Toelichting bij te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Toelichting bij te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Auteur: Sylvia Oosterman, Serge Deceunink, Sandra Krist, Susan Nieuwlaat, Mark Rothuizen, Margot Verhagen, Tamara van de Wijdeven.

Afdeling: Economische en Maatschappelijke ontwikkeling Versienummer: 2.0 Datum: 2 juni 2014 Corsanummer: T14.07808

T14.07808

Inhoudsopgave 1 Inleiding ................................................................................................................ 3 2 Opbouw van de verordeningen...................................................................................... 4 2.1 Uitgangspunten 3d beleidsplan ................................................................................ 4 2.2 Eenheid verordeningen sociaal domein ....................................................................... 4 2.3 Toegang............................................................................................................ 5 2.4 Adviesraad Sociaal Domein ..................................................................................... 5 2.4.1 Eén raad .................................................................................................... 5 2.4.2 Verordening Adviesraad Sociaal Domein ............................................................... 5 3 Beleidskeuzes bij Wmo en Jeugd ................................................................................... 6 3.1 Drie beleidskeuzes en een advies Wmo en Jeugd ........................................................... 6 3.2 Tien aparte beleidskeuzes voor de Wmo ................................................................... 11 4 Beleidskeuzes bij de Participatiewet ............................................................................ 20 4.1 Participatie ..................................................................................................... 20 4.2 Wet Maatregelen WWB ........................................................................................ 31 5 Het proces............................................................................................................ 37

Toelichting te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Pagina 2/37

T14.07808

1

Inleiding

In de loop van 2014 heeft besluitvorming plaatsgevonden over de decentralisatie van een aantal taken van het rijk naar de gemeente. Deze taken zijn vastgelegd in drie nieuwe wetten: de Wet op de jeugdhulp, de Nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning en de Participatiewet1. Dat betekent dat de gemeente verordeningen moet opstellen waaruit duidelijk wordt waar inwoners recht op hebben en op welke manier. Alle drie de wetten bieden de gemeente een zekere beleidsruimte om zaken bij verordening te regelen of juist niet. Met deze notitie willen we de raad in de gelegenheid stellen om voorafgaand aan het voorleggen van de uitgewerkte verordeningen in het najaar, de keuzes goed in beeld te hebben en met elkaar te bespreken. In de hoofdstukken 3 t/m 5 van deze notitie hebben we de belangrijkste beleidskeuzes per wet op een rij gezet en toegelicht. Waar mogelijk geven we een collegeadvies per beleidskeuze. In deze notitie worden 21 beleidskeuzes toegelicht. In het 3D plan hebben we afgesproken zo integraal mogelijk te werken op het brede sociale domein. In lijn daarmee willen we de drie verordeningen zo veel als mogelijk op elkaar af stemmen. De toelichting daarop leest u in hoofdstuk 2. Het daadwerkelijk besluit over de beleidskeuzes uit deze notitie neemt u bij het moment van vaststelling van de verordeningen. Dat zal in het najaar van 2014 zijn. In de tussentijd vragen we de Cliëntenadviesraad WWB (CAR WWB) en de Wmo-raad om advies en worden ook inwoners betrokken. Naast de beleidskeuzes die vast komen te liggen in verordeningen, moet er keuzes gemaakt worden over een aantal aanpalende zaken volgens de wetten. Veel van deze keuzes zijn in Lansingerland al gemaakt met het beleidsplan 3D wat in december 2013 door de raad is vastgesteld. De zaken die daar nog niet in staan omdat ze in december van het vorige jaar nog niet helemaal duidelijk waren, worden aan de raad voorgelegd in het beleidsplan 3D deel II na de zomer. Het betreft bijvoorbeeld de samenwerking met de zorgverzekeraars, de aansluiting met het passend onderwijs, de gevolgen van het scheiden van wonen en zorg, het beschermd wonen en de aansluiting bij een regioaal AMHK (advies- en meldpunt Huiselijk geweld en kindermishandeling).

1

De Wmo en de Participatiewet moeten op moment van schrijven nog door de Eerste Kamer worden vastgesteld.


Pagina 3/37

T14.07808

2

Opbouw van de verordeningen

In de verordeningen wordt vastgelegd hoe de gemeente Lansingerland binnen de kaders van de wetten een aantal zaken wil regelen ter uitvoering van die wetten. Een belangrijk uitgangspunt daarbij in Lansingerland, zoals vastgelegd in het beleidsplan 3D, is dat we een integrale aanpak willen op het sociale domein. We willen dus ook voor inwoners die na 1 januari 2015 een individuele voorziening nodig hebben, een integraal arrangement opstellen. In dat arrangement staat wat ervoor nodig is om de inwoner zo veel en zo snel als mogelijk zelfstandig te laten participeren.

2.1

Uitgangspunten 3d beleidsplan

De visie is dat we uitgaan van één aanpak op het sociale domein, maar voor drie leeftijdscategorieën onderscheiden we daarbij drie subdoelstellingen: 1. Jongeren van 0-23 jaar: zich veilig en gezond kunnen ontwikkelen tot een zelfredzame burger; 2. Volwassenen tussen 18-67 jaar: financiële en zorgzelfstandigheid door arbeidsparticipatie en, waar dat niet mogelijk is, maatschappelijke participatie; 3. Volwassenen vanaf 67 jaar (67+): ondersteuning gericht op het zo zelfstandig mogelijk blijven functioneren, wonen en participeren. Voor jong-volwassenen tussen de 18 en 23 hangt het af van de fase in hun ontwikkeling welke vorm van ondersteuning zij nodig hebben ( nog op school, reeds aan het werk) De verordeningen zijn gebaseerd op de vijf basisuitgangspunten uit het 3D Beleidsplan Lansingerland, binnen het kader van de financiële ruimte: (1) zelfstandig waar mogelijk, met ondersteuning waar nodig; (2) licht waar mogelijk, intensief waar nodig; (3) afschalen waar mogelijk, opschalen waar nodig; (4) eenvoudig waar mogelijk, multidisciplinair waar nodig; (5) lokaal waar mogelijk, regionaal waar nodig. Voor een verdere toelichting op deze uitgangspunten verwijzen wij naar het beleidsplan.

2.2

Eenheid verordeningen sociaal domein

Om een integraal arrangement op basis van het intakegesprek af te kunnen geven is het belangrijk om de verordeningen zo veel mogelijk in lijn met elkaar te brengen. Dat is niet heel eenvoudig omdat het om verschillende soorten wetten gaat. De Wmo, de Participatiewet en de Wet op de Jeugdhulp zijn kaderwetten (wetten die de algemene principes, verantwoordelijkheden en procedures regelen, maar geen gedetailleerde regels bevatten). De Wet Maatregelen WWB is een uitvoeringswet, die de uitvoering beschrijft en dus weinig beleidsruimte biedt. Wij hebben er gezien het belang van integraliteit voor gekozen om het hele sociale domein in één overkoepelende verordening onder te brengen. Het plan is om in die verordening een centraal eerste hoofdstuk op te nemen over de toegang en over de cliëntparticipatie (de adviesraad op het sociale domein). Daaronder hangen dan vier deelverordeningen, die recht doen aan de vereisten van de verschillende wetten: jeugdhulp maatschappelijke ondersteuning participatie maatregelen Wet werk en bijstand


Pagina 4/37

T14.07808

2.3

Toegang

Het eenduidig maken van de toegang voor het gehele sociale domein vloeit voort uit de wens om een zo integraal mogelijk arrangement op te stellen. In de Wmo en in de Jeugdwet staat zelfs uitdrukkelijk dat dit moet gebeuren in samenwerking met partijen op het gebied van publieke gezondheid, jeugdhulp,

onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen. Dat betekent dat die levensgebieden in het intakegesprek aan de orde moeten komen. In de Jeugdwet en in de Participatiewet zijn geen bepalingen opgenomen over de toegang tot participatievoorzieningen. Een participatievoorziening kan echter wel een maatwerkvoorziening zijn die door de gemeente beschikt wordt. In dat geval kan het een grote meerwaarde zijn als de afgifte van die beschikking onderdeel uitmaakt van een breder arrangement, gemaakt op een uitvraag op de overige levensgebieden. Voor het opstellen van de verordeningen wordt de precieze vormgeving van de toegang en de werkwijze van een integraal arrangement nog nader uitgewerkt en vervolgens wordt dit omgezet in artikelen voor het eerste hoofdstuk van de verordening.

2.4

Adviesraad Sociaal Domein

2.4.1

Eén raad

De drie wetten geven de gemeente de opdracht om ingezetenen van de gemeente, waaronder in ieder geval cliënten of hun vertegenwoordigers, te betrekken bij de voorbereiding van het beleid en bij de uitvoering van de wetten en het gemeentelijk beleid. Op dit moment doen wij dat via de Wmo-raad en de Cliëntadviesraad WWB (CAR WWB). Voor jeugd is er op dit moment geen raad en dit wordt door de Jeugdwet ook niet voorgeschreven. In samenspraak met de Wmo-raad en de CAR WWB onderzoekt de gemeente of het mogelijk is om deze twee raden samen te voegen en er een vertegenwoordiging voor de jeugdwet aan te voegen, zodat er een Adviesraad Sociaal Domein ontstaat. Na de zomer is hier uitsluitsel over en kan een verordening worden opgesteld. 2.4.2 Verordening Adviesraad Sociaal Domein De gemeente moet bij verordening regelen dat deze Adviesraad Sociaal Domein vroegtijdig in de gelegenheid wordt gesteld voorstellen te doen voor het beleid, advies uit te brengen bij de besluitvorming over verordeningen en beleidsvoorstellen. Zij moeten daartoe kunnen deelnemen aan periodiek overleg, waarbij zij onderwerpen voor de agenda kunnen aanmelden zij moeten worden voorzien van de benodigde informatie voor een adequate deelname aan het overleg. Ook moet de gemeente de raad voorzien van ondersteuning om hun rol effectief te kunnen vervullen. Deze verordening wordt een combinatie van onderdelen uit de huidige verordening burgerparticipatie Wmo en uit de Modelverordening cliëntenparticipatie Participatiewet. Ook deze nieuwe verordening zal deel uitmaken van de overkoepelende verordening Sociaal Domein.


Pagina 5/37

T14.07808

3

Beleidskeuzes bij Wmo en Jeugd

De Wmo 2015 schrijft in artikel 2.1.3, eerste lid, voor dat de gemeente per verordening de regels dient vast te stellen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van het verplichte gemeentelijk beleidsplan met betrekking tot maatschappelijke ondersteuning. Ook de Jeugdwet schrijft dit voor.

3.1

Drie beleidskeuzes en een advies Wmo en Jeugd

Bij het opstellen van het wetsvoorstel Wmo 2015 en de Jeugdwet heeft de wetgever beoogd om de regelgeving voor beide wetten zoveel mogelijk gelijkluidend vorm te geven. Hierbij kan ook gekozen worden voor een gezamenlijke verordening. In dit hoofdstuk vindt u eerst vier bepalingen die voor Jeugdhulp en voor de Wmo gelden. Vervolgens vindt u nog tien aparte bepalingen voor de Wmo.

1. Keuze omtrent wijze vaststelling maatwerkvoorziening (Artikel 2.1.3. lid 2 onder a van de Wmo, artikel 2.9 van de Jeugdwet) In de verordening wordt in ieder geval bepaald op welke wijze wordt vastgesteld of een cliënt voor een maatwerkvoorziening voor zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen of opvang in aanmerking komt.

Variant A: De raad delegeert het vaststellen van de procedure tot vaststelling van een maatwerkvoorziening volledig aan het college Voordeel: Voordeel van deze variant is dat de procedure sneller gewijzigd kan worden. Nadeel: Nadeel is dat de raad hier verder weinig directe controle over heeft. Wel is het zo dat de Wmo 2015 en de Jeugdwet al de nodige zaken regelt voor een zorgvuldige toegangsprocedure, waardoor veel feitelijk al door de wet geregeld is en er weinig keuzevrijheid is. Variant B: De raad legt de procedure zelf vast in de verordening

Voordeel: Voordeel hiervan is dat de regeling minder snel aangepast zal worden, waardoor burgers uit kunnen gaan van een bestendige procedure. Daarnaast kan de raad directer sturen. Nadeel: De procedure is minder snel aan te passen wat extra procedurele capaciteit kost en inefficiëntie kan veroorzaken. Het college adviseert 1B:

De wetgever heeft in de Wmo 2015 een uitvoerige beschrijving van een zorgvuldige toegangsprocedure opgenomen. Het recht op compensatie in de huidige Wmo is op nader genoemde domeinen in zekere zin vervangen door het “recht op een zorgvuldige toegangsprocedure”. In de Wmo 2015 en de Jeugdwet zijn de meeste stappen al in de wetgeving opgenomen. Het is voor de leesbaarheid voor de inwoner en voor de juridische borging beter als de toegang integraal wordt opgenomen in de verordening en niet nog eens in allerlei verschillende documenten.


