Themamiddag SER-advies Toekomstvisie
27 februari 2015
Welkom Kick van der Pol voorzitter Pensioenfederatie
SER Advies Toekomst Pensioenen Kees Goudswaard
Themamiddag, Den Haag, 27 februari 2015 Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie
Leiden University. The university to discover.
Adviesvraag kabinet • hoe kijkt de SER aan tegen de toekomst van de aanvullende pensioenen en de transitiepaden die daarvoor nodig zijn? • specifiek wordt visie gevraagd op de volgende thema's: collectiviteit, keuzevrijheid en maatwerk risicodeling en / of herverdeling vermogensopbouw voor pensioen, wonen en zorg
Leiden University. The university to discover.
Sterke punten stelsel • collectiviteit en risicodeling
• maar: welvaartswinst collectieve risicodeling is wel minder geworden (Netspar Brief 1) • Nederland scoort nog goed op toereikendheid pensioenen • maar: er zijn wel grote verschillen in pensioenopbouw (Netspar Brief 2) • relatief lage uitvoeringskosten
Leiden University. The university to discover.
Zwakke punten stelsel 1 • nominale pensioentoezeggingen leveren geen koop-krachtbestendig pensioen op • gedaald vertrouwen als gevolg van (indexatie)kortingen
• ondoorzichtige en soms moeilijk te rechtvaardigen herverdeling • weinig transparantie
Leiden University. The university to discover.
Zwakke punten stelsel 2 • onvoldoende aansluiting bij ontwikkelingen op de arbeidsmarkt • weinig ruimte voor maatwerk en keuzevrijheid • pro cyclische economische effecten (grote rente-gevoeligheid)
Leiden University. The university to discover.
Toetsingscriteria scenario's • pensioenresultaat (toereikendheid) • aansluiting op maatschappelijke trends (transparantie, mogelijkheden tot maatwerk / keuzevrijheid, aansluiting op arbeidsmarkt, evenwicht tussen generaties) • economische effecten
• transitie (hoe kom je bij het eindbeeld)
Leiden University. The university to discover.
Vier varianten 1. Uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw; twee subvarianten: a. nominaal b. voorwaardelijk / gericht op geïndexeerd pensioen
2. Nationale pensioenregeling
uitkeringsregeling voor alle werkenden doorsneesystematiek blijft bestaan
Leiden University. The university to discover.
Vier varianten 3. Persoonlijk pensioenvermogen met vrijwillige risicodeling persoonlijke kapitaalsopbouw risicodeling zeer beperkt maximale keuzevrijheid / flexibiliteit 4. Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling persoonlijke kapitaalsopbouw verplichte deling langlevenrisico collectieve risicodeling met verschillende opties, biometrisch, beleggingsrisico's met bestaande generaties, idem met toekomstige generaties
Leiden University. The university to discover.
Beoordeling variant 4 • scoort goed op toereikendheid, aansluiting maatschappelijke trends, economische effecten • scoort slecht op transitie; dubbele transitie: overstappen op degressieve opbouw overstappen van uitkeringsovereenkomst op persoonlijke kapitaalsopbouw • conclusie: 'interessant, maar onbekend'
Leiden University. The university to discover.
Keuzevrijheid • diverse onderzoeken: meerderheid mensen willen meer keuzevrijheid • in beginsel welvaartsverhogend en kan betrokkenheid met pensioen vergroten
• maar: van bestaande keuzemogelijkheden wordt niet veel gebruik gemaakt • en de vraag is of mensen in staat zijn verantwoorde pensioenkeuzes te maken; in ieder geval goede keuze-architectuur noodzakelijk (standaardkeuzes)
Leiden University. The university to discover.
Uitruilen • meer keuzevrijheid beperkt risicodeling, geeft hogere uitvoeringskosten en kan ten koste gaan van toereikendheid pensioen • de SER is daarom enigszins terughoudend als het gaat om meer keuzevrijheid • dat ligt anders bij maatwerk, zoals bijv risicoprofiel meer afstemmen op leeftijd; hier geen uitruil met risicodeling en toereikendheid
Leiden University. The university to discover.
