qG I" -
-rr
NedertandseVereniging voorReumatoLogie
-
2013 l2
juni I zestiendejaargangI kwartaalmagazine
NEDERTANDS TIIDSCHRIFT VooR Inhoudsopgave Voorwoord
2
Eenpassievoorbotten:'Laatde eerstefractuurde laatstezijn'
3
Established rheumatoid arthritis:long-termoutcomeand biological therapyin dailypractice
6
Valuation of qualityof lifein rheumatoid arthritis
t'l
Nieuweinzichten in de behandeling vande ziektevanBechterew met anti-TN F-medicatie
t5
Artrose:nieuweinzichten betreffende vanpatiënten stratificatie en obesitas alsrisicoÍactor
l8
Slijtagevaneenoudparadigma: artroseis meer!
22
zie pagina Voorde volledigeinhoudsopgave,
Nederlandse Vereniging voorReumatologie Divisie Nederlandse Health Professionals indeReumatoloqie
1
Slijtagevaneenoud paradigma: artroseis meer! W . K . H .H A i.l b e r d i nRk ., Gv. a nd e rM e u l e n - D i l l iJn. gR,V k ,.K l o p p e n b u r g . e l d i n kS,.H i l b e r d i nM SAMENVATTING
werd artroseechtergezienals een relatiefeen-
Sindstweedecennia neemthet inzichtin hetontstaanen be- voudig,leeftijdsgerelateerd, degeneratief'slijtaloopvanartroseeenenormevlucht.Langzamerhand geproces'resulterendin verliesvan kraakbeen. is men het alomeensdat artroseeenvrij complexe aandoening is, Dezeweorand tear-gedachte maalctedat de ziekte waarbijde factor'mechanische belasting' eensteedsbeschei- arrrose,zoweluit onderzoeks-als behandelperdenerrol krijgttoebedeeld. In dit lichtbeziendoetde Engels- spectief,niet bijster interessantgevondenwerd. [] tafigeterm osteoarthrifrs de aandoening veelmeerrechtdan Sindsongeveertweedecenniais er echtersprake de term'artrose': er is sprakevaneencomplexe aandoening van een paradigmashift:in toenemendemate is er welkemultifactorieel bepaald wordt.Slechtsde aanduiding aandachtvoor anderefactoren.waaronderinflam(gewrichts)slijtage misstaatvolledig. matoirefactoren,die bij artroseeen rol spelen Tochis voorvelezorgverleners de werkelijkheid vande naastde mechanischefactoren.[4-7]Arhose wordt patiënten spreekkamer volhardend. Met wordtnogsteeds nu vooral gezien als een multifactoriëel bepaalde gesproken over'slijtage'. Ookin diversestudieboeken en op aandoening.In het verlengdehiervanwordt de websitesvangerenommeerde institutenzienwe het ontedassificatiein primaire en secundaireartrose rechtegebruikvanhet woordslijtageterug.Dit kanleiden discutabel.Oorspronkelijksprakmen van secuntot eenonjuisteziekteperceptie bij patiëntenmet artroseen daire artrose\ryanneeÍhet ontstaanvoorafgegaan staatdaarmee eenadequate behandeling in de weg.In dit wasdoor een aandoeningof operatie.Bij primaire artikelwordtgepleitvooruitbanning vanhet gebruikvanhet arhosewas er geenaanwiisbareprovocerende gegeven woordslijtageen wordteenvoorzet hoein lekentaal factor.[8-ro] Wanneerartrosebeschouwdwordt de aandoening artroseis uit te leggen. als een multifactoriëelbepaaldeaandoeningga je HISTORIE VANHETVAKJARGON In 196o schreefdr.f.f. de Blécourtoverartrose, destijdsarthrosisdeformans, het volgende:'Men moet zich overigenshoedenvoor het wekken van moedeloosheidbij de patiënt;daaromis het bv. onjuist, teveelde nadruk te leggenop de "slijtage"-factor;dit woord vermijde men liever geheel'.[r] Uit artikelenvan rond rgoo (!) wordt duideliik dat men toen een onderscheidging makentusseninflammatoireen degeneratieve aspectenvan reumatischeaandoeningen.[z] Overhet algemeen
ervanuit dat er bij iederepatiënt een of meerdere risicofactoren(systemische en lokalebiomechanische)aanwezigzijn, waardoorde omschrijving van 'primaire arbrose'niet houdbaaris.