Pagina 6/37

T14.07808

Hieronder staat de procedure zoals opgenomen kan worden in de verordening als voor variant B gekozen wordt: Stap 1: Melding hulpvraag 1. Een hulpvraag kan door of namens een cliënt bij het college worden gemeld. 2. Het college bevestigt de ontvangst van een melding schriftelijk. 3. In spoedeisende gevallen treft het college na de melding onverwijld een tijdelijke maatwerkvoorziening in afwachting van de uitkomst van het onderzoek. Stap 2: Cliëntondersteuning 1. Het college zorgt ervoor dat ingezetenen een beroep kunnen doen op kostenloze cliëntondersteuning, waarbij het belang van de cliënt uitgangspunt is. 2. Het college wijst de inwoner en zijn mantelzorger voor het onderzoek op de mogelijkheid gebruik te maken van gratis cliëntondersteuning. Stap 3: Vooronderzoek; indienen persoonlijk plan 1. Het college verzamelt alle voor het onderzoek, van belang zijnde en toegankelijke gegevens over de cliënt en zijn situatie en maakt zo spoedig mogelijk met hem een afspraak voor een gesprek. 2. Voor het gesprek verschaft de cliënt het college alle overige gegevens en bescheiden die naar het oordeel van het college voor het onderzoek nodig zijn en waarover hij redelijkerwijs de beschikking kan krijgen. De cliënt verstrekt in ieder geval een identificatiedocument. 3. Als de cliënt bekend is bij de gemeente, kan het college in overeenstemming met de cliënt afzien van een vooronderzoek 4. Het college brengt de cliënt op de hoogte van de mogelijkheid om een persoonlijk plan op te stellen en stelt hem gedurende zeven dagen na de melding in de gelegenheid het plan te overhandigen. Stap 4: Gesprek 1. Het college onderzoekt in een gesprek tussen deskundigen en de degene door of namens wie de melding is gedaan, dan wel diens vertegenwoordiger en waar mogelijk met de mantelzorger of mantelzorgers en desgewenst familie, zo spoedig mogelijk en voor zover nodig: a. de behoeften, persoonskenmerken en voorkeuren van de cliënt; b. het gewenste resultaat van het verzoek om ondersteuning; c. de mogelijkheden om op eigen kracht of met gebruikelijke hulp of algemeen gebruikelijke voorzieningen zijn zelfredzaamheid of zijn participatie te handhaven of te verbeteren, of te voorkomen dat hij een beroep moet doen op een maatwerkvoorziening; d. de mogelijkheden om met mantelzorg of hulp van andere personen uit zijn sociaal netwerk te komen tot verbetering van zijn zelfredzaamheid of zijn participatie, of te voorkomen dat hij een beroep moet doen op een maatwerkvoorziening; e. de behoefte aan maatregelen ter ondersteuning van de mantelzorger van de cliënt; f. de mogelijkheden om met gebruikmaking van een algemene voorziening, of door het verrichten van maatschappelijk nuttige activiteiten te komen tot verbetering van zijn zelfredzaamheid of zijn participatie, of te voorkomen dat hij een beroep moet doen op een maatwerkvoorziening; g. de mogelijkheden om door middel van voorliggende voorzieningen of door samen met zorgverzekeraars en zorgaanbieders als bedoeld in de Zorgverzekeringswet en andere partijen op het gebied van publieke gezondheid, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen, te voorzien in de behoefte aan maatschappelijke ondersteuning; h. de mogelijkheid om een maatwerkvoorziening te verstrekken; i. welke bijdragen in de kosten de cliënt verschuldigd zal zijn en hoe deze bijdrage wordt geïnd; j. de mogelijkheden om te kiezen voor de verstrekking van een pgb, waarbij de cliënt in begrijpelijke bewoordingen wordt ingelicht over de gevolgen van die keuze.


Pagina 7/37

T14.07808

2. Als de cliënt een persoonlijk plan aan het college heeft overhandigd, betrekt het college dat plan bij het onderzoek, bedoeld in het eerste lid. 3. Het college informeert de cliënt over de gang van zaken bij het gesprek, diens rechten en plichten en de vervolgprocedure en vraagt de cliënt toestemming om zijn persoonsgegevens te verwerken. Stap 5: Verslag Het college zorgt voor schriftelijke verslaglegging van het onderzoek. Binnen enkele werkdagen (ntb) na het gesprek verstrekt het college aan de cliënt een verslag van de uitkomsten van het onderzoek. De cliënt tekent het verslag voor gezien of akkoord en zorgt ervoor dat een getekend exemplaar binnen enkele werkdagen (ntb) wordt geretourneerd aan de contactpersoon waarmee hij het gesprek heeft gevoerd. Als de cliënt tekent voor gezien, kan hij daarbij tevens aangeven wat de reden is waarom hij niet akkoord is. Als de cliënt van mening is dat hij in aanmerking komt voor een maatwerkvoorziening, kan hij dit aangeven op het door hem ondertekende verslag. Stap 6: Aanvraag Een cliënt of zijn gemachtigde of vertegenwoordiger kan een aanvraag om een maatwerkvoorziening schriftelijk indienen bij het college. Dit kan op 2 manieren: Een aanvraag wordt ingediend door middel van een door het college vastgesteld aanvraagformulier. Het college kan een ondertekend verslag van het gesprek aanmerken als aanvraag als de cliënt dat op het verslag heeft aangegeven.

Stap 7: Inhoud beschikking In de beschikking tot verstrekking van een maatwerkvoorziening wordt in ieder geval aangegeven of deze als voorziening in natura of als pgb wordt verstrekt en wordt tevens aangegeven hoe bezwaar tegen de beschikking kan worden gemaakt.

2. Keuze hoogte van een persoonsgebonden budget (Artikel 2.1.3. lid 2 onder b van de Wmo, Artikel 8.1.1. van de Jeugdwet) De gemeente moet in de verordening opnemen op welke wijze de hoogte van het persoonsgebonden budget in de gemeente wordt vastgesteld. Er is daarmee ook de mogelijkheid om differentiatie aan te brengen in de hoogte van het persoonsgebonden budget. Op grond van artikel 2.3.5 is het college wel gehouden een tarief voor een persoonsgebonden budget vast te stellen dat redelijkerwijs noodzakelijk is te achten om de cliënt in staat te stellen tot zelfredzaamheid of participatie. We kunnen verschillende tarieven hanteren voor verschillende vormen van ondersteuning en voor verschillende typen hulpverleners. Er kan bijvoorbeeld onderscheid gemaakt worden tussen ondersteuning die wordt geleverd door het sociale netwerk, door hulpverleners die werken volgens de kwaliteitsstandaarden en hulpverleners die dat niet doen (zoals werkstudenten, zzp’ers zonder diploma’s e.d.). Gemeenten krijgen in de Wmo en Jeugdwet de ruimte om zelf te bepalen wanneer pgb-houders maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp mogen inschakelen uit het eigen sociale netwerk. In de verordening kunnen gemeenten vastleggen in welke situaties en onder welke voorwaarden dit mogelijk is. Het is niet mogelijk om in de verordening het gebruik van het pgb voor niet-professionele zorg geheel uit te sluiten. Variant A: Differentiatie in tarieven voor professionele zorg en gebruikelijke zorg Voordeel: We betalen voor daadwerkelijk professionele zorg en bieden gepaste ondersteuning voor een lager bedrag aan, bijvoorbeeld ondersteuning door mensen in het sociaal netwerk. Tot het sociale netwerk worden gerekend de personen uit de huiselijke kring en andere personen met wie iemand een sociale relatie onderhoudt. Inwoners worden met een kleine bijdrage gestimuleerd om te blijven participeren of werken in de samenleving en tegelijkertijd te zorgen voor hun buurtbewoner. Daarnaast is de Toelichting te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Pagina 8/37

T14.07808

verwachting dat het sociale netwerk vooral lichte zorgtaken kan doen en professionele zorgverleners zwaardere zorgtaken. Nadeel: Het is moeilijk om te bepalen of duurdere zorg, dus door een professional, ook betere zorg oplevert en dus een hoger tarief zou moeten kennen. Tegelijkertijd moet professionele zorg wel aan veel meer eisen voldoen. Variant B: Eén tarief voor professionele zorg en gebruikelijke zorg Voordeel: Makkelijker in de uitvoering. Nadeel: Dit kan mogelijk meer kosten opleveren. Mensen in een sociaal netwerk kunnen een groter budget zien als aanvulling van het inkomen. Dit is feitelijk ook in strijd met het principe dat in alle gevallen, naast professionele ondersteuning, meer beroep gedaan zal moeten worden op zorg in het sociale netwerk. Anderzijds geldt dat recht op een PGB voor niet-professionele zorg niet geheel uitgesloten kan worden. Voorts is de relatie werkgever-werknemer minder vanzelfsprekend in een sociale netwerkverhouding. Het college adviseert variant 2A: Professionele zorg vraagt een ander prijskaartje dan waardevolle zorg van mensen uit het sociale netwerk. Het is in deze gevallen minder vanzelfsprekend om hetzelfde bedrag te betalen als voor professionele zorg. In de verordening zal verder worden opgenomen dat tussenpersonen of belangbehartigers niet uit het pgb mogen worden betaald.

3. Keuze hoogte van een persoonsgebonden budget (Artikel 2.1.3. lid 2 onder b van de Wmo, Artikel 8.1.1 van de Jeugdwet)

De gemeente moet in de verordening opnemen op welke wijze de hoogte van het persoonsgebonden budget in de gemeente wordt vastgesteld. Zo kan de gemeente bijvoorbeeld bepalen dat het persoonsgebonden budget niet hoger mag zijn dan een percentage van de kosten die voor de gemeente verbonden zijn aan het verlenen van adequate ondersteuning in natura. Op grond van artikel 2.3.5 van de Wmo is het college wel gehouden een tarief voor een persoonsgebonden budget vast te stellen dat redelijkerwijs noodzakelijk is te achten om de cliënt in staat te stellen tot zelfredzaamheid of participatie. Variant A: Het budget wordt vastgesteld op basis van: • Een door de cliënt (bij minderjarigen de ouders) opgesteld plan over hoe hij het pgb gaat besteden; • Toereikendheid om effectieve en kwalitatief goede zorg in te kopen; • Afgeleid van de kostprijs van de maatwerkwerkvoorziening in natura; • Bij professionele zorg wordt als richtlijn gehanteerd dat het budget maximaal 75 tot 80 procent van de kostprijs van de maatwerkvoorziening in natura. Voordeel: Er wordt op maat een budget beschikbaar gesteld aan de voorkant. Dit betekent dat de cliënt voorzien is van een goed budget om zorg in te kopen, maar tegelijkertijd niet meer ontvangt dan noodzakelijk is. Het budget wordt van tevoren gestuurd richting de beste oplossing. Tarieven kunnen voor professionele zorg afgeleid worden van Zorg in Natura. Als de gemeente goed en scherp inkoopt betekent dit een Toelichting te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Pagina 9/37

T14.07808

marktconform tarief voor PGB. De procentnorm voor professionele zorg is logisch omdat dat de PGB houder minder overhead heeft dan een aanbieder. De PGB-houder wordt namelijk in 2015 verder ontlast door de salarisadministratie en het trekkingsrecht dat via de SVB loopt. De SVB krijgt hiervoor een vergoeding uit het gemeentefonds. Deze kosten heeft de budgethouder dus niet. Nadeel: Het is tijdsintensief om per cliënt een budget te bepalen. Variant B: Er komt een vast bedrag per week beschikbaar per budgethouder per soort zorg (Hulp bij het Huishouden, Groepsbegeleiding en Individuele begeleiding) Voordeel: In de uitvoering is dit een stuk makkelijker voor inwoner en gemeente. Nadeel: De zorg is minder op maat gesneden. De kans bestaat dat het volledige budget wordt uitgegeven aan zorg omdat er budget is, terwijl dit niet strikt noodzakelijk is. Deze variant kan ook meer kosten opleveren. Het college adviseert variant 3A:

Een advies op maat, inclusief een zorgplan op maat doet meer recht aan het doel van de wet om maatwerk te leveren. Door in gesprek te gaan over effectiviteit en prijs wordt ook duidelijker of een Pgb de juiste oplossing is of dat de behoefte ook in Natura kan worden ingevuld.

Advies: Prijs-kwaliteitverhoudingen voorzieningen (Artikel 2.6.6 van de Wmo, artikel 2.11 eerste lid en 2.12 van de Jeugdwet)

Het college kan de uitvoering van de wet, met uitzondering van de vaststelling van de rechten en plichten van de cliënt, door aanbieders laten verrichten. Met het oog op gevallen waarin dit ten aanzien van een voorziening gebeurt, moeten bij verordening regels worden gesteld ter waarborging van een goede verhouding tussen de prijs voor de levering van een voorziening en de eisen die worden gesteld aan de kwaliteit daarvan. Daarbij dient in ieder rekening gehouden te worden met de deskundigheid van de beroepskrachten en de arbeidsvoorwaarden. Uitgangspunt is dat de aanbieder kundig personeel inzet tegen de arbeidsvoorwaarden die passen bij de vereiste vaardigheden. Hiervoor is ten minste een beeld nodig van de vereiste activiteiten en de arbeidsvoorwaarden die daarbij horen. Dit biedt een waarborg voor werknemers dat hun werkzaamheden aansluiten bij de daarvoor geldende arbeidsvoorwaarden. Voorstel: Het voorstel is om de in de volgende alinea beschreven voorwaarden op te nemen in de verordening. De onderdelen a t/m e werden voor de Wmo ook al succesvol bij de aanbesteding Hulp bij het Huishouden gebruikt, onder andere om het basistarief door de gemeenteraad vast te laten stellen. Punt f en g zijn aanvullend toegevoegd. Het uitgangspunt moet zijn dat elke leverancier een kleine marge kan overhouden aan de zorg, echter deze marge moet redelijk zijn. Daarnaast moeten de tarieven leiden tot een verantwoord uitgavenniveau. Voorwaarden h en i zijn vooral voor materiële voorzieningen zoals woningaanpassingen en scootmobielen en rolstoelen. Voorwaarden: Opgenomen wordt dat de gemeente bij diensten (begeleiding, jeugdhulp en hulp bij het huishouden) rekening houdt met:


Pagina 10/37

T14.07808

a. de aard en omvang van de te verrichten taken;

b. een redelijke toeslag voor overheadkosten; c. een voor de sector reële mate van non-productiviteit van het personeel als gevolg van verlof, ziekte, scholing en werkoverleg; d. een voor de sector reële prijs op basis van CAO in relatie tot de zwaarte van de functie; e. kosten voor bijscholing van het personeel, en f. een redelijke marge voor de leverancier; g. budgetneutrale uitvoering voor de gemeente; Opgenomen wordt dat bij overige voorzieningen (roerende en onroerende zaken) daarnaast ook rekening gehouden wordt met h. de marktprijs van de voorziening, en i. de eventuele extra taken die in verband met de voorziening van de leverancier worden gevraagd, zoals: 1o. aanmeten, leveren en plaatsen van de voorziening; 2o. instructie over het gebruik van de voorziening; 3o. onderhoud van de voorziening;

3.2

Tien aparte beleidskeuzes voor de Wmo

4. Keuze omtrent wijze vaststelling maatwerkvoorziening (Artikel 2.3.5. lid 2 onder a van de Wmo) In de verordening wordt in ieder geval bepaald op basis van welke criteria wordt vastgesteld of een cliënt voor een maatwerkvoorziening voor zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen of opvang in aanmerking komt. De belangrijkste criteria worden overgenomen uit de Wet Wmo 2015. Het college moet compensatie voor de beperkingen in de zelfredzaamheid of participatie die de cliënt ondervindt, voor zover de cliënt deze beperkingen naar het oordeel van het college niet op 1. eigen kracht, 2. met gebruikelijke hulp, 3. met mantelzorg of met hulp van andere personen uit zijn sociale netwerk, 4. met gebruikmaking van algemeen gebruikelijke voorzieningen of algemene voorzieningen kan verminderen of wegnemen. Compensatie kan het college bieden door middel van een maatwerkvoorziening. Er is echter ook nog een aanvullende manier als afwegingskader om een maatwerkvoorziening te verstrekken, namelijk voorzienbaarheid. Een oudere die een aantal jaren ingeschreven staat voor een appartement of serviceflat en op het moment van verhuizing een verhuiskostenvergoeding op grond van de Wmo aanvraagt, had deze verhuizing kunnen zien aankomen en daarvoor kunnen reserveren. Bij het ouder worden mag van mensen gevraagd worden dat zij anticiperen op beperkingen die te maken hebben met ouderdom en daarvoor reserveren. Veel ouderen doen ook geen beroep op de Wmo voor bijvoorbeeld een verhuiskostenvergoeding, maar verhuizen zelf tijdig naar bijvoorbeeld een gelijkvloers appartement. Variant A: De gemeente kan een aanvraag voor een maatwerkvoorziening afwijzen als de noodzaak tot ondersteuning door de cliënt voorzienbaar is. Voordeel: Mensen worden zich bewust van hun eigen verantwoordelijkheid en de gemeente betaalt niet voor kosten die voorzienbaar waren door de cliënt.