Pensioen, wonen en zorg • betere verbindingen kunnen voordelen bieden (meer integrale benadering van pensioen)
• nadere doordenking is nodig, want het wordt al snel erg ingewikkeld en ook hier zijn uitruilen met risicodeling en toereikendheid aan de orde • voorbeeld: deel pensioen als lump sum opnemen tbv aanpassen eigen woning uitruil met delen langleven-risico; gevaar van later een groter beroep op publieke middelen
Leiden University. The university to discover.
ZZP en pensioen • zelfstandigen hebben relatief vaak een ontoereikend pensioen • zzp'ers vormen zeer heterogene groep: een deel kan en wil zelf voor pensioen zorgen, voor ander deel is dat moeilijk • meer inzicht in pensioenpositie onderscheiden groepen nodig • advies schetst al wel diverse mogelijkheden om pensioen zzp'ers te verbeteren, maar maakt in dit stadium nog geen keuze
Leiden University. The university to discover.
Verkenning variant 4 • overgangsprobleem 1: kan er een evenwichtig transitiepad voor afschaffen doorsneesystematiek worden gekozen, dat ook jurisch houdbaar is? • overgangsprobleem 2: kunnen oude en nieuwe rechten bij elkaar worden gehouden? • de mogelijkheid om risico's tussen generaties te blijven delen • de vorm van verplichtstelling die passend is bij de mate van risicodeling die sociale partners afspreken
Leiden University. The university to discover.
WORDT VERVOLGD
Leiden University. The university to discover.
Reactie op SER advies:
Persoonlijke Pensioen met Risicodeling (PPR) Theo Nijman Tilburg University 27 februari 2015
Inleiding • SER analyseert vier varianten voor pensioenstelsel van toekomst • Analyse SER gedegen; argumentatie herkenbaar • Afscheid doorsneesystematiek via introductie NDC ontbreekt • Heldere eigendomsrechten en aanpassingsregel (publiek PPR)
• Over vierde variant wordt o.a. gezegd: • “Kan een interessante maar nog onbekende variant zijn voor de toekomst. De raad gaat de nadere invulling en de vraag hoe daar eventueel te komen verder verkennen” • Kern deze presentatie: werking van die vierde variant (“PPR”)
19
Opzet presentatie • • • •
Wat zijn bezwaren van nieuwe FTK contract ? Wat probeert PPR voorstel te bereiken ? Hoe werkt een PPR ? Welke verschillen t.o.v. nieuwe FTK uitkeringsovereenkomsten ? • Transparantie en daarmee herstel van vertrouwen • Angel uit de rekenrentediscussies • Maatwerk en flexibiliteit • Ouderen lopen niet langer renterisico‟s in belang van jongeren • Vereenvoudigt flexibele inleg (b.v. zzp-ers) en opname (b.v. aanpassingen aan eigen huis)
• Transitievragen
20
Pensioenproblemen nu • Lange tijd niet indexeren in nieuw FTK • Grote gevoeligheid nominale rente • Ouderen dragen renterisico van jongeren • Destabiliserende macroeconomische effecten • Complexiteit, onduidelijke relatie inleg en uitkering en ad hoc aanpassingen regelgeving eroderen vertrouwen • Ingebouwde conflicten jongeren en ouderen • Beleggingsspagaat: tegenstelling ouderen en jongeren • Risicosegmentatie net als segmentatie in communicatie • Verdeling collectieve vermogen: rekenrente discussie • Overheid schrijft pensioenproduct in FTK gedetailleerd voor • Uit angst voor intergenerationele strijd over indexatie en korting. Nauwelijks keuzeruimte fondsbestuur 21