In de EUIAR Compendiumon Rheumatic Diseaseswordt, wij vertaald,de volgendedefinitie gegevenvan artrose:'Arhroseis een reumatische aandoening,die gekenmerh wordt door beschadigecombineerd gingenvan het gewrichtskraakbeen met reacties(sclerose)van het onderliggendebot en vorming van botuitsteekselsaan de gewrichtsranden.Tegenwoordigwordt arrrosegezienals een orgaanaandoening vanwegehet optredenvan W.K.H.A. Hilberdink, BHS, MFIfysiotherapeut, Paramedisch Centrum voorReumatologie pathologischeveranderingen,zoalsspierzwahe, enRevalidatie, Groningen ligamentairelaxiteit,milde synoviitis,meniscusMevrouw R.G. vanderMeulen-Dilling, BHS, MFïfysiotherapeut, SintMaartenskliniek, degeneratieen veranderingenin de pijnverwerleerboeken Nijmegen, Paramedisch Centrum voorReumatologie enRevalidatie, Groningen, Maatking'. [rr] Ook in Nederlandstalige Fysiotherapie schap &Manuele therapie Velperweg, Arnhem wordt dezevisie onderschreven.[rz] J.R.Veldink, BHS, MMIfysio-enmanueel therapeut, Paramedisch Centrum voorReumatologieenRevqlidatie, Groningen, docent fysiotherapie, Hanze Hogeschool, Groningen SLIJTAGE IN DESPREEKKAMER S.Hilberdink, BHS, fysiotherapeut enpsycholoog i.0.,Paramedisch Centrum voorReuma- Ondankshet feit dat artrosetegenwoordiggezien tologieenRevalidatie, Groningen, manager Centrum voorAangepast Sporten'Ability' wordt als een multifactoriëelbepaaldeaandoe(CASA Hilberdink), Groningen ning, waarbij de (bio)mechanische component prof.dr. Mevrouw M.Kloppenburg, reumatoloog, afdeling Reumatologie, Leids Universitair een bescheiden,doch niet onbelangrijke,plaats Medisch Centrum. Leiden inneemt, wordt zowel in de literatuur als in
officiële rapporten en op websites van vooraanstaande instituten met grote regelmaat de term '(gewrichts)slijtage' gebezigd. Als illustratie geldt de beschrijving in Van Dale Groot woordenboek taal:'ar.tro.se (de;v), chroni van de Nederlandse sche, degeneratieve,niet door ontsteking verooïzaakte gewrichtsaandoening (m.n. bij mensen op gevorderde leeftijd), synoniem: gewrichtsslijtage. In de dagelijkse praktijk hebben we frequent te maken met patiënten met arLrosedie niet adequaat geinformeerd zijn en derhalve onjuiste cognities hebben over hun artrose. Surfen op het internet levert vaak informatie op van twijfelachtige kwaliteit, maar patiënten geven ook vaak aan dat hun idee over arrrose gebaseerdis op de informatie verstrekt door professionele hulpverleners. Een simpele internetsearch via Google met de 'artrose' zoekterm laat uiteraard een enorme diversiteit aan informatie zien. Helaas is de informatie van toonaangevende instituten zoals
het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onjuist. lnhet Nationaal Kornpas Volksgezondheid(een product van het RIVM) staat bijvoorbeeld:'Arrrose of gewrichtsslijtage(ICD-ro code Mr5-Mr9) is een van de meest voorkomende gewrichtsaandoeningen(...)'. trll Wanneer je de 'slijtage' googelt zoekterm dan vind je als eerste hit de volgende omschrijving op Wikipedia: 'Slijtage is het (ongewenst)eroderen van materiaal door een actie van een ander lichaam. De studie naar slijtage heet tribologie (wrijvingskunde). Om slijtage te voorkomen, kan men voorwerpen bedekken met harde materialen (zie hardheidsschaalvan Mohs). Dit wordt coaten genoemd. Een andere methode is smering, waarbij er een (meestalvloeibare)laag tussen de lichamen 'slijtage' bestaat.Bij binnen de gewrichten van het menselijk lichaam spreekt men van artrose. Echte slijtage komt niet voor in het menselijk lichaam.'[r4]
Tabelr Overzíchtvan rtchtlijnenbetrffinde a.rtrose metadequate termínologíe.':' Bron
faartal Titel
KNGF
20ro
Richtlijn Artroseheup-knie
KNGF
2OII
StandaardBeweeginterventie Artrose
NOV/CBO
zooT
Diagnostieken behandelingvan heupen knieartrose
NHG
zoo8
Standaardniet-traumatischeknieoroblemen bij volwassenen
ACR
2012
Recommendations for the Use of Non - pharmacologicand Pharmacologic Therapiesin Osteoarthritisof the Hand, Hip, and Ituee
Opvallende Opmerkingen termen Ter discussiestellenvan dassificatie primaire/secundaireartrose Primaire artrose
