THEMAMIDDAG WMO EN MANTELZORG INHOUD

NIEUWSBRIEF G E N D E R

november 2005 • nummer 3 redactie: Lisette van Zeijl, Hannie de Wilde, Martha Beuckens Eindredactie: Marius Jurgens vormgeving: Marjon Schrama

THEMAMIDDAG WMO EN MANTELZORG ‘Het thema mantelzorg is niet nieuw en ook niet door vrouwenorganisaties op de agenda gezet’ zo opende Martha Beuckens, manager sociaal beleid PJ PARTNERS, de themamiddag over Wet

issn: 1871-1367

INHOUD

Maatschappelijke Ondersteuning en mantelzorg op 4 oktober te Delft. De WMO, zo vervolgde zij, is gericht op zelfredzaamheid van burgers en op het herstellen van deze zelfredzaamheid. In dit nummer gaan we in op de WMO

Iedereen moet meedoen in de samenleving,

WMO kunt u lezen op pagina 3 van deze

en mantelzorg. Op 4 oktober organi-

ook als het gaat om zorg aan de naasten. In

nieuwsbrief.

seerde PJ PARTNERS een themamid-

eerste instantie moet zorg aan elkaar in de naast omgeving opgelost worden (bijvoor-

dag over dit onderwerp. Wat de WMO

De invalshoek van deze themamiddag was

inhoudt, kunt u lezen in een uitge-

prestatieveld 4: ondersteunen van mantel-

breid artikel over deze wet, die vol-

zorgers en vrijwilligers - de informele zorg.

gend jaar (waarschijnlijk 1 juli 2006)

Mantelzorg is overigens iets anders dan vrij-

in

willigerswerk. Mantelzorg overkomt je en vrij-

Tabaksblat was uitgenodigd op het

willigerswerk daar kies je voor. Gemeenten

Netwerk voor Bestuurders om te spre-

moeten de opgedragen klus klaren. Daarbij

ken over de Code Tabaksblat en cor-

kunnen ze ondersteund worden door experti-

porate governance. Verder in dit num-

werking

zal

treden.

Morris

secentra zoals PJ PARTNERS.

mer: informatie over

PJ PARTNERS heeft expertise

de slotbijeenkomst

op het gebied van methodiek-

grijs verzuim,

ontwikkeling, beleidsadvisering

Haags vrouwenpar-

en procesbegeleiding.

lement en de cursus

beeld mantelzorg), daarna kan een beroep

Coby Lammers deelde haar

computervaardighe-

op de gemeente gedaan worden voor onder-

ervaring als mantelzorger met

den. Het december-

steuning. De WMO is niet zozeer een zorg-

de zaal. ‘Mantelzorger worden

wet, maar vooral een wet die gemeenten de

sluipt je leven in,’ zei ze. De partner van Coby

verantwoordelijkheid geeft om ervoor te zor-

was chronisch ziek en langzaamaan nam de

gen dat iedereen actief kan deelnemen aan

zorg voor haar partner een steeds grotere

de samenleving, ook mensen die dat op

plaats in. Door haar hobby’s en met hulp van

eigen kracht niet kunnen. Door de WMO krij-

vriendinnen heeft ze het volgehouden. Ze wil

gen

iedereen erop attent maken om hulp te zoe-

gemeenten

veel

nieuwe

taken.

Gemeenten moeten een vierjaarlijks plan voor

maatschappelijke

ondersteuning

maken en op 9 prestatievelden hun doelstellingen formuleren. Een uitgebreid artikel over

het

nummer bevat informatie over Vrouw en politiek. Lisette van Zeijl

ken om uitholling van jezelf te voorkomen. Zij

panel bestond naast Ellis van

adviseert om opvang bij de thuiszorg te rege-

de Meulen en Coby Lammers

len, met lotgenoten te praten en af en toe een

uit Cilia Meer-man-van Benthem

verwendag te nemen.

en drs. Margit van der Steen. Cilia Meerman-van Benthem is

Ellis van de Meulen, hoofd afdeling Regionale

gemeenteraadslid voor het CDA

Ondersteuning LOT/X-zorg, gaf aan dat LOT de

in Hellevoetsluis en voorzitter

ervaringen van mensen als Coby gebruikt ter

van de raadscommissie Samen-

informatie naar andere mantelzorgers. LOT,

levingszaken

Vereniging van mantelzorgers is gefuseerd met

betrokken bij de WMO. Margit

Xzorg,

200

van der Steen is van Aetas, een advies- en

een

vereniging

Steunpunten

van

Mantelzorg,

bijna

en

daardoor

Vrijwillige

onderzoeksbureau voor maatschappelijke

Thuiszorgorganisaties en Buddyprojecten ver-

vraagstukken rond leeftijd, sekse en diversiteit.