PPR combineert collectief .. • Collectief beleggen • Expertise • Toegang tot andere asset classes • Lage kosten • Risico‟s delen die op financiële markten niet gedeeld kunnen worden • Langlevenrisico (micro en macro) • Eventueel: delen beleggingsrisico met nieuwe opbouw • Fondsbestuur bepaalt keuzemenu deelnemers • Verplichte deelname aan collectief (+ inleg, +verzekeringssolidariteit) • Levenslange uitkering, uitruil partnerpensioen,… • Keuze ingangsdatum, hoog-laag … • Hooguit zeer beperkte vrijheid beleggingsbeleid • Inzetten pensioen voor aanpassen eigen woning, zorg, arbeidsongeschiktheid.. • Discretie pensioenfondsbestuur tbv macroeconomische dynamiek 22
..met individueel • Persoonlijke PensioenRekening behoudt gewenste collectieve elementen en voegt toe • Vertrouwen door eenvoud en transparantie • Helder eigendomsrecht en angel uit rekenrente discussie • Maatwerk door risicosegmentatie
• PPR betekent NIET “dat mensen in de toekomst hun eigen pensioen moeten regelen door zelf te beleggen” (KNVG/NVOG)
23
Persoonlijke Pensioen met Risicodeling
Persoonlijk Pensioen met Risicodeling • Persoonlijk: • Specificeert de waarde die voor jou is opgebouwd • Transparant waardoor jouw waarde verandert • Maatwerk in risicobeheer • Pensioen: • Levenslange uitkering • Betaalbaar omdat bij overlijden niet vervalt aan nabestaanden • Blijf primair communiceren in termen inkomen • Risicodeling: • Langleven risico individu • Stijging levenverwachting • Eventueel ook intergenerationeel etc.
25
Persoonlijk Pensioen met Risicodeling (PPR) Financiëel rendement
Biometrisch rendement
Individueel vermogen uit vorige periode
Resultaat onderlinge solidariteitsafspraken
Individueel vermogen voor volgende periode
Inleg
Uitbetaling 26
Toelichting overlevingsrendement. Situatie voor overlijden
27
Toelichting overlevingsrendement. Situatie na overlijden Voor overlijden Na overlijden
5 * 4 muntjes; 4 * 5 muntjes;
28
29
Ontvlechten functies pensioenen
Ontvlecht wirwar van functies en maak “knoppen” die fondsbestuur en/of individu kunnen instellen
30
Nieuwe combinaties: pensioeninnovatie Education
Working
Retired
31
Het projectierendement in PPR • PPR kent geen collectieve dekkingsgraad • Aanpassing rekenrente verschuift geen waarde tussen deelnemers • Wel is er een projectierendement: • Kies dit rendement zo dat levenslange uitkering duurzaam is • Fondsbestuur kiest projectierendement • Nominale versus reële ambitie • Overheid stelt randvoorwaarden • Koester levenslange karakter
32
Rekenrente in uitkeringsregelingen en PPR • Rekenrente in uitkeringsregelingen heeft twee rollen: • Waardering van aanspraken (inclusief intergenerationele verdeling) • Snelheid waarmee uitgekeerd wordt • Aanpassing rekenrente en indexatieregels verschuift waarde tussen generaties • Private pensioenen gepolitiseerd • Overheid schrijft uitkeringsregelingen gedetailleerd voor • PPR ontvlecht: projectierente alleen tweede rol • Ander projectierendement (“rekenrente”) verschuift waarde van individu in tijd maar verschuift geen waarde tussen individuen • Kern argument tegenstanders macrostabiele projectierente van tafel
33
Voordelen PPR • Bevordert transparantie en vertrouwen • Heldere link inleg, beleggingsrendement en uitkering • Vereenvoudigt waardeoverdracht • Geen externe effecten collectieve of individuele keuzes • Pensioen wordt weer privaat
• Flexibiliteit en maatwerk • Meer maatwerk en discretie in beleggingsprofiel • Welk renterisico afdekken (hoe reëel is het contract)? • Meer collectieve discretie in solidariteitsafspraken • Verschillende vormen PPR: meer of minder risicodeling • Hoe delen macro langlevenrisico? • Delen schokken met toekomstige opbouw? 34
Beoordeling varianten SER
