Toelichting ruimtelijk scenario
IJ-oevers AmsterdamRemKoolhaas
Bebouwingsconcentratie
Fixatie op de oever
in m2 bebouwing
per m oever
De noordrand
van het
centrum
Appendix A a n het e i n d e v a n de t w i n t i g s t e e e u w m a k e n s t e d e n z i c h o p voor een c o n c u r r e n t i e s t r i j d . H e t is, zelfs in het h i s t o r i s c h e Europa, n i e t l a n g e r g e n o e g te v e r t r o u w e n op n a t u u r l i j k e g e g e v e n s d i e s t e d e n e e u w e n l a n g l e v e n s v a t b a a r heid gaven. N i e u w e i n f r a s t r u c t u r e l e i n g r e p e n en m o g e l i j k h e d e n z u l l e n de k a a r t van Europa d o o r s l a g g e v e n d b e ï n v l o e d e n . A m s t e r d a m h e e f t , als g r o o t s t e t r o e v e n , zijn h i s t o r i s c h e c e n t r u m en zijn c u l t u r e l e a c t i v i t e i t . O m te o v e r l e v e n a l s een e c h t e s t a d , d a t w i l z e g g e n a l s een stad die n i e t l o u t e r o p haar v e r l e d e n t e e r t , is het e s s e n t i e e l d i t s t r a t e g i s c h e a r s e n a a l uit te b r e i d e n . D o o r de l i g g i n g in b e l a n g r i j k e i n f r a s t r u c t u r e n - S c h i p h o l , de A 1 - is A m s t e r d a m - Z u i d o o s t het ' n a t u u r l i j k e ' m o d e r n i s e r i n g s g e b i e d . Die g e b i e d e n t o t b l o e i b r e n g e n is r e l a t i e f e e n v o u d i g . H o e w e l 'gemak' de d o o r s l a g g e v e n d e f a c t o r is bij deze s p o n t a n e o n t w i k k e l i n g , g e m a k in v e r b i n d i n g e n vooral , is het n i e t g e z e g d d a t deze o n t w i k k e l i n g o o k in het b e l a n g v a n de s t a d is. Bij een p u r e e x t r a p o l a t i e v a n de b e s t a a n d e a a n t r e k k i n g s k r a c h t v a n de Z u i d - a s o n t s t a a t een g e v a a r l i j k e o m d r a a i i n g : het c e n t r u m w o r d t het a a n h a n g s e l v a n een a a n h a n g s e l . Belemmering De b e n a m i n g ' I J - o e v e r ' zelf is t o t nu t o e een b e l e m m e r i n g g e w e e s t voor het o n t w i k k e l e n v a n een v i s i e . H e t g a a t n i e t o m een o e v e r - g r e n s t u s s e n s t a d en het IJ - m a a r o m de v e r n i e u w i n g v a n de n o o r d r a n d v a n het c e n t r u m . A l s het I J - o e v e r p r o j e c t g e z i e n w o r d t als o n d e r d e e l v a n een t o e k o m s t i g e v e n w i c h t - t u s s e n N o o r d en Z u i d - is het d u i d e l i j k d a t de inzet v a n de o m b u i g i n g v a n v o l d o e n d e k a l i b e r m o e t zijn o m ook w e r k e l i j k e f f e c t te hebben. Kritische Massa 1 H e t p r o g r a m m a v a n het I J - O e v e r p r o j e c t - 1.250.000 m 2 v e r d e e l d over een c o m p l e e t s p e c t r u m aan s t e d e l i j k e f u n c t i e s - v e r t e g e n w o o r d i g t een e n o r m e i n j e c t i e van m o g e l i j k e v e r n i e u w i n g en v i t a l i t e i t in het c e n t r u m . Een p r o j e c t dat z i ch v o o r n a m e l i j k o p de o e v e r s c o n c e n t r e e r t , w o r d t d a a r m e e o n h e r r o e pelijk lineair . De t o t a l e ' m a s s a ' v a n het p r o g r a m m a w o r d t g e d i s t r i b u e e r d in een 4,5 km l a n g e b a n d l a n g s het w a t e r . D a a r m e e ' v e r w a t e r t ' - l e t t e r l i j k - het effect v a n de i n j e c t i e . O m d a t te v o o r k o m e n is in d i t c o n c e p t g e z o c h t n a a r v o r m e n v a n c o n c e n t r a t i e : er is g e z o c h t n a a r g e b i e d e n w a a r het s a m e n s p e l van de v e r s c h i l l e n d e o n d e r d e l e n m e e r w a a r d e g e n e r e e r t . D o o r de c o m b i n a t i e van i n f r a s t r u c t u u r en l o c a t i e s w o r d t de m a s s a een ' k r i t i s c h e m a s s a ' .