Ter discussiestellenvan classificatie primaire/secundaireartrosein hoofdstuk Ëtiologie Aandachtvoor multifactoriële en inflammatoire aspecten
EUIÁ,Revidencebasedrecommendationsfor the managementof hip osteoarthritis:report ofa task force of the EUIAR StandingCommitteefor InternationalClinical StudiesIncluding Therapeutics(ESCISIT)
EUI.Á,R
OARSI
zoo8
OARSI recommendationsfor the managementof hip and knee osteoarthritis, Part II: OARSI evidence-based, expertconsensusguidelines
NICE/NHS
zooT
Osteoarthritis
xDe referenties auteur zijn op te vregenbij d.ecorrespond.erende ; vervLanng ACR: Arnencan Collegefor Rheumatology aJEon|ngen: KNGF: Konínkh.jkNederlands Genootschap voorFysíotherapíe EULAR: EuropeanLeagueAgaínst Rheumatism Verenigíng OARSI; Osteoarthnils ResearchSocietyIntematíonal NOV: Nederlandse Orthopaedische NICE; National Institutefor Health and Clinica.l Excellence CBO: CentroalBegeleídingsOrgaan NHS: Nqtional Health Servíce NH G: Nederlqnds HuisqrtsenGenootschap 23
Ook is met de zoektermen'(gewrichts)slijtage'en 'primaire/secundairearlrose'gezochtin de hui dige richtlijnen van diverseberoepsgroepen. De gevonden zoekÍermenworden niet in de richtlijnen van het Koninklijk NederlandsGenootschap voor Fysiotherapie(KNGF),de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV),het Centraal BegeleidingsOrgaan (CBO)en de standaardvan het NederlandsHuisartsenGenootschap(NHG). Blijkbaargebruikenprofessionals,ondanksde geformuleerderichtlijnen, in de spreekkamer onjuisteterminologiewat betreft hun uitleg over arfrose, Ook in de KNGF-standaard Beweeginterventíe Artrosekomt de zoektermniet voor, in tegenstelling tot de richtlijn van VerenigingBewegingsleer Cesar,waar de term sliitagewel wordt gebruikt. De Engelstaligerichtlijnen en aanbevelingenvan de American Collegefor Rheumatology(ACR),de EuropeanLeagueAgainst FJreumatism(EUIAR), de OsteoarthritisResearchSocietyInternational (OARSI)en NationalInstitute for Health and ClinicalExcellence (NICE/NHS)zijn wij van termen alswearand tearen primary/secondary (OA\'. osteoarthrítis Het Agencyfor HealthcareResearchand Quality (AHRQ) evídence reportoverTreatmentof Prímary and Secondary Osteoarthritisof the kneer;irtzooT wordt door de AHRQ niet meer als up-to-date beschouwd,maar is wel als bron gebruikt voor de richtlijn van de AmericanAcademyof Orthopedic Surgeons(AAOS)(tabelr en z). Tot slot dient te worden opgemerkÍdat in de diverseleerboeken,zoalsonder anderegebruih in de opleidingenfysiotherapie,de gezochtetermen frecluentervoorkomen.[r5-r9]
is dat het artroseproces ontstaatten gevolgevan een disbalanstussenaÍbraak-en reparatieprocessen in kraakbeenen bot. In het dagelijksleven ontstaaner microbeschadigingen, die door continue aanmaaken afuraakvan weefselbestanddelen worden gerepareerd.Wanneerhet lichaam niet in staatis om de beschadigingente herstellendan ontstaateen arlrotischgewricht.Wanneereen mens ouder wordt loopt hij steedsmeer beschadigingen op, terwiil hii minder goedin staat is dezete repareren.Dus met dezehypothese is goedte begrijpendat arlrotischegewrichten meer bij ouderenworden gezien.Echtervaak ontstaanartroseverschijnselen al op jongeleeftijd, terwijl we ook hebbengezienin de 85+-studie dat er 9o-jarigenzijn zondereen enkel arffotisch gewricht.Het procesis dus veelcomplexeren veïouderingis maar een deelvan het verhaal.' Uit een in Engelandverricht onderzoekonder mensenmet arlrosebleek dat (artrotische) gewrichtsklachtenmeer werdenbeschouwd als een onvermijdelijkaspectvan veroudering dan als symptomenvan een ziehe. Daarnaast werd 'slijtage'het vaakstals oorzaakvan artrose benoemd.[zo] Het lijkt voor de hand te liggen te veronderstellen dat het zinvol is om voorlichtingte geven aan mensenmet dergelijkeovertuigingenalvorens hen een beweegprogramma aante bieden. Immers, in hun overhrigingis bewegingtoch juist de oorzaakin plaatsvan de aangewezen behandelingvan 'slijtage'en is er toch niks aan het ouder worden te veranderen? Voorlichting blijh een belangrijk onderdeelvan de behandelingte zijn. Voorlichting,als enige interventiegeeftverbeteringin functie en ervaren gezondheidbij mensenmet artrose.fzt,zzl Z I E K T E C O G N I TE I ENSV O O R L I C H T I N G Tevensvormt voorlichtingeen belangrijk onderIn haar oratietot aanvaardingvan het hoogdeelvan de behandelingvan arrrose;dit geldt leraarsambtop 8 maart zor3 stelt prof.dr. M. zowelvoor verminderingvan klachtenals voor Kloppenburghet volgende:'De huidige hypothese stimulering tot meeï bewegen.Ter verbetering Tobelz. Overzíchtvan ichtlíinen betreffende artrosemetinadeqwate tenninolo4te.x Bron Titel termen Opmerkingen Gebruikte faartal VBC AHRQ