• Transitievragen van groot belang … 35
Transitievragen • In deze presentatie niet stil gestaan bij doorsneesystematiek • Ook complicatie voor SER varianten I en III • SER rapport weinig aandacht aan veelbelovende NDC variant • Ontvlecht publieke (omslag, IGR, zzp) en private verantwoordelijkheden • Als gekozen wordt voor PPR is er nog een transitievraag aan de orde • Omzetten van rechten of oude rechten in apart system • Benut regels FTK om oude rechten te waarderen
• Zie ook www.netspar.nl (met name rapport projectgroep 18 december 2014)
36
Hoe verder ? • Hoofdlijnennotitie SZW toegezegd voor mei 2015 • PPR sluit goed aan bij vijf rode draden uit Pensioendialoog • PPR direct beschikbaar voor verbeteren uitkeringsfase premieregelingen (hoofdlijnennotitie december 2014) • Nadere verkenning in komende maanden • Meerwaarde PPR over uitkeringsregelingen kwantificeren • PPR met uitgebreide risicodeling • Transitievragen naar PPR voor uitkeringsovereenkomsten • NDC variant: niet nog meer sparen (vgl. DNB)
37
Mission Netspar contributes to the ongoing improvement of financing opportunities for the „old age‟ of Dutch and European citizens through network development, formulating and executing scientific research and knowledge transfer programs.
PPR en Rode draden 1 en 2 Pensioendialoog • Maak de pensioenen transparanter en beter uitlegbaar • In PPR is er heel directe link tussen inleg, vermogen en uitkering • Solidariteit transparant
•
Veranderende arbeidsmarkt vereist hervorming pensioenstelsel • Overdraagbaar, persoonlijk vermogen (gekoppeld aan individu) • Flexibele inleg mogelijk door heldere waarde (zzp) • Indien gewenst vermogen inzetbaar persoonlijke omstandigheden en bedrijf (zzp)
39
PPR en Rode draden 3 en 4 Pensioendialoog • Roep om meer aansluiting bij individuele behoeftes • Deelnemers verschillende omstandigheden en voorkeuren • Deelnemers kunnen veel keuzes niet overzien • Fondsbestuur kiest welk keuzemenu beschikbaar is voor deelnemers en kiest standaardoptie • Keuzes moeten niet ten koste kunnen gaan van anderen • Solidair, maar hoe en met wie … • Verzekeringssolidariteit wezenlijk • Levenslange uitkering van belang voor individu en overheid • Verplichtstelling moet kunnen blijven, ook zonder doorsneesystematiek • Maatwerk (≠ keuze!) waar het kan, blijf collectief verzekeren 40
PPR en Rode draad 5 Pensioendialoog •
Verantwoordelijk maar wie ? … • Ontvlechten maakt herschikking verantwoordelijkheden mogelijk • Wie gaat (in PPR) waar over ? • Overheid alleen randvoorwaarden • Levenslange uitkering, maximale gefaciliteerde inleg, maximale IGR (“doorschuiven rekening naar toekomst”) • Sociale partners • Inleg, ambitie (reëel/nominaal), solidariteitselementen, waaronder risicodeling met toekomst • Pensioenfondsen/verzekeraars • Keuzemenu beleggingen, uitkeringen (projectierendement) • Collectieve inkoop • Individu: keuzes binnen keuzemenu 41
Event Netspar, Pensioenfederatie en Verbond van Verzekeraars 27 feb 2015
Jan Tamerus
Blij met het SER advies
•
We moeten in beweging komen
•
De premieovereenkomst lijkt de nieuwe maatschappij beter te accommoderen
•
Maar levert die wel een goed pensioen op voor opeenvolgende generaties? We hebben ook veel te verliezen…
•
Dus grondige verkenning nodig
• 43
•
Kunnen we er onze waarden voor een goed pensioen in kwijt?
•
Hoe transparant en rationeel kunnen we collectief risicodelen maken?
•
Kan het dan nog en willen we het dan nog?
•
En (hoe) gaan we dan de stap maken?
