Hanne Claessens – Domus Medica Hilde Vanderlinden – ECD Orion
Tijdige detectie van dementie Vormingspakket voor huisartsen
Antwerpen, 2012
1
1. Tijdige detectie = timely recognition = detectie in een vroeg stadium 2. Voor‐ en nadelen Viviane heeft Alzheimer Videofragment 1 Videofragment 2 Contra gebrek aan behandeling met kans op genezing creëren van verwachtingen prognose is onzeker ongerustheid stigma Pro vroege differentie tussen dementie en andere stoornissen Keuze voor (medicamenteuze) behandeling klachten aux‐serieux nemen benoemen geeft rust emotioneel voorbereid psychosociale ondersteuning ondersteuning van mantelzorgers destigmatisering recht op weten zorg plannen 3. Hoe dementie opsporen • Screening • Case‐finding • Aanmelding Risicofactoren • Leeftijd • Cardiovasculaire risicofactoren • Genetica • Down • Socio‐economische klasse Videofragment 3: Jan, huisarts, aanmelding Videofragment 4: Vanja, psycholoog, conflictsituaties Videofragment 5: Joseph, patiënt, frontotemporale dementie
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
2
4. Taboe op cognitief verval Voor de patiënt en naasten • Stigma • Ontkenning • Toedekken Videofragment 6: Jan, huisarts, façadegedrag doorprikken Voor de huisarts • Vervreemding, ontmenselijking • Uitzichtloosheid • Machteloosheid • Bang voor ontreddering • Rouwproces Videofragment 7: Jan, huisarts, niet evident Videofragment 8: Kurt, neuroloog, diagnose niet ontwijken 4. Taboe op cognitief verval • Waarheidsmededeling Videofragment 9: Greet, geriater, belang van meedelen • Hoe omgaan met de diagnose? Videofragment 10: Kurt, neuroloog, hoe meedelen 5. Symptomen Dementie is een syndroom, een samenhangend geheel van symptomen • Kernsymptomen • Secundaire symptomen Videofragment 11: Jan, huisarts, uiteenlopende klachten Kernsymptomen • Stoornissen in het KT geheugen • Stoornissen in het LT geheugen • Desoriëntatie in tijd en ruimte • Desoriëntatie in persoon • Afasie • Apraxie • Agnosie • Stoornis in uitvoerende functies
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
3
Secundaire symptomen • Confabulaties • Stemmingswisselingen • Gedragsveranderingen • Persoonlijkheidsveranderingen • Angst en ontreddering • Persevereren • Hallucinaties • Decorumverlies, vergeten fatsoennormen • Lichamelijke achteruitgang Wees alert als de patiënt (1) • steeds vergeet welke dag het is • regelmatig gebeurtenissen vergeet die kort geleden gebeurd zijn • recent gehoorde verhalen of mededelingen niet meer kan navertellen • vaak in herhalingen valt zonder het zelf te beseffen • regelmatig hetzelfde verhaal vertelt tijdens een gesprek • regelmatig niet op bepaalde woorden kan komen • snel de draad van een verhaal verliest • de vragen niet meer begrijpt (merkbaar aan het antwoord) • meer moeite heeft om een gesprek te begrijpen • tijden door elkaar haalt • uitvluchten verzint • afhankelijker gedrag vertoont t.o.v. vroeger • moeilijkheden heeft bij het uitvoeren van normale taken; • oriëntatieproblemen heeft • zijn budget moeilijk kan beheren • initiatief verliest • persoonlijkheids‐ en gedragsveranderingen vertoont. En bij een ‘head‐turning sign’ Videofragment 12: Jan, huisarts, alarmerend 6. Differentiaal diagnose Videofragment 13: Jan, huisarts, detectie • Lichamelijk Hart, schildklier, urinewegen, infecties, geneesmiddelen, suikerspiegel, zintuigen, vitaminen… • Psychische problemen Rouwproces, verhuis, opname, depressie… • Sociale problemen Vereenzaming, te weinig visuele of auditieve prikkels…
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
4
7. Vermoeden versterken Videofragment 14: Jan, huisarts, vermoeden versterken • Meerdere contactmomenten • Patiënt, verwanten en andere betrokkenen • Anamnese en heteroanamnese • Observaties • Instrumenten • Verwijzing Instrumenten • ADL, Katz • IADL, Lawton & Brody • OLD • Niet Pluis Index • MMSE • Mini‐Cog • MOCA Videofragment 15: Kurt, neuroloog, test weigeren 8. Soorten dementie Videofragment 16: Jan, huisarts, soorten dementie • Dementie ten gevolge van de ziekte van Alzheimer • Vasculaire dementie • Frontotemporale dementie • Dementie met Lewy bodies • Dementie ten gevolge van de ziekte van Parkinson • Dementie ten gevolge van de ziekte van Huntington • Dementie ten gevolge van MS • Dementie ten gevolge van AIDS • Dementie ten gevolge van de ziekte van CJD • Alcoholgerelateerde dementie
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
5
