Staatstoezicht op de Mijnen
‘Themadag veiligheidsbeleving werknemers in de Nederlandse mijnbouwindustrie’ Rapportage bevindingen themadag
Ing. N.J.P. Marx Adviseur Veiligheid
Staatstoezicht op de Mijnen Prinses Beatrixlaan 428 2273 XZ Voorburg Telefoon: 070 – 395 65 00 Fax: 070 – 395 65 55 E-mail:
[email protected] Internet: www.sodm.nl
2
Inhoudsopgave Samenvatting
5
1.
Inleiding
6
2.
Bevindingen
8
2.1 2.2
3.
Follow-up aanbevelingen themadag 2005 Bevindingen individuele- en groepsopdrachten 2.2.1 Opdracht I 2.2.2 Opdracht II 2.2.2.1 Resultaten procentuele score per thema 2.2.2.2 Analyse van stellingenlijst 2.2.3 Opdracht III 2.2.3.1 Top vijf thema zorg- en verbetervoorstellen
8 10 10 12 13 14 15 16
Conclusies en aanbevelingen
18
3.1 3.2
18 19
Conclusies Aanbevelingen
4.
Dankwoord
21
5.
Slotwoord
21
Bijlagen: 1. Opzet en methodiek themadag 2. Overzicht relevante wetgeving in het kader van raadpleging en deelneming werknemers 3. Prioriteitentabel − individueel thema ranking 4. Opdracht III: Thema zorgpunten en verbeterpunten overzicht
3
4
Samenvatting Op 10 oktober 2007 is de tweede editie van de themadag ‘Veiligheidsbeleving werknemers werkzaam in de Nederlandse mijnbouwindustrie’ door Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) georganiseerd. Hieraan hebben de vertegenwoordigers van de ondernemingsraden van olie- en gasproducenten en afgevaardigden van een drietal vakbonden deelgenomen. Het doel van de themadag was een beeld te krijgen van de huidige veiligheidsperceptie bij de werknemers in de mijnbouwindustrie. Het organiseren van deze themadagen past goed bij het 'raadplegen en deelnemen van werknemers', zoals bedoeld in artikel 12 van de Arbeidsomstandighedenwet. De themabijeenkomst werd door de deelnemers als een ideaal forum gezien om namens de werknemers de huidige perceptie van veiligheid, gezondheid en welzijn onder de aandacht te brengen. Uit een lijst van in totaal 18 thema’s identificeerden de deelnemers vijf thema’s, die in hun perceptie het meest belangrijk zijn. Deze vijf thema’s zijn, in volgorde van belangrijkheid: 1. (beleid t.a.v) vergrijzing werknemers; 2. integriteit mijnbouwinstallaties; 3. veilig gedrag op de werkvloer; 4. blootstelling aan gevaarlijke stoffen; 5. senior management response / commitment. Evenals in 2005 is het thema ‘(Beleid t.a.v) Vergrijzing werknemers’ als belangrijkste thema naar voren gekomen. In het bijzonder de aspecten kennis en ervaring, fysieke aard van de werkzaamheden en de offshore emergency response taken worden nog steeds als punten van zorg ervaren. In vergelijking met 2005 is het thema ‘Integriteit mijnbouwinstallaties’ van een top zes naar de top twee positie gestegen in de ranking. De hoge score van de beide nieuwe thema’s ‘Veilig gedrag op de werkvloer’ en Blootstelling aan gevaarlijke stoffen’ toont aan dat men deze thema’s momenteel erg leven bij de werknemers. Ten aanzien van het thema ‘Senior Management Response / Commitment’ is er een significante stijging geconstateerd in de ranking, van de middenmoot in 2005 naar de top vijf in 2007. De aanbevelingen voor follow-up uit de themadag 2005 zijn in meerdere en mindere mate opgepakt. Een positieve ontwikkeling zijn de initiatieven m.b.t. rekrutering en verjonging van het werknemersbestand. Echter, voor de follow-up ten aanzien van o.a. criteria voor functie leeftijdlimiet, specifieke management training voor leidinggevenden alsmede het wegwerken van achterstallig onderhoud is in de ogen van de deelnemers een voortvarender aanpak gewenst.