spreid over Nederland. De Xzorg-lidorganisaties

Margit is als adviseur betrokken bij het project

bieden praktische en emotionele steun. Steun

Gezonde Balans Werk en Privé.Dit project richt

aan mensen die langdurig voor een ziek of

zich nu op grijs (verborgen) verzuim. In 2006

gehandicapt kind, een ouder of partner zorgen

zullen de activiteiten gericht zijn op een gezon-

en mantelzorger zijn. De term mantelzorg werd

de balans tussen werk en privé en het verlenen

ook gebruikt door prof.dr. J.C.M. Hattinga

van mantelzorg.

Verschure. Hij gebruikte deze term als een

Aan de hand van de onderstaande stellingen

derde vorm van zorgverlening, naast professio-

volgde een levendige discussie tussen de zaal

nele zorg en zelfzorg. Mantelzorg is een warme

en het panel:

mantel van zorg en liefde om je heen.

• de gevolgen van de WMO worden afgewen-

De positie van de mantelzorger is anders dan de vrijwilligerszorg. Vrijwilligerszorg kan dien-

teld op vrouwen • vrouwen worden gemangeld tussen meer

sten aanbieden, de mantelzorger heeft geen

werken en de noodzaak mantelzorg te ver-

keuze. Vrijwilligerszorg en mantelzorg worden

richten

vaak onterecht op één hoop geveegd, maar ze kunnen elkaar zeker wel versterken en onder-

• mantelzorgers moeten vrijgesteld worden van sollicitatieplicht

steunen. Ellis beaamt dat de positie van man-

• WMO is meer dan zorg alleen.

telzorgers kwetsbaar is en dat ze vaak overbe-

Een van de vragen was: zijn er tips voor man-

last zijn. Veel Nederlanders verzorgen langdu-

telzorgers om de belasting aan te kunnen. Ver-

rig een familielid, partner of buur. Zij doen dat

schillende websites zijn hierover te raadplegen:

naast hun vaste baan en dat is een zware

www.mantelzorg.nl

belasting. Om overbelasting te voorkomen kan

www.mantelzorgmakelaar.nl

de mantelzorgmakelaar (bureau TAPS) taken

www.itsyourlife.nl

uit handen nemen. Naast de groep werkende mantelzorgers is er

Het was een leerzame en interessante thema-

ook een groep jonge mantelzorgers, die naast

middag. Martha bedankte het panel en adivi-

hun opleiding een ouder verzorgen. Om deze

seerde de ca. 40 aanwezigen om nu acties rich-

groep zichtbaar te maken is er o.a. lesmateriaal

ting de politiek op gang te zetten. Ga naar ver-

beschikbaar voor scholen en is er een website

gaderingen toe en laat je stem horen!

van en voor jonge mantelzorgers. Na de pauze volgde een paneldiscussie. Het

Lisette van Zeijl

Nieuwsbrief Gender • 3

WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING

zelfstandig blijven wonen en zelf richting geven aan hun leven. Om dat te kunnen blijven doen is ook zorg van buren, partner en kinderen

De samenleving is dynamisch.

nodig.

Alles wat blijft is verandering.

Een derde ontwikkeling is dat mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke han-

Ten aanzien van zorg en welzijn kunnen een

dicap in staat moeten worden gesteld zelfstan-

aantal langetermijnontwikkelingen worden

dig te kunnen wonen, werken, leren en hun

waargenomen. De eerste is dat de kosten van

vrije tijd naar eigen inzicht te kunnen doorbren-

de gezondheidszorg in Nederland de laatste

gen. Zorg van anderen is hierbij vaak onmis-

jaren sterk gestegen zijn. Het is de verwachting

baar.

dat deze kosten nog verder zullen stijgen.