Pagina 11/37

T14.07808

Nadeel: Juridisch is deze clausule zacht. De clausule moet goed verankerd worden in verordening en beleidsplan. Variant B: Er wordt geen rekening gehouden met voorzienbaarheid. Voordeel: Juridisch staat de gemeente sterk. Nadeel: Er wordt mogelijk betaald voor kosten die voorzien hadden kunnen worden door de inwoner. Zeker in het geval van aanvragen voor een verhuiskostenvergoeding en voor woningaanpassingen kan hiervan sprake zijn. Het college adviseert variant 4A: Voorzienbaarheid is een goede wijze om inwoners te wijzen op de eigen verantwoordelijkheid en vooral op het treffen van maatregelen voor mogelijke gebreken die gepaard gaan met ouder worden. Het gaat hierbij vooral om aanpassingen aan de woning en om een verzoek tot verhuiskostenvergoeding. Het is moeilijk verkoopbaar dat inwoners die geen eigen verantwoordelijkheid nemen feitelijk hiervoor beloond worden (bijvoorbeeld al het geld opgemaakt aan vakanties) en inwoners die dat wel doen (sparen voor een verhuizing) hierdoor benadeeld worden. Het nemen van eigen verantwoordelijkheid is ook noodzakelijk met het oog op het beperkte gemeentelijk budget. Wat verstaan wordt onder “voorzienbaarheid” moet goed gedefinieerd worden, zodat het rechtmatig (juridisch houdbaar) en rechtvaardig is. Dit moet wel tijdig gecommuniceerd worden aan inwoners tot ingang van de verordening.

5. Keuze voor algemene of maatwerkvoorzieningen m.b.t. Hulp bij het Huishouden De Wmo 2015 noemt nog maar twee soorten voorzieningen: algemene en maatwerkvoorzieningen. Ze worden als volgt in de Wmo 2015 gedefinieerd: ‘Een algemene voorziening is een aanbod van diensten en activiteiten dat zonder uitgebreid voorafgaand onderzoek naar de behoeften en persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers toegankelijk is en dat is gericht op het versterken van de zelfredzaamheid en participatie of opvang.’ ‘Een maatwerkvoorziening is een op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen.’ In het beleidsplan moet bepaald worden welke voorzieningen in aanmerking komen voor algemene voorzieningen of maatwerkvoorzieningen. Het is verstandig deze bepaling ook op te nemen in de verordening om duidelijkheid te geven aan de inwoner. Op dit moment is de gemeente nog bezig met het inkopen van jeugdhulp en begeleiding. In dit traject wordt afgetast welke voorzieningen maatwerk moeten zijn, en welke voorzieningen mogelijk voor een algemene voorziening in aanmerking komen. Tegelijkertijd bestaat de mogelijkheid om voor de huidige individuele Wmo voorzieningen ook deze keuze te maken. Omdat in 2015 er 40 procent wordt gekort door het Rijk op Hulp bij het Huishouden is het logisch om te onderzoeken op welke manier deze besparing ingevuld kan worden. De eerste keuze die daarbij gemaakt moet worden is of Hulp bij het Huishouden een algemene voorziening is vanaf 2015, of mogelijk een maatwerkvoorziening blijft.


Pagina 12/37

T14.07808

In de nieuwe Wmo wordt meer dan in de huidige wet de mogelijkheid gecreëerd om personen die met een vraag/ probleem bij de Wmo komen te verwijzen naar voorzieningen en producten die in de markt geleverd worden, mits hun probleem daarmee adequaat wordt opgelost. We verwijzen al naar boodschappendiensten van supermarkten als mensen zelf hun boodschappen niet meer kunnen doen. De nieuwe Wmo maakt het mogelijk dat gemeenten voor eenvoudige schoonmaakondersteuning kan verwijzen naar de particuliere markt. Indien uit het onderzoek dat de gemeente uitvoert nadat de melding is gedaan, blijkt dat met eenvoudige schoonmaakondersteuning kan worden volstaan, is het voldoende dat de gemeente een actuele sociale kaart heeft met producten waarnaar verwezen kan worden en die beschikbaar zijn. Indien de cliënt bezwaar maakt tegen de beslissing van de gemeente om geen maatwerkvoorziening toe te kennen, is het wel essentieel voor het in stand blijven van de afgegeven beschikking dat uit het onderzoek blijkt dat in dit individuele geval van deze cliënt volstaan kan worden met de beschikbare algemene voorziening of product in de markt. In principe dragen mensen de kosten van schoonmaakondersteuning zelf, tenzij het inkomen van de betreffende inwoner het niet toelaat om zelf schoonmaakondersteuning in te kopen. Dan zal de gemeente de kosten geheel of gedeeltelijk moeten vergoeden. Dit zou kunnen via een bepaling financiële tegemoetkoming Wmo. Variant A: De gemeente maakt van Hulp bij het Huishouden een algemene voorziening Voordeel: Dit is een mogelijkheid om de rijkskorting van 40 procent op de Hulp bij het Huishouden op te vangen. Inwoners die gebruik kunnen maken van algemene voorzieningen, voelen zich vaak minder afhankelijk en zullen mogelijk meer regie over het eigen leven ervaren, dan indien ze zijn aangewezen op een maatwerkvoorziening. Zelf de huishoudelijke ondersteuning regelen levert sociale contacten op en wordt door mensen daarmee veelal als prettiger ervaren dan een opgelegde hulp die volgens een vast bepaald aantal uren per week komt. Voor gemeenten geldt dat de inzet van algemene voorzieningen zich veelal doelmatiger laat organiseren dan het verstrekken van een maatwerkvoorziening. Voor de uitvoering is het veel makkelijker om het op deze manier te organiseren. Voor inwoners die een minimuminkomen hebben kan alsnog een financiële tegemoetkoming geregeld worden. De meer intensieve vormen van Hulp bij het Huishouden, zoals de inzet bij een ontregeld huishouden, kunnen wel onder een maatwerkvoorziening vallen. Het gaat hier om een klein deel van totale inzet van de Hulp bij het Huishouden. Het leveren van maatwerk is hierop meer van toepassing. Nadeel: De gemeente heeft inwoners die gebruik maken van een algemene voorziening niet inzichtelijk. Het gaat om in zekere mate kwetsbare inwoners. De huidige leveranciers hebben een signaalfunctie richting gemeente indien het niet goed gaat met een inwoner en er mogelijk meer zorg noodzakelijk is. Dit past beter in het beleid van de gemeente m.b.t. het open afschalen van zorg per inwoner waar nodig. Daarnaast is de financiële implicatie van dit beleid moeilijk in te schatten. Ongeveer 50 procent van de huidige gebruikers van Hulp bij het Huishouden heeft volgens het CAK een minimuminkomen. Ook is niet in te schatten hoeveel inwoners gebruik willen maken van een financiële tegemoetkoming en dus hoeveel deze regeling de gemeente gaat kosten. Dit vraagt verdere doorrekening. Daarnaast is de overgang voor een grote groep inwoners groot om deze vorm van zorg zelf te betalen en deze zorg zelf te regelen op hoge leeftijd Variant B: Hulp bij het Huishouden blijft voor alle inwoners een maatwerkvoorziening Voordeel:


Pagina 13/37

T14.07808

De gemeente kan in onderhandeling met aanbieders tot een nieuw product komen, waarbij voornamelijk het organiseren van een schoon huis centraal staat in plaats van het regelen van het gehele huishouden, conform de nieuwe wetgeving. Op deze manier kan de prijs per inwoner omlaag, maar heeft wel elke inwoner die recht heeft op een schoon huis, iemand over de drempel elke week of tweewekelijks en kan de gemeente beter signaleren of een oudere in staat is zelf thuis te wonen, of dat er mogelijk meer of minder voorzieningen getroffen moeten worden. Daarnaast lijkt deze variant op de huidige werkwijze, waarbij er ook nog steeds geïndiceerd en elke week iemand langs komt. Dit vraagt minder omschakeling in beleid en leidt tot een zachtere landing van de bezuinigingen voor de inwoner. Nadeel: Deze variant past minder in het organiseren van algemene laagdrempelige voorzieningen. Bovendien blijft de gemeente genoodzaakt 40 procent te korten gezien het budget. Er moet altijd een arrangement gemaakt worden met de betreffende inwoner om tot een indicatie voor een schoon huis te komen. Dit vraagt ook meer contractmanagement voor de gemeente en een goed communicatietraject om inwoners ervan te overtuigen dat er andere inzet en mogelijk minder uur aan schoonmaakondersteuning zal worden geleverd. Tot slot wordt voor Hulp bij het Huishouden ook nu al een inkomensafhankelijke eigen bijdrage gevraagd en is het voor mensen met een hoger inkomen niet veel duurder en veel eenvoudiger om zelf een schoonmaakhulp te regelen. Het college adviseert variant 5B: We vinden het van belang om deze kwetsbare groep ouderen zolang mogelijk thuis te laten wonen. Een goede signaleringsfunctie is in deze dan ook gewenst. Dit sluit beter aan bij de maatwerkvoorzieningsvariant. Daarnaast vraagt het mogelijk teveel van de kwetsbare doelgroep om van Hulp bij het Huishouden opeens een algemene voorziening te maken per 1 januari 2015. Dit kan wel een optie zijn voor latere jaren.

Kwaliteitseisen van voorzieningen (Artikel 2.1.3. lid 2 onder c van de Wmo) Afhandeling van klachten (Artikel 2.1.3. lid 2 onder d van de Wmo) Medezeggenschap van inwoners in proces aanbieder (Artikel 2.1.3. lid 2 onder e van de Wmo)

In de Wmo 2015 is veel aandacht voor waarborgen voor de kwaliteit van de geleverde maatschappelijke ondersteuning. Gemeenten zijn integraal verantwoordelijk voor de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning. Daarnaast draagt artikel 3.1 van de Wmo 2015 aanbieders op maatschappelijke ondersteuning te leveren die van goede kwaliteit is. De basisnormen voor goede kwaliteit staan in artikel 3.1. tweede lid genoemd. De VNG is gestart met een werkgroep om samen met patiënten en cliëntenorganisaties en aanbieders een basisset kwaliteitsnormen te ontwikkelen voor de meest kwetsbare mensen. Dit najaar worden daarvan de eerste resultaten verwacht. De basisset kwaliteitsnormen is toepasbaar voor de inkoop of subsidiering van ondersteuning en voor de toegang tot ondersteuning. Kwaliteitsnormen zijn onderdeel van een kwaliteitssysteem dat het Wmo-beleidsplan ondersteunt. Daarin krijgen normen, toezicht, handhaving en ervaringsonderzoek een plaats. In de Jeugdwet staan hardere eisen opgenomen over kwaliteit. Het overgrote gedeelte van de kwaliteitseisen wordt landelijk bepaald. Gemeenten moeten daarnaast in hun bestekken voor aanbesteding of hun subsidievoorwaarden opnemen dat aanbieders verplicht worden een toegankelijke en laagdrempelige klachtenregeling in te richten voor nader genoemde voorzieningen. Daarnaast moeten aanbieders een vorm van medezeggenschap voor hun cliënten hebben geregeld voor nader genoemde voorzieningen. Deze verplichtingen zijn in grote lijnen uit de Kwaliteitswet zorginstellingen overgenomen in de Wmo 2015.


Pagina 14/37

T14.07808

Gemeenten mogen zelf bepalen aan welke eisen de klachtregeling en de medezeggenschap bij instellingen moeten voldoen en voor welke voorzieningen ze dit verplicht stellen. Omdat er nog gewerkt wordt aan de kwaliteitseisen van voorzieningen kunnen we u hier nog geen keuze over voorleggen. Kwaliteitseisen zijn onder andere onderwerp van gesprek in de bestuurlijke aanbesteding van de AWBZ begeleiding. Uiteraard zal de gemeente conform wettelijke regelgeving zorg dragen voor medezeggenschap van cliënten bij leveranciers indien het maatwerkvoorzieningen betreft. Ook de klachtenregeling wordt verder doorontwikkeld. Daarnaast zal de gemeente elk jaar zorg dragen voor een klanttevredenheidsonderzoek.

