Think the unthinkable. Innovatieverslag Heijmans 2012

Think the unthinkable Innovatieverslag Heijmans 2012

Innovatieverslag 2012

TO ACHIEVE THE IMPOSSIBLE; IT IS PRECISELY THE UNTHINKABLE THAT MUST BE THOUGHT. Tom Robbins

Inhoudsopgave Beweging4 Profiel Heijmans

5

Energie11 Smart mobility

17

Smart materials

23

Procesinnovaties

31

Afkortingen33

Beweging Zonder vernieuwing geen verbetering of vooruitgang. Innovatie is cruciaal voor verbetering, kennisontwikkeling, creativiteit en groei. Het is de bundeling van activiteiten die leiden tot ‘beweging’ in een onderneming. Beweging in groei, nieuwe ideëen en cultuur. Het gaat dus niet alleen om de ‘grote’ ideeën, toptechnologie en vooraanstaande kennis, maar ook om partnerschap en ondernemerschap, om verwondering en verandering. Zien waar de markt naartoe beweegt, waar je met co-makers kunt samenwerken en wat onze klanten beweegt. Combinaties maken tussen markten, producten en ideëen. Die beweging is voor ons van levensbelang, deze zit in onze cultuur en maakt van innovatie een strategisch motief. Tientallen jaren geleden ontwikkelden we met partners Zeer Open Asfalt Beton (ZOAB), destijds zeer vernieuwend. In 2012 introduceerden we de Smart Highway met Studio Roosegaarde. Een snelweg als een aangename reis in plaats van een noodgedwongen verbinding tussen A en B. Het lijkt ver weg, maar de techniek en onze ambitie liggen dichtbij. We hopen de high tech snelweg al in 2013-2014 te realiseren. Onze innovaties richten zich op een aantal gebieden en zijn niet alleen gebonden aan de weginfrastructuur. Ten eerste ‘smart materials’, ofwel slimme en alternatieve materialen voor de realisatie van gebouwen en infrastructuur. Materialen die minder of geen aanspraak maken op fossiele brandstoffen, duurzaam onderhoud kennen en lichter, efficienter of hanteerbaarder zijn in de toepassing ervan. Ten tweede ‘smart energy’: energieoplossingen die uitgaan van veelal decentrale en groene energieopwekking en distributie. Tot slot ‘smart mobility’. Ideëen die geen extra druk leggen op de infrastructuur en netwerken, maar de capaciteit ervan vergroten door het gebruik te verslimmen. De signatuur van Heijmans heeft zich in 2012 nog meer verlegd naar high-end innovatieve oplossingen. Dat hebben we bereikt door intensief samen te werken met veel verschillende partners, high tech bedrijven, kennisinstituten en creatievelingen. Uiteindelijk ligt hier voor ons een belangrijk vertrekpunt: gezamenlijkheid. Dat betekent beweging en dus vernieuwing.

4


Profiel

Heijmans Visie, missie en strategie Visie Heijmans bouwt aan de ruimtelijke contouren van morgen. Deze contouren worden meer en meer bepaald door het schaarser worden van ruimte, grondstoffen en andere resources. Dat vergt verandering, creativiteit en integratie van systemen. Ruimtelijke oplossingen van morgen gaan niet zozeer over meer en groter, maar over slimmer en efficiënter. Missie Het is onze missie om een voortrekkersrol te vervullen in het slimmer en efficiënter maken van de bouw in Nederland. Wij nemen hierbij de verantwoordelijkheid om verandering en innovatie te realiseren, partnerships aan te gaan en klanten zo van de beste inzichten te voorzien. Teneinde de op marge en groei gefocuste strategie te realiseren en continueren streeft Heijmans naar een EBIT-marge in de realiserende sectoren van 3 à 4 %. In de ontwikkelende sectoren, met name Vastgoed, is de streefmarge circa 8%. Strategie en ambitie 2013-2016 Ons doel is om de beste onderneming in onze sector te worden. Dat bereiken we door te sturen op continue verbetering van onze kernactiviteiten via bundeling van inkoopkracht, eenduidigheid in tendermanagement en het beste projectmanagement. Daarnaast zullen wij ons marktaandeel in bestaande markten door integratie van kennis en kunde verder vergroten. In nieuwe markten zullen we aan positie winnen via innovatie en samenwerking om deze ambitie te realiseren. Geschiedenis De historie van Heijmans gaat terug tot het jaar 1923, toen Jan Heijmans in Rosmalen zijn stratenmakersbedrijf startte. De naoorlogse wederopbouw geeft hem volop de kans te groeien, door het herstellen en aanleggen van wegen en vliegvelden. De eerste bedrijfsovername is in deze periode een feit en markeert het begin van een enorme groei en veelzijdigheid. In 1993 krijgt Heijmans een notering aan de Amsterdam Exchanges. Daarmee boort het bedrijf een nieuwe bron van kapitaal aan, die verdere groei en overnames mogelijk maakt. De koers van de onderneming is vanaf medio 2008 ingrijpend gewijzigd. De ingezette koerswijziging, de ‘turnaround’, concentreerde zich op een aantal pijlers: zekerstelling van de financiering, verkoop van de buitenlandse activiteiten, terugschaling van de vastgoed- en woningbouwactiviteiten, positionering van utiliteitsbouw en installatietechniek als nichespeler, verbetering van resultaten in de wegenbouw en reductie van overheadkosten.