Verder verandert het denken over de ideale

Deels komt dit door de vergrijzing: we worden

samenleving: het beeld van de verzorgings-

met z'n allen ouder en er komen steeds meer

staat maakt plaats voor dat van de civil society:

ouderen van hoge leeftijd. Deze in omvang toe-

een samenleving waarin burgers zelf verant-

nemende groep heeft vroeger of later zorg

woordelijk zijn voor hun eigen welzijn en voor

nodig. Voor een ander deel is de stijging van de

dat van hun medemens, in plaats van de over-

kosten voor gezondheidszorg te wijten aan ont-

heid.

wikkelingen in de medische wetenschap en technologie die steeds meer geld vragen. Door

MEEDOEN

deze twee oorzaken dreigt de zorg onbetaal-

Tegen de hiervoor geschetste achtergrond is de

baar te worden.

nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning

Een tweede langetermijntrend is de vermaat-

(WMO) ontwikkeld.

schappelijking van de zorg. De zorg in zieken-

De WMO geeft de gemeenten de verantwoor-

huizen verandert, mensen verblijven steeds

delijkheid om ervoor te zorgen dat iedereen

korter in een ziekenhuis en komen eerder naar

actief kan deelnemen aan de samenleving, ook

huis. Verwacht wordt dat er dan thuiszorg aan-

burgers die dat op eigen kracht (even) niet kun-

wezig is. Verder willen ouderen zo lang mogelijk

nen. De meest korte samenvatting van de WMO is MEEDOEN. De WMO is gericht op zelfredzaamheid van burgers en op het herstellen van deze zelfredzaamheid. De WMO wil de sociale structuur bieden die nodig is om de participatie van burgers vorm te geven. Een sociale structuur waarin maatschappelijke samenhang en eigen verantwoordelijkheid trefwoorden zijn. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning vervangt de Welzijnswet, de Wet Voorzieningen gehandicapten en delen van de AWBZ (o.a. huishoudelijke verzorging, wonen en vervoer). Aanvankelijk zou de WMO per 1 januari 2006 worden ingevoerd, maar deze ingangsdatum is intussen verschoven naar 1 juli 2006. De

4 • Nieuwsbrief Gender

behandeling in de Tweede Kamer vindt plaats

van het zelfstandig functioneren van men-

in november. Mogelijkerwijs vinden er naar

sen met een beperking of een chronisch

aanleiding van de parlementaire behandeling

psychisch probleem of een psychosociaal

nog veranderingen in het wetsontwerp plaats.

probleem.

Als eerste worden enkele AWBZ-taken, waaron-

6. Het verlenen van voorzieningen aan men-

der de huishoudelijke verzorging, overgeheveld

sen met een beperking of een chronisch

naar gemeenten. Hierdoor kan de indruk ont-

psychisch probleem of een psychosociaal

staan dat de WMO vooral een zorgwet is, maar

probleem ten behoeve van het behoud van

niets is minder waar. De WMO is meer dan zorg

hun zelfstandig functioneren of hun deel-

alleen. Ook welzijn: ontmoeting, dagbesteding,

name aan het maatschappelijk verkeer.

vrijwilligerswerk, jeugdwerk en opvoedings-

7. Maatschappelijke opvang, advies en steun-

ondersteuning In de WMO vindt een ontschot-

punten huiselijk geweld.

ting van de terreinen van zorg en welzijn plaats,

8. Openbare geestelijke gezondheidszorg.

waardoor beide terreinen veel meer met elkaar

9. Ambulante verslavingszorg.

te maken krijgen en nieuwe samenwerkingspartners in beeld komen.

Een gemeente moet in het plan aangeven wat zij doet op een prestatieveld en waarom op een

NIEUWE TAKEN GEMEENTEN

prestatieveld eventueel niets wordt gedaan.

Gemeenten krijgen in de WMO veel en nieuwe

Een gemeente is vrij om te bepalen wat ze wil

taken. Zo moeten ze een vierjaarlijks plan

gaan doen en in welke omvang. Op basis van

maken voor maatschappelijke ondersteuning

het plan wordt verantwoordelijkheid afgelegd

in samenwerking met cliënten. Gemeenten

aan de gemeenteraad en aan cliënten. De

moeten op negen prestatievelden hun doelstel-

gemeente moet de uitvoering van het plan bij

lingen formuleren. Voor een deel zijn dit terrei-

instellingen leggen, dit kan via subsidie of via

nen waarop gemeenten al beleid ontwikkelen

contracten. Er kan openbaar of onderhands

(samenhang in de buurt, preventief jeugdbe-

aanbesteed worden, afhankelijk van de totale

leid, vrijwilligerswerk), maar voor een deel zijn

omvang van het pakket.

