschermd worden? Stel de vraag hoe je als werkgever je werknemer kunt beschermen als die geen aangifte wil doen.

8.4 Bagatelliseren en ontkennen

Een goed uitgangspunt is: bij bedreiging, agressie

Relativeren

en letsel wordt altijd aangifte gedaan. De werknemer

Het is een goed uitgangspunt om niet van elk wisse-

beslist hierover niet alleen, juist omdat het in het kader

wasje aangifte te doen. Een beetje gezond verstand en

van het werk gebeurt. De werkgever verwacht van iedere

doortastend optreden is nuttig en prettig. Maar waar

werknemer dat ieder incident wordt gemeld en wordt

ligt de grens? De persoonlijke beleving van een mede-

besproken met een leidinggevende.

werker is belangrijk. Wat doe je als de medewerker het incident relativeert? Of de medewerker wil geen aangifte doen bij gering letsel?

Er zijn incidenten geweest waarbij de gemeente aandringt op het doen van aangifte. Vanuit het algemeen belang

Wat is klein?

is dat begrijpelijk en belangrijk. Ook dan is het voor alle

Ook het stelen van drie blikjes cola op school of in het

betrokkenen zinvol te blijven investeren in ‘het goede

buurthuis vergt een reactie. Het hoeft niet meteen een

gesprek’ over interventies. De werkgever heeft zelf ook

aangifte te zijn: als er maar een reactie richting de dader

belang bij het doen van aangifte: de schade die ernstige

komt en het wordt vastgelegd. Uitgangspunt is: een ver-

incidenten veroorzaken loopt snel op (denk aan de kosten

grijp is een vergrijp. Niet reageren leidt tot normverva-

van begeleiding die de medewerker nodig heeft om aan

ging.

het werk te blijven of ziekteverzuim als gevolg van de spanningen na een incident).

Je kunt wel bezig blijven met corrigeren? Niks helpt? Echt? Of laat je het gewoon gaan? De grens van wat we

Het is bovendien denkbaar dat het wel meevalt met de

pikken is opgeschoven en schuift steeds verder op. Veel

werkelijke represailles. Het is de dader duidelijk te maken

medewerkers klagen erover, maar laten het er toch bij

dat hij echt ‘hangt’ als blijkt dat hij zich daaraan schuldig

zitten als ze te maken hebben met ongewenst gedrag.

maakt. De rechter neemt (dreigen met) represailles zeer

Het valt nog wel mee …. Je kunt bezig blijven …..

serieus. Klanten die gaan duwen en je bedreigend toespreken? Dan zijn er nog de represailles die niet te bewijzen zijn.

Je mag en kan best het gesprek beëindigen of even

Je fiets kapot, de autospiegel eraf. In de eerste plaats

opschorten. Zonodig moet je niet aarzelen de toegang

dringen werkgevers erop aan dat werknemers hun per-

(tijdelijk) te ontzeggen. Collegialiteit en samenwerken:

soonlijke bezittingen zo min mogelijk op of dicht bij het

het vereist het trekken van één lijn. Precedentwerking

werk gebruiken. Dus als je met de auto gaat, parkeer dan

heb je zo gecreëerd.

een paar straten verderop. Als het toch gebeurt en je kunt het niet bewijzen: altijd melden, intern en bij de politie.

32


!

Bedenk ook dat je nooit van tevoren weet of gering letsel ook werkelijk gering letsel blijft. Ook licht letsel kan later

Een school doet er goed aan om bij dit soort incidenten

vervelende gevolgen hebben. Dat moet een deskundige

de versie van de jongere meteen vast te leggen. Stel van

vaststellen. Daar is de werkgever ook voor verantwoorde-

tevoren vast dat je dat doet: bij betrappen op heterdaad

lijk en dus heeft de werkgever belang bij aangifte. En wat

bij agressie, geweld en opzettelijke vernieling wordt

als de verzekeringsmaatschappij niet uitbetaalt omdat er

meteen de reactie van de leerling vastgelegd. Dat kan

geen aangifte is gedaan? Ook om die reden heeft het zin

het beste worden gedaan door twee of meer personen

om serieus met aangifte om te gaan.

en voordat met de ouders contact wordt gelegd over

!