Marktgebieden en thema’s Heijmans richt zich op een drietal marktgebieden: wonen, werken en verbinden. Binnen die marktgebieden zijn we actief met een vijftal sectoren, te weten Vastgoed en Woningbouw (wonen), Utiliteit (werken), Wegen en Civiel (verbinden). Alle sectoren worden centraal aangestuurd zodat samenwerking, synergie, schaal, kennis en kunde optimaal benut worden.


5

Activiteiten Vastgoed Vastgoed richt zich op gebiedsontwikkeling van zowel grootschalige als kleinere projecten in binnen- en buitenstedelijke gebieden en is daarbij actief als initiator, ontwikkelaar en verkoper van voornamelijk woningen. Dit gebeurt vanuit het vastgoedbedrijf, dat bestaat uit een drietal locaties met een centrale aansturing. Hoogwaardige kennis van gebiedsontwikkeling is gebundeld in één gebiedsontwikkelingsorganisatie. Woningbouw Realisatie van woningen is de kernactiviteit van Woningbouw. Dit betreft verschillende typen woningen. Onderhoud en service maken hier in toenemende mate onderdeel van uit. De activiteiten omvatten primair nieuwbouw maar ook de segmenten herstel, verbouw en renovatie van woningen. Woningbouw werkt vanuit regionale vestigingen met een centrale aansturing. Utiliteit Utiliteit ontwerpt, realiseert en onderhoudt hoogwaardige elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties en realiseert huisvesting in de marktsegmenten gezondheidszorg, (semi-)overheid, commercieel vastgoed, high tech clean industrie (zoals laboratoria) en datacenters. Utiliteit werkt vanuit regionale vestigingen met een centrale aansturing. Wegen Wegen richt zich op het aanleggen, in stand houden en verbeteren van infrastructuur gericht op mobiliteit voor de weggebruiker en het netwerk van wegen in Nederland en België, maar ook de inrichting van de openbare ruimte. Dit kunnen wegen en ondergrondse infra betreffen maar ook alle installaties en techniek (zoals verlichting, camera- en verwijssystemen) in en om wegen of de openbare ruimte. De Wegen organisatie kent een aantal kennisvelden en ondersteunende disciplines. Het betreft ingenieursdiensten, gericht op engineering en Design & Construct, asset management en specialismen. Infra België richt zich vooral op wegenbouw, onderhoudscontracten en PPS-projecten (Publiek Private Samenwerkingen). De Belgische activiteiten versterken daarmee de Nederlandse infra activiteiten. De Duitse dochteronderneming Oevermann is gespecialiseerd in bouw en wegenbouw. Civiel Civiel richt zich op de locatiegebonden, boven- en ondergrondse infrastructuur, zoals viaducten, tunnels, kabels, leidingen, energievoorzieningen, sluizen en waterzuiveringen. De focus ligt op ontwerp, realisatie en beheer & onderhoud. De ontwikkeling van smart grids in Nederland ziet Heijmans als een kans om zich als ‘smart builder’ verder te onderscheiden. Franki, de Duitse dochteronderneming versterkt de integrale kwaliteit van Civiel door samenwerking op gespecialiseerde funderingsonderdelen en projecten. Van den Berg, de Belgische dochter onderneming, is gespecialiseerd in service- en nieuwbouwcontracten op het gebied van de energie-, water- en electriciteit-infrastructuur.

6



7

IVH 27.03.2013

SMART ENERGY <

Energieneutrale stad Inductieladen Solar energy All electric district IRWES

2012

Bio energy Passief bouwen

Self heating systems

<

10


Energie De Energieneutrale stad Om een klimaatneutrale stad te realiseren moet de energievraag fors worden beperkt en tegelijkertijd veel duurzame energie worden opgewekt. De grootschalige toepassing van duurzame energie heeft tot gevolg dat gebruikers van energie ook energieproducenten worden. Ons energiesysteem verandert hierdoor van enkele grote producenten (centrales) en veel gebruikers, in een netwerk van vele gebruikers en vele producenten. Het stedelijke energienetwerk zal verbonden blijven met regionale, landelijke en internationale netwerken. Deze energieniveaus zijn met elkaar verbonden via energiehubs. Hierdoor komen verschillende duurzame bronnen met elkaar in verbinding te staan waardoor tekorten en overschotten kunnen worden uitgewisseld. De kleinste energiehub is de slimme meter die in elk gebouw aanwezig zal zijn. Op basis van de behoefte van de gebruiker, de prijs en de beschikbaarheid van energie, zal de slimme meter de energievoorziening van het individuele pand regelen. Op een zelfde wijze zullen de energiehubs op een hoger schaalniveau als energie-makelaars functioneren. Met haar visie op de Energieneutrale Stad wil Heijmans samen met partners duurzame energie een belangrijke impuls geven. We voegen nieuwe elementen toe: betaalbare huisvesting met vaste lasten garantie, samen verantwoord produceren en consumeren als virtuele volkstuin op het gebied van energie en de ‘fun’ van interactieve technologie.