5
1. Inleiding Aanleiding Uit de evaluatie van de eerste themadag ‘Veiligheidsbeleving werknemers in de Nederlandse mijnbouwindustrie’ van 2005 [1] is gebleken dat er behoefte bestond bij de deelnemers om eens per twee jaar een dergelijk evenement te organiseren. Daarom is het organiseren van dergelijke themabijeenkomsten als een belangrijk initiatief opgenomen in het ‘Strategie en Programma 2007 − 2011’ van SodM [1]. In dit kader heeft SodM op 10 oktober 2007 een tweede themadag georganiseerd. Hieraan werd deelgenomen door afgevaardigden van diverse vakbonden (bestuurders en kaderleden), door vertegenwoordigers van de ondernemingraden van de in Nederland actieve mijnondernemingen. De themadag werd ondersteund door inspecteurs van Staatstoezicht op de Mijnen. Doel Het doel van deze themadagen is een beeld te krijgen van de veiligheidsbeleving van de werknemers in de Nederlandse mijnbouwindustrie. Het organiseren van deze themadagen is tevens gebaseerd op artikel 12 van de Arbeidsomstandighedenwet, in het kader van raadpleging en deelneming werknemers. Voor de invulling van de themamiddag is gekozen voor een workshopmatige aanpak, waarbij de volgende doelstellingen centraal staan: 1. presentatie van de follow-up van acties, die zijn geïnitieerd naar aanleiding van de zorgpunten tijdens de eerste themabijeenkomst in 2005; 2. indruk te krijgen van de veiligheidsperceptie inclusief punten van zorg, die momenteel leven bij de werknemers; 3. suggesties te vernemen voor eventuele verbeteringen in het veiligheid- en gezondheidsbeleid en/of industriebrede initiatieven, of ten aanzien van het door SodM uitgeoefende toezicht; 4. verslaglegging van de bevindingen, voor de terugkoppeling aan de ondernemingsraden, vakbonden en mijnbestuurders. Thema’s Om een vergelijking met 2005 te kunnen maken is gekozen om dezelfde thema’s te hanteren. Echter, gelet op een aantal ernstige incidenten die in afgelopen jaren hebben plaatsgevonden en de hieruit voortvloeiende nieuwe inzichten, is deze lijst uitgebreid. Nieuwe thema’s in 2007 zijn veilig gedrag op de werkvloer, operationele ‘process safety’, toezicht door management en blootstelling aan gevaarlijke stoffen (gezondheid). Het complete overzicht van de thema’s is daarom als volgt: 1. raadpleging en deelneming werknemers; 2. senior management response / commitment; 3. toezicht door leidinggevende; 4. welzijn; 5. veiligheidscultuur;
6
6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
training en competentie; (beleid t.a.v) vergrijzing werknemers; contractor staf; werkvergunningensysteem; vliegveiligheid; emergency response; VGWM / safety meetings; kostenreductie; integriteit mijnbouwinstallaties; veilig gedrag op de werkvloer; operationele ‘process safety’; toezicht door management; blootstelling aan gevaarlijke stoffen (gezondheid).
Rol van de ondernemingsraad Met ingang van 1 januari 2007 is de Arbowet in Nederland gewijzigd. Deze wet moet zorgen voor een nog veiliger en gezonder werkklimaat. De belangrijkste verandering: werkgevers en werknemers krijgen door de nieuwe Arbowet meer mogelijkheden om zelf invulling te geven aan het arbobeleid in hun onderneming. Ter illustratie van de rol van de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiger in het kader van de Arbowetgeving volgt nu een opsomming van haar verantwoordelijkheden. De ondernemingsraad, als vertegenwoordigers van de werknemers, voert samen met de werkgever overleg over aangelegenheden van het arbobeleid. Bij de uitvoering van het arbobeleid werken de werkgevers en werknemers samen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en gezondheid van de werknemers op het werk. Daarnaast ontvangt de ondernemingsraad afschriften van advies o.a. inzake beoordelingen van de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) . Verder heeft de ondernemingsraad voor een aantal specifieke zaken instemmingsrecht. Op basis van het voorgaande is het duidelijk dat de ondernemingsraad namens de werknemers een belangrijke rol heeft in het vaststellen en de tenuitvoerlegging van het arbobeleid en de uitvoering daarvan binnen een organisatie. De in dit kader relevante wetgeving is te vinden in bijlage 2.