OPROEP 5VO IN HET KADER VAN WMO De nieuwe Wet op de

het ook nieuwe taken, met name in de zorg

M a a t s c h a p p e l i j ke

(huishoudelijke hulp, openbare geestelijke

PJ PARTNERS EN DE WMO

Ondersteuning (WMO)

gezondheidszorg, ondersteuning mantelzorg).

PJ PARTNERS kan welzijnsinstellingen en

baart de samenwer-

gemeenten ondersteunen bij de invoering van

kende vrouwenorgani-

Deze prestatievelden zijn:

de WMO.

saties op een aantal

1. Het bevorderen van sociale samenhang en

PJ PARTNERS werkt daarin ook samen met

punten

leefbaarheid in dorpen, buurten en wijken.

andere steunfunctie-instellingen in Zuid-

Daarom

Holland.

JSO,

(NBvP, Vrouwen van

jeugdigen met problemen met het opgroei-

Stichting Jeugd en Jongerenwerk Midden-

Nu, ZijActief, NVVH

en en ondersteuning van ouders met pro-

Holland,

en

Vrouwennetwerk,

blemen met opvoeden.

Meander. Dit najaar nog verschijnt er een

Passage en KVG) alle

gemeenschappelijke folder.

afdelingen

2. Op preventie gerichte ondersteuning van

3. Het geven van info en advies en cliënt-

Zoals

Tympaan

Sportraad,

NSI,

Instituut, Stimulans

ondersteuning.

zorgen. roept

op

5VO

om

gezamenlijk een brief

PJ PARTNERS biedt op de prestatievelden soci-

aan hun gemeente te

ale samenhang en leefbaarheid (1), jeugd (2),

sturen. De brief is te

5. Het bevorderen van de deelname aan het

en vrijwilligerswerk en mantelzorg (4) onder-

vinden op www.platte-

maatschappelijk verkeer en het bevorderen

steuning, terwijl wij u door de samenwerking

landsvrouwen.net

4. Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers.


met andere steunfunctie-instellingen ook op

• trainingen, cursussen, intervisie , coaching

de overige prestatievelden van dienst kunnen

• informatie verschaffen via handleidingen

zijn.

• evaluerend beleidsonderzoek met verbeter-

PJ PARTNERS biedt de volgende specifieke

punten vervolgtraject.

diensten aan: • ondersteuning in ontwikkelen van een beleidsvisie

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de contactpersoon WMO: Jos Kafoe

• beleidsnotitie opstellen

Martha Beuckens

• presenteren van goede voorbeelden

manager sociaal beleid

• ontwikkelen van plan van aanpak • advisering bij de invoering

Samen met de MO groep, ROAM, IVO en JSO organi-

• partijen bij elkaar brengen

seert PJ PARTNERS in verschillende regio’s in Zuid-

• ondersteuning bij participatie van burgers

Holland een bijeenkomst over de WMO invoering voor

• netwerkvorming en signalering

directeuren en leidinggevenden van welzijnsinstellin-

• procesbewaking

gen. Op 30 november a.s. in Den Haag en op 1 december a.s. voor de regio Hoeksche Waard, Goeree Overflakkee en Voorne Putten Roozenburg. Betrokkenen krijgen hierover binnenkort automatisch bericht. Kijk op onze site voor meer informatie.

SLOTBIJEENKOMST: GRIJS VERZUIM Het project Gezonde Balans Werk en Privé orga-

in hoeverre de werkgever mag ingrijpen in de

niseert een slotbijeenkomst over grijs verzuim.

privé-sfeer van de werknemer. Die discussie is

Deze slotbijeenkomst vindt plaats op woensdag-

in 2005 op diverse manieren gevoerd.

middag 23 november in het Provinciehuis te

Allereerst gebeurde dat via de website

Den Haag (de Uiterwaarden zaal).

www.gezondebalanswerkenprive.nl: op deze site is vanuit verschillende kanten gereageerd

De resultaten en uitkomsten van de discussies

op pittige stellingen en lastige dilemma’s over

die in 2005 werden gevoerd over grijs verzuim

grijs verzuim en de balans tussen werk en

worden bij deze gelegenheid in een brochure

privé.

gepresenteerd. Het eerste exemplaar wordt aangeboden aan mevrouw L. Huizen, gedepu-

Daarnaast werd de discussie gevoerd in work-

teerde Samenleving van de provincie Zuid-

shops voor werkgevers én werknemers in de

Holland. Over deze resultaten vindt een debat

zorg. Tijdens die bijeenkomsten werd in een

plaats onder de titel ‘wie heeft de Gouden Tip’.