het incident. De eerste verklaring over zijn betrokkenheid bij het incident ligt dan in ieder geval vast. Het

Ouders spreken tegen, worden zelf boos

blijft dan overigens nog steeds een lastige situatie. De

of agressief

ouders kunnen bezwaar maken en van minderjarige kin-

De leerling bedreigt de leraar en trapt woedend tegen een

deren zijn de verklaringen niet zonder meer bruikbaar

wand. Er komt een gesprek met de ouders erbij en die

als bewijs. De school is wel gerechtigd om op basis van

vinden het wel meevallen. In een gesprek met de ouders

de verklaring vast te stellen dat sprake is van gedrag

erbij ontkent de jongen en de ouders weigeren te betalen.

over de grens en kan dan een eigen sanctie toepassen:

De school doet aangifte, maar het is niet bewijsbaar.

schorsen en het gedrag vastleggen in het leerling-dos-

Of het geval van de teamleider die wordt beledigd door

sier. De grens wordt dan toch gesteld en ook snel.

een leerling en daarover klaagt. De jongere belt meteen naar huis en de ouders komen ook meteen naar school.

Overweeg bij incidenten ook om met de ouders apart

Gaan op de leerkracht af en duwen hem. Ook dit komt

te overleggen. Sommige ouders maken het heel moei-

regelmatig voor: in allerlei varianten komt de familie van

lijk voor hun kind om te bekennen. Leg uit dat het niet

de leerling verhaal halen op school.

in het belang van het kind is om te ontkennen. Dat er opvoedkundige belangen in het geding zijn. Dat de

Vuistregel: zorg ervoor dat de werknemer niet alleen ver-

schoolleiding het gedrag heeft geconstateerd en dat

zeild raakt in zo’n gesprek met verhitte ouders. Instrueer

het niet verandert door ontkenning. In sommige cultu-

alle werknemers: altijd een back-up erbij. En ouders laten

ren is het belangrijk dat er geen gezichtsverlies wordt

terugkomen op een moment dat het wel schikt. Zorg dat

geleden. Het kan dan zo zijn dat de dader ontkent en

de ouders beleefd te woord worden gestaan, maar leg uit

dat er toch straf wordt geaccepteerd. Houd daar reke-

dat ze niet meteen te woord gestaan kunnen worden als

ning mee en zorg in die gevallen zo nodig ook voor

dat op dat moment ook echt niet met twee personen kan.

aparte gesprekken met de ouders en de leerling.

Ouders die gaan duwen en de werknemer fysiek bedreigend benaderen: altijd gesprek beëindigen en zonodig toegang ontzeggen. Bespreek het met de wijkagent of het aangiftewaardig is. Altijd het ongewenste gedrag benoemen in een brief en aangeven hoe toekomstig contact met

8.5 Gedragsalternatieven en aangifte

de instantie en de werknemer mogelijk is. Het is belangrijk te benoemen welk gedrag je niet wilt.

Op iedere ‘Waar-ligt-de-grens?’-bijeenkomst zijn de mogelijkheden besproken die organisaties hebben om meteen na een incident en na aangifte aan zet te blijven. De dader moet de grens voelen, liefst zo snel mogelijk. Aangifte is een duidelijke grens trekken, maar je weet van tevoren niet zeker of de strafzaak met succes vervolgd wordt. Je kunt bewust aangifte doen omdat je vooral de grens wil markeren – als aanleiding om een gesprek met de dader te voeren. Het kan goed zijn voor het slachtoffer en zijn collega’s om aanvullende maatregelen te treffen met daders die weer terugkomen bij de organisatie. Niet alleen op papier een sanctie uitdelen, maar ook op persoonlijk niveau een gesprek aangaan.

33

Dat maakt ook echt duidelijk dat het menens is. Voor der-

Randvoorwaarden:

gelijke alternatieven bestaat in Utrecht veel belangstel-

•

ling. Een paar voorbeelden:

Het is geen recht, maar een mogelijkheid die onder voorwaarden openstaat. Het hangt af van de context.

•

Het gebeurt niet bij letsel en zwaar geweld.

•

Dit beslist niemand alleen.