Inductieladen 's Werelds eerste draadloos opgeladen stadsbus rijdt rond in Den Bosch. De nieuwe elektrische bus rijdt voorlopig alleen in deze stad. Komende twee jaar wil de provincie Noord-Brabant 15 van dit soort bussen inzetten voor pilots. Door het draadloos snelladen kan de bus rijden met relatief kleine accu’s. Dat scheelt ruimte en gewicht, maar vooral ook geld. Accu’s zijn verreweg het duurste onderdeel van elektrische voertuigen. Inductief opladen vraagt nauwelijks aanpassing in de dienstregeling en zorgt voor een winnende business case voor elektrische bussen ten opzichte van de huidige bussen op diesel of gas. De werking van het inductief oplaadsysteem is eenvoudig: er liggen magneetplaten onder het asfalt en er zijn ‘tegen’magneten onder de bus gemonteerd. Als die bij de halte tot stilstand komt, zakken de platen van de bus tot op de weg en wordt er draadloos energie overgebracht, net als bij je elektrische tandenborstel. Heijmans is één van de participanten in deze proef.

Zonnepanelen op projectlocaties Heijmans is in 2012 gestart met een pilot voor het plaatsen van zonnepalen op projectlocaties. De innovatieve toepassing van herplaatsbare zonnepanelen is ontstaan uit de behoefte aan alternatieve energiebronnen op projecten. Plaatsing van een PV-installatie wekt 1275 kWh per jaar op, wat een CO2 besparing van ruim 478kg CO2 oplevert.


11

Smart grid projecten/proeftuinen SEC Met de ondertekening van een hernieuwde samenwerkingsovereenkomst door 26 partners van het Smart Energy Collective (waaronder Heijmans) afgelopen mei, is het startschot gegeven voor de volgende fase in de ontwikkeling van vijf grootschalige en uiteenlopende smart grid demonstratieprojecten in Nederland. Heijmans werkt binnen deze proefprojecten aan de ‘all electric district’ in Gorinchem, de proeftuin ‘gas en electriciteitsnetwerk' in Heerhugowaard en de woonwijk ‘distruct heating area’ in Goes.

IRWES Het Integrated Roof Wind Energy System (IRWES) is een innovatieve windenergie oplossing speciaal ontworpen voor de gebouwde omgeving. Het systeem kan worden geïntegreerd in meerlaagse gebouwen, waarin het optimaal presteert. Naast de hoge efficiëntie resulterend in een korte terugbetaaltijd, maakt de integratiemogelijkheid dit systeem een aantrekkelijk groene oplossing dat het gebouw niet in waarde laat dalen. Kleur, print, en materiaal aanpassingen zijn mogelijk om het gewenste uiterlijk van het systeem en het gebouw te krijgen. IRWES kan visueel volledig versmelten met het gebouw, doordat kleuren, texturen en materialen vrij aanpasbaar zijn. Een architect kan er ook voor kiezen om IRWES te laten contrasteren met het gebouw en zo het groene imago van de gebruiker te onderstrepen. In Nederland komen hiervoor zo’n 55.000 gebouwen in aanmerking. IRWES won in 2012 de TEDx Award en de Herman Wijffels Innovatieprijs. Heijmans is partner in de ontwikkeling en stelt kennis, tijd en proefprojecten ter beschikking.

Passief bouwen Passiefbouw woningen zijn dit jaar opgeleverd in het project Nimmerdor Grijpskerke in Zeeland. Passief bouwen combineert warmte van zonlicht, restwarmte van huishoudelijke apparatuur en een slimme manier van bouwen en isoleren waardoor er geen traditionele verwarmings- of koelsystemen meer nodig zijn. Het project Nimmerdor is als eerste in Nederland volledig passief gebouwd, waarmee het vrijwel energieneutraal is. Onderscheidend is de isolatie van keramiek en harde isolatieplaten, waarmee de hoge isolatienorm bereikt wordt. Desalniettemin is geen sprake van ‘dikke kasteelmuren’ vanwege de toepassing van deze innovatieve materialen. 'Nimmerdor' bestaat uit 23 comfortabele huurappartementen en 7 koopappartementen. Verder bestaat het complex uit een dorpshuis met een theater/gymzaal, een jeugdhonk en een aantal verhuurbare eenheden voor maatschappelijke voorzieningen op de begane grond.

12


Verder in ontwikkeling in 2012: Bio-energie in de woningbouw: Mogelijkheden om biogas te gebruiken als energiebron in de woningbouw. Bijvoorbeeld via groen gas in het aardgasnet, als bron voor (centrale) warmteopwekking of als bron voor (centrale) elektriciteitsopwekking. Energiemonitoring: Verkenning van mogelijkheden om gebruikers bewust te maken van hun energiegebruik. Warmte uit asfalt: Al langer lopende studie naar de combinatie van WKO en warmte uit asfalt. Verplaatsbare verlichting: Ondersteuning van Philips bij het ontwikkelen van een “geleidende verf” waardoor armaturen verplaatsbaar zijn zonder de bedrading aan te hoeven passen. LCC: Er wordt gewerkt aan een model waarmee relaties in staat zijn keuzes te maken op basis van Life Cycle Costing. Door alle kennis hierbinnen te verzamelen en gebruiksvriendelijk te presenteren moet het mogelijk zijn betere keuzes te maken. EPC-0 woning: Deze woningen zijn productiegereed. De marktintroductie is in 2013 bij het project Dijkstraten in Best. Morph: Dit concept is in verkoop op het project Groene Oever in Nijmegen. Het ontwerp is van Jan Jonkes, winnaar van de oorspronkelijke prijsvraag die door Heijmans onder architecten is uitgezet. Met ketenpartners wordt gewerkt aan een doorontwikkeling in lean Construction.