vertrouwelijke setting gesproken over grijs (verborgen) verzuim en de dilemma’s rond werk en

De discussies die in 2004 zijn gevoerd, leerden

privé: hoe ver mag de werkgever ingrijpen in de

het project Gezonde Balans Werk en Privé dat

privé-sfeer?

er behoefte is aan verdere discussie over grijs

Informatie: Joke Broekhuis [email protected]

verzuim en de hiermee samenhangende vraag

Aanmelding: Lisette van Zeijl [email protected]

BIJEENKOMST NETWERK VOOR BESTUURDERS OP 21 SEPTEMBER 2005 MET MORRIS TABAKSBLAT Eén keer per jaar komen de leden van het

bedrijfsschandaal zou plaatsvinden.

Netwerk voor Bestuurders bij elkaar. Dit keer was Mr. M. Tabaksblat uitgenodigd om te spre-

OLD BOYS NETWORK

ken over de Code Tabaksblat en corporate

Toch kreeg Nederland ook zijn schandalen:

governance. Morris Tabaksblat’s podium is

Ahold,

gewoonlijk het internationale bedrijfsleven en

Worldonline. Een kleine gesloten groep men-

de politiek, maar voor het netwerk van PJ PART-

sen, ook wel het Old boys network genoemd,

NERS maakte hij graag een uitzondering.

beheerde te veel commissariaten. Soms wel

Hieronder een samenvatting.

vijftien per persoon. De macht van zo’n 85%

Shell

met

verdwenen

olievaten,

van de beursgenoteerde ondernemingen zat

CORPORATE GOVERNANCE

geconcentreerd bij één groep. Daarom is er in

De term corporate governance slaat op de

2003 onder leiding van Mr.Tabaksblat een

manier waarop invulling gegeven wordt aan het

gedragscode ontwikkeld, de zogenoemde Code

bestuur van een onderneming en de wijze

Tabaksblat. In de Code ligt o.a. vast dat iemand

waarop daar verantwoording over wordt afge-

niet meer dan vijf commissariaten mag heb-

legd.Toen ons in Nederland berichten bereikten

ben, waarvan hooguit in één een voorzitter-

dat het Amerikaanse bedrijfsleven werd opge-

schap.

schrikt door grote schandalen en verduistering van gelden, dachten we dat zoiets alleen maar

FRESH GIRLS NETWORK

in Amerika kon voorkomen. In onze wetgeving

PJ PARTNERS maakt zich al tien jaar sterk voor

zitten echter gaten en het bedrijfsleven heeft

het werven van vrouwen (en allochtone man-

grote ruimte om zelf te bepalen wat het wil.

nen) voor bestuurlijke, toezichthoudende func-

Oud-Aegon bestuurder Jaap Peters formuleer-

ties. Het resultaat is een indrukwekkende lijst

de indertijd veertig aanbevelingen om te voor-

van vrouwelijke bestuurders die actief partici-

komen dat in Nederland een omvangrijk

peren in besturen van grotere maatschappelijke organisaties zoals ziekenhuizen, waterschappen, cliëntenraden, bewonersraden en last but not least in de politiek. Tijdens de bijeenkomst is lachend gesuggereerd dat de tegenhanger van het Old boys network het fresh girls network is. De bijeenkomst werd goed bezocht. De leden van het Netwerk voor Bestuurders toonden grote interesse om hun ervaringen te toetsen aan de ideeën van de heer Tabaksblat. Na de lezing zijn nog vele vragen op hem afgevuurd. Hannie de Wilde

6 • Nieuwsbrief Gender


DISCUSSIEBIJEENKOMST: ‘MEEBESLISSEN IS MEETELLEN’ Haagse vrouwen nemen hun plek in de Raadszaal Voor dinsdag 15 november 2005 nodigde Importante alle Haagse vrouwen uit aanwezig te zijn in de Raadszaal van het gemeentehuis van Den Haag. Op die dag ging het Haags Vrouwenparlement de discussie aan met de lokale politiek.

