TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning Bjorn Carreyn Filip Dehaene Hendrik Despiegelaere Mieke Theys

Leerlingen zijn verschillend ! Diversiteit is de realiteit !

Uitdaging voor elke leerkracht



Krachtige leeromgeving voor élke leerling – –

Veel kunnen leren: in de klas wordt brede competentieontwikkeling nagestreefd voor alle lln. Zich goed voelen: de klas is een veilige, ondersteunende en stimulerende plek voor alle lln.

1

HGW in een zorgcontinuüm SWP/Zorgvisie Basiszorg

HGW: Fase 0

Verhoogde zorg

HGW: Fase 1

Uitbreiding zorg

HGD: Fase 2

Overstap

Oriëntering naar een andere onderwijsvorm

HGW in een zorgcontinuüm 

Leerlingen hebben ifv realisatie van doelen behoefte aan ‘goed onderwijs’ – –



Onderwijs afgestemd op verschillen (Fase 0) ‘Redelijke aanpassingen’: lln met SOB (Fase 1,2)

Leerkrachten hebben ifv de realisatie van doelen behoefte aan ondersteuning – –

Vorming, reflectie, intervisie, … Vakgroepwerking, overleg met llnbeg, CLB, DPB

Basiszorg   



Fase 0 Belangrijkste fase ! De leerkracht doet ertoe! HOE kan de leerkracht op een haalbare en werkbare manier tegemoet komen aan de verschillen tussen leerlingen in een klas ? Universal Design for Learning (UDL)

2

Oorsprong van UDL 

Universal Design (architectuur - Ron Mace) – –

Uitgangspunt: diversiteit is de realiteit Doel: gebouwen zijn ‘toegankelijk’ voor iedereen  

–

Iedereen kan gemakkelijk participeren Geen barrières

Voordelen   

Minder duur dan aanpassingen achteraf Efficiënter dan aanpassingen achteraf Esthetischer dan aanpassingen achteraf

UDL  

Universal Design vertaald naar onderwijs Focus op ‘toegankelijkheid’ van leerproces – –



Veel kansen om te leren en te participeren Wegwerken van barrières

Gevolgen – – –

Minder individuele aanpassingen nodig Beter werkbaar voor de leerkracht Individuele aanpassingen blijven noodzakelijk: belang van binnenklasdifferentiatie in fase 1 en 2

UDL in zijn essentie… een cartoon

3

UDL in zijn essentie… een filmpje

Neurologische basis en UDL principes Herkenningsnetwerk

Strategisch netwerk

Affectieve netwerk

Herkennen en opnemen van informatie

Plannen, uitvoeren en monitoren

Bepaalt wat belangrijk is om te doen en stelt prioriteiten

WAT we leren

HOE we leren

WAAROM we leren

Principe 1: Informatie aanbieden

Principe 2: Actie en expressie

Principe 3: Betrokkenheid

UDL in 3 principes en 9 richtlijnen

Principe 1 Informatie aanbieden

Principe 2 Actie en expressie

Principe 3 Betrokkenheid

Richtlijn1 Verschillende zintuigen

Richtlijn 4 Actief verwerken van de leerinhoud

Richtlijn 7 Inspelen op interesses

Richtlijn 2 Verduidelijken en structuur bieden

Richtlijn 5 Aantonen wat je geleerd hebt

Richtlijn 8 Doorzetting creëren

Richtlijn 3 Begrijpen van leerinhoud

Richtlijn 6 Doelen en prioriteiten bepalen

Richtlijn 9 Inschatten en bijsturen

4

Principe 1 : Informatie aanbieden   

… op verschillende manieren Herkenningsnetwerk WAT we leren

R1: Verschillende zintuigen 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft de manieren waarop ze graag informatie opnemen. TO DO: De verschillende zintuigen goed benutten!

R1: Verschillende zintuigen     

Visueel: foto’s, filmpje, grafiek, cartoon, PPT, schema, stappenplan, tentoonstelling, … Auditief: toelichting, spreuk, muziek, verhaal Manipuleren en experimenteren, ervaren Leermateriaal flexibel en aanpasbaar (digitaal) aanbieden Werkboeken en cursus met tekst, foto’s, schema’s, cartoons, mindmaps, strips, …

5

R2: Verduidelijken en structuur bieden 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft de cognitieve vaardigheden die ze reeds kennen en/of (graag) gebruiken bij de opname van leerinhoud. TO DO: – –

Kennis laten maken met verschillende cognitieve vaardigheden en deze laten benutten Inhoud en structuur verduidelijken

R2: Verduidelijken en structuur bieden 

Verduidelijken – – – – – –



Hoofd -en bijzaken Voorbeelden Gelijkenissen en verschillen Verbanden, relaties, wisselwerking Elaboreren Verklarende woordenlijst

Structuur – –

Inhoudstafel Pictogrammen

R3: Begrijpen van leerinhoud 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen in de manier waarop leerinhoud goed begrepen wordt. TO DO: Heel wat verschillende vormen van ondersteuning bieden om de inhoud goed te kunnen begrijpen!

6

R3: Begrijpen van leerinhoud    

Benutten en activeren van voorkennis Transfereren: verwijzen naar eerdere ervaringen, andere situaties Generaliseren: principes, regels en wetmatigheden Synthese: mindmap, schema, onthoudkaart

Principe 2 : Actie en expressie   

… Op verschillende manieren Strategisch netwerk HOE we leren

R4: Actief verwerken van de leerinhoud 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen in de manier waarop ze graag de inhoud verwerken TO DO: verschillende (keuze)mogelijkheden aanbieden om leerinhoud (inter)actief te verwerken!