2oo4 2007
Richtlijn Cesar& Artrose heup en knie
(gewrichts)slijtage Genoemdin bijlage r van dezerichtlijn:
Treatrnent of Primary and SecondaryOsteoarthritis of the Knee
Primary/SecondaryHet AHRQ evidencereport over 'Treatrnent of Primary and Secondary OA
samenvattingvoor patiënten
Osteoarthritisof the knee' uit zooT wordt door de AHRQ niet meer als upto-datebeschouwd,maar is wel als bron gebruikt voor de richtlijn van de AAOS
*De referentíes zijn op tevrogenbijdecorresponderende auteur Verklaing aJkortingen: VBC: VerenigingBewegingsleer Cesar
AHRE Agency ond Quality for HeqlthcareReseorch AAOS:ArnerícanAcodemyof OrthopedicSurgeons 24
van zelfmanagement dient door middel van voorlichting en oefentherapie een positievere houding en ruimere theoretische en praktische kennis ten aanzien van de aandoening te worden bewerkstelligd. [23] Daarnaast zorgt voorlichting, indien er naar zelfmanagement wordt gestreefd, voor een vermindering van de zorgkosten. [24] In de KNGF-StandaardBeweeginterventíe artrose wordt omschreven dat voor het realiseren van een actieve leefstijl men in de voorlichting met name de mythe 'dat het altijd slechter wordt in de tijd en dat er niets aan te doen is' ontkracht moet worden. [25]
king ontstaan. Ook zien we vaak een verminderde spierkracht en een verzwakking van de gewrichtsbanden. Bij sommige mensen overheerst de kraakbeenschade,bij anderen de botveranderingen en weer bij anderen de ontsteking of verschillende combinaties hiervan. Veel mensen denken dat artrose'gewoon' slijtage is en dat er niets aan te doen is. Dat je er "gewoon" mee te maken krijgt als je ouder wordt. Dit is een groot misverstand. De oorzaken van artrose zljnnog grotendeels onbekend. Ook is het onduidelijk waaïom sommige mensen er al zo 1'ongmee te maken krijgen en anderen niet.' Voor de minder cognitief bedeelden zou de S L I J T A G EE : E NV E R S L E T E N BEGRIP volgende uitleg in jip-en-janneketaal uitkomst Dit artikel kan gezien worden als een pleidooi om kunnen bieden. 'slijtage' 'veroudering' 'Uw klachten de woorden en niet meer hebben te maken met de ziekte in verband te brengen met de aandoening arLrose. artÍose. Deze zielte heeft niets te maken met Immers, indien mensen arLroseals een vorm slijtage. Uw schoenzolen,... ja, die slijten, uw van'slijtage' beschouwen en een onvermiidelijk gewrichten niet! Wel worden uw gewrichten onderdeel van het ouder worden, kan verwacht slechter van kwaliteit. Het is daarom belangrijk worden dat men het belang van een verandering dat u met een fysiotherapeut een beweegplan in beweeggedragniet inziet. opstelt...'. De volgende tekst, letterliik geciteerd uit de informatie op de website van het CHECK-onderzoek De referentieszijn op te vra.genbij de correspondezou als voorbeeld kunnen dienen om in rende auteur. [26], lekentaal uit te leggen wat artrose is. 'Artrose is een aandoening van het hele gewricht, waarbij schade aan en verlies van gewrichtskraakCORRESPONDENTIE been het meest kenmerkend is. Dit pÍoces gaat W.K.H.A. Hilberdink, BHS, MPT vaak langzaam, maar kan ook heel snel verlopen Paramedisch Centrum voor Reumatologie (: progressiefverlies van kraakbeen).Daarnaast en Revalidatie treden er veranderingen op in de kwaliteit van het Helper Molenstraat z5 bot onder het kraakbeen (sclerose) en ontstaat er 97zrBT GRONINGEN uitgroei aan de randen van het bot (osteofyten). Tel.: (o5o) 527 o5 o6 Door aÍbraak van het kraakbeen en prikkeling E-mail:
[email protected] vanuit het bot kan er een gewrichtsontste-
25