Dus verstandig dat we die verkenning nu eerst gaan doen
Blijven zitten is geen optie:
De omgeving (het werk, de mens) verandert
QE extreem lage rente
economie demografie
arbeidsmarkt maatschappij
44
A
Nieuw FTK: Financiële Houdbaarheid
Klijnsma: Maatschappelijke Houdbaarheid
Dat vraagt om een nieuw huis… •
•
•
•
Flexibiliteit •
Aanpasbaar voor schokken
•
Aanpasbaar voor unknown unknowns
•
Grote rentegevoeligheid moet minder
Herbezinning op risicoprofiel en (toe)deling risico’s •
Werkgever trekt zich terug als risico-sponsor
•
In welk contract stappen nieuwe generaties nog in?
Maatwerk over de levensfase of levensloop •
In risicoprofiel: lost generatiespanning op
•
In overgang naar pensionering en uitkeringsprofiel
•
In premie-inleg
Keuzevrijheid •
•
45
Ja, maar….gereguleerd, default, keuzestress, kosten, zorgplicht
Transparantie •
Eenvoud en uitlegbaarheid: zien, begrijpen en vertrouwen
•
Disciplineert beleidskeuzes en beheer
… maar de fundamenten zijn nog goed
•
Bescherming tegen het niet of onvoldoende zelf regelen van pensioen; geldt voor alle werkenden, in individueel en maatschappelijk belang
•
Welvaartsvaste AOW is basis, maar niet genoeg
•
Inkomensgerelateerd, koopkrachtbestendig en levenslang
•
Pensioen is voor pensioen en dus voor later
•
Werkgever en werkende zorgen samen voor voldoende premie
•
Stabiliteit: macrostabiliteit; stabiele premie; stabiele uitkering
•
Risicodeling binnen en tussen generaties
•
Lange termijn beleggingsbeleid voor het beste resultaat
•
Verplichtstelling maakt risicodeling, lange termijn focus en collectiviteit mogelijk
•
Lage kosten door schaalgrootte, eenvoud en het werken zonder winstoogmerk
46
De premieovereenkomst wordt verbeterd
2015
2016
20??
Huidige wetgeving
Nieuwe wet: verbeterde premieovereenkomst (resultaat van TOCO)
Collectieve premieovereenkomst met aanvullende risicodeling
• Progressieve premiestaffel • Verplichte inkoop bij pensionering • Zonder collectieve risicodeling
• Doorbeleggen na pensionering • Geleidelijke inkoop in collectief mogelijk • Beperkte risicodeling binnen collectief
Hoofdlijnennota SZW 19/12/2014 “spoor 1”
47
• Ruimere risicodeling tussen generaties (bijv. collectieve buffer) • Mogelijkheid van een leeftijdsonafhankelijke („vlakke‟) premie?
SER-advies variant IV-C
“spoor 2”
Dat biedt kansen om te vernieuwen en verbinden
Reële uitkeringsovereenkomst (macrostabiele discontovoet)
Collectieve premieovereenkomst met risicodeling
Verbeterde premieovereenkomst
Nominale uitkeringsovereenkomst (Nieuw FTK) Ontbrekende waarden: Indexeringsperspectief LT beleggen Rentespagaat (stabiliteit)
Kritiek: Doorsneesysteem Geen maatwerk Geen keuzevrijheid ZZP Arbeidsmarkt Gebrek aan transparantie 48
Individuele premieovereenkomst Ontbrekende waarden: Risicodeling Verplichtstelling (?)
Verkenning: Kan het met risicodeling? Kan het met behoud verplichtstelling? Levert het een goed pensioen?
Ontbrekende waarden: Risicodeling Voldoende premie LT beleggen Stabiliteit Verplichtstelling (?)
De premieovereenkomst met collectieve risicodeling Model SER IV-C = doorontwikkeling verbeterde premieovereenkomst
Vlakke premie of progressieve staffel? Vastgesteld vanuit een pensioendoel!