13

IVH 27.03.2013

SMART MOBILITY <

Smart Highway BrainJoint Geluidsscherm 2.0 Real Time Intelligence Center

2012

Test mengels, asfalt laboratorium

<

16


Smart

mobility Smart Highway Sinds de jaren ‘80 wordt er al geschreven over intelligente wegen. De focus op innovatie lag tot nu toe echter alleen bij de auto. Studio Roosegaarde en Heijmans pakken het grootschalig aan door het wegdek te innoveren met designs als de ‘Glow-in-the-dark Belijning’, ‘Dynamische Verf’, ‘Interactief Licht’, ‘Induction Priority Lane’ en ‘Wind-Licht’. Doel is om de weg duurzaam en interactief te maken met slimme verlichting, energie oogsten en verkeerstekens die zich aanpassen aan de wegsituatie. De Smart Highway is een vernieuwend concept dat een andere manier van kijken koppelt aan innovatieve ideeën die slim omgaan met de mogelijkheden die nieuwe technologieën bieden. Centraal in het concept staan de thema’s duurzaamheid, veiligheid en beleving, die hun uitwerking krijgen in technische oplossingen op het gebied van energie en licht.

Stille snelwegvoeg A12 Heijmans heeft de stille voegovergang BrainJoint afgelopen jaar in praktijk toegepast bij twee kunstwerken in de A12, op het traject Waterberg-Velperbroek. Rijkswaterstaat selecteerde de BrainJoint eerder als een van de vier winnaars van een competitie om de ontwikkeling van stillere voegovergangen te stimuleren. Voegovergangen in wegen zijn nodig bij de overgang van een viaduct of brug naar de aansluitende weg. Trillingen en bewegingen door temperatuurschommelingen moeten daar worden opgenomen in een flexibele, waterdichte strook, dwars over de weg. Tot nu toe bestond deze gewoonlijk uit een rubberprofiel tussen harde betonranden. Die veroorzaken bij het overrijden een hard geluid, dat vooral ’s nachts zeer hinderlijk is voor omwonenden. De BrainJoint van Heijmans is een superstille naadloze voegovergang, die is ontwikkeld door het ingenieursbureau van Heijmans. De naam BrainJoint staat voor: Buried Reinforced Asphalt Interlayer Noiseless Joint. Vrij vertaald: een verborgen, onzichtbare en onhoorbare voeg die werkt door middel van gewapende tussenlagen in een asfaltconstructie. Omdat de BrainJoint een geïntegreerd onderdeel is van het asfalt en dus tegelijkertijd wordt aangebracht, gaat er geen kostbare tijd verloren door de montage achteraf, zoals bij traditionele voegovergangen.

Geluidsschermen A2 Het meest natuurlijke en landschappelijk verantwoorde middel tegen geluidshinder is het aanleggen van een geluidswal. Die is mooi, groen en absorberend. Maar een dijk is ook een dure oplossing. Hij kost veel ruimte en die is er simpelweg niet overal langs de snelwegen in ons land. In ieder geval niet langs de A2 tussen Eindhoven en ‘s-Hertogenbosch. Hier voert Heijmans voor Rijkswaterstaat een ‘spoedaanpak‘ uit: het toevoegen van één rijstrook in elke rijrichting. Dankzij slimme oplossingen weten we nu te voorkomen dat de hele omgeving achter een betonnen muur verdwijnt. Het begint bij de bron. Bij hoge snelheden wordt lawaai van de snelweg namelijk niet in de eerste plaats veroorzaakt door motorgeronk, maar door het geluid van de banden op het wegdek. Zelfs een ‘geruisloze’ elektrische auto maakt daardoor bij 120km per uur net zo veel lawaai als een auto met benzine- of dieselmotor. We hebben hier iets op gevonden: dubbellaags ZOAB (Zeer Open Asfalt Beton). Alleen dit type asfalt geeft al een


17

geluidsreductie van 6dBa, ofwel 4x minder hard geluid. Heijmans en Rijkswaterstaat hebben uiteindelijk gekozen voor schermen met een open structuur poriënbeton. Dankzij een reliëf absorbeert dit poreuze materiaal 90 tot 95% van het geluid. De reliëfwanden zijn geplaatst tegen een constructieve betonwand. In Vught, waar een parallelweg langs de huizen loopt, hebben we het aan weerszijden toegepast. Bijkomend voordeel is dat graffitispuiters er nauwelijks mee overweg kunnen; het scherm zuigt de verf op als een spons en een strakke lijn trekken is onmogelijk. Binnen 3 jaar zullen de schermen voor 75 procent zijn overwoekerd door klimop en wilde wingerd.

Real Time Intelligence Center Heijmans heeft in 2012 in opdracht van Regiopolitie Amsterdam-Amstelland (RPAA) het eerste Real Time Intelligence Center (RTIC) gerealiseerd. De gemeenschappelijke meldkamer (politie, brandweer en ambulance) wordt voorzien van high tech apparatuur welke zorgt voor nieuwe vormen van informatievoorziening, zoals een videowall waarmee beelden uit de hele stad aan elkaar gekoppeld kunnen worden en het gezamenlijk optreden van de hulpdiensten beter op elkaar afgestemd kan worden. In het gebouw is ook ruimte voor een nieuw team: RTIC. Dit team versterkt de informatievoorziening aan de politieoperatie. Met de bouw van de gemeenschappelijke meldkamer in combinatie met de vorming van het RTIC, zet het korps een stap in de richting van de Nationale Politie.