6. Eigen bijdrage maatwerkvoorzieningen (Artikel 2.1.4 lid 1, lid 2, lid 3 en lid 7 van de Wmo)

De wet maakt een onderscheid tussen de bijdragen in de kosten van algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen. De bijdragen in de kosten van maatwerkvoorzieningen zijn gelimiteerd tot een bedrag gelijk aan de kostprijs van de voorziening (artikel 2.1.4, derde lid, eerste zin, van de wet) en worden door het CAK op basis van landelijke regels berekend en geïnd. Gemeenten kunnen een eigen bijdrage opleggen zolang iemand van de voorziening gebruik maakt, met als maximum de kostprijs van de voorziening. Indien een gemeente ervoor kiest om een eigen bijdrage voor een maatwerkvoorziening te vragen, zal de gemeente zich hierbij moeten houden aan de landelijke regels die hiertoe worden gesteld in de AMvB. De vaststelling en inning van de eigen bijdragen voor maatwerkvoorzieningen blijft ook per 2015 centraal belegd bij het CAK

In de verordening moet vastgelegd worden of de gemeente gebruik maakt van een eigen bijdrage voor maatwerkvoorzieningen. Voor de huidige Wmo voorzieningen heffen we een eigen bijdrage op basis van de gehele kostprijs van de voorziening. Variant A: We heffen eigen bijdrage voor alle maatwerkvoorzieningen waarvoor dat mag Voordeel: Inwoners zijn zich bewust van de uitgaven van de gemeente voor een voorziening. Dit leidt in de praktijk tot minder aanvragen voor voorzieningen, maar bovenal tot verstrekking van voorzieningen die goed gebruikt worden. Een inwoner betaalt namelijk een gedeelte van bijvoorbeeld zijn scootmobiel of begeleiding. Dit zorgt voor een prikkel om daadwerkelijk gebruik te maken van een voorziening. Daarnaast levert het heffen van een eigen bijdrage de gemeente geld op om te gebruiken voor de bekostiging van de maatwerkvoorzieningen. Nadeel: Inwoners kunnen mogelijk afzien van een voorziening die ze hard nodig hebben. De verwachting is dat dit niet snel zal gebeuren. De eigen bijdrage wordt bepaald op basis van kostprijs, vermogen en inkomen. Dit zorgt ervoor dat inwoners naar draagkracht betalen en dus ook de last van een eigen bijdrage voor een voorziening die ze echt nodig hebben kunnen betalen. Variant B: We heffen geen eigen bijdrage voor maatwerkvoorzieningen Voordeel: Inwoners kunnen ‘gratis’ gebruik maken van voorzieningen en behouden hun draagkracht. Ook is er geen administratie last voor inwoners omdat ze geen facturen ontvangen van het CAK. Nadeel: Financieel is de eigen bijdrage noodzakelijk om de Wmo begroting sluitend te maken. Tegelijkertijd zorgt het achterwege laten van een bijdrage voor minder bewustzijn voor de inwoner over de kosten van zorg.


Pagina 15/37

T14.07808

Daarnaast worden voorzieningen mogelijk minder benut. Het college adviseert variant 6A: De eigen bijdrage is nodig om de begroting sluitend te krijgen. Het past ook in de geest van de wet om inwoners zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid te geven en dus naar draagkracht bij te laten dragen aan hun eigen voorzieningen. Op dit moment werken we ook reeds met een eigen bijdrage bij maatwerkvoorzieningen in de WMO en het is derhalve ook geen grote verandering voor onze inwoners.

7. Eigen bijdrage algemene voorzieningen (Artikel 2.1.4 lid 1, lid 2, lid 3 en lid 7 van de Wmo) De bijdragen in de kosten van algemene voorzieningen mag de gemeente bepalen en dit mag kostendekkend zijn. Als de gemeente een bijdrage voor algemene voorzieningen gaat heffen gaat de regering ervan uit dat gemeenten hier verstandig mee omgaan en voorzieningen, zoals laagdrempelige informatievoorziening uit zal sluiten van eigen bijdragen. Gemeenten hebben er zelf belang bij om een algemene voorziening (financieel) laagdrempelig te maken, zodat de druk op vaak duurdere maatwerkvoorzieningen wordt beperkt. Overigens wordt in Lansingerland voor diverse gesubsidieerde activiteiten reeds een eigen bijdrage gevraagd door de subsidiepartners aan inwoners. Dit betreft vaak een kleine bijdrage voor een activiteit zoals een ouderensoos. Variant A: De gemeente vraagt, middels afspraken met externe partners, een beperkte eigen bijdrage voor bijna alle algemene voorzieningen per afgenomen activiteit. Voordeel: Algemene voorzieningen kunnen door elke inwoner gebruikt worden. Inwoners betalen nu vaak een kleine bijdrage per voorziening. Dit werkt drempelverhogend, maar zorgt wel voor betrokkenheid en deelname. Daarnaast moet de gemeente meer laagdrempelige algemene voorzieningen gaan inrichten in plaats van duurdere, zware maatwerkvoorzieningen. Het is logisch om ook voor deze algemene voorzieningen een kleine eigen bijdrage te vragen. Nadeel: Stapeling van de eigen bijdrage voor maatwerkvoorzieningen en een eigen bijdrage voor algemene voorzieningen ligt op de loer. Variant B: De gemeente vraagt geen eigen aandeel voor een algemene voorziening Voordeel: Er is een lage drempel om gebruik te maken van een activiteit. Nadeel: Er is een lage drempel om gebruik te maken van een activiteit. Dit kan de betrokkenheid van een inwoner bij een activiteit verlagen. Daarnaast staat dit haaks op het subsidiebeleid, waarin ook gevraagd wordt aan subsidiepartners om waar mogelijk een bijdrage te vragen aan inwoners. Daarnaast is de verwachting dat de komende periode een verschuiving plaats zal vinden van maatwerkvoorzieningen naar algemene voorzieningen. Het is dan ook logisch om ook voor algemene voorzieningen een eigen bijdrage te vragen om toestroom naar algemene voorzieningen te reguleren. De eigen bijdrage bij de maatwerkvoorzieningen zal dan op termijn voor een gedeelte van de inwoners vervallen die niet gebruik maken van een maatwerkvoorziening.. Het college adviseert variant 7A: Algemene voorzieningen betreffen integrale voorzieningen die voor alle Lansingerlanders toegankelijk zijn. Voor deze voorzieningen wordt, net als nu, geen in de Wmo verordening gereguleerde eigen


Pagina 16/37

T14.07808

bijdrage opgelegd. Het is wel wenselijk en reëel om burgers een kleine bijdrage in de kosten te vragen. Dit bevordert het commitment en de deelname. De bijdrage mag echter niet een financiële drempel zijn voor mensen met een laag inkomen. De bijdrage wordt nu gestimuleerd in de subsidievoorwaarden met de instellingen die dit aanbod organiseren. Daarom zal worden onderzocht of uniformering in de subsidievoorwaarden die dit onderwerp reguleren noodzakelijk is. Inkomsten door eigen bijdrage kunnen direct toegevoegd worden aan het subsidiebudget van de gemeente , of tot minder verstrekking aan organisaties leiden. Dit is nodig om binnen het subsidiebeleid voldoende algemene voorzieningen te kunnen financieren. Voor inwoners met een laag inkomen die ook een eigen bijdrage betalen vanuit de Wmo 2015 wordt onderzocht of er mogelijk compensatie kan worden geboden door bijvoorbeeld een lager tarief voor deze doelgroep vast te stellen. Voor kwetsbare groepen zoals inwoners die gebruik maken van beschermd wonen en zorgmijders kan mogelijk een uitzondering worden gemaakt.

8. Eigen Bijdrage jeugdige (Artikel 2.1.5 lid 1, lid 2, lid 3 en lid 4 van de Wmo) De bijdragen in de kosten van maatwerkvoorzieningen zijn gelimiteerd tot een bedrag gelijk aan de kostprijs van de voorziening (artikel 2.1.4, derde lid, eerste zin, van de wet) en worden door het CAK op basis van landelijke regels berekend en geïnd. Indien een maatwerkvoorziening of een persoonsgebonden budget wordt verstrekt ten behoeve van een woningaanpassing voor een minderjarige cliënt, kan bij verordening worden bepaald dat een bijdrage is verschuldigd door de ouders, of degene die het gezag draagt over de minderjarige inwoner. Geen eigen bijdrage is verschuldigd als de ouders zijn ontheven of ontzet uit het ouderlijk gezag.

Variant A: We heffen een eigen bijdrage bij de ouders voor een woningaanpassing voor een kind. Voordeel: Inwoners zijn zich bewust van de uitgaven van de gemeente voor een voorziening. Dit leidt tot in de praktijk tot minder aanvragen voor voorzieningen. Daarnaast levert het heffen van een eigen bijdrage de gemeente geld op, om de woningaanpassing ook gedeeltelijk mee te kunnen bekostigen. Een woningaanpassing kan een forse uitgave zijn voor de gemeente. Nadeel: De eigen bijdrage wordt bepaald op basis van kostprijs, vermogen en inkomen. Dit zorgt ervoor dat inwoners naar draagkracht betalen. Het vraagt wel een omslag bij inwoners, omdat niet eerder een eigen bijdrage is gevraagd voor woningaanpassingen voor kinderen. Variant B: We heffen geen eigen bijdrage voor een woningaanpassing Voordeel: Een woningaanpassing is een forse investering voor een gezin. De doelstelling van de gemeente is om een kind zolang mogelijk thuis te laten wonen. Dit kan een financiële drempel opwerpen. Nadeel: Een woningaanpassing kan fors in de kosten lopen. Financieel is de eigen bijdrage noodzakelijk om de Wmo begroting sluitend te maken. Tegelijkertijd zorgt het achterwege laten van een bijdrage voor minder bewustzijn voor de inwoner over de kosten van zorg. Daarnaast worden voorzieningen mogelijk minder benut.


Pagina 17/37

T14.07808

Het college adviseert variant 8A: Inwoners zijn zich bewust van de uitgaven van de gemeente voor een voorziening. Dit leidt in de praktijk tot minder aanvragen voor voorzieningen, maar bovenal tot verstrekking van voorzieningen die goed gebruikt worden. Uiteraard kan wel gekeken worden naar het aantal perioden dat een gezin moet terugbetalen. Door deze periodes slim te normeren kan een forse investering zoals een woningaanpassing over een langere periode worden terugbetaald. Een overweging die hierbij tevens moet worden meegenomen is dat heel veel ouders aanpassingen aan de woning moeten doen bij opgroeiende kinderen en daarvoor ook geld moet reserveren. De meerkosten van specifieke aanpassingen wordt wel vergoed, maar een eigen bijdrage is dan ook niet onredelijk.

9. Mantelzorgcompliment (Artikel 2.1.6 van de Wmo) Bij verordening wordt bepaald op welke wijze het college zorg draagt voor een jaarlijkse blijk van waardering voor de mantelzorgers van cliënten in de gemeente.

Variant A: Het mantelzorgcompliment jaarlijks in de vorm van een bedrag toekennen Voordeel: Mantelzorgers worden inzichtelijk gemaakt. Door mantelzorgers te registeren kan ook de vraag gesteld worden of ondersteuning noodzakelijk is. Er zijn geen extra kosten aan verbonden omdat het volledige bedrag van het Rijk overkomt. Een geldbedrag zorgt ervoor dat een mantelzorger geld kan besteden naar eigen behoefte. Nadeel: Een geldbedrag is mogelijk een enigszins afstandelijke oplossing. Variant B: Jaarlijks een mantelzorgdag organiseren voor mantelzorgers. Voordeel: Problemen van mantelzorgers kunnen inzichtelijk gemaakt worden indien het kennisbijeenkomsten betreft. Nadeel: De kans bestaat dat de activiteit niet bij de interesse van de mantelzorger aansluit en dat de mantelzorger juist niet kan komen vanwege zijn drukke bezigheden als mantelzorger. Het college adviseert beide varianten:

De mantelzorgdag wordt reeds jaarlijks georganiseerd. Het mantelzorgcompliment wordt overgenomen om goed inzichtelijk te hebben welke mantelzorgers er zijn, maar bovenal ook om de waardering te uiten voor hun inzet en zorg voor een naaste. Daarbij kunnen we vragen wat er nodig is om de gebruikelijke zorg die ze leveren goed uit te voeren. Het is voor de gemeente goed om te signaleren of er mogelijk extra inzet nodig is vanuit het oogpunt om inwoners zo lang mogelijk thuis te laten wonen.

10. Wijze van Financiële tegemoetkoming (Artikel 2.1.7 van de Wmo) Bij verordening kan worden bepaald dat door het college aan personen met een beperking of chronische psychische of psychosociale problemen die daarmee verband houdende aannemelijke meerkosten hebben, een tegemoetkoming wordt verstrekt ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en de participatie. De regering heeft bij het wetsvoorstel waarmee de Wet tegemoetkoming Chronisch Toelichting te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Pagina 18/37

T14.07808

Gehandicapten, de Compensatie Eigen Risico en de Compensatie Eigen Bijdrage worden afgeschaft een nota van wijziging ingediend waarmee wordt voorgesteld aan de Wmo een bepaling toe te voegen opdat het voor gemeenten mogelijk wordt gericht een financiële tegemoetkoming (al dan niet in de vorm van een forfaitaire vergoeding) te verstrekken aan personen met chronische ziekte en/of beperking die aannemelijke meerkosten hebben. De gemeenteraad bepaalt in de verordening of en zo ja in welke gevallen en in welke mate het college een tegemoetkoming dient te verstrekken. De gemeentelijke tegemoetkoming vanuit de Wmo kan ook worden gegeven aan personen met een inkomen boven het netto sociaal minimum. Het is dus aan de gemeenteraad om hier ook inkomenscriteria te benoemen. Gemeenten kunnen ook categoriale bijzondere bijstand verstrekken in de vorm van een (tegemoetkoming in de kosten van de premie van) collectieve aanvullende zorgverzekering. Het is aan de gemeente om hier met de zorgverzekeraars afspraken over te maken. Variant A: Compenseren via een collectieve (aanvullende) zorgverzekering voor mensen met een minimuminkomen Voordeel: Deze regeling bestaat al. Er kan een inkomensgrens bepaald worden voor de zorgverzekering. De claimafhandeling gaat via de verzekeraar voor meerkosten. Het beperkte budget dat de gemeente krijgt kan gebruikt worden om de zorgverzekering te verruimen door te onderhandelen met de zorgverzekeraar over het aanvullende pakket. Ook hoeft een inwoner geen vermogen en inkomensgegevens op te geven aan de gemeente. Dit scheelt administratieve last. Nadeel: Sommige typen kosten kunnen niet worden opgenomen in een aanvullend pakket. Daarnaast is er beperkte keuzevrijheid voor de burgers. Zij moeten kiezen voor de zorgverzekeraar waarmee de gemeente een contract afsluit. De gemeente moet goed onderhandelen met de zorgverzekeraar waar zij de premie afsluit.