7
2. Bevindingen 2.1 Follow-up aanbevelingen themadag 2005 Om een beeld te krijgen van de opvolging van de aanbevelingen van de themadag 2005 en om de resultaten te presenteren tijdens de themadag 2007, is een vragenlijst met betrekking tot de status van follow-up opgesteld. De vragen hadden betrekking op de volgende thema’s: 1. (beleid t.a.v.) vergrijzing werknemers; 2. toezicht leidinggevende; 3. welzijn; 4. vliegveiligheid; 5. integriteit mijnbouwinstallaties; 6. training en competentie; 7. raadpleging en deelneming werknemers. De vragenlijst is in september 2007 naar de ondernemingsraden uitgestuurd. Bij het beantwoorden kon per actiepunt / aanbeveling een keuze worden gemaakt uit vijf opties: niet gepland, gepland, in uitvoering, geïmplementeerd en doel bereikt. In de onderstaande grafiek is aan de hand van vijf kleuren het de status van de follow-up per aanbeveling weergegeven. Follow-up aanbevelingen Themadag 2005 100% 80% 60% 40% 20%
en zo be
ie
re
nt ic
C
./
of
om
fs
pe
ho
te
ie nt te
ek
di
e
n tu
ke R /E
pl /o ie nt
un
C
om
pe
te
/s
ta
di ei
st sy t. m
ng pe om C
m C
B
om
In
te
gr
ng
m
s
ee
og kl /m it e
In
it
te
In
gr
te
it e
gr
it
it e
/B
it
ac
/s
ue ir ef el
/h e ur
to
ll i
ie er at m
w eu
el ei
Pr
oc
ed
ps
ng
el
. rs
.
pe ni el i/
jn zi
W
el W
d
H
el
zi
/c
jn
at
/a
er in
cc
nt jn zi
el W
g
w
om
er
m
p
ng ni ai
/o
tr / ht ic ez
To
/c
r it
B
er
el
ia
ei
d
fu
/r
nc
ec
t ie
ru
le
te
ef
rin
t ij
g
d
0%
Niet gepland
Gepland
In uitvoering
Geïmplementeerd
Doel bereikt
Grafiek: 1. Overzicht follow-up aanbevelingen themadag 2005
Analyse Uit de bovenstaande grafiek is op te maken dat het merendeel van de mijnondernemingen nog bezig is met de implementatie van de aanbevelingen. Voor wat betreft de voortgang van de follow-up van aanbevelingen als onderdeel van de hierboven genoemde zeven thema’s kan worden het volgende worden opgemerkt:
8
•
•
•
•
•
•
(beleid t.a.v.) vergrijzing werknemers Bij ongeveer een vijfde van de organisaties is beleid t.a.v. rekrutering / verjonging geïmplementeerd; de rest is nog bezig met de invoering. Voor wat betreft de invoering van criteria voor functie leeftijdlimiet blijkt, dat bij meer dan de helft van de organisaties nog geen actie is ondernomen. Hierbij dient te worden opgemerkt dat dit aspect niet valt onder de arbeidsomstandighedenwetgeving, maar onderdeel is van de arbeidsovereenkomsten tussen werkgevers en werknemers. (SodM heeft daar geen bemoeienis mee.) toezichttaken leidinggevende Ten aanzien van specifieke management training o.a. ‘Time management’ voor leidinggevenden blijkt dat bij ongeveer een derde van de organisaties nog geen actie is ondernomen. welzijn Bij een derde van de organisaties blijkt dat de aspecten ‘welzijn’ en ‘ARBO’ tijdens de ontwerpfase van offshore accommodaties niet worden meegenomen. Dit in tegenstelling tot bestaande installaties. Hier blijkt dat bij een ruime meerderheid van de organisaties investeringen zijn gedaan voor modificaties van de offshore accommodaties. Deze modificaties ten behoeve van het welzijn van de medewerkers zijn inmiddels geïmplementeerd of nog in uitvoering. Tot slot kan worden geconstateerd dat bij alle organisaties verbeteringen in arbeidsvoorwaarden voor catering personeel geïmplementeerd / in uitvoering zijn. vliegveiligheid Maatregelen