Verder in onderzoek in 2012: Duurzaam Sportpark van de Toekomst Samenwerking tussen Heijmans Wegen (Sport en Groen), Architect Maarten Janssen, Heijmans Techniek en Heijmans Woningbouw. Zorgeloos Groen Grote variëteit aan (kleurrijke) beplanting, eenvoudig aan te leggen en zeer lage beheer- en onderhoudskosten.

18



19

IVH 27.03.2013

SMART MATERIALS <

Advanced Dry Recovery Composiet Wilgenvangnet Elastocoast Aquapush

2012

Gevel De Blob, Eindhoven

4D gevel

<

22


Smart

materials Duurzaam Beton Een slim ontwerp geeft veel vaker de doorslag dan boerenslimme inkoop. Dat bewijst Heijmans met de verwerving van de A4 Delft-Schiedam. Onze aanbieding viel 170 miljoen euro goedkoper uit dan die van de eerstvolgende inschrijver. Niet door zwaar onder de kostprijs te gaan zitten, maar juist door anders naar het ontwerp te kijken. In plaats van betonnen bakken neer te leggen, maken we bijvoorbeeld gebruik van waterafsluitende lagen in de bodem. Ze zijn mooi ingepast in de omgeving; aan de buitenkant is helemaal niets te zien. En hoewel duurzaamheid bij deze aanbesteding geen enkele rol speelde, is dit juist één van onze duurzaamste projecten ooit. Juist omdat ons uitgangspunt van het begin af aan was: kijk hoe je zo veel mogelijk energie en materialen kunt besparen en de impact op de omgeving tot een minimum beperkt. Winst valt te behalen op het vlak van alternatieve mengsels (‘attestbeton’) en aangepaste planningen, maar ook door het terugdringen van cementgebruik en chemische additieven, de duurste en meest milieubelastende ingrediënten van beton. Dankzij nieuwe technieken zoals ADR (Advanced Dry Recovery) is oud beton uit sloopwerken volledig te recyclen. Het verhogen van het aandeel betongranulaat als vervanger van zand en grind is dan ook één van de speerpunten uit de Green Deal. Volgens de CUR-richtlijnen mag tot 50% van het zand en grind worden vervangen door granulaat. Toch gebeurt dat in de praktijk nauwelijks, omdat recyclingbedrijven het meeste betongranulaat dat op de markt komt, verkopen als funderingsmateriaal onder asfaltwegen. Het kwaliteitsniveau hoeft dan niet zo hoog te zijn. De huidige hoge marktvraag biedt geen incentive om te investeren in meer geavanceerde recyclingtechnieken. Maar dat zal de komende jaren veranderen, als het slopen van oude (kantoor)panden toeneemt, terwijl het overheidsbudget voor de Infra straks min of meer verdampt. Dan nemen de voorraden betongranulaat toe en is het zoeken naar nieuwe toepassingen noodzakelijk.

Wilgenvangnet Het wilgenvangnet is de buitenste strook van een wilgenplantage, die louter bestaat uit buigzame wilgentenen. Bij een ‘botsing’ absorbeert de rij wilgentenen de energie. Zo ontstaat een natuurlijke schokdemper: een veilig en duurzaam alternatief voor de bekende geleiderail. Om continue elasticiteit te garanderen, wordt van de strook jaarlijks slechts één rij gesnoeid. Dit om te voorkomen dat de stammetjes in het vangnet te dik worden en daardoor een te grote impact hebben op het ‘landende’ voertuig. Het wilgenvangnet helpt in de eerste plaats om voertuigschade en files te voorkomen. Bij de huidige geleiderail worden voertuigen die van de weg raken, weer teruggeleid naar de weg. De bestuurder verliest daarna in veel gevallen de controle over het stuur, waarna het voertuig – al dan niet via een botsing met de geleiderail aan de andere kant – total loss tot stilstand komt op de rijbaan. Vaak met filevorming en soms met meerdere slachtoffers als gevolg. Het wilgenvangnet voorkomt dit. De rij wilgentenen buigt mee bij een botsing en absorbeert de energie, waardoor de auto relatief zacht tot stilstand komt en de rest van het verkeer weinig tot geen hinder ondervindt. Een ander belangrijk voordeel van het wilgenvangnet is dat het geld opbrengt in plaats van geld kost. Het onderhoud van bermen is kostenintensief en leidt tot veel afval in de vorm van


23

gemaaid gras. Door in de bermen wilgen te telen, kan om de drie jaar biomassa geoogst worden. De verkoop hiervan aan een biomassacentrale levert geld op. Door eens in de drie jaar te oogsten, besparen we bovendien stevig op de kosten van verkeersmaatregelen en veroorzaken we minder verkeershinder. Tot slot is de introductie van het wilgenvangnet goed voor het milieu. Het biedt namelijk een oplossing voor het probleem van uitloging van zink, dat gedurende de levensduur van de geleiderail in de bodem terechtkomt.

Hybride lichtgewicht brug Afgelopen voorjaar plaatste Heijmans een lichtgewicht brug over de A27 bij Utrecht. Het is de grootste ‘lichtgewicht’ brug ter wereld in de zwaarste verkeersklasse (60 tons verkeer), gemaakt van composiet (rijdek) en staal. De 'composietbrug' maakt deel uit van het project VleuGel. De bouw van het viaduct heeft plaatsgevonden in onder andere Rotterdam (composiet), de montage vond plaats op de projectlocatie. De brug is ontwikkeld samen met chemieconcern DSM, FibreCore en opdrachtgever ProRail.