De emancipatie van vrouwen is voltooid, zo is een veelgehoorde uitspraak. Helaas, de realiteit laat anders zien. In het voorjaar van 2006 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Politieke partijen zijn nu dan ook al druk bezig met het schrijven van hun verkiezingsprogramma's. Ook in Den Haag. Geen enkele partij echter lijkt de belangen van vrouwen apart op de agenda te hebben staan. Van de 469.568 inwoners van Den Haag is 51 procent vrouw. Naar de stem van deze helft van de kiezers wordt niet (goed) geluisterd. Importante schreef samen met vrouwen uit alle delen van Den Haag het Alternatief Haags Vrouwen Verkiezingsprogramma: een uitnodiging aan alle politieke partijen om te luisteren naar de wensen en prioriteiten van de Haagse vrouwen. Het Haags Vrouwenparlement is in het leven geroepen om de lokale partijen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid als vertegenwoordigers van deze burgers. Wij eisen serieuze aandacht op voor dat wat er leeft bij vrouwen in de stad en de actiepunten uit het Alternatief Haags Vrouwen Verkiezingspro-gramma. Daar moet naar geluisterd worden. Informatie: www.importante.nl

CURSUS COMPUTERVAARDIGHEDEN VOOR BESTUREN In de afgelopen jaren heeft een groot aantal

In december 2005-januari 2006 organiseert

bestuursleden van vrouwenorganisaties met

PJ PARTNERS nogmaals twee van dergelijke

succes

cursussen, welke zullen worden gegeven door

gevolgd.

de

cursus

computervaardigheden

Computeradviesbureau Ria van Wijngaardenvan Harten in Giessenburg. Dit is overigens de laatste mogelijkheid om een cursus computervaardigheden te volgen. Er is namelijk geen subsidie meer voor beschikbaar. Ook stopt het bureau van Ria van Wijngaarden per 1 april 2006 met zijn activiteiten. Om de cursussen af te stemmen op de behoefte, willen wij graag weten welke cursus er bovenaan uw verlanglijstje staat. Reacties voor 1 december 2005 naar: Lisette van Zeijl, 010-4362166 of e-mail [email protected]

AGENDA

10 DECEMBER, DELFT Cursusdag Instromers in de Politiek

22 NOVEMBER, HARDINXVELD-GIESSENDAM Vervolgbijeenkomst Levensloop

17 DECEMBER, DELFT

Aanmelding en informatie: www.pjpartners.nl

Cursusdag Doorstromers in de Politiek

23 NOVEMBER, PROVINCIEHUIS DEN HAAG

DECEMBER 2005 – JANUARI 2006

Slotbijeenkomst 2005 Grijs Verzuim

Cursus computervaardigheden



30 NOVEMBER, PROVINCIEHUIS DEN HAAG Conferentie: Sociale participatie en integratie Aanmelding en informatie: www.nsi-zh.nl

SERVICEPUNT VRIJWILLIGERSWERK Z-H

30 NOVEMBER, DEN HAAG

E-NIEUWSBRIEF NUMMER 8

Informatiebijeenkomst WMO.

Deze nieuwsbrief (nummer 3 van 2005) van

Informatie: Jos Kafoe

het Servicepunt Vrijwilligerswerk Zuid-Holland

in Zuid-Holland

is beschikbaar.

1 DECEMBER, HOEKSCHE WAARD

In dit nummer wordt aandacht besteed aan:

Informatiebijeenkomst WMO.

• Lancering NSI-dossier 'vrijwillige inzet en

Informatie: Jos Kafoe

participatie' • 9 en 10 december: Nederland maatschap-

7 DECEMBER, LEIDEN Workshopavond:

Vrijwillig

pelijk betrokken hogerop,

ROC

Leiden.

• relevante sites over WMO-kernthema 'vrijwilligersbeleid en mantelzorg'


• bestuursaansprakelijkheid. De elektronische nieuwsbrief kan bekeken en gedownload worden op: www.pjpartners.nl

Thurledeweg 95

• adviseert en ondersteunt professionele instellingen, vrijwilligersorganisaties

Postbus 11117

en gemeenten in Zuid-Holland op het brede terrein van jeugdbeleid,

3004 EC Rotterdam Tel: (010) 4362166 Fax: (010) 4366357 E-mail: [email protected] www.pjpartners.nl

gendervraagstukken, diversiteit, sociaal beleid en cultuur • is gespecialiseerd in de integrale aanpak van maatschappelijke vraagstukken op lokaal en provinciaal niveau • biedt diensten aan in de vorm van procesbegeleiding, advisering, training, projectontwikkeling, onderzoek en informatieverstrekking.


THEMAMIDDAG WMO EN MANTELZORG INHOUD

Recommend Documents