om de zorg ten aanzien van de vliegveiligheid onder offshore werknemers terug te dringen zijn o.a. de vervanging van het huidige vliegend materieel en de aanpassingen ter verbetering van ontsnappingmogelijkheden. Deze maatregelen zijn bij een vijfde van de organisaties geïmplementeerd en bij de resterende nog in uitvoering. Tevens is uit de antwoorden op de vragenlijst gebleken dat de invoering van een industriebrede procedure ten aanzien van het verlaten van de helikopter door de passagiers tijdens ‘in field refuelling’, slechts bij een klein aantal organisaties nog niet is gerealiseerd. integriteit mijnbouwinstallaties Bij alle organisaties zijn een verhoging van (onderhouds)budget / langere stops geïmplementeerd of in uitvoering. Dit ter handhaving / waarborging van de integriteit van mijnbouwinstallaties. Voor wat betreft het terugdringen van achterstallig onderhoud (back logs) zijn alle organisaties bezig met het wegwerken van de achterstand. Bij ongeveer een derde van de organisaties is een integriteit management systeem geïmplementeerd, de rest is bezig met de invoering van deze systemen. training en competenties Om het competentie / kennis niveau t.b.v. functionele, specialistische en emergency response taken te handhaven en te verbeteren is bij een kleine
9
•
meerderheid van de bedrijven een pakket van minimum opleiding- en competentie/deskundigheid-eisen geïmplementeerd. Bij de overige is men bezig met de invoering daarvan. De aanpassing van arbeidsvoorwaarden t.b.v. studieen verlofregeling laat een nagenoeg zelfde beeld zien. Voor de criteria voor gezondheid en lichamelijke conditie ten behoeve van de emergency response taken geldt, dat zij óf geïmplementeerd zijn óf in uitvoering. raadpleging en deelneming werknemers Ten aanzien van het aspect ‘communicatie naar de werkvloer’ − om een hogere mate van betrokkenheid te bewerkstelligen − blijkt dat bij de helft van de organisaties het structureel terugkoppelen van actuele personeelsaangelegenheden tijdens management offshore bezoeken plaatsvindt. Bij de overige ondernemingen is men nog bezig met de invoering van een structurele terugkoppeling.
2.2 Bevindingen individuele- en groepsopdrachten De bevindingen van de opdrachten I, II en III en de daaruit voortvloeiende resultaten voor de ranking van de thema’s worden in de volgende paragrafen nader beschreven.
2.2.1 Opdracht I Om een beeld te krijgen van de prioriteiten van de gekozen thema’s heeft iedere deelnemer eerst een prioriteitentabel ingevuld (zie bijlage 3). Voor elk thema is op basis van belangrijkheid en het verschil tussen huidige en gewenste situatie (in beide gevallen naar het oordeel van de individuele deelnemer) een ‘gewogen verschil’ berekend, op basis waarvan de individuele prioriteit is bepaald. Dit resulteert dan in een individueel prioriteiten overzicht. Vervolgens heeft elke groep op basis van deze individuele prioriteiten een ‘groep prioriteitentabel’ opgesteld. Tot slot is uit de groepsscores een totaal score per thema bepaald, waaruit de top vijf van thema-prioriteiten naar voren is gekomen. Tabel 1 geeft een weergave van de groep en totaal score per thema. In de laatste kolom is de prioriteit weergegeven. De top vijf ranking van de thema’s is in de tabel met de kleuren geel, oranje en groen weergegeven.