Variant B: Opnemen van een bepaling Financiële tegemoetkoming in de verordening Voordeel: Er kunnen criteria gesteld worden voor het verstrekken van individuele bijzondere tegemoetkomingen. Dit kan op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten. De gemeente verstrekt niet meer geld dan noodzakelijk is. Nadeel: De regeling is heeft een open einde karakter. Er kan dus meer uitgegeven worden dan begroot. Daarnaast geeft dit veel meer administratieve last voor gemeente en voor de inwoner. Per inwoner moet bepaald worden of de inwoner er voor in aanmerking komt. Het college adviseert variant 10A:

De gemeente heeft reeds een zorgverzekeringspakket voor minima waarin een gedeelte van de eigen bijdrage wordt gecompenseerd. Ook meerkosten kunnen voor het overgrote gedeelte opgenomen worden in de aanvullende polis. Ook bieden we op dit moment 2 mogelijkheden qua verzekeraars aan inwoners. Administratief is dit de beste oplossing. Tegelijkertijd kunnen we met de zorgverzekeraar afspreken dat dit budgetneutraal gebeurt, waardoor er geen meerkosten zijn voor de gemeente. Voor die meerkosten die niet in de polis zijn opgenomen kan er een specifieke regeling komen voor deze uitzonderingen.


Pagina 19/37

T14.07808

4 4.1

Beleidskeuzes bij de Participatiewet Participatie

Het ministerie benoemt de volgende doelen met de nieuwe wetgeving: Participatiewet Het doel van de Participatiewet is om meer mensen, ook mensen met een arbeidsbeperking, aan de slag te krijgen. De gemeente wordt vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. Wet Maatregelen WWB De Wet Werk en Bijstand wordt verduidelijkt met nieuwe regels die de bijstandsgerechtigde op de meest passende wijze moeten ondersteunen. De bijstand wordt meer activerend en tegelijkertijd helder uitvoerbaar voor gemeenten. Inleiding Voorafgaand aan elke keuze volgt een uitleg over wat er is vastgelegd in de wet. Hierbij staat zo nodig ook nog achtergrondinformatie. Bij keuze 1 is extra veel achtergrondinformatie opgenomen, omdat dit: - een politiek gevoelige en complexe keuze betreft - deze keuze veel invloed heeft op hoe wij onze middelen inzetten en welke effecten deze teweeg brengen.

11. Keuze rondom de inzet van middelen voor bemiddeling en re-integratiemiddelen over diverse doelgroepen met verschillende mogelijkheden en ondersteuningsbehoeften Gemeenten kunnen het meeste effect bereiken door hun schaarse middelen voor bemiddeling en reintegratie met een verschillende intensiteit te verdelen over de diverse doelgroepen werkzoekenden. Deze conclusie valt te trekken uit de onderzoeken over re-integratie die het Kenniscentrum Werk en Inkomen2 op een rij zette in hoofdstuk 2 van de publicatie ‘Investeren in Participeren’. Uit dit hoofdstuk concluderen we, dat gemeenten het meeste effect bereiken door hun schaarse middelen voor bemiddeling en re-integratie met onderstaande verschillende intensiteit te verdelen over de diverse doelgroepen:

2

Kennisplatform Werk en Inkomen: ‘Investeren in Participeren”, 24 mei 2013, hoofdstuk 2.


Pagina 20/37

T14.07808

Doelgroep

Geadviseerde inzet

Doelgroep inwoners met veel capaciteiten Deze doelgroep is relatief gemakkelijk bemiddelbaar.

Relatief weinig ondersteuning Betaald werk. nodig, dus weinig financiële inzet vereist:

In vaktermen zijn dit inwoners van de participatieladder 5 of 6. Doelgroep inwoners groep met minder capaciteiten, die niet direct bemiddelbaar is naar werk. In vaktermen zijn dit inwoners van de participatieladder 3, 4 of 5.

Beoogd resultaat

Gerichte bemiddeling van een consulent met – indien nuttig een korte sollicitatiecursus of andere korte training.

Deze groep werkzoekenden vindt vaak zelf werk en heeft daarbij relatief weinig ondersteuning nodig.

Veel ondersteuning sorteert effect. Het loont om relatief veel financiële middelen in te zetten op deze doelgroep. Bij voorkeur ondersteuning en re-integratie, die is toegesneden op de specifieke behoeften van de inwoner.

Een stap richting werk, zodat op (korte) termijn betaald werk bereikbaar wordt. Doel is dat deze doelgroep zich verder ontwikkelt tot bovenstaande doelgroep ‘inwoners met veel capaciteiten’.

Deze doelgroep heeft baat bij een integrale aanpak met aandacht voor kansen en knelpunten op alle leefgebieden. Doelgroep inwoners met de minste capaciteiten, die nu en ook op termijn niet bemiddelbaar is naar betaald werk .

Geen of weinig middelen voor reintegratie worden ingezet. Mensen hebben wel baat bij veel begeleiding en dagbesteding vanuit de WMO.

Deze groep inwoners wordt belemmerd door lichamelijke, psychische en/of verstandelijke beperkingen. In vaktermen zijn dit inwoners van de participatieladder 1, 2 of 3.

Deze inwoners hebben veel ondersteuning nodig op het gebied van zorg, maar hebben weinig baat bij ondersteuning richting werk. Uitstroom naar betaald werk is niet haalbaar of haast onmogelijk te realiseren.

Via leerwerktrajecten, reintegratie en/of vrijwilligerswerk bouwt iemand zijn capaciteiten verder uit. Soms is ook begeleiding vanuit de WMO nodig. Participeren door mee te doen met activiteiten buitenshuis, voorkomen sociaal isolement. Met de ondersteuning proberen we stabilisatie te bereiken of te behouden, zodat huisuitzetting of terugval in ziekte wordt voorkomen.

Palet met vormen van dagbesteding en toeleiding richting betaald werk Participatie

Toeleiding naar betaald werk

1 inloopactiviteiten relatief lage kosten via subsidieverlening

2 recreatieve dagbesteding gemiddeld € 18.000,-

3 arbeidsmatige dagbesteding gemiddeld € 18.000,-


4 vrijwilligerswerk gemiddeld € 15.000,- bij een uitkering

5

6

leerwerkplek

re-integratie

gemiddeld € 18.000,-

gemiddeld 21.000,-

Pagina 21/37

T14.07808

betaald werk 7 beschut werk

€ 30.000,gemiddeld

8 9 betaald werk betaald werk met volledig op ondersteuning eigen kracht jobcoach € 5.000,- 9.000,-, afhankelijk van de behoefte aan begeleiding

weinig, tijdelijke bemiddeling door consulent

1 Keuze onderverdeling van de schaarse middelen voor bemiddeling en re-integratie over diverse doelgroepen met andere ondersteuningsbehoeften (artikelen 7 en 10 a en 10 b Participatiewet) Variant 11A: Focus op betaald werk, dus we concentreren de middelen op de meest kansrijke doelgroep. We willen zoveel mogelijk resultaat behalen op betaald werk, ook al heeft dit de consequentie dat minder inwoners actief kunnen meedoen in de samenleving. Voordeel: We beperken de uitkeringslasten met deze focus op de uitstroom naar werk. Nadeel: Dit betekent dat wij relatief weinig middelen beschikbaar stellen voor de doelgroep met de grootste afstand tot de arbeidsmarkt, zoals mensen met een psychische of verstandelijke beperking. Zij kunnen dan niet betaald aan het werk en er zijn weinig middelen voor dagbesteding met ondersteuning door professionals. Dit vergroot het beroep op het vrijwilligerswerk en de kracht van hun sociale netwerk. Variant 11B: Spreiding van inzet naar gelang de mogelijkheden en behoeften van inwoners: we zoeken uit wat de inwoners nodig hebben om het beoogde resultaat te bereiken. Daarbij gaan we uit van de mogelijkheden van een inwoner en diens netwerk. Voordeel: Met deze optie bereiken we het meeste effect voor alle doelgroepen en bieden we ondersteuning die aansluit bij de situatie van de inwoner. We sluiten het meest direct aan bij de verdeling van het kenniscentrum voor Werk en Inkomen. Nadeel: Met een beperkt deel van deze inzet wordt wel participatie, maar geen uitstroom naar betaald werk bereikt. Variant 11C: Focus op de groep met de grootste behoefte aan ondersteuning. We zetten erop in dat zo veel mogelijk mensen actief kunnen meedoen in de samenleving. Bij voorkeur via betaald werk of anders via andere manieren om te participeren. Voordeel: Deze optie biedt mensen met een arbeidsbeperking de beste kansen op participatie en/of betaald werk. Nadeel: De doelgroep met de grootste beperkingen heeft relatief veel middelen nodig om te participeren of te


Pagina 22/37

T14.07808

re-integreren. Van de middelen wordt zoveel ingezet voor de meest kwetsbare doelgroep, dat er voor de middengroep en de meest kansrijke groep onvoldoende middelen overblijven om aan betaald werk te komen. Hiermee zullen de uitkeringslasten toenemen. Het college adviseert variant 11B: Deze variant sluit het meest direct aan bij de onderverdeling van het kenniscentrum voor Werk en Inkomen, waarbij inwoners ondersteuning krijgen naar behoefte, zodat zij uitstromen naar werk of participatie. Bij deze optie kan iedereen meedoen in de samenleving. Bovendien voorkomen we hoge zorgkosten voor de lange termijn door mensen te laten participeren naar vermogen.

12. Keuze vormgeving van de verordeningen volgens de VNG of meer bundelen? (artikelen 6, 8, 8a en 47 Participatiewet) De wetstekst bepaalt, dat gemeenten in verordeningen moeten vastleggen hoe zij bepaalde taken gaan uitvoeren en voor welke doelgroepen en op welke manier zij deze taken gaan uitvoeren. De concept modelverordeningen van de VNG splitsen zich over een behoorlijk aantal verordeningen ( > 5) . De gemeente kan ook kiezen om deze concept modelverordeningen van de VNG te bundelen, zodat de inhoudelijke thema’s in een verordening samen komen . Variant 12A: Indeling VNG volgen: we sluiten aan bij de landelijke opzet van de verordeningen voor de Participatiewet, waarin de Wet Maatregelen WWB opgaat per 2015. Dit betekent dat we minimaal 6 verordeningen opstellen voor onderdelen van de Participatiewet. Voordeel: Zo sluiten we aan bij de landelijke opzet. Dit is relatief eenvoudig en snel te realiseren aan de hand van de modelverordeningen. Nadeel: Met de landelijke verordeningen ontstaan er veel aparte verordeningen, die minder overzicht en kader bieden aan de uitvoering. Variant 12B: Modelverordeningen VNG samenvoegen: we bundelen de nieuwe verordeningen tot drie verordeningen, namelijk over: 1 betaald werk en participatie, 2 inkomen via uitkeringen en inkomensondersteuning, 3 cliëntenparticipatie – zo mogelijk - voor de Participatiewet en de WMO gezamenlijk 3 Voordeel: Met drie basisverordeningen brengen we de samenhang in de regelgeving in beeld. We voorkomen versnippering van de regels over veel aparte verordeningen. Nadeel: Wanneer er op een beperkt onderdeel een wijziging nodig of wenselijk wordt, dan leggen wij de gehele verordening opnieuw voor ter bespreking. Dit vraagt extra inzet van de ambtenaren en de bestuurders. Het college adviseert variant 12B: Het bundelen van de regelgeving in drie basisverordeningen brengt de samenhang in de regelgeving helder in beeld. Dit vergemakkelijkt de uitvoering.

3

Op dit moment onderzoekt de gemeente met de Cliëntenraad Wet Werk en Bijstand en de WMO raad de mogelijkheden voor eventuele

gezamenlijke cliëntenparticipatie van de WMO en de klanten voor Werk en Inkomen. Aangezien een deel van onze inwoners te maken heeft met beide wetten, kan een gezamenlijke cliëntenparticipatie op onderdelen kwaliteitsverhoging opleveren.


Pagina 23/37

T14.07808

13. Keuze over de manier waarop we kwetsbare jongeren van 18-27 benaderen, waaronder de nieuwe doelgroep jonggehandicapten Onder kwetsbare jongeren van 18-27 jaar verstaan we alle jongeren die moeilijk hun weg kunnen vinden op het gebied van opleiding of betaald werk. Soms hebben zij hier moeite mee, omdat zij te maken hebben met psychosociale problematiek, hoge schulden of een psychische beperking. Sommige jongeren hebben te maken met een arbeidsbeperking vanwege een psychische en/of verstandelijke beperking en zij worden ook wel jonggehandicapten genoemd. Volgens de Wetstekst blijven inwoners die in 2014 een Wajong indicatie hebben onder verantwoordelijkheid van het UWV. Vanaf 2015 kunnen jonggehandicapten alleen nog instromen in de Wajong van het UWV als zij helemaal niet beschikken over arbeidsvermogen. Wanneer jonggehandicapten in 2015 beschikken over enig arbeidsvermogen4, dan komen zij onder verantwoordelijkheid van de gemeente. Een groot deel van de jonggehandicapten met enig arbeidsvermogen volgt speciaal onderwijs, omdat zij door hun psychische of (licht) verstandelijke beperking en/of hun gedragsproblematiek niet kunnen meedoen in het reguliere onderwijs. Op dit moment bieden we jongeren die bij de gemeente langskomen voor een uitkering eerst een adviesgesprek, waarin zij worden gemotiveerd voor een vervolgopleiding of – wanneer dit niet haalbaar lijkt – voor betaald werk. Deze motiverende gesprekken verminderen het beroep op een uitkering. In vergelijking met andere gemeenten heeft Lansingerland relatief weinig jeugdige WWB’ ers ( 18-27 jaar). Mede met Europese subsidie5 starten we in mei 2014 een project, waarbij kwetsbare jongeren met zware problematiek op meerdere leefgebieden tegelijk een breed traject krijgen. Zij krijgen passende ondersteuning bij hun problematiek en zij krijgen individuele training om uit te zoeken wat hun mogelijkheden zijn voor scholing of werk.