De organisatie kan afspraken maken over de terugkeer

•

Er is minimaal een leidinggevende bij betrokken.

van de dader, na een ontzegging, schorsing, pandverbod

•

Altijd interne afstemming en afstemmen met de

Terugkeer na overleg

of aangifte. De organisatie kan maatregelen treffen over begeleide terugkeer: bijvoorbeeld dat de dader alleen het

politie. •

De reactie naar de individuele dader moet een

pand binnenkomt nadat hij zich gemeld heeft (bijvoor-

bijdrage leveren aan een veilig klimaat in de organi-

beeld bij de beveiliging) en/of dat er de eerste periode een

satie.

oogje in het zeil wordt gehouden. De manier waarop dat gebeurt kan een overeenkomst zijn die de dader onderte-

Een ‘nog-1-kans’ overeenkomst altijd vastleggen:

kent. Daarin kan ook staan dat de dader de schade her-

•

in het dossier

stelt (plus binnen welke termijn), symbolisch herstelt door

•

dader en omgeving hebben gehoord wat de grens is,

een persoonlijke actie te ondernemen en zijn excuses aan-

•

en dat er (na eventuele herhaling) een sanctie volgt,

biedt. Je kunt ook een professionele bemiddelaar inscha-

•

de voorwaarden die een bepaalde periode van toe-

kelen om een gesprek tussen dader en slachtoffer in goede

passing zullen zijn.

banen te leiden. Via Jeugdzorg is het mogelijk om een Eigen Kracht Conferentie te houden met de familie of ver-

Randvoorwaarde is ook: 1 kans is 1 kans. Ook al heeft de

trouwenspersoon van de dader, gericht op het oppakken

dader het nog zo moeilijk. Het is ook goed om te besluiten

van problemen die aanleiding gaven voor het incident.

wat je doet bij kleine vergrijpen? Mag de dader twee keer of drie keer een kans krijgen?

Als dergelijke interventies naar tevredenheid lukken, kun je dat ook doorgeven aan politie en ingeval van aangifte

Een organisatie gaat over tot een ‘nog-1-kans’ overeen-

ook aan het openbaar ministerie. Met de afdoening na

komst als er sprake is van een relatie met de dader en

aangifte kan daar eventueel rekening mee worden gehou-

behoefte aan behoud en beheer; of als het gaat om jonge

den.

mensen die moeten leren en worden opgevoed. wordende werkt ook alleen als de ouders of de omgeving van de dader zijn betrokken en meewerken aan de uitvoering van

Nog-1-kans-overeenkomst

een sanctie voor de dader. Ouders zijn bijvoorbeeld bereid

In deze gevallen is het mogelijk om om een ‘nog-1-kans-

hun zoon of dochter verantwoordelijk te maken voor het

overeenkomst af te sluiten:

betalen van schadevergoeding. Dat kunnen redenen zijn om een afspraak te maken over herkansing.

•

• •

de belangen van een client zijn groot en er is sterke behoefte aan een eigen interventie of een sociale

Het aanbieden van een nog-1-kans-overeenkomst is

oplossing

geloofwaardig als het transparant gebeurt, in overleg met

de veiligheid van de organisatie is gediend met het

de politie en voorziet in een sociale oplossing. Bij herha-

stellen van een voorbeeld

ling volgt onverbiddelijk aangifte, dat kun je vastleggen

er zijn afspraken te maken met politie of OM over de

in de overeenkomst. Alle betrokkenen weten dan waar ze

afdoening (bijvoorbeeld voorwaardelijk sepot)

aan toe zijn. Na aangifte is dit ook mogelijk. Het kan zo zijn dat de officier rekening met een overeenkomst die de

Zo’n overeenkomst werkt bijvoorbeeld bij een klant die

organisatie sluit.

vooruitgang boekt, aan het werk is geholpen, maar door

34

een tegenslag even flipt. Of een leerling die vlak voor zijn

Als werkgever kun je vragen of de officier de uitkomst van

eindexamen zit en een leraar bedreigt. Op scholen is het

een bemiddeling of een nog-1-kans-overeenkomst als bij-

sluiten van een dergelijke overeenkomst een prima middel

zondere voorwaarde oplegt bij de afdoening (net als scha-

om het gat tussen strafwerk en strafrecht te dichten.

devergoeding en agressietraining).