10
No.
Thema's
Gewogen verschil per groep: Groep Groep Groep A B C
Groep D
Totaal
Prioriteit
I
Raadpleging en deelneming werknemers
21
18
32
22
93
4
II
Senior Management Response / Commitment
21
22
34
17
94
3
III
Toezicht leidinggevende
26
10
30
22
88
6
IV
Welzijn
24
15
29
19
87
7
V
Veiligheidscultuur
33
14
22
13
82
8
VI
Training en competentie
22
21
29
21
93
4
VII
(Beleid t.a.v.) Vergrijzing werknemers
31
33
31
23
118
1
16
19
25
26
86
8
23
13
32
12
80
9
VIII Contractor staf IX
Werkvergunningensysteem
X
Vliegveiligheid
17
28
28
20
93
4
XI
Emergency Response
23
12
24
23
82
8
XII
VGWM/ Safety meetings
25
14
22
18
79
10
XIII Kostenreductie (niet ten koste van veiligheid)
18
14
33
13
78
11
XIV Integriteit mijnbouwinstallaties
24
24
33
20
101
2
XV Veilig gedrag opde werkvloer
24
24
33
20
101
2
XVI Operationele Process Safety
20
18
32
21
91
5
XVII Toezicht door Management
21
16
20
25
82
8
XVIII Blootstelling gevaarlijke stoffen
24
21
30
26
101
2
Tabel 1. Overzicht groep- en totaal score per thema
In de bovenstaande tabel is zowel de groepsscore als de totale score van de 18 thema’s weergegeven. Hieruit blijkt dat een vijftal thema’s een hoge tot zeer hoge score vertonen. De top vijf thema’s zijn: 1. (beleid t.a.v.) vergrijzing werknemers; 2. integriteit mijnbouwinstallaties; 3. veilig gedrag op de werkvloer; 4. blootstelling gevaarlijke stoffen; 5. senior management response / commitment.
11
Scores Themadag 2005 en 2007 140 120
Score
100 80
2007
60
2005
40 20
ple
ni o
Se
Ra ad
rM
g in g e a n n de ag e e m ln e en m in g tR we es r To p on kn e m e z se ich / C e rs t le o m i di m n g .. . ge ve nd (B Ve e e le W Tr i l i el gh id ai zij n e t.a i n i n d .v. g sc en )V ul t uu co er gr r m i jz pe in g te nt we ie W er C o rkne kv nt m er ra e r gu cto s nn rs in ge ta f ns Ko ys V E l ie te ste m e g er m nr v e ed i l ig VG ge n uc he cy W t ie id R M (n / S esp ie on af In t te et te s n ym e g r ko it e s ee t in Ve i t m te v gs ili g ij n a n b v o ge u w e il i d Op ra in s g. .. g er op ta l l at at io d i To n el e e w e s er ez P k Bl ro ich vl o oo c td e er tst o o ss el l r M Sa in g fe a ty ge na ge va ar m l ij k en t e sto ff e n
0
Thema Grafiek 2. Score per thema in 2005 en 2007
Analyse score per thema 2005 en 2007 In de bovenstaande staaf diagram zijn de scores voor zowel 2005 als 2007 weergegeven. De kleuren grijs en geel geven de score weer van de thema’s van 2005 en 2007. De grijs en geel gearceerde gekleurde staven geven de top vijf thema’s weer van 2005 en 2007. Uit deze grafiek komen de volgende bevindingen naar voren: • zowel in 2005 en 2007 scoort het thema vergrijzing als nummer één; • in 2007 laat voor zowel de 14 thema’s van 2005 als voor de vier nieuwe thema’s van 2007 een hogere score zien dan in 2005; • dat de twee nieuwe thema’s ‘veilig gedrag op de werkvloer’ en ‘blootstelling gevaarlijke stoffen’ en het thema ‘integriteit mijnbouwinstallaties’ op een (gedeelde) twee plaats scoren in de top vijf; • in tegenstelling tot 2005 het thema ‘senior management response / commitment’ in 2007 binnen de top vijf scoort. 2.2.2 Opdracht II Om een inzicht te krijgen in de mate van zorg zijn per thema een aantal stellingen geformuleerd. Verdeeld over 18 thema’s zijn 71 positieve stellingen in de zogenaamde stellingenlijst geformuleerd.