Noord-Zuidverbindingen
Barrière
Nota van
uitgangspunten
Voorstel
Publiek
programma
Netwerk
openbare ruimte:
bestaande
Asymmetrie
toestand
IJ-bouvelard
Waterprogramma
Massa-leegte-diagram
O m d a t het g r o o t s t e p o t e n t i e e l z i c h c o n c e n t r e e r t op het C S - e i l a n d - u i t g e r e k e n d de plek m e t het m e e s t n i j p e n d e r u i m t e g e b r e k - is het O o s t e l i j k Eiland - het g r o o t s t e q u a o p p e r v l a k - d e m e e s t a a n g e w e z e n g e l e g e n hei d t o t concentratie. Kritische Massa 2 H e t ' k a n t o o r ' als k a r i k a t u u r - m i d d e n g a n g m e t k a m e r t j e s aan t w e e k a n t e n , t e v e n s v o o r k e u r s i n s t r u m e n t voor k a p i t a l i s t i s c h e u i t b u i t i n g - f u n c t i o n e e r t al m i n s t e n s t w i n t i g jaar als e e n v o u d i g ' s c h r i k b e e l d ' . M a a r het f e i t d a t ' k a n t o ren' de N e d e r l a n d s e o m g e v i n g - v a n w e i l a n d t o t s t a d s h a r t - in t o e n e m e n d e mate v e r z i e k e n , b e t e k e n t n i e t d a t het b e g r i p ' w e r k p l a a t s ' d a a r m e e g e d e g r a d e e r d is t o t een o n b e l a n g r i j k o n d e r w e r p . I n t e g e n d e e l : het f e i t d a t een s t e e d s g r o t e r p e r c e n t a g e v a n de m e n s h e i d - ook v a n de A m s t e r d a m s e b e v o l k i n g een s t e e d s g r o t e r g e d e e l t e v a n zijn t i j d in ' k a n t o r e n ' d o o r b r e n g t , en het f e i t dat d i t s o o r t ' o n d e r k o m e n s ' een s t e e d s g r o t e r a a n d e e l v a n de s t e d e l i j k e n i e u w b o u w v e r t e g e n w o o r d i g t , m a k e n een h e r d e f i n i t i e - t e v e n s h e r w a a r d e ring - d e s te e s s e n t i ë l e r . Er m o e t g e z o c h t w o r d e n n a a r een n i e u w s o o r t w e r k p l e k d a t v a n b i n n e n m a x i m a l e m o g e l i j k h e d e n t o t v e e l z i j d i g e o n t p l o o i i n g g e e f t en v a n b u i t e n - a l s o b j e c t - l e g i t i e m en p o s i t i e f o n d e r d e e l kan zijn v a n een s t e d e l i j k e s u b s t a n tie. H e t O o s t e l i j k Eiland is g e ï n t e r p r e t e e r d als een p r o t o t y p e v a n een d e r g e lijke ' w e r k s t a d ' : superieure v e r b i n d i n g en (trein, tram, T G V , metro); concentratie; veelzijdige accommodatie. Paradox T r a d i t i o n e e l lijdt A m s t e r d a m o n d e r de b a r r i è r e v a n het s p o o r t u s s e n het IJ en de s t a d . H e t g e b i e d t e n n o o r d e n v a n deze b a r r i è r e is t e g e l i j k e r t i j d 'verk e e r d e k a n t ' v a n het s p o o r en, a l s ' I J - o e v e r ' , d o e l w i t v a n een t o e k o m s t i g e idylle. D o o r d i e v e r b r e d i n g v a n het k a d e r v e r a n d e r t de s t r o o k in een reeks van v e r s c h i l l e n d e g e b i e d e n die, h o e w e l g e k o p p e l d , ieder een e i g e n i d e n t i t e i t / a u t o n o m i e k u n n e n o n t w i k k e l e n : een k e t e n v a n e i l a n d e n , d i e