Variant 13A: Landelijke zoekperiode van vier weken afwachten & jongeren niet actief benaderen: Na afloop van de wettelijke zoekperiode van vier weken voor jongeren, bieden we jongeren advies op maat en – zo nodig – ondersteuning bij het vinden van een geschikte (vervolg)opleiding met studiefinanciering6. Mocht een opleiding niet haalbaar of passend blijken, dan ondersteunen we jongeren bij hun bemiddelen naar betaald werk. Dit is nu al de reguliere praktijk en deze aanpak zetten we voort. Voordeel: De landelijke zoekperiode is door ons kabinet ingesteld om jongeren zo veel mogelijk hun eigen verantwoordelijkheid te laten nemen in hun zoektocht naar een vervolgstudie en/of betaald werk. Direct ondersteunen zonder een periode van 4 weken eigen verantwoordelijkheid kan uitmonden in ‘pamperen’ en dan kost het gemeentelijk geld terwijl mensen ook hun eigen weg hadden kunnen vinden naar de arbeidsmarkt. Nadeel: Niet alle kwetsbare jongeren zijn goed in staat om zelf hun vervolgopleiding of hun zoektocht naar werk te regelen. Bijvoorbeeld licht verstandelijk gehandicapte jongeren raken het spoor bijster bij de aanvraagformulieren op Internet. Er zit dan nodeloos een gat van vier weken tussen stoppen van de opleiding en het vervolgtraject.

4

Of als zij met re-integratie en/of behandeling arbeidsvermogen op termijn kunnen ontwikkelen

5

ESF subsidie voor jeugdwerkloosheid met een looptijd van 2014-medio 2015, die in ingezet in overleg met de

arbeidsmarktregio Zuid Holland Centraal. 6

Na afloop van de landelijke zoektermijn van vier weken blijft de gemeente ook met de Participatiewet verplicht om

jongeren die niet beschikken over middelen voor levensonderhoud- zo nodig - een uitkering te bieden voor de overbruggingsperiode richting studiefinanciering of betaald werk. Toelichting te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Pagina 24/37

T14.07808

Variant 13B: Kwetsbare jongeren zo snel mogelijk actief benaderen: Kwetsbare jongeren van wie nu al bekend is dat zij problemen hebben op een of meerdere leefgebieden of een arbeidsbeperking, gaan we zo snel mogelijk actief benaderen. We wachten geen zoekperiode van vier weken af. Kwetsbare jongeren in het speciaal onderwijs kunnen wij benaderen voordat hun eindexamenjaar afloopt. Naast de algemene ondersteuning van variant 3A, benaderen wij dan de contactpersonen bij wie zij al bekend zijn. Dit zijn ofwel de RMC of leerplichtambtenaar, ofwel het speciaal vervolgonderwijs ofwel de zorginstellingen. De contactpersonen vragen aan de jongeren en hun ouders of zij de contactgegevens door mogen geven aan de gemeente voor een uitnodiging voor een bemiddelingsgesprek naar een vervolgopleiding of naar werk. Zo bereiken we ook de jongeren die niet uit zichzelf contact zoeken met de gemeente en respecteren we daarbij hun privacy. Voordeel: Kwetsbare jongeren dienen we zo snel mogelijk in beeld te krijgen, zodat zij actief blijven meedoen met werk of een opleiding. Met een snelle gerichte uitnodiging voor een bemiddelingsgesprek, kunnen we voorkomen dat zij de moed verliezen en passief worden. Zo voorkomen we een langdurig werkloze voor de nabije toekomst. Nadeel: Met deze preventieve actie gaan we verder dan het Rijksbeleid door de zoekperiode van vier weten te overbruggen met een bemiddelingsgesprek. Dit is niet onwettig. Echter, mochten wij het Rijk ooit extra middelen vragen omdat wij niet uitkomen met onze middelen voor uitkeringen vanuit het WWB inkomensdeel, dan zou het Rijk ons hierop kritisch kunnen beoordelen. Het Rijk kan oordelen dat deze preventie extra uitkeringen oproept. Ofschoon wij zelf denken, dat deze preventie uitkeringen voor jongeren juist voorkomt. Het college adviseert variant 13B: Met een actieve benadering van kwetsbare jongeren voorkomen we dat jongeren kansen op werk of scholing mislopen. We verkleinen de kans, dat zij buiten het leerproces/arbeidsproces terecht komen. Er zitten al te veel mensen met een arbeidsbeperking werkloos thuis en de jongeren hebben relatief veel veerkracht om goed terecht te komen. Hier is voornamelijk sprake van stimulering om jongeren in hun eigen kracht te zettten.


Pagina 25/37

T14.07808

14. Keuze over vormgeving van de tegenprestatie naar vermogen (artikel 9, lid 1 Participatiewet) Voordat we ingaan op de tegenprestatie, gaan we dieper in op de verplichtingen van inwoners die een WWB uitkering ontvangen van de gemeente: Arbeidsinschakeling: Van alle inwoners met een WWB uitkering verwachten wij dat zij zich inzetten voor hun zoektocht naar betaald werk. Uitgezonderd van deze wettelijke plicht tot arbeidsinschakeling zijn alleenstaande ouders met de verantwoordelijkheid voor de opvoeding een of meer kinderen beneden de vijf jaar. Alleenstaande ouders met kinderen in de leeftijd van 5-12 jaar, kunnen eenmalig periodiek worden ontheven van de verplichting om werk te verrichten als uit gemeentelijke controle blijkt dat de ouder hiertoe niet in staat is. Er is bijvoorbeeld onvoldoende kinderopvang of de ouder is onvoldoende geschoold en belastbaar. Inwoners die door hun ziekte of beperking niet belastbaar zijn voor werk kunnen een tijdelijke ontheffing krijgen van deze plicht tot arbeidsinschakeling. Re-integratie Alle inwoners met een WWB uitkering dienen zich – zo nodig – in te zetten voor re-integratie. Voor sommige inwoners is betaald werk nu nog een brug te ver en dan maken zij een tussenstap. Wij verplichten hen dan om een re-integratietraject te volgen, waarbij zij zich trainen om opnieuw in het arbeidsritme te komen en/of om andere algemene en/of specifieke werknemersvaardigheden op te doen, die nodig zijn om hun kans op werk te vergroten. Alleenstaande ouders met een of meerdere kinderen van jonger dan vijf jaar, bevinden zich daarbij in een bijzondere positie. Als zo’n alleenstaande ouder een schriftelijk verzoek indient voor een ontheffing voor de re-integratieplicht, dan is de gemeente wettelijk verplicht om hen te ontheffen van de re-integratieplicht. In plaats daarvan dient deze alleenstaande ouder met kinderen beneden de vijf jaar een opleiding te (gaan) volgen, die zijn/haar kansen op betaald werk vergroot. Dit wordt staand beleid. Een inwoner kan een verzoek indienen om tijdelijke ontheffing van de arbeidsverplichting, maar krijgt deze alleen in bijzondere situaties. Dan moet helder zijn dat iemand echt niet of nauwelijks in staat is om enige vorm van arbeid te verrichten. Inwoners met zware, meervoudige problematiek, zoals bijvoorbeeld alcoholverslaving en schuldenproblematiek, kunnen zo’n ontheffing krijgen voor hun periode van behandeling en herstel. Tegenprestatie Gemeenten dienen in een verordening vast te leggen hoe zij de tegenprestatie naar vermogen willen inzetten. De gemeente is niet verplicht om een tegenprestatie op te leggen aan alle inwoners met een uitkering. De gemeente kan (groepen) inwoners uitzonderen van deze verplichting door de keuze voor uitzonderingen vast te leggen in de verordening. Echter, wanneer het college een individuele inwoner via een beschikking een tegenprestatie oplegt, dan is deze inwoner verplicht om deze tegenprestatie uit te voeren. De tegenprestatie kan worden ingezet als een wederdienst die uitkeringsgerechtigden uitvoeren in ruil voor hun uitkering. De wetstekst legt een aantal beperkingen vast voor de manier waarop een gemeente de tegenprestatie kan laten uitvoeren: De tegenprestatie is uitdrukkelijk niet bedoeld als re-integratietraject. Re-integratietajecten en tegenprestaties moeten afzonderlijk worden ingezet, zodat de doelstellingen van beide trajecten niet door elkaar gaan lopen.


Pagina 26/37

T14.07808

-

De gemeenten moet zorgvuldig bekijken of een individuele uitkeringsgerechtigde in staat is om de specifieke acties van de tegenprestatie te verrichten. Deze mogen niet te fysiek of mentaal belastend of te complex zijn voor de individuele persoon. De tegenprestatie mag een werkzoekende niet belemmeren in zijn sollicitaties of in zijn reintegratietraject. De tegenprestatie mag niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Dat wil zeggen: de gemeente mag deze niet inzetten voor activiteiten die anders als loonvormend werk uitgevoerd zouden kunnen worden. De tegenprestatie mag het aantal betaalde banen dus niet gaan terugdringen.

-

Variant 14A: Tegenprestatie voor iedereen: de tegenprestatie leggen wij verplicht op aan alle uitkeringsgerechtigden die fysiek en mentaal in staat zijn om een tegenprestatie uit te voeren Voordeel: Het is een helder signaal, dat dezelfde wederdiensten gevraagd worden van iedereen die een uitkering ontvangt. Nadeel: Volgens meerdere gemeenten is het financieel onhaalbaar om voor uitkeringsgerechtigden de benodigde begeleiding en/of het toezicht te betalen voor het uitvoeren van de verplichte tegenprestatie. Dit zou het gehele budget voor re-integratie en bemiddeling – het zogenaamde ‘werkdeel WWB’ – of tenminste een onevenwichtig aandeel van dit budget opsouperen. Bovendien zijn er onvoldoende klussen beschikbaar, omdat de Wetstekst allerlei activiteiten uitzondert, die loonvormend werk betreffen en leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Variant 14B: Tegenprestatie beperkt inzetten met een gericht doel voor het individu: Alle uitkeringsgerechtigden krijgen in hun beschikking de vermelding, dat de gemeente hen een tegenprestatie kàn opdragen. Echter, de consulenten beslissen aan de hand van richtlijnen7 welke klanten in welke situaties daadwerkelijk een beschikking krijgen met de opdracht tot een tegenprestatie. Wel wordt van elke uitkeringsgerechtigde verwacht dat deze zich aanmeldt bij het Vrijwilligersinformatiepunt (VIP) om te zien of deze klant een passende vrijwilligersfunctie kan gaan vervullen. Voordeel: Het is financieel en praktisch haalbaar om een beperkte groep uitkeringsgerechtigden een tegenprestatie te laten verrichten. Bij keuze 15 worden vier criteria voorgesteld om deze beperkte groep te kiezen. Nadeel: Onvermijdelijk ontstaat er een ongelijke behandeling, doordat sommige inwoners wel verplicht worden en andere inwoners niet. Echter, via keuze 15 zouden we deze ongelijkheid kunnen verminderen, door duidelijk criteria te stellen en inwoners in gelijke situaties zo veel mogelijk gelijk te behandelen, zoals artikel 1 van de Grondwet stelt. Variant 14C: Tegenprestatie zo min mogelijk inzetten, alleen voor een gericht doel voor het individu. De tegenprestatie kost namelijk relatief veel geld voor het organiseren en het begeleiden, terwijl deze weinig ontwikkelingsmogelijkheden oplevert voor klanten en dus ook weinig uitstroomkansen naar werk biedt8. Voor activering van klanten is in bijna alle gevallen een werkervaringsplek of andere vorm van reintegratie of vrijwilligerswerk zinvoller omdat deze beter aansluiten bij de specifieke vaardigheden van een klant. Uitzondering hierop is, dat de tegenprestatie uitstroom uit de uitkering kan opleveren in een 7

Keuze 15 geeft een aanzet voor richtlijnen over welke groepen inwoners wel of geen tegenprestatie opgelegd dienen te krijgen.

8

Het is lastig om nu exacte kosten te ramen voor een tegenprestatie, omdat we de vorm en de beperkte periode nog niet precies hebben

gekozen. Echter, de tegenprestatie zal zeker kosten met zich meebrengen voor de organisatie en enige begeleiding.


Pagina 27/37

T14.07808

handhavingsituatie. Bijvoorbeeld als zeer moeilijk te verifiëren valt of signalen van zwart werken kloppen. Alle uitkeringsgerechtigden krijgen in hun beschikking de vermelding dat de gemeente hen een tegenprestatie kàn opdragen, zodat we voldoen aan de Wetstekst. Aan de hand van richtlijnen sluiten we zo veel mogelijk mensen uit van de tegenprestatie. Alleen in specifieke situaties kiezen de consulenten voor de tegenprestatie. Voordeel: We benutten de tegenprestatie alleen als deze iets toevoegt boven de andere manieren van participeren of re-integreren, die voor bijna alle inwoners meer ontwikkelingskansen of ander nut opleveren dan de tegenprestatie. Zo zal iemand vaak nuttiger ervaringen opdoen met vrijwilligerswerk dan met een tegenprestatie. Met de tegenprestatie kunnen we controleren of iemand zwart werken verzwijgt en ten onrechte een uitkering ontvangt. Nadeel: Het is voor sommige inwoners wellicht een minder goed signaal dat wij als gemeente de tegenprestatie beperkt willen inzetten. Het is zinvol om mensen een wederdienst te vragen, ook als zij al ondersteund worden bij hun zoektocht naar werk en gestimuleerd worden tot het verrichten van vrijwilligerswerk. Het college adviseert variant 14B: Onze consulenten Werk en Inkomen maken aan de hand van criteria die de raad vaststelt een beoordeling van iemands persoonlijke situatie en een afweging wel of geen tegenprestatie te laten verrichten. Door de tegenprestatie niet voor iedereen in te zetten, voorkomen we de tegenprestatie onevenredig kostbaar wordt. We voorkomen dat kosten voor de tegenprestatie belemmerend werken op de kansen voor bemiddeling of re-integratie met uitstroom naar werk. 15. Keuze voor eventuele tijdelijke ontheffing van de verplichting tot een tegenprestatie Heeft u bij 14 gekozen voor variant 14A: het inzetten van de tegenprestatie voor alle uitkeringsgerechtigden, dan is keuze 15 niet langer relevant. Wanneer u bij 14 gekozen heeft om niet alle uitkeringsgerechtigden een tegenprestatie te laten verrichten, dan vragen wij u om u te verdiepen in keuze 15. Veel gemeenten stellen richtlijnen op waarmee bepaalde (groepen) inwoners een tijdelijke ontheffing kunnen krijgen van de tegenprestatie. Zij kiezen hiervoor, omdat het verplicht opleggen van een tegenprestatie aan alle uitkeringsgerechtigden veronderstelt, dat ook alle klanten voldoende begeleiding en/of toezicht zouden moeten krijgen bij de tegenprestatie. Hieronder staan meerdere criteria waarop het college een ontheffing kan verlenen voor de verplichting tot het verrichten van een tegenprestatie. Graag horen wij of u deze criteria relevant vindt. Hier kunt u dus kiezen voor meerdere criteria tegelijk: Criterium Criterium Criterium Criterium

15A: 15B: 15C: 15D:

een klant verricht minimaal 16 uur vrijwilligerswerk per week; een klant verricht minimaal 14 uur mantelzorg per week; een klant is bezig met een re-integratietraject; een specifieke situatie waarbij de consulenten onderbouwen dat deze klant al voldoende wederdiensten verricht voor onze samenleving, zodat een tegenprestatie misbaar wordt.