12
Ter verduidelijking is hieronder een voorbeeld van één van de stellingen weergegeven. Het gaat om een stelling binnen het thema ‘raadpleging en deelneming werknemers’: ‘Er wordt naar mijn mening voldoende invulling gegeven aan het VGWM beleid van mijn organisatie’. Per stelling kon een keuze gemaakt worden uit zes antwoorden: ‘helemaal mee eens’, ‘mee eens’, ‘mee eens / niet mee eens’, ‘niet mee eens’, ‘helemaal niet mee eens’ en ‘weet niet / niet van toepassing’. De uitwerking van de resultaten is te vinden in paragrafen 2.2.2.1. en 2.2.2.2.
2.2.2.1 Resultaten procentuele score per thema In grafiek 2. zijn per thema, alle antwoord categorieën op de stellingen van de deelnemers in procenten weergegeven, door middel van een zestal kleuren. De kleuren zijn zo gekozen dat de kleuren oranje en rood een uiting van zorg weergeven bij de deelnemers voor de gekozen thema’s. Uit de grafiek komt het thema vergrijzing werknemers duidelijk naar voren met hoogste percentage ‘niet mee eens’ en ‘helemaal niet mee eens’. In mindere mate is dit het geval voor de voornoemde categorieën ten aanzien van het thema vliegveiligheid. Alle thema's 0%
50%
100%
Raadpleging en deelneming werknemers Senior Management Response/Commitment Toezicht door leidinggevende Welzijn Veiligheidscultuur Training en Competentie Vergrijzing werknemers Contractor staf Werkvergunningensysteem Vliegveiligheid Emergency Response
Helemaal mee eens Mee eens Mee eens/ niet mee eens Niet mee eens Helemaal niet mee eens Weet niet/ Niet van toepassing
VGWM / Safety meetings Kostenreductie Integriteit Mijnbouwinstallaties Veilig gedrag op de werkvloer Operationele Process Safety Toezicht door Management Blootstelling aan gevaarlijke stoffen (Gezondheid)
Grafiek 3. Resultaten procentuele score per thema
13
Voor de thema’s raadpleging en deelneming werknemers, senior management response / commitment, toezicht leidinggevende,welzijn, training en competentie, werkvergunningensysteem, emergency response, VGWM / safety meetings, veilig gedrag op de werkvloer, toezicht door management en blootstelling aan gevaarlijke stoffen is te zien dat deze − ondanks de hoge score in de ‘mee eens’ / ‘helemaal mee eens’ categorieën − als punten van zorg worden ervaren, omdat een deel van de deelnemers de stellingen van deze thema’s met ‘niet mee eens / helemaal niet mee eens’ heeft beantwoord (oranje en rode gebieden in het staafdiagram). De laagste mate van zorg wordt ervaren voor de thema’s operationele ‘process safety’ en veiligheidscultuur. 2.2.2.2 Analyse van stellingenlijst Uit de analyse van de reacties op de stellingen per thema zijn de volgende bevindingen naar voren gekomen: raadpleging en deelneming werknemers • de werknemers worden geraadpleegd betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van veiligheid en gezondheid van de werknemers; • de communicatie met betrekking tot veiligheid- en gezondheid gerelateerde aspecten tussen het management en de werknemers of hun vertegenwoordigers is voor verbetering vatbaar. toezicht door leidinggevende • er is geen goede balans tussen kantoorwerk en de essentiële toezichttaken van de leidinggevenden; dit wordt als zorg ervaren. (beleid t.a.v.) vergrijzing werknemers • het aspect vergrijzing is geen onderdeel van het veiligheid -en gezondheidsbeleid; • de onvoldoende aandacht voor het aspect ‘vergrijzing’ wordt nog steeds als punt van zorg ervaren; • met uitzondering van enkele organisaties wordt de VGW-commissie van de ondernemingsraad (veiligheid, gezondheid en welzijn) niet betrokken bij beleidsvoorstellen met betrekking tot vergrijzing van de werknemers; • bij de meerderheid van de organisaties is er geen beleid ten aanzien van een maximum leeftijdgrens voor offshore functies. vliegveiligheid • ondanks de doorgevoerde verbeteringen worden een aantal aspecten van de vliegveiligheid nog steeds als een punt van zorg ervaren. VGWM / safety meetings • het bespreken van nieuwe veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu beleidsdoelstellingen met de werknemers tijdens de VGWM / safety meetings kan nog verder verbeterd worden;
14
•
werknemers worden in de gelegenheid gesteld om via VGWM / safety meetings hun zorgpunten op te brengen.