9. Casussen Antwoordmogelijkheden: (1) Cognitieve test afnemen (MMSE) (2) Gedragsstoornissen bevragen (NPI) (3) Zorgbehoefte bevragen (ADL, IADL) (4) Bloedname plannen/uitvoeren (5) Dagelijks functioneren bevragen (OLD) (6) Neuroloog raadplegen (7) NMR plannen (8) Depressievragenlijst afnemen (GDS) (9) Zorgbehoefte en gedragsstoornissen bevragen (ADL, IADL, NPI) Casus 1 Veerle, 46 jaar, komt naar je consultatie om over haar moeder te praten. Moeder is 73 en sinds bijna een jaar heeft Veerle het gevoel dat er iets aan de hand is: ze is in haar vertrouwde omgeving vaak de weg kwijt, is achterdochtig en in zichzelf gekeerd en vergeet nogal eens eten te maken of zichzelf te wassen. Moeder zelf wuift elk probleem van de hand en is niet van plan aandacht te schenken aan de bezorgdheid van de dochter. Vader besteedt niet al teveel aandacht aan het ‘probleem’ en houdt zich afzijdig, zoals altijd. Verder anamnese levert geen bijzonderheden op. Casus 2 Jef, een 76 jarige gezonde man komt op consultatie omdat hij ‘geheugenproblemen’ heeft. Hij geeft aan toch wel erg veel last te ondervinden bij wat hij dagdagelijkse gewoonten en gebruiken noemt: hij vergeet waar de krant ligt, vergeet of hij zijn bloeddrukmedicatie innam, vergeet waar de autosleutels terechtkwamen. Je kent Jef verder als een erg actieve, belezen man met een druk sociaal en verenigingsleven en die bovendien dagelijks op zijn kleinkinderen past. De anamnese levert verder geen bijzonderheden op. Casus 3 Ria, een 54 jarige vrouw, komt samen met haar echtgenoot op consultatie. Je herkent haar amper, want behalve voor een ‘jaarlijkse checkup’ zag je haar niet. Ook nu is ze niet uit eigen beweging langsgekomen, maar onder dwang van haar erg bezorgde echtgenoot. Ria is op enkele maanden tijd een ander mens geworden: opstandig, agressief, een omgekeerd slaap‐waakritme en ook wel ontremd. Ze kleedde zich onlangs gewoon uit in de supermarkt. Met Ria valt verder geen gesprek aan te knopen, zo boos is ze op jou en op de rest van de wereld. De partner is erg onder de indruk van het gebeuren en ten einde raad. Casus 4 Viviane, een 69 jarige landbouwerster, komt op raadpleging omdat zij sinds kort last heeft van geheugenstoornissen. Ze vertelt dat ze moeite heeft met het onthouden van gewone dingen als een boodschappenlijstje, een afspraak bij de dokter en waar ze de afstandsbediening van de tv legde.
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
6
Terloops vermeldt ze ook moe te zijn, een zekere fysieke traagheid te ondervinden en vreemd genoeg wees de weegschaal ook wat kilo’s meer aan. Anamnese levert verder geen bijzonderheden. Casus 5 Jan is een 65‐jarige man met een matige verstandelijke beperking. Hij woont in bij zijn 85‐jarige moeder. Tijdens een routineconsultatie laat moeder zich ontvallen dat Jan de laatste tijd nogal prikkelbaar is, vooral als ze hem iets vraagt. Moeder spreekt met veel genegenheid over Jan, die nooit moeilijk deed en dekt het verder toe met “Hij doet het wel hoor, hij is alleen wat slordiger dan vroeger.” 10. Sociale kaart • Expertisecentra Dementie www.dementie.be • Vlaamse Alzheimer Liga vzw www.alzheimerliga.be • De sociale kaart www.desocialekaart.be Bedankt Domus Medica www.domusmedica.be Indien u meer informatie wenst over dementie kan u de brochure ‘Basisinformatie dementie’ bestellen bij het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen (www.dementie.be). De kostprijs is 5.50 EUR per brochure. Ook de brochure ‘Sociale kaart dementie’ kan er voor 3.00 EUR besteld worden. Een uitgebreider naslagwerk ‘Dementie, Zakboekje voor de professionele zorgverstrekker’ van B. Schoenmakers en J. De Lepeleire kan voor 16 euro aangekocht worden bij Acco. Op de website www.omgaanmetdementie.be kan het videomateriaal herbekeken worden. Gelieve het evaluatieformulier op de volgende pagina in te vullen en te bezorgen aan de begeleider van de vergadering. Alvast bedankt voor uw medewerking!
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
7
LOK‐vergadering: Tijdige detectie van dementie Evaluatieformulier voor de DEELNEMERS Scoor volgende uitspraken op een schaal van 1 tot 4 1 = helemaal, 2 = niet akkoord, 3 = akkoord en 4 = helemaal akkoord Het onderwerp van deze vergadering is een goed onderwerp binnen de setting van een LOK‐groep. 1 2 3 4 Het onderwerp van deze vergadering is belangrijk voor mijn praktijk. 1 2 3 4 De voorgestelde aanpak is toepasbaar in mijn eigen praktijksituatie. 1 2 3 4 Na deze LOK‐vergadering heb ik intentie om de opgedane ervaring te implementeren in mijn eigen praktijk. 1 2 3 4
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
8
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
9
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
10
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
11
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
12
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
13
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
14
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
15
Tijdige deetectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
16
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
17
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
18
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
19
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
20
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
21
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
22
NOTITIES
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
23
NOTITIES
Tijdige detectie van dementie – Bundel voor de deelnemers
24