Vreedzame aanpak: let ook op de omgeving

De aanpak met de flexibele buurtteams van Doenja is een

In Utrecht werkt meer dan de helft van de basisscholen

voorbeeld dat past in de concepten van de Vreedzame

met de zogenaamde Vreedzame aanpak. Zie voor meer

School en de Vreedzame Wijk.

informatie www.vreedzaam.nl De schade verhalen en de jongere zelf inschakelen bij het In het voortgezet en beroepsonderwijs wordt ook in toene-

herstel van schade, helpt ook als signaal. Bij minderjarige

mende mate met peer mediation en de vreedzame aanpak

kinderen geldt dat de schadevergoeding in ieder geval

gewerkt. Utrechtse welzijnsorganisaties werken met de

door één van de ouders met gezag moet worden gete-

vreedzame aanpak, onder het label Vreedzame Wijk.

kend. Werkgevers kunnen ook hiervoor advies vragen via

Scholen in het voortgezet onderwijs maken bijvoorbeeld

www.helpdeskvpt.nl

samen met de gebiedsmanagers veiligheid van de wijkbureaus afspraken met de bedrijven en winkels in hun omgeving en werken met een convenant over veiligheid en een

Combineren van strafrecht met eigen sancties

vreedzame aanpak. Daarin staan inmiddels ook afspraken

Het toepassen van schorsingen komt in sommige orga-

over agressie en geweld tegen VPT-functionarissen.

nisaties met publieke taken regelmatig voor: het kan gaan van een time-out om even af te koelen tot en met schorsing of een pand- of straatverbod. De werkge-

Twaalf minners

ver zorgt dan doorgaans voor een standaardbrief om

Een relatief nieuw probleem zijn de klachten over het

de schorsingen en het verbod aan te zeggen. Bij het

gedrag van jongeren onder de twaalf jaar, al dan niet

daadwerkelijk uitzetten kan sprake zijn van agressie

met een grote broer erbij. Soms zien medewerkers op de

of geweld. Ook kan een cliënt binnen de schorsings-

peuterspeelzaal al dat het jongste broertje dezelfde kant

periode proberen om weer binnen te komen. Het is de

opgaat als de oudere drie. Soms zijn er meldingen van

eerste verantwoordelijkheid van de werkgever om dat in

groepjes om het gebouw en weet je niet precies wie het

goede banen te leiden met, als die er is, de eigen bevei-

zijn. Als je wel weet om wie het gaat, kan het zijn dat de

ligingsdienst. Als sprake is van escalatie naar strafbaar

ouders moeilijk of niet aanspreekbaar zijn.

gedrag is het politiewerk en kan de wijkagent stand-by zijn. Pandontzeggingen van een maand of langer kunnen

Waarom zou je in geval van een strafbaar feit van een

via de wijkagent naar de politie worden gestuurd. Die

minderjarige aangifte doen? Deze groep valt buiten het

stuurt het door naar de meldkamer. Een ontzegging kan

jeugdstrafrecht, dus vervolgd worden zulke jonge kinde-

zonodig ook twee keer hardop in het bijzijn van de politie

ren niet. Utrecht heeft wel een structuur om het te signa-

worden gedaan. Als de cliënt het pand dan niet verlaat,

leren, via de lokale verwijsindex en vroegsignalering bij

kan de politie hem of haar aanhouden en meenemen.

Bureau Jeugdzorg. Het Veiligheidshuis bespreekt indivi-

duele gevallen. Sommige wijkwelzijnsorganisaties experimenteren met interventies (bijvoorbeeld via flexibele

Preventie

buurtteams die een paar maanden intensief in de buurt

Daarnaast is natuurlijk preventie van belang. Er zijn aller-

komen werken en op huisbezoek gaan bij de ouders).

lei preventieve acties mogelijk, ook na incidenten kan bekeken worden wat ervan kan worden geleerd. Een mooi