op d i e m a n i e r het o o r s p r o n k e l i j k e m o d e l v a n A m s t e r d a m - a r c h i p e l - v e r n i e u w e n d kan i n t e r p r e t e r e n . Samenhang De o n d e r v e r d e l i n g in a f z o n d e r l i j k e e i l a n d e n m a a k t het m o g e l i j k per f r a g m e n t / d e e l g e b i e d een v i s i e te o n t w i k k e l e n d i e r e c h t d o e t aan p o t e n t i e e l en s p e c i f i c i t e i t z o n d e r de m o l e n s t e e n v a n een a - p r i o r i , s a m e n h a n g e n d beeld. H e t is een s a m e n h a n g v a n c o m p l e m e n t a r i t e i t , n i e t v a n g e l i j k e n i s . Per e i l a n d zijn de g e s c h i k t h e i d en het v e r m o g e n o n d e r z o c h t o m een p r o g r a m m a o p te n e m e n : w o n e n , w e r k e n , v o o r z i e n i n g e n , g r o e n . .. H o e w e l o p ieder e i l a n d een m e n g s e l v a n d i e o n d e r d e l e n is g e p r o j e c t e e r d , zijn de c o m p o n e n t e n zo g e d o s e e r d d a t k l e u r i n g en c o n c e n t r a t i e s o n t s t a a n , d i e als doel h e b b e n k w a l i t e i t e n te o n t w i k k e l e n d i e c o m p l e m e n t a i r zijn, o n d e r l i n g en ten o p z i c h t e v a n het c e n t r u m . De b e l a n g r i j k s t e v e r b i n d i n g w o r d t g e v o r m d d o o r de rijk g e s c h a k e e r d e o p e n b a r e r u i m t e . W a t m e t n a d r u k v e r m e d e n is, is het d u p l i c e r e n v a n c o n d i t i e s in de b i n n e n s t a d : er is g e z o c h t n a a r i d e a l e v o r m e n v a n w o n e n , i d e a l e vormen van werken, optimale c o n c e n t r a t i e s van voorzieningen.
Oostereiland,
bestaande
situatie
Oostereiland,
Westereiland,
Maquettefoto's
IJ-oeverproject
Westereiland,
nieuwe
situatie
bestaande
situatie
nieuwe
situatie
CS-eiland,
CS-eiland,
Houthavens,
bestaande
nieuwe
situatie
situatie
bestaande
situatie
Houthavens,
nieuwe
situatie
Verschillen Het p l a n b r e e k t d u s m e t de l e z i n g v a n de b i n n e n s t a d a l s een h o m o g e e n g e b i e d ; ook nu w o r d t het k a r a k t e r v a n de s t a d / h e t c e n t r u m i m m e r s b e p a a l d door a f w i s s e l i n g v a n sferen, d o o r v e r s c h i l l e n . De v o o r m a l i g e I J - b o u l e v a r d is, in d i t m o d e l , een a s y m m e t r i s c h e r o u t e die, per e i l a n d , een a n d e r e t r a n s f o r m a t i e o n d e r g a a t en d u s a n d e r s o n d e r g a a n w o r d t . D o o r de m i n d e r e n a d r u k o p de O o s t - W e s t v e r b i n d i n g d i e h i e r m e e w o r d t g e ï n t r o d u c e e r d , w o r d e n de N o o r d - Z u i d v e r b i n d i n g e n t u s s e n de i n d i v i d u e l e e i l a n d e n en de b i n n e n s t a d , b e l a n g r i j k e r . Stationseiland S i n d s e i n d v o r i g e e e u w ' l e e f t ' A m s t e r d a m m e t de s t e d e b o u w k u n d i g e v e r g i s s i n g v a n het C e n t r a a l S t a t i o n . Eiland en e m p l a c e m e n t b l o k k e r e n - o g e n s c h i j n l i j k d e f i n i t i e f - het c o n t