Elastocoast Elastocoast is een innovatief kustbeschermingssysteem van BASF. Met een tweecomponenten polyurethaan worden breukstenen zo aan elkaar gelijmd dat er een zeer sterk en poreus composietmateriaal ontstaat. Elastocoast leent zich uitstekend voor dijkbekleding. Door de open structuur absorbeert de constructie de energie uit de golven. Daarnaast geeft het materiaal planten en dieren de ruimte. Na de aanleg keren flora en fauna snel terug op de dijkbekleding. En dat is onder andere van belang voor de visuele integratie van de dijk in het landschap. In samenwerking met BASF ontwikkelt Heijmans een goede en efficiënte methode voor het mengen en aanbrengen van Elastocoast. Door de positieve resultaten op het gebied van functionaliteit, duurzaamheid, levensduur en kosten is Elastocoast een interessant systeem voor dijkbekleding. In het bijzonder voor het overlagen van afgekeurde bestaande dijkbekledingen. Als verwerkingspartner van BASF onderzoeken we op dit moment de marktkansen en toepassingsmogelijkheden.

Kunstgrasveld Het unieke kunstgrasveld ‘Aquapush’ in Breda is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen Desso, Heijmans en Silt, naar een initiatief van hockeycoach Herman Kruis. Het kunstgrasveld wordt in het nieuwe systeem van onderuit nat gehouden, in plaats van bovenaf besproeid. Het veld ligt als het ware op water dat voortdurend de oppervlakte nat houdt. Overtollig water wordt aan de rand weer opgevangen en teruggevoerd naar de pomp, die het hele systeem aanstuurt. Die pomp is tevens voorzien van een filter. In plaats van een verbruik van ± 5.000m3 water per jaar en 1.250 kWh energie, kan het nieuwe veld toe met slechts 9m3 water (na initieel 1.000m3) en 100 kWh per jaar. Belangrijke voordelen zijn dat de mat op alle plekken even nat is, wat betekent dat de bal overal hetzelfde rolt en dat bepaalde plekken nooit meer stroef zijn. De waterhuishouding van onderuit betekent dat er zelfs met

24


strenge vorst op gehockeyd kan worden, wat de speel- en trainingsmogelijkheden uitbreidt. Tenslotte is het veld minder blessuregevoelig.

Gevel Vredenburg Het Muziekcentrum Vredenburg wordt verbouwd en uitgebreid met poppodium Tivoli en het Jazzcentrum SJU. Deze drie muziekinstellingen gaan straks op in het nieuwe Muziekpaleis, waarin ruimte is voor vijf muziekzalen met ruim 5.000 stoelen. De grote zaal van architect Herman Hertzberger blijft gehandhaafd en er komen vier nieuwe zalen bij voor pop, jazz, cross-over en kamermuziek. Het laden en lossen vindt straks ondergronds plaats, zodat er bovengronds geen overlast meer van is. Daardoor komt er ook ruimte vrij voor een ‘muziekplein’ met terras aan de herstelde Catharijnesingel. Het Muziekpaleis wordt zo een icoon voor de stad. De gevel wordt bekleed met opvallende composietpanelen met een rasterpatroon van grote cirkels. De montage gaat snel, want bij het gieten van de panelen zijn al contrahaken geïntegreerd, waarmee ze aan de constructie worden bevestigd. De naden tussen de panelen zijn slechts 20mm, zodat ze bijna onzichtbaar zijn van een kleine afstand. Ook de sponningen van de vensters zijn al meegegoten, zodat het glas er zo in kan, zonder kozijn. De composietpanelen op de oost- en westgevel zijn grotendeels dicht, maar op enkele plekken, waar binnen foyers komen, zijn de grote cirkels open gelaten.

4D gevel Duurzaamheidsfabriek Op donderdag 8 november is de eerste industriële 4D gevel ter wereld aan de Duurzaamheidsfabriek op Leerpark Dordrecht geopend. Deze gevel, die bestaat uit roterende modules, kan zonne-energie opwekken, fijnstof afvangen en reclame maken. Het Sliedrechtse bedrijf Cablean ontwikkelde deze oppervlakte-combinatietechnologie, met steun van duurzaamheidsorganisatie Urgenda. De 4D gevel is het eerste operationele systeem ter wereld. Met deze systemen kun je gevels, daken en voetbalvelden permanent rendabel maken. Je kunt energie opwekken, lucht zuiveren, regenwater afvangen, licht of zelfs voedsel produceren en reclame maken. In Nederland is er circa 2,6 miljard m2 bebouwd oppervlak dat je op deze manier van waarde kunt voorzien. Binnenkort wordt de technologie ook geïnstalleerd tegen een gevel van de Amsterdam ArenA. Daardoor verduurzaamt het stadion niet alleen, maar genereert het ook meer inkomsten. De terugverdientijd in stedelijk gebied duurt vijf tot zeven jaar. Het Leerpark Dordrecht is een zogenoemd icoonproject van Urgenda. In deze bijzondere wijk werken gemeente, scholen, bedrijven en woningcorporaties samen in een duurzame en innovatieve leer-werkomgeving. Daardoor ontwikkelt het Leerpark zich tot een vitale stadswijk. In de Duurzaamheidsfabriek kunnen bedrijven en jong technisch talent elkaar ontmoeten en ontwikkelen industrie, kennis- en onderwijsinstellingen diverse duurzame toepassingen op het gebied van energie, materiaalontwikkeling en mobiliteit. Heijmans bouwt en ontwikkelt de duurzaamheidsfabriek in Dordrecht.