Ook hier geldt weer dat het eerste uitgangspunt is dat je

voorbeeld is het project in het openbaar vervoer van de

een grens trekt en niet denkt dit zelf te moeten oplos-

Utrechtse stadsvervoerder en een aantal scholen in het

sen. Het is een valkuil om te denken dat jouw interventie

voortgezet onderwijs. Door middel van workshops op

meteen de oplossing is. Er is wel aanleiding om de veilig-

scholen met buschauffeurs en jongeren wordt over en

heidspartners in de wijk in te schakelen. De gebiedsmana-

weer begrip gekweekt voor beleving van dagelijks gedrag

ger en de wijkagent komen in beeld. Er is ook een harde

in het OV en van incidenten. De aanpak leidt aantoonbaar

aanleiding om met de ouders te praten. Een aangifte en

tot een daling van incidenten op buslijnen.

daardoor een zorgmelding naar Bureau Jeugdzorg en de

Leerplicht (en via deze professionals naar het justitieel casusoverleg in het Veiligheidshuis) is ook mogelijk.

35

9

36

Stap 4: Hier ligt de grens!


In de laatste stap wordt de opbrengst van de ‘Waar-ligt-

•

Over de reactie op irritant gedrag en grensoverschrij-

de-grens’-bijeenkomst(en) vastgelegd in een ‘Hier ligt de

dend gedrag wordt organisatiebreed gesproken en er

grens’- document. Daarin komt precies te staan wat de

is aandacht voor in het werkoverleg.

organisatie nodig heeft. Dat kan een beschrijving zijn van gewenst gedrag, specificatie van gedrag op en over de

•

Aangifte is nooit het eindstation. De grens wordt

grens, de afspraak om een protocol op te stellen of op

ook op andere manieren gemarkeerd als het gaat om

te frissen, het in gebruik nemen van het gemeentelijke

agressie en geweld tegen medewerkers.

incidenten registratiesysteem (ook bruikbaar voor andere instellingen), het aanscherpen van huisregels en het invoe-

•

Naast aangifte worden eigen interventies toege-

ren van nieuwe interventies. Bijvoorbeeld de afspraak dat

past. Iedere organisatie heeft eigen sanctiemiddelen

naast het opleggen van een (schriftelijke) sanctie ook

en -mogelijkheden. Bij incidenten wordt in het wel-

altijd een gesprek wordt aangegaan met de dader en wie

zijnswerk bijvoorbeeld een waarschuwing gegeven,

dat doet. Het kan ook nodig zijn om een nieuwe Waar-ligt-

gevolgd door een (al dan niet tijdelijke) ontzegging

de-grens?-bijeenkomst te houden met al het personeel of

van de toegang of het beëindigen van de dienstver-

met de verstigingsmanagers en het personeel van verschil-

lening. Ook het afbreken van gesprekken en het tij-

lende locaties. In twee Utrechtse wijken zijn afspraken uit-

delijk onderbreken van de dienstverlening na gedrag

gewerkt over omgaan met agressie en geweld tegen werk-

over de grens moet door werknemers kunnen worden

nemers met publieke taken en concreet gemaakt door de

geoefend. De eigen interventies kunnen bestaan uit:

convenantspartners op wijkniveau (scholen in het voort-

berisping, time-out, schorsing en tijdelijke verwijde-

gezet en basis-onderwijs, wijkwelzijnsorganisaties, HALT,

ring, ontzegging, gesprek met de ouders/wettelijke

politie en openbaar ministerie).

vertegenwoordigers en andere betrokkenen. Schorsing komt ook regelmatig voor in de dagopvang, in

Deze en de oplossingen die hiervoor zijn beschreven bij

de vorm van straat- of pandverboden.

de dilemma’s, worden dan omgezet in concrete plannen en acties. Soms is daarvoor een tweede bijeenkomst nodig

•

en de vervolgacties vergen uiteraard werk.

Er is op allerlei momenten wisselwerking mogelijk tussen eigen interventies en het strafrecht. De organisatie kan altijd reageren op gedrag over

Naast de beschrijving van de dilemma’s en oplossings-

de grens. Ook na aangifte kan de VPT-organisatie

richtingen, resulteert de methode in de volgende alge-

actie ondernemen. Zeker als het gaat om bekende

mene uitkomsten:

daders, kan de werkgever opties benutten als: afspraken maken over terugkeer, herstel van de

•

Op incidenten en gedrag ‘op en over de grens’ volgt

relatie door een persoonlijke inspanning, herstel

altijd een reactie.

van de schade, een gesprek met de dader of een gesprek begeleiden tussen dader en slachtoffer.