Mogelijke andere criteria die de raad relevant vindt? Voordeel: Het is financieel en praktisch haalbaar om een beperkte groep uitkeringsgerechtigden een tegenprestatie


Pagina 28/37

T14.07808

te laten verrichten. Indien de criteria democratisch worden vastgesteld mag breed draagvlak verondersteld worden voor deze beleidskeuze. Nadeel: Er valt over te discussiëren in hoeverre het moreel aanvaardbaar is, dat sommige inwoners wel een tegenprestatie dienen te verrichten en dat andere inwoners hiervan uitgezonderd worden. Het college adviseert om ontheffingen vast te stellen volgens alle criteria 15 A tot en met 15 C en ruimte te bieden aan de uitvoering voor 15 D: De tegenprestatie is vooral bedoeld voor inwoners die op dat moment nog geen aantoonbare wederdienst bieden aan de samenleving. Inwoners die zich al ruimschoots inzetten voor vrijwilligerswerk of mantelzorg, bieden al een aantoonbare wederdienst aan de samenleving.

16. Afbouw WSW en beschut werken (artikel 7 en 10b Participatiewet) Volgens het kabinet komen mensen met een Wsw indicatie nu te snel terecht op een werkplek in de sociale werkvoorziening. Een deel van deze mensen zou met extra aanpassingen of regelingen ook moeten kunnen werken bij een reguliere werkgever, zo stelt het kabinet. Daarom kunnen mensen vanaf 2015 niet langer instromen in de Wet Sociale Werkvoorziening, maar komen zij in de Participatiewet. Het Rijk wil de – relatief kostbare – Sociale Werkvoorziening (SW) geleidelijk afbouwen, waarbij het Rijk uitgaat van een natuurlijke uitstroom van 5% van de SW werknemers per jaar. Het Rijk loopt vooruit op de afbouw van de SW door de gemeentelijke uitkering voor de Wet sociale werkvoorziening gefaseerd te verlagen. Tegelijkertijd schat het Rijk in, dat gemeenten voor een doelgroep ter grootte van 1/3 van de jaarlijkse uitstroom van 5% de SW een nieuwe voorziening nodig hebben in de vorm van ‘beschut werk’. Vertaald naar de Lansingerlandse omvang van de SW doelgroep van 52,93 SE is dat een omvang van (1/3 x 5%) x 52,93 SE = 0,88 SE per jaar. De doelgroep beschut werk bouwt zich dus geleidelijk aan op met gemiddeld 1 persoon per jaar. De wetstekst stelt dat beschut werk bedoeld is voor ‘mensen met arbeidsvermogen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige begeleiding en/of aanpassing van de werkplek nodig hebben, dat niet van een reguliere werkgever mag worden verwacht, dat hij deze mensen in dienst neemt. Dat neemt niet weg, dat gemeenten deze dienstbetrekking ook kunnen organiseren bij reguliere werkgevers, die deze begeleiding en aanpassingen – met ondersteuning – wel kunnen aanbieden. Bij voorbeeld fysieke aanpassingen op de werkplek of werkomgeving, een uitsplitsing van taken of aanpassingen in de wijze van werkbegeleiding, werktempo en arbeidsduur.’ Gemeenten dienen rondom beschut werk de volgende zaken vast te leggen in hun reintegratieverordening: 1 voor welke specifieke doelgroep wij beschut werken geschikt achten. De definitie uit de wetstekst dienen wij nog nader uit te werken. 2 welke voorzieningen wij beschikbaar stellen voor beschut werk 3 de manier waarop de omvang en het aanbod van beschut werk wordt vastgesteld Over het derde punt legt de wetstekst al veel zaken vast. Het Rijk is van plan om nog nadere landelijke richtlijnen op te stellen, waarmee het UWV kan bepalen welke inwoners behoren tot de doelgroep beschut werk. De gemeente kan beslissen welke inwoners zij voordraagt aan het UWV voor de toets of zij behoren tot de doelgroep beschut werk (toegangsbepaling). Wanneer het UWV bevestigt, dat de inwoner behoort tot de doelgroep beschut werk, dan dient de gemeente een werkplek te regelen voor deze inwoner.


Pagina 29/37

T14.07808

In een ambtelijke werkgroep in ZHC verband wordt voorgesteld om beschut werk te gaan bieden voor de omvang van de doelgroep zoals het Rijk deze nu inschat (zie kader keuze 16). De werkgroep denkt nog verder over het nader specificeren van de doelgroep en het vormgeven van beschut werk. De reden hiervoor is dat beschut werken relatief duur is. Zie voor de kosten het palet van vormen van participatie en werk met de geraamde, gemiddelde kosten. Dit palet staat bij keuze 11. Over beschut werken volgen later nog voorstellen. Variant 16A: De omvang van de doelgroep voor beschut werk vaststellen volgens de berekening die het Rijk nu voorstelt. Voor Lansingerland is dit een geleidelijke opbouw van naar schatting één persoon per jaar. Voordeel: De inperking van de doelgroep voorkomt, dat we zoveel loonkostensubsidie en begeleiding dienen te betalen, dat deze voorziening beslag legt op onevenredig veel financiële middelen. Zo bewaken we de effectiviteit van de verdeling van de middelen over de diverse doelgroepen. 9 Nadeel: Sommige klanten die beschut werk willen doen, kunnen hier geen gebruik van maken. Echter, in een later stadium kunnen we deze doelgroep uitbreiden, als dit nodig of nuttig lijkt. Variant 16B: We kiezen een bredere doelgroep voor beschut werken dan het Rijk voorstelt aan gemeenten. Voordeel: Met deze brede definitie van de doelgroep bieden we mensen met een arbeidsbeperking de kans om te concurreren met WWB klanten zonder arbeidsbeperking voor de vacatures voor laaggeschoold werk. Nadeel: Met deze brede definitie legt deze voorziening onevenredig veel beslag op de financiële middelen. Door veel inzet op dit relatief dure instrument, kunnen er per saldo minder inwoners aan betaald werk komen. De kosten van een werkplek beschut werk zijn gelijk aan twee plekken betaald werk met loonkostensubsidie of een jobcoach voor inwoners met meer arbeidsvermogen. Het college adviseert variant 16A: Beschut werk is relatief duur. Voor de kosten verwijzen wij naar het palet dat staat bij keuze 11. De kosten voor een werkplek beschut werk ( € 30.000,- bemiddeld), zijn gelijk aan twee plekken betaald werk voor werkbegeleiding van inwoners met meer arbeidsvermogen (€ 5.000,- tot € 9.000,- gemiddeld geraamd per persoon). De kosten voor een werkplek beschut werk, beslaan anderhalf keer de kosten van een uitkering en re-integratietraject ( € 18.000,-) . Om zoveel mogelijk mensen te laten participeren, bij voorkeur via betaald werk, is het raadzaam om spaarzaam om te gaan met de plekken beschut werk.

17 A Keuze doelgroep loonkostensubsidie en vormgeving instrument loonkostensubsidie (artikelen 7 lid 1 en 6 lid 1 onderdeel e van de Participatiewet) De invoering van de Participatiewet introduceert een specifieke vorm van loonkostensubsidie voor de werkgever om de participatie van mensen met een arbeidsbeperking mogelijk te maken. Met dit instrument compenseert de gemeente werkgevers voor de verminderde productiviteit van de werknemer.


Pagina 30/37

T14.07808

Gemeenten kennen nu al het tijdelijke instrument loonkostensubsidie. Echter, vanaf 2015 is er een nieuwe vorm van loonkostensubsidie mogelijk, die niet tijdelijk, maar voor onbepaalde tijd kan worden ingezet. De Wetstekst definieert de doelgroep voor de – nieuwe langdurige – loonkostensubsidie als volgt: ‘mensen van wie is vastgesteld, dat zij met voltijdse arbeid niet in staat zijn tot het verdienen van het wettelijk minimumloon, doch wel mogelijkheden tot arbeidsparticipatie hebben’. Gemeenten dienen nog nader te definiëren: - Welke subgroep zij binnen deze doelgroep precies loonkostensubsidie willen verstrekken. - Hoe zij de loonwaarde bepalen van de inwoner die aanspraak maakt op loonkostensubsidie voor een specifieke baan  in de arbeidsmarktregio’s Zuid Holland Centraal en Haaglanden zoeken ambtenaren nu gezamenlijk uit welke modellen geschikt zouden zijn voor de loonwaardebepaling. Hierover volgt nog nader bericht met een specifiek voorstel aan achtereenvolgens college en Raad. Varianten worden later nog vastgesteld. In een ambtelijke werkgroep in de regio Zuid Holland Centraal (ZHC) overleggen wij over inperking van deze doelgroep opdat de loonkostensubsidie doelmatig en effectief kan worden ingezet. Daarbij stellen we nadere bepalingen voor twee soorten klanten: -

klanten, die al langere tijd uit het arbeidsproces zijn en daardoor kwetsbaar zijn en extra ondersteuning of aanpassingen nodig hebben op diverse gebieden. Klanten die we ‘uiterst kwetsbaar’ kunnen noemen omdat zij vanwege psychische of verstandelijke beperkingen over nog minder arbeidsvermogen beschikken.

Het Rijk verwacht dat arbeidsmarktregio’s gezamenlijk overleggen over dit soort instrumenten, zodat werkgevers van de gemeenten dezelfde soorten van instrumenten mogen verwachten. Een nader voorstel volgt nog. Keuze 17B keuze doelgroep en vormgeving instrument No Risk Polis De No Risk Polis is een instrument, waarmee gemeenten werkgevers kunnen stimuleren om klanten in dienst te nemen die een groter dan gemiddelde kans hebben op ziekteverzuim. Bij deze polis financiert de gemeente (of de verzekeraar) in specifieke situaties de kosten voor het ziekteverzuim, zodat de werkgever minder risico loopt. Met de invoering van de Participatiewet dienen gemeenten te kiezen voor welke doelgroep zij de No Risk inzetten. Ook de exacte vormgeving van het instrument dienen zij vast te leggen in hun verordening. In een ambtelijke werkgroep in de regio ZHC overleggen wij over de nadere vormgeving van dit instrument en de doelgroep voor wie deze geschikt kan zijn. Een nader voorstel volgt nog. Hierbij willen we werkgevers aan de ene kant stimuleren om zich in te zetten voor meer banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Volgens het Sociaal Akkoord dragen zij hier ook verantwoordelijkheid voor. Aan de andere kant moet een werkgever zich ook inzetten om ziekteverzuim tegen te gaan, cq te voorkomen. Door een No Risk Polis zou een werkgever zich minder verantwoordelijk kunnen gaan voelen.

4.2

Wet Maatregelen WWB

De wijzigingswet Wet Maatregelen WWB is, veel meer dan de Participatiewet, een uitvoeringswet. Daarom zijn de keuzes die voortvloeien uit de Wet Maatregelen WWB technischer en meer feitelijk van aard.


Pagina 31/37

T14.07808

18. Keuze over de manier van verrekening van een boete wanneer iemand voor de tweede keer fraudeert (artikel 60b lid 1 Participatiewet). De gemeente kan de beslagvrije voet10 gedurende drie maanden buiten beschouwing laten wanneer iemand voor de tweede keer binnen vijf jaar fraudeert met een bijstandsuitkering. De gemeente kan de uitkering van deze persoon dan gedurende drie maanden volledig gebruiken voor het verrekenen van de opgelegde boete en het teveel ontvangen bedrag als gevolg van de fraude. Variant 18A: We laten de beslagvrije voet gedurende de eerste drie maanden buiten beschouwing. Voordeel: De boete en de terugvordering kunnen zo snel mogelijk worden ingevorderd door de gemeente. Nadeel: De bijstandsgerechtigde kan in de schulden geraken, doordat hij tot maximaal drie maanden geen uitkering krijgt. Deze schulden kunnen vervolgens leiden tot een beroep op de gemeentelijke schuldhulpverlening. Variant 18B: We zetten het bestaande beleid voort. Dit houdt in dat de gemeente de beslagvrije voet buiten beschouwing laat wanneer de bijstandsgerechtigde voldoende saldo op alle bank- en spaarrekeningen heeft (minimaal twee keer de toepasselijke bijstandsnorm). Indien er onvoldoende saldo is dan wordt de beslagvrije voet één maand buiten beschouwing gelaten. De twee volgende maanden wordt de boete zodanig verrekend dat de bijstandsgerechtigde blijft beschikken over een inkomen ter hoogte van 80% van de toepasselijke bijstandsnorm. Indien deze verrekeningswijze zou leiden tot huisuitzetting of indien er andere dringende redenen zijn, dan kan de gehele boete worden verrekend met inachtneming van de beslagvrije voet. Voordeel: De bijstandsgerechtigde behoudt een deel van zijn inkomen gedurende de drie maanden. Hiermee worden (grote) schulden voorkomen. Nadeel: De boete en terugvordering worden minder snel ingevorderd. Het college adviseert variant 18B. Deze variant zorgt ervoor dat bijstandsgerechtigden niet drie maanden lang zonder geld komen te zitten. Tegelijkertijd is wel sprake van een verzwaring van de sanctie in verband met de recidive van de fraude. De gemeenteraad heeft dit beleid begin 2014 ook vastgesteld. 19. Keuze over het al dan niet verstrekken van een individuele studietoeslag (artikel 36b Participatiewet). De gemeente kan een studietoeslag verlenen aan iemand die recht heeft op studiefinanciering en van wie is vastgesteld dat deze persoon met voltijdse arbeid niet in staat is tot het verdienen van het wettelijk minimumloon. Dit zijn (voornamelijk) jongeren die fysiek gedeeltelijk arbeidsbeperkt zijn, maar geestelijk in staat zijn om een opleiding te volgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een jongere die door een aangeboren afwijking in een rolstoel zit of vergroeide ledematen heeft. De toeslag is een tegemoetkoming in de eigen bijdrage die de student zelf moet betalen of moet lenen De gemeente mag hier verdere voorwaarden aan stellen. 10

De beslagvrije voet is dat deel van de uitkering waarop schuldeisers geen beslag mogen leggen. Dit is in beginsel 90% van de toepasselijke

bijstandsnorm. De beslagvrije voet garandeert een bestaansminimum.