25

Boring onder Sittardse winkelstraten Heijmans en de gemeente Sittard-Geleen hebben samen de No Dig Award 2012 gewonnen voor de werkzaamheden in het project 'Water in de gracht' te Sittard. In het project is het water terug gebracht in het historische centrum van Sittard, vanaf de Molenbeek naar de historische gracht bij de Begijnenhofwal. Heijmans heeft dit gedaan door allereerst het plaatsen van een grote betonnen afzinkput in een drukke winkelstraat. Vervolgens is met twee gesloten front boringen, waarvan één met een recordlengte, het watertraject, onder de contouren van de oude stadswal gemaakt. Alle facetten die het boren in stedelijk gebied tot een uitdaging maken, waren aanwezig in dit project; lengte van het tracé, kritieke grondomstandigheden en minimale afstanden naar bestaande funderingen. Het project ‘Water in de gracht’ had, als was gekozen voor een open ontgraving, geleid tot grote maatschappelijke overlast. Door toepassing van sleufloze technieken is deze overlast grotendeels achterwege gebleven. Met name de ‘sleufloze verbinding middels boren’ was volgens de jury een geslaagd voorbeeld van nut en noodzaak van sleufloze technieken in stedelijk gebied en daarmee overduidelijk de winnaar van de No Dig Award. Het project toont aan dat sleufloze technieken en een juiste aanpak middels het strategisch plaatsen van perskuipen en toepassen van een technisch complexe slangenbocht in het boortracé onmiskenbaar bijdragen aan het verminderen van hinder en overlast in een complexe binnenstedelijke omgeving.

Greenway LE In 2010 introduceerde Heijmans, samen met Shell ‘Greenway LE’: duurzaam asfalt dat zonder kwaliteitsverlies de milieuvoordelen van een lage productietemperatuur en het hergebruik van oud asfaltgranulaat combineert. Het verhogen van het percentage hergebruik past in het streven van de overheid om de aanleg van wegen te verduurzamen. Bij asfaltonderhoud krijgt bijvoorbeeld de toplaag van bestaande wegen een tweede leven als onderdeel van nieuw asfalt. Doelstelling is om het recyclingpercentage in nieuw wegdek verder omhoog te brengen tot 60% van het totale mengsel. De ontwikkeling van Greenway LE is bovendien een belangrijke technologische doorbraak vanwege de lage productietemperatuur (ongeveer 105 graden in plaats van de conventionele 165). Het energieverbruik bij de productie van Greenway LE is daardoor zo’n 25% lager dan bij die van ‘normaal’ asfalt.

Self healing materialen Self healing materialen zijn materialen die uit zichzelf herstellen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van chemische processen. Zo kunnen bacteriën in beton ‘slapen’. Wanneer het beton scheurt, worden die bacteriën door zuurstof weer wakker. Vervolgens komen ze in contact met voedingsstoffen en hardt hun ontlasting uit. Daardoor vullen de haarscheurtjes zich in het beton. In geval van zelfgenezend asfalt zijn ragfijne staalvezels verwerkt in het asfalt. Als er haarscheurtjes in het wegdek ontstaan, verhitten we het asfalt met behulp van inductiespoelen. Gevolg: het bitumen gaat vloeien, de scheurtjes smelten dicht.

26


Verder in ontwikkeling in 2012: Voegloos viaduct door flexibel beton: Met flexibele beton (ECC), dat in Japan al wordt toegepast, wordt gekeken of het mogelijk om hiermee een voegloos viaduct te bouwen. Het voordeel is dat er geen voegen meer nodig zijn en het asfalt er in een keer overheen kan. AGRAT wegfundering: Alternatieve wegfundering met een secundair materiaal. VVK Centerpen: Momenteel worden conussen ingestort om bekistingen bij elkaar te houden. Na het ontkisten dienen deze conussen afgewerkt te worden. Dit is nodig om corrosie van het staal tegen te gaan. Dit onderzoek kijkt of het mogelijk is om VVK centerpennen te gebruiken. Deze hebben geen last van corrosie.


27

IVH 27.03.2013

PROCESINNOVATIES <

BIM 2012

Systems Engineering LEAN6sigma

<

Materiaal

30


Procesinnovaties BIM Het Bouw Informatie Model heeft al langer geleden zijn intrede gedaan in de bouwsector. BIM-modellen worden nu voornamelijk in de ontwerpfase gebruikt om integraal te ontwerpen; architect, constructeur, installateur werken daarbij gezamenlijk aan één en hetzelfde ontwerp. Die modellen worden steeds informatierijker en zijn ook steeds relevanter voor de uitvoering. Maar de enige manier om informatie uit een BIM-model over te brengen aan de mensen op de bouwplaats, was tot nu toe: terug naar 2D en alles uitprinten op papier. In 2012 wordt op steeds grotere schaal gewerkt met tablets, waardoor het systeem mobiel wordt. Op een tablet kan het volledige 3D model mee naar buiten worden genomen. Voordeel is in ieder geval dat de tablet dagelijks wordt gesynchroniseerd, waardoor de uitvoerder altijd de laatste versies van de tekeningen ter beschikking heeft. Ook heeft hij altijd een complete set bij zich en hoeft hij dus niet bij elke vraag op de bouwplaats terug naar zijn keet om de juiste tekeningen te halen. Van hieruit is het een kleine stap naar het opvragen van informatie rechtstreeks uit het BIM-model.