•

Er wordt in beginsel altijd aangifte gedaan. Bij letsel, schade of ernstige dreiging is er bij de betrokken

•

Werkgevers en werknemers nemen preventieve maat-

organisaties in Utrecht geen twijfel aan de noodzaak

regelen om incidenten te voorkomen en om escala-

om aangifte te doen.

tie van dreigende incidenten te vermijden. De individuele vaardigheden van VPT-werknemers worden

•

Er kunnen omstandigheden zijn waarin aangifte ter

getraind door de werkgever.

discussie staat. In die gevallen beslist de werknemer nooit alleen. De organisatie stelt de grens met inacht-

•

VPT-werkgevers zijn ook op basis van Arbo-wetge-

neming van alle belangen. De besluitvorming daar-

ving verplicht hun werkgevers te beschermen tegen

over is vooraf bekend en bij alternatieve interventies

onnodige risico’s. Dat vraagt alertheid op nieuwe ont-

wordt de politie (wijkagent) betrokken.

wikkelingen. Zo is het bijvoorbeeld slim om met VPTwerknemers te bespreken hoe ze omgaan met sociale

•

De werkgever moet zorgen voor duidelijke voorlich-

media. Het is niet altijd even verstandig om persoon-

ting over wanneer sprake is van aangiftewaardig

lijke gegevens (adres) online te plaatsen.

gedrag en kan met vragen terecht bij de politie.

37

10

Tot slot: Wat is er nog meer nodig?

Wat er nog meer nodig is: het vertrouwen in de kracht van de eigen interventies. Plus vertrouwen in de politie en in de reactie vanuit het strafrecht. Eerdere ervaringen met interventies van politie en justitie leiden hier en daar tot een kritische houding bij werkgevers en werknemers in de publieke dienstverlening. Het wordt soms als excuus gebruikt om zelf niet in te grijpen.

Meer informatie Veilige Publieke Taak Utrecht Publieke Sector •

Senior adviseur Programmabureau Veiligheid

Ook al is dit begrijpelijk, het is niet de beste strategie voor

[email protected]

een volgend incident. Het is beter om negatieve ervaringen te bespreken en te voorkomen. Hiervoor kun je ook contact opnemen met de wijkpolitie. Politie en openbaar

T 030 286 1460 •

[email protected] M 06 13376381

Het alternatief is niks doen en laten gaan: dat lost weinig mer om ook in de moeilijke situaties alert te blijven en op te treden. Ook de goede verstandhouding met de andere

Websites •

dat. Het is de verantwoordelijkheid van de organisaties met

•

www.minbzk.nl > Veilige Publieke Taak

•

www.helpdeskvpt.nl > voor vragen van werkgevers over schadeverhaal

publieke taken om te werken aan goede verhoudingen met de politie/wijkagent en het OM. Het is een gegeven dat wijkagenten rouleren en dat er om de zoveel tijd weer

•

geweld

wijkagent(en) van tevoren te leren kennen en de prevenvan uit dat de politie of de gemeente soms zou willen dat werkgevers en werknemers anders zouden optreden dan ze deden. Bespreek dat ook -- eventueel na afhandeling van een incident. Investeren in een constructieve en open atmosfeer helpt.

38


www.weethoehetzit.nl > met informatie voor werkgevers en werknemers over agressie en

nieuwe gezichten in de wijk verschijnen. Het is beter de tieve maatregelen en dilemma’s te bespreken. Ga er ook

www.utrecht.nl > openbare orde en veiligheid > geweld > Veilige Publieke Taak Utrecht

leerlingen, bezoekers en cliënten en de omwonenden in de omgeving van de locaties waar wordt gewerkt, vereist

Janny Dierx Projectleider Veilige Publieke Taak Utrecht

ministerie zijn erop aanspreekbaar.

op. Het is in het belang van de werkgever en de werkne-

Jet Smit

•

www.aeno.nl > onder Gezond Werk: informatie voor gemeenten, werkgevers en werknemers

!

Utrecht Veilig is een samenwerking van de gemeente Utrecht, politie en Openbaar Ministerie.

Tool Veilige Publieke Taak Utrecht

Recommend Documents