Pagina 32/37

T14.07808

Middelen Het Rijk stelt voor de individuele studietoeslag middelen beschikbaar. In 2015 bedragen deze middelen 15 miljoen euro, oplopend tot 35 miljoen euro structureel. Het exacte bedrag dat Lansingerland hiervan krijgt is nog niet bekend. Op basis van de eerdere verdeling van extra rijksmiddelen voor armoedebestrijding en schuldhulpverlening kan de volgende schatting worden gemaakt:

Landelijk Lansingerland

Rijksmiddelen voor armoedebestrijding en schuldhulpverlening €90.000.000,€90.000,-

Percentage

Prognose middelen voor studietoeslag

100% 0,1%

€35.000.000,€35.000,-

Volgens deze schatting ontvangt Lansingerland dus structureel € 35.000,- per jaar voor de individuele studietoeslag. Dit geld is naar verwachting niet geoormerkt en maakt onderdeel uit van het gehele sociale fonds. Verwacht gebruik Om een inschatting te maken van het aantal personen dat voor deze regeling in aanmerking zou komen kan gekeken worden naar de gemeentelijke doelgroep van de Participatiewet. Op basis van de nieuwe instroom in de Wajong is een inschatting gemaakt van de aantallen personen die in 2015 in de Participatiewet instromen die voorheen in de Wajong zouden instromen als Wajongers met arbeidsvermogen. Ook is een inschatting gemaakt van de aantallen personen die naar verwachting een beroep zullen doen op de studieregeling. Historisch gezien werd nieuwe instroom in de Wajong bij het UWV in de volgende regelingen ondergebracht: - Uitkeringsregeling: 8% - Studieregeling: 41% - Werkregeling: 51% Omvang doelgroep 2015 Geschatte instroom voorheen Wajong met arbeidsvermogen Naar schatting 41% doet een beroep op de studieregeling Structureel jaarlijks beroep op de studieregeling vanaf het vierde jaar

Lansingerland 19 8 32

Jaarlijks stromen er naar verwachting acht mensen in een eventuele regeling voor een studietoeslag in. Het structureel aantal personen dat per jaar een beroep zou kunnen doen op de regeling is de jaarlijkse instroom maal vier. Immers, jaarlijks stromen deze aantallen in, en na vier jaar stromen deze aantallen ook weer uit na voltooiing van de opleiding. Dit betekent dat er vanaf het vierde jaar structureel 32 mensen gebruik maken van de toeslag. Hierbij is geen rekening gehouden met de eventuele aanzuigende werking van de toeslag.

Basisbeurs Een aanvullende beurs DUO als ouders niet kunnen bijdragen Eigen bijdrage door werk of lening bij DUO Collegegeldkrediet

Wie betaalt? DUO Ouders / DUO

Uitwonend 279,14 258,35

Thuiswonend 100,25 237,46

Student zelf verdient of leent DUO

295,73

295,73

152,92

152,92

986,14

786,36

Totaal

Bron: https://www.duo.nl/particulieren/student-hbo-of-universiteit/studiefinanciering/bedragen.asp


Pagina 33/37

T14.07808

Kosten Bij een volledige vergoeding van de studiekosten voor de student zelf (€295,- per maand) zouden de totale kosten per jaar zijn: 32 x 12 x €295,- = €113.280,-. Dit is een jaarlijkse overschrijding van de rijksmiddelen met € 78.280,-. Andersom geredeneerd: uit de totale rijksmiddelen van €35.000,- kunnen 32 studenten elk jaarlijks € 1.093,- of maandelijks € 91,- krijgen. In deze berekening zijn geen uitvoeringskosten van de regeling opgenomen. Variant 19A: We besluiten om terughoudend te zijn in het verstrekken van de studietoeslag. Alleen in uitzonderlijke situaties kan iemand aanspraak maken op een maandelijkse studietoeslag van €150,-. Bij uitzonderlijke situaties kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een student die tijdens de opleiding te maken krijgt met een inkomensdaling en hierdoor de opleiding niet af kan maken. De studietoeslag wordt niet verstrekt als lening. Voordeel: Dit bespaart geld. Door de verwachte korting van 25% op het Participatiebudget, zijn deze middelen nodig om bijstandsgerechtigden aan het werk te krijgen of te laten participeren. Nadeel: Jongeren met een arbeidsbeperking kunnen besluiten om geen opleiding te gaan volgen, zullen met minder middelen rond moeten komen of moeten een bijbaantje nemen. De verwachting is uitgesproken door het Rijk dat jongeren met een arbeidsbeperking minder makkelijk aan een bijbaan komen. Variant 19B: We besluiten om een studietoeslag te verstrekken van €75,- per maand. Uit de opbouw van de studiefinanciering blijkt dat een student geacht wordt om zelf maandelijks €295,73 aan de opleiding en bijkomende kosten te betalen. Met deze optie draagt de gemeente hier maandelijks 1/4e aan bij. Het bedrag van €75,- per maand is lager dan de €91,- die we met de rijksmiddelen maandelijks zouden kunnen uitkeren aan 32 studenten. Hierdoor beperken we een tekort als gevolg van een eventueel groter gebruik enigszins. Voordeel: De toeslag kan ertoe leiden dat meer jongeren met een arbeidsbeperking een opleiding gaan volgen en daardoor betere kansen op de arbeidsmarkt krijgen. Dit verdient zich later in potentie weer terug. Nadeel: De toeslag ondermijnt de eigen verantwoordelijkheid van studenten. Een deel van de totale kosten voor een opleiding komt voor rekening van de student zelf. Dit blijkt uit het systeem van studiefinanciering. Een deel van de totale kosten wordt gedragen door DUO, een deel door de ouders en een deel door de student zelf. Als de ouders niet kunnen meebetalen dan kunnen studenten een aanvullende beurs aanvragen bij DUO. Het college adviseert variant 19A. Als Lansingerland een studietoeslag zou verstrekken, dan heeft de student zelf geen kosten aan de opleiding. Hierdoor is voor hem of haar de drempel weg om alleen met voldoende motivatie te beginnen aan een opleiding. Daarom adviseert het college om alleen in uitzonderlijke gevallen een studietoeslag te verstrekken. Daarnaast zijn de in te zetten middelen nodig om andere, bestaande voorzieningen binnen het sociaal domein te bekostigen. 20. Keuze over de duur van de verlaging als gevolg van schending van de geüniformeerde arbeidsverplichting (artikel 18 lid 4 Participatiewet). De wetgever noemt in de wet een aantal verplichtingen waaraan alle bijstandsgerechtigden moeten voldoen. Deze verplichtingen variëren van ingeschreven staan bij een uitzendbureau tot het niet belemmeren van het verkrijgen, aanvaarden of het behouden van arbeid door kleding, gebrek aan


Pagina 34/37

T14.07808

persoonlijke verzorging of gedrag. Indien een bijstandsgerechtigde een van de verplichtingen schendt, dan moet de uitkering van deze persoon met 100% worden verlaagd. De gemeente kan de duur van deze verlaging vaststellen op minimaal één en maximaal drie maanden. De gemeente kan tevens bepalen dat het bedrag van de verlaging over drie maanden wordt verrekend. Als de bijstandsgerechtigde na bijvoorbeeld de eerste maand wel aan de verplichting voldoet, dan kan het college besluiten om het restant van de verlaging te laten vervallen. Variant 20A: We stellen de duur van de verlaging vast op één maand. In het geval dat iemand door eigen toedoen arbeid niet aanvaardt dan wel behoudt, dan wordt de verlaging over één maand verrekend. Bij schending van de overige verplichtingen wordt de verlaging over drie maanden verrekend. Dit betekent per maand effectief een verlaging van 1/3e van de toepasselijke bijstandsnorm. Voordeel: Bijstandsgerechtigden worden gestimuleerd om zich al tijdens de uitvoering van de opgelegde verlaging aan de verplichtingen te gaan houden. Als ze dit doen dan kan het college zoals gezegd besluiten om het restant van de verlaging te laten vervallen. Nadeel: De gemeente geeft niet het sterkst mogelijke signaal af dat bijstandsgerechtigden zich aan hun verplichtingen dienen te houden. Variant 20B: We stellen de duur van de verlaging als volgt vast: één maand voor schending van de lichtste categorie verplichtingen, bijvoorbeeld het niet ingeschreven staan bij een uitzendbureau; Twee maanden voor schending van de middelste categorie verplichtingen, bijvoorbeeld het niet op komen dagen bij een re-integratietraject; Drie maanden voor schending van de zwaarste categorie verplichtingen, bijvoorbeeld het niet aanvaarden of behouden van een betaalde baan. Voordeel: De gemeente geeft een duidelijk signaal af dat bijstandsgerechtigden zich aan hun verplichtingen dienen te houden. Nadeel: Door een bijstandsgerechtigde meerdere maanden achter elkaar minder of geen bijstand uit te keren, kan deze persoon in de schulden geraken. Deze schulden kunnen vervolgens leiden tot een beroep op de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het college adviseert variant 20A. Deze variant biedt genoeg stimulans voor bijstandsgerechtigden om zich aan de arbeidsverplichtingen te houden. Ook is de afstemming in verhouding met de geschonden verplichting. Daarnaast worden (grote) betalingsproblemen voorkomen doordat de verlaging over drie maanden wordt uitgesmeerd. Tot slot is deze variant het voorstel van een ambtelijke werkgroep van alle gemeenten in de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal. 21. Keuze over de hoogte en duur van de verlaging als gevolg van het ernstig misdragen jegens een ambtenaar of de organisatie (artikel 9 lid 6 en artikel 18 lid 2 Participatiewet) De wetgever noemt in de Participatiewet expliciet de verplichting van een bijstandsgerechtigde om zich te onthouden van zeer ernstige misdragingen jegens ambtenaren of de organisatie. Lansingerland kan zelf bepalen wat de gevolgen zijn van de schending van deze verplichting. Variant 21A: We stellen de verlaging van de uitkering als gevolg van ernstig misdragen als volgt vast:


Pagina 35/37

T14.07808

  

a. 60% van de bijstandsnorm gedurende één maand bij verbaal geweld11; b. 100% van de bijstandsnorm gedurende één maand bij bedreiging en zaakgericht fysiek geweld; c. 100% van de bijstandsnorm gedurende één maand bij mensgericht fysiek geweld

Voordeel: De gemeente geeft een duidelijk signaal af dat geweld of agressie jegens haar medewerkers op geen enkele wijze wordt getolereerd. Nadeel: Door de uitkering van een bijstandsgerechtigde met dermate hoge percentages als hierboven genoemd te verlagen, ontstaat de mogelijkheid dat deze persoon in de schulden geraakt. Deze schulden kunnen vervolgens leiden tot een beroep op de gemeentelijke schuldhulpverlening. Variant    

21B: We stellen de verlaging van de uitkering als gevolg van ernstig misdragen als volgt vast: a. 10% van de bijstandsnorm gedurende één maand bij verbaal geweld; b. 25% van de bijstandsnorm gedurende één maand bij bedreiging en intimidatie; c. 50% van de bijstandsnorm gedurende één maand bij zaakgericht fysiek geweld; d. 100% van de bijstandsnorm gedurende één maand. bij mensgericht fysiek geweld en combinaties van bovenstaande agressievormen.

 Voordeel: De verlaging van de uitkering zal niet snel leiden tot (problematische) schulden omdat de uitkering maar voor één maand wordt verlaagd. Betalingsachterstanden van één maand kunnen doorgaans met betalingsregelingen worden opgelost. Hierdoor zal er waarschijnlijk geen extra beroep op schuldhulpverlening worden gedaan. Nadeel: De gemeente geeft een minder krachtig signaal af. Het college adviseert variant 21A. Deze variant geeft een krachtig signaal af dat Lansingerland geweld of agressie jegens haar medewerkers op geen enkele wijze tolereert. De duur van één maand voor de verlaging zal naar verwachting niet leiden tot een groter beroep op de gemeentelijke schuldhulpverlening. Achterstanden van één maand voor bijvoorbeeld huur of energielasten zijn doorgaans op te lossen door middel van een betalingsregeling. Daarnaast is deze variant het voorstel van een ambtelijke werkgroep van alle gemeenten in de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal.

11

Het is in dit verband goed om op te merken dat een verlaging van een uitkering beoogt om het gedrag van de bijstandsgerechtigde te

veranderen. Als een bijstandsgerechtigde bijvoorbeeld voor de eerste keer verbaal geweld gebruikt jegens een medewerker van de gemeente en de dag hierna zijn excuses hiervoor aanbiedt, dan toont hij daarmee al aan zijn gedrag te hebben verbeterd. Er is dan in principe geen grond meer voor het verlagen van de uitkering.


Pagina 36/37

T14.07808

5

Het proces

Hoe verloopt het verdere besluitvormingsproces? De reacties van de commissie samenleving op de te maken beleidskeuzes (en eventueel op de concept verordeningen die als bijlage zijn toegevoegd) tijdens de presentatieavond van 17 juni en in de commissievergadering van 3 juli zullen worden gewogen door het college en worden meegenomen bij het opstellen van de definitieve verordeningen. Ook de reacties van de Wmo-raad en de CAR WWB worden meegenomen. Na verwerking van alle opmerkingen en adviezen worden de concept-verordeningen door het college ter inzage gelegd voor inwoners van Lansingerland. Aan het eind van 2014, naar verwachting in de gemeenteraad van oktober of november, vindt definitieve besluitvorming over de verordeningen plaats door de raad. Begin 2015 starten we met de herbeoordeling van de nieuwe doelgroepen volgens nieuwe verordeningen.

-


Pagina 37/37

Toelichting bij te maken beleidskeuzes bij 3D verordeningen

Recommend Documents