Systems Engineering Met de opkomst van geïntegreerde contracten, zoals DBFMO contracten, is de noodzaak naar andere organisatievormen groot. Het meer bundelen, efficiënter werken en toch blijvend gebruik maken van kennis in de markt , is de basis van ‘system engineering’. Via deze methode van werken worden grote informatiestromen expliciet en binnen een vooraf gedefineerde structuur vastgelegd. Dit zorgt voor efficiency en reductie van faalkosten. Afgelopen jaar heeft Heijmans met het project Nationaal Militair Museum met deze methodiek gewerkt.

LEAN6sigma Heijmans streeft naar de beste kwaliteit van haar producten en diensten. Om toe te zien op deze kwaliteitsverbetering is het LEAN6sigma-principe binnen de hele organisatie via een programma geïmplementeerd. Het verbeterprogramma moet er uiteindelijk aan bijdragen dat er een continue verbetering binnen processen en projecten wordt doorgevoerd. Dit vergt niet alleen concrete initiatieven, maar ook een cultuur waar dagelijkse verbetering onderdeel van uitmaakt. LEAN6sigma is dus niet alleen gericht op een kostenreductie, maar een aanpak waarin bewustzijn, verandering en feitelijke verbetering gerealiseerd wordt. LEAN6sigma is, vanwege deze kenmerken, geen korte termijn maatregel, maar een aanpak dat op de lange termijn effect sorteert. Als methodiek past LEAN6sigma goed bij een repeterende, producerende en projectgerichte organisatie, zoals Heijmans. Centrale rol in LEAN6sigma is weggelegd voor de DMAIC (Define, Measure, Analyze, Improve en Control) methode. Het is een systematische, gestructureerde en op feiten gebaseerde methodiek. Door middel van onder andere statistiek worden beslissingen op basis van feiten genomen in plaats van op gevoel. De methodiek stelt organisaties daarmee in staat verbeteringen en efficiency te meten, en zo te objectiveren. Het resultaat schept de mogelijkheid om bedrijfsbrede verbeteringen en veranderingen door te voeren, ‘oog’ voor verbetering te ontwikkelen en uiteindelijk kwaliteit te optimaliseren. Dit komt tot uitdrukking in een hogere klanttevredenheid.


31

Sinds de start zijn er ruim 100 projecten gestart. De helft hiervan bevindt zich in de DMAIC-fase. Dit is de eerste stap van een daadwerkelijke verbetering. Zo’n 30 projecten zijn met succes afgerond. Wanneer projecten in de eerste fase niet voldoende bijdragen tot het gestelde doel of de verwachting tot efficiency, dan wordt een project stopgezet, dit geldt voor circa 25 projecten. In de afgelopen 2,5 jaar zijn er 600 Heijmans medewerkers gestart met een LEAN6sigma training/opleiding, waarvan 495 de Yellow Belt training hebben gevolgd, 75 de Green Belt training en 11 personen de Black Belt opleiding. Alle projecten die de afgelopen periode zijn gestart en uitgevoerd hebben betrekking op 5 thema’s. Deze thema’s zijn zo gekozen dat zij optimaal bijdragen aan de verbetering van de kernprocessen van de organisatie. Zo is bijvoorbeeld het thema ‘faalkosten’ een belangrijk inhoudelijk en gedragsgerelateerd issue in de bouwsector, en maakt dus ook onderdeel uit van de verbeteringen.

32


Afkortingen ADR BIM BrainJoint CO2 CUR-richtlijnen dBa DBMFO DMAIC EBIT-Marge ECC EPC IRWES kWh LCC PPS RPAA RTIC SEC WKO ZOAB

Advanced Dry Recovery Bouw Informatie Model Buried Reinforced Asphalt Interlayer Noiseless Joint Koolstofdioxide Civieltechnisch Centrum Uitvoering Research en Regelgeving Absolute schaal voor het meten van geluidssterkte Design Build Maintain Finance Operate Define, Measure, Analyze, Improve en Control Earnings before interest and tax Engineered Cementitious Composite Energie Prestatie Coëfficiënt Integrated Roof Wind Energy System Kilowattuur Life Cycle Costing Publiek Private Samenwerking Regiopolitie Amsterdam-Amstelland Real Time Intelligence Center Smart Energy Collective Warmte-koudeopslag Zeer Open Asfalt Beton


33

Colofon Het innovatieverslag 2012 van Heijmans N.V. is in digitale vorm te vinden op jaarverslagheijmans.nl en als PDF op heijmans.nl. Heijmans produceert drie jaarverslagen: een financieel-, duurzaamheids- en innovatieverslag. Deze drie verslagen vormen samen één geheel. Publicatiedatum: 28 februari 2013 This annual report is also published in the English language. In case of textual contradictions between the Dutch and the English version, the first shall prevail. Illustraties: Doeke van Nuil Realisatie: Digideon

34


Think the unthinkable. Innovatieverslag Heijmans 2012

Recommend Documents