operationele ‘process safety’ • men is overwegend positief dat naast arbeidsveiligheid voldoende aandacht is voor operationele process safety.
2.2.3 Opdracht III De laatste opdracht was een groepsopdracht waarin iedere groep uit de 18 thema’s een top vijf ranking moest samenstellen. Vervolgens moest er per thema een aantal zorgpunten en verbetervoorstellen worden genoemd. Ter afsluiting heeft één van de groepsleden van iedere groep de resultaten van de top vijf ranking en de belangrijkste thema zorgpunten en verbetervoorstellen gepresenteerd. In bijlage 4 zijn deze thema zorgpunten en verbetervoorstellen weergeven. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de formuleringen nagenoeg één op één zijn overgenomen vanuit de workshop. Een opsomming van de zorgpunten en verbetervoorstellen van de vijf belangrijkste thema’s is in onderstaande paragraaf weergegeven. 2.2.3.1 Top vijf thema zorg- en verbetervoorstellen 1. (Beleid t.a.v)Vergrijzing werknemers zorgpunten - kennis & ervaring; - fysieke gesteldheid; - fysieke werkzaamheden o.a.: sjouwen en lopen; - emergency reponse taken en nachtdienst; - er is in het verleden niet geïnvesteerd in opleiding van nieuw / jong personeel; - doorstroming te snel, waardoor problemen t.a.v. competentie van personeel. verbetervoorstellen - OR brief NOGEPA; - opleiding specifiek voor olie & gas industrie; - meer promotie scholen bezoeken; - offshore zwaar beroep (brandweer); - een 36-urige werkweek; - deeltijd voor ouderen (beleid); - hijs en transportmiddelen; - in gang gezette verbeteringen moeten doorgezet worden; - opleidingstrajecten opzetten voor nieuw personeel.
15
2. Integriteit mijnbouwinstallaties zorgpunten - slecht onderhoud met als gevolg veiligheid naar beneden; - break-down onderhoud op afgeschreven installaties. verbetervoorstellen - inhaalslag ‘life time extension’; - meer investeren in plannen van onderhoud aan oudere installaties. 3. Veilig gedrag op de werkvloer zorgpunten - te veel regels; - competent personeel; - geen universele regelgeving maatschappijen (contractors); - mentaal besef ten aanzien van veiligheid van nieuw personeel. verbetervoorstellen - uniforme regels; - SodM moet regels opleggen; - coaching van nieuwkomer door ervaren persoon. 4. Senior Management Response / Commitment zorgpunten - HMI is een ‘papieren job’; - senior management komt te weinig ‘buiten’; - lange termijn / uitstellen van noodzakelijk onderhoud en vervanging van equipement; - inhaalslag van achterstalling onderhoud. verbetervoorstellen - meer onshore voorbereiding / papierwerk; - twee HMI’s per platform; - meer senior management offshore bezoeken; - herintroductie van senior onderhoud- en productie staf; - opsplitsing van inhaalslag voor noodzakelijk achterstallig onderhoud en voortgang van periodiek onderhoud.