Voorwaardelijke levenslange uitkering (koopkracht!)
bij/af: bijdrage risicodeling
collectief rendement uit life-cycle
49
Collectiviteit, risicodeling en verplichtstelling zijn essentieel, maar alleen waar men het wil en het kan •
•
Collectiviteit geeft schaal en toegang tot risicodeling •
Voor kanssolidariteit (jij leeft langer dan ik)
•
Voor kostenefficiency (uitvoering en betere en goedkopere toegang tot lange termijn beleggen)
Pensioenfondsen kunnen meer dan financiële markten •
•
•
Langleven, inflatie, risico delen tussen generaties
Belang van collectieve risicodeling is groot •
Doel: betaalbaar inkomensgerelateerd en koopkrachtbestendig pensioen
•
Dat vraagt om rendement en dus: risico nemen
•
Dat risico wil je spreiden en delen (Wat is hierin de optimale mix?)
•
Omwille van stabiliteit, genoeg=genoeg, dempen pech en geluk
•
Geeft welvaartswinst voor individu en BV Nederland
•
En niemand verschaft zekerheid: risicodeling is het nieuwe fundament
Verplichtstelling geeft continuïteit aan risicodeling en benutten lange termijn beleggen •
APF biedt nieuwe mogelijkheden op risico delende collectieven, mits ook verplicht gestelde BPF-en daar in kunnen
50
Pensioeninnovatie gloort: van anonieme/emotionele naar transparante/rationele risicodeling •
•
•
51
Schokken uitsmeren •
Geeft stabiliteit (vertrouwen!)
•
Maar „uitsmeren met jezelf‟ is geen risicodeling
•
Dus: werk met een „open AFS‟: de toekomst is nodig
Collectieve buffer voor gemene rekening •
Dempen: geluk nu (deels) bewaren voor pech straks
•
Genoeg=genoeg (sowieso afgedwongen door fiscus)
•
Opvangen unknown unknowns (discretionaire ruimte)
•
Werkkapitaal voor actuariële resultaten
•
Vergroot robuustheid stelsel
Interne swapmarkt invullen •
Macro langleven en inflatie
•
Niet-verhandelbare risico‟s, dus subjectiviteit onontkoombaar
•
Kunnen beprijzing longevity en inflation linked bonds helpen?
(Hoe) komen we de sloot over?
Premieovereenkomsten Uitkeringsovereen komsten
52
Vooral ook een politieke vraag en een vraag van vertrouwen
Heeft verkenning kans van slagen? Vanuit hun „waarden‟ kiezen werknemers voor: •
Model IB: uitkeringsovereenkomst zonder zekerheidsmaat en met macro stabiele discontovoet
•
•
In lijn met Pensioenakkoord en met Sociaal akkoord
•
Geeft goed pensioen en is adequaat antwoord op financiële houdbaarheid
•
Geen antwoord op arbeidsmarkt- en maatschappelijke houdbaarheid
•
Vraag: zijn macro stabiele discontovoet (subjectief) en „invaren‟ haalbaar???
SER IV C: premieovereenkomst met collectieve risicodeling, ook met de toekomst en via buffers en met verplichtstelling
53
•
Wel de sloot over, maar met behoud van de huidige sterkmakers
•
Goed antwoord op arbeidsmarkt- en maatschappelijke houdbaarheid
•
Vraag: geeft dit een voldoende goed pensioen?
•
Vraag: is echte risicodeling in te bouwen in de premieovereenkomst???
•
Vraag: is de transitie haalbaar?
Zonder water bij de wijn gaat het niet lukken
•
Marktwaarde-denkers •
Accepteer transparant en legitiem bepalen interne marktprijzen voor risicodeling tussen de persoonlijke vermogenspotjes
•
Accepteer transparant gemanagede buffers als dak erboven
•
Genoeg = genoeg en wie bewaart heeft wat (Kahneman)
•
IORP is sociale instelling die opereert op financiële markten (zoals een coöperatie, een onderlinge, een VvE)
•
Werkgevers •
Deel de inspanning en zorg voor goed pensioen
•
Stop er voldoende premie in
•
Betaal mee aan de transitie •
•
54
Het is ook jullie oudedagsverzekering!