a c t v a n de s t a d m e t het w a t e r . M a a r f r u s t r a t i e m e t het o n v e r m i j d e l i j k e is v r u c h t e l o o s . H e t o n t w e r p p r o m o v e e r t h e t n i v e a u van de p e r r o n s v a n het C e n t r a a l S t a t i o n t o t n i e u w ' m a a i v e l d ' - d o o r g e z e t t o t het IJ v o r m t het a l s b o a r d w a l k een b a l k o n a a n het w a t e r , het l a n g s t e t e r r a s van A m s t e r d a m . O m d a t de k a p p e n v a n het C e n t r a a l S t a t i o n d o o r h u n s c h a a l o v e r w e l d i g e n d zijn, w e r d ook d i e v o r m g e a c c e p t e e r d . M a a r o m g e d r a a i d - een d e r d e kap v a n o p e n b a r e v o o r z i e n i n g e n ' z w e e f t ' b o v e n de b o a r d w a l k - l a a t deze kap m a x i m a a l z o n l i c h t t o e en ' d r u k t ' m i n i m a a l o p de b o a r d w a l k . De P a r a d o x v a n het S t a t i o n s e i l a n d 1 Verdichting Gigantische infrastructurele verbeteringen: - uitbreiding aantal sporen -
TGV
-
IJ-boulevard
-
Oost-West-sneltram
-
Noord-Zuid-metrolijn
- koppeling met bestaande metrolijn (Combivariant) - ondergronds busstation maar g e e n r u i m t e o m v a n d i e v e r b e t e r i n g e n te p r o f i t e r e n . De Paradox van het S t a t i o n s e i l a n d 2 Afstand De a f s t a n d v a n het C e n t r a a l S t a t i o n t o t de m e e s t n a b i j e b e s c h i k b a r e b o u w l o c a t i e s b e d r a a g t 750 m (10 m i n u t e n l o p e n ) in de h u i d i g e t o e s t a n d . O m w e r k e l i j k v a n de i n t e n s i v e r i n g o p het S t a t i o n s e i l a n d te k u n n e n p r o f i t e r e n is g e z o c h t n a a r m e e r c e n t r a l e p l e k k e n in de d i r e c t e i n v l o e d s s f e e r v a n het s t a t i o n . De c o n s e q u e n t i e v a n deze p a r a d o x : de i n n a m e v a n de g e b i e d e n d i e in het O o s t e n en W e s t e n d i r e c t a a n s l u i t e n o p het S t a t i o n s e i l a n d . Fixatie o p de I J - O e v e r De f i x a t i e o p de I J - o e v e r l e i d t tot: - de v e r w a a r l o z i n g v a n a n d e r e m o g e l i j k h e d e n : het p r o j e c t zou m o e t e n g a a n over de n i e u w e n o o r d r a n d v a n het c e n t r u m ; - een l i n e a i r p r o j e c t w a a r i n een g r o o t b o u w v o l u m e w o r d t v e r s p r e i d o v e r een 4,5 km l a n g e o e v e r s t r o o k : de m a s s a w o r d t n o o i t ' k r i t i e k ' ; - de v e r w a a r l o z i n g v a n de v e r b i n d i n g e n m e t het c e n t r u m .
Oostelijke
handelskade,
Wesï-CS, bestaande
Wesï-CS,
nieuwe
bestaande
situatie
situatie
situatie
Oostelijke
handelskade,
nieuwe
situatie
Massa-Ièegte-doorsnedes
8 ter plaatse
van het
winkelcentrum
7 ter plaatse
van de
bibliotheek
6 ter plaatse
van de
NS-midden-
traverse
5 ter plaatse
van het
4 ter plaatse
van de
pont-traverse
3 ter plaatse
van de
bioscooptoren
2 ter plaatse
van de
1 ter plaatse
van de kantoren
het
De ontwikkeling
van Amsterdam
in perioden
van twintig
jaar
muziekcentrum
vergaderruimten
Wagons-Lits-hotel
en