16
5. Blootstelling aan gevaarlijke stoffen (gezondheid) zorgpunten - onbekendheid lange termijn; - blootstelling emissies; - het uit gemakzucht niet gebruiken van persoonlijke beschermings middelen (PBM’s); - chemiekaarten beschikbaar, echter weinig gebruikt in de praktijk. verbetervoorstellen - effecten / meten; - review design locatie; - aandacht voor gebruik van PBM’s en chemiekaarten bij safety meetings, toolbox meetings etc.; - structuur opzetten voor beoordelen van veiligheidsmaatregelen, b.v. ‘OOG’.
17
3. Conclusies en aanbevelingen 3.1. Conclusies 1. 2. 3. 4. 5.
6.
7.
8. 9.
10.
11.
12.
13.
de themadag heeft een goed beeld gegeven van de veiligheidsbeleving van de werknemers werkzaam in de Nederlandse mijnbouwindustrie; er is een goed inzicht verkregen in de belangrijkste punten van zorg die leven bij de werknemers; de themadag is door de deelnemers als zeer positief en constructief ervaren; uit de groepsopdracht zijn zeer relevante thema gerichte verbetervoorstellen naar voren gekomen; voor wat betreft de follow-up acties van de uit de themadag 2005 voortvloeiende aanbevelingen is gebleken dat deze, op enkele uitzonderingen na, in meerdere of mindere mate zijn gerealiseerd of nog steeds in uitvoering zijn; het thema vergrijzing werknemers scoort bij alle drie opdrachten evenals in 2005 weer als nummer één; belangrijke zorgpunten t.a.v. dit aspect zijn: - op een enkele uitzondering na geen beleid ten aanzien van vergrijzing en functie gerelateerde leeftijdslimiet; - het verrichten van fysieke zware werkzaamheden, emergency reponse taken en nachtdienst door oudere werknemers. in vergelijking met 2005 zijn de thema’s ‘senior management response / commitment’ en ‘integriteit mijnbouwinstallaties’ in 2007 significant hoger en het thema ‘welzijn’ lager gerankt; het nieuwe thema ‘veilig gedrag op de werkvloer’ scoort hoog; als belangrijk punten van zorg zijn o.a. competenties personeel en te veel regels; eveneens scoort het nieuwe thema ‘blootstelling aan gevaarlijke stoffen’ hoog; met name de blootstelling aan emissies van gevaarlijke stoffen en de onbekendheid met lange termijn effecten op de gezondheid worden als belangrijke punten van zorg ervaren; er is sprake van bezorgdheid ten aanzien van een aantal belangrijke aspecten zoals onbekendheid met installatie / procedures en competentie van contractors, in relatie tot het thema ‘contractor staff’; ondanks de reeds doorgevoerde verbeteringen bestaat er nog steeds zorg ten aanzien van de vliegveiligheid o.a.: de inzet van oude helikopters en de ‘kinderziekten’ van nieuwe helikopters; ten aanzien van de thema’s ‘integriteit mijnbouwinstallaties’ en ‘senior management response / commitment’ komen achterstallig onderhoud, het uitstellen van noodzakelijk onderhoud / vervanging van equipment en break-down onderhoud op oudere installaties als belangrijkste punten van zorg naar voren; als gevolg van teveel neventaken, wet- en regelgeving, administratie en het uitvoeren van operationele taken ontbreekt de tijd voor het houden van essentieel toezicht door de leidinggevende.
18
3.2. Aanbevelingen De mijnondernemingen zullen zelf moeten uitmaken welke van de hieronder genoemde aanbevelingen voor hen relevant zijn. Deze kunnen nuttig zijn voor het initiëren van verbetertrajecten, als onderdeel van het continue verbeterproces van het veiligheids- en gezondheidszorgsysteem. De ondernemingsraden kunnen in overleg met hun achterban de opgebrachte zorgpunten als eventuele agendapunten laten opnemen in hun reguliere overleg met de bestuurders