Overheid •
Faciliteer en geef ruimte, ook voor de transitie; zet niet te vroeg hekken
•
Bied een wenkend perspectief; nodig uit tot de sprong
En werknemers dan?
•
Accepteer de andere arbeidsmarkt
•
Accepteer de deelnemersvraag: “wat zit er voor mij in de pot?” •
•
Dus naar een actuarieel faire combi inleg-opbouw
Accepteer de kwetsbaarheid voor transparantie •
Het kan juist helpen in de bestuurlijke discipline
•
Accepteer dat de doorsneesystematiek niet langer past en accepteer dat de transitie geld kost
•
Werk aan je legitimiteit; verdien die opnieuw
55
Zonder water bij de wijn gaat het niet lukken Dat geldt ook voor de transitie
•
•
•
•
56
Doorsneesystematiek •
Actuarieel fair: hoe doen we dat?
•
Wie gaat het betalen?
Verken ook deze: •
Werkgeverspremie leeftijdonafhankelijk
•
Werknemerspremie (gematigd) progressief
Van aanspraken naar vermogen •
Rentegevoeligheid verminderen
•
Snelle transitie
•
Mag dat/kan het?
Zo niet: „oud‟ en „nieuw‟ in APF met afspraken over risicodeling?
Als we de sprong niet wagen: hybride contract als (politiek) compromis? •
•
• 57
Uitkeringsovereenkomst •
Sterk afgetopt en lagere opbouw
•
Met nominale zekerheidseis en grote rentegevoeligheid
•
Met handhaven doorsneesystematiek
•
Met handhaven verplichtstelling?
•
Zzp-ers er in halen
•
Wordt dat de nationale regeling (SER II)?
Daarbovenop de verbeterde premieovereenkomst van Klijnsma •
Vrijwillig?
•
Arbeidsvoorwaarde?
•
Fiscale facilitering?
•
Leeftijdsonafhankelijke premie of progressieve staffel?
Is in feite een stilzwijgende gedeeltelijke afschaffing van de doorsneesystematiek, maar dan zonder compensatie
Samen wonen in een eigentijds pensioenhuis
Collectieve Buffer
Collectieve Buffer
Collectieve Buffer
Individueel appartement
Individueel appartement
Individueel appartement
AOW
58
AOW
AOW
Reactie op SER-advies en visie op de toekomst
Gerard Riemen directeur Pensioenfederatie.
Mee met de tijd Netspar-bijeenkomst 27 februari 2015
SER-advies toekomst aanvullende pensioenen belicht
Vasthouden aan oude overtuigingen?
61
Overstap nieuw DC maakt stelsel toekomstvast Nieuwe DC-regelingen: • sluiten goed aan op een dynamische arbeidsmarkt en
economie • zijn transparant: aanspraken gelijk aan de financiële waarde • bieden mogelijkheid tot synergie met de domeinen zorg en eigen woning in de uitkeringsfase • zijn beter bestand tegen vergrijzing
62
Schrikbeelden over DC? Zelf beleggen? Geen enkele vorm van solidariteit? Engelse toestanden?
Elementen die breed onderkend worden als must-haves: • Collectiviteit • Deling biometrische risico‟s
63
Vormgeving en architectuur: aandachtspunten • Eenvoud! • Herkenbaarheid Keep in mind: vergrijzing, flexibilisering en outsourcing van arbeid.
64
Vormgeving en architectuur: keuzevrijheid Terugtredende overheid
Technologie
Flexibele arbeidsmarkt
Individualisering
Individuele Keuzevrijheid?
Meer eenpersoonshuishoudens
65
Vormgeving en architectuur: optimalisering DC • Conversiemoment: lage rentestand • Optimalisering opbouwfase • Nu al ingezet: innovatie hoeft niet te wachten
Korte termijn: optimalisering DC
Lange termijn: inbedding in hele stelsel
66
Competitie bevordert klantgerichte innovatie!
67
Afsluiting Kick van der Pol