7

R4: Actief verwerken van de leerinhoud  



Actie: computergames (levels), gevarieerd (digitaal) oefenmateriaal, case-study, … Interactie: interview, discussieforum, coöperatief leren, klasgesprek, debat, rollenspel, … Verschillende vormen van ondersteuning – –

Hulpmiddelen Leerkracht en leerlingen

R5: Aantonen wat je geleerd hebt 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft de wijze waarop ze graag tonen/ best kunnen tonen wat ze geleerd hebben. TO DO: Op verschillende manier laten aantonen wat ze geleerd hebben!

R5: Aantonen wat je geleerd hebt       

Verhandeling Portfolio Mondeling of schriftelijk examen, met hulp Tentoonstelling Presentatie Klaskrant - schoolkrant Quiz

8

R6: Doelen en prioriteiten bepalen 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen wat betreft hun aanpakgedrag ifv realisatie van doelen (cfr. executieve functies) TO DO: Verschillende vormen van ondersteuning bieden ifv versterking van de kwaliteit van de zelfsturing!

R6: Doelen en prioriteiten bepalen   



Verduidelijken van doelen, evaluatievormen, evaluatiecriteria Proefexamens en voorbeeldvragen Sterk differentiëren in de ondersteuning van leerlingen bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van een taak. Geef leerlingen zélf de kans om doelen te bepalen en een strategie uit te werken.

Principe 3: Betrokkenheid   

… Op verschillende manieren Affectieve netwerk WAAROM we leren

9

R7: Inspelen op interesses  

Anticiperen op verschillende interesses en manieren waarop interesse opgewekt wordt TO DO: – –

Keuzemogelijkheden aanbieden Verschillende werkvormen benutten!

R7: Inspelen op interesses 

Behoefte aan betekenisvolle leertaken – – –

   

Relevant Functioneel Zinvol

Actualiteit benutten Motiverende werkvorm Keuzemogelijkheden Inspraak in doelen, strategie, evaluatie

R8: Doorzetting creëren 



Anticiperen op verschillen tussen leerlingen m.b.t. de mate waarin leerlingen betrokken blijven tijdens een leerproces. TO DO: Doorzetting bevorderen!

10

R8: Doorzetting creëren    

Positief en veilig klasklimaat Constructieve feedback met focus op de eigen invloed Samenwerken tussen leerlingen Tussendoelen

R9: Inschatten en bijsturen  

Anticiperen op affectieve verschillen tussen leerlingen bij het leveren van een inspanning TO DO: Verschillende vormen van affectieve ondersteuning bieden tijdens een leerproces!

R9: Inschatten en bijsturen    

Positieve verwachtingen formuleren Helpende gedachten laten formuleren Affectieve zelfregulatie via leergesprekken Zelfevaluatie en reflectieopdrachten ifv het opbouwen van – –

een positief realistisch zelfbeeld correcte zelfkennis

11

UDL in zijn essentie… filmpje 2

UDL in 3 principes en 9 richtlijnen Synthese Principe 1 Informatie aanbieden

Principe 2 Actie en expressie

Principe 3 Betrokkenheid

WAT we leren

HOE we leren

WAAROM we leren

Richtlijn1 Verschillende zintuigen

Richtlijn 4 Actief verwerken van de leerinhoud

Richtlijn 7 Inspelen op interesses

Richtlijn 2 Verduidelijken en structuur bieden

Richtlijn 5 Aantonen wat je geleerd hebt

Richtlijn 8 Doorzetting creëren

Richtlijn 3 Begrijpen van leerinhoud

Richtlijn 6 Doelen en prioriteiten bepalen

Richtlijn 9 Inschatten en bijsturen

UDL vanuit pedagogisch perspectief 

UDL schept kansen tot – – –

een respectvolle omgang met leerlingen geven van waardering op basis een grote diversiteit van competenties Installeren van een affectieve betrokkenheid met de leerlingen

12

UDL vanuit pedagogisch perspectief 

Respectvolle omgang – –

Persoonlijke autonomie -> installeren van keuzemogelijkheden en zekfsturing Verschilrespect -> oog voor verschillen tussen leerlingen en daarop anticiperen staat centraal in UDL

UDL vanuit pedagogisch perspectief 

Differentiëring en grote diversiteit van werkvormen -> er wordt beroep gedaan op een veelheid van competenties -> schept meer kansen tot waardering.

UDL vanuit pedagogisch perspectief 

Een klimaat van veiligheid waarbij een positieve affectieve verbinding niet gekoppeld wordt aan cognitieve prestaties.

13

Bronnenmateriaal 



  

  

Pameijer N., van Beukering T., Schulpen Y., & Van de Veire H., HANDELINGSGERICHT WERKEN OP SCHOOL – samen met leerkracht, ouders en kind aan de slag. Acco, 2007 Pameijer N.,van Beukering T., de Lange S.,Schulpen Y. & Van de Veire H., HANDELINGSGERICHT WERKEN IN DE KLAS – de leerkracht doet ertoe! Acco, 2010 Marzano R.J., WAT WERKT OP SCHOOL - research in actie. Bazalt, 2008 Marzano R.J., WAT WERKT IN DE KLAS - research in actie. Bazalt, 2008 DPB Brugge: Vorm geven aan zorg vanuit handelingsgericht werken: ondersteuning vanuit de pedagogische begeleiding

www.indexvoorinclusie.nl www.siho.be www.cast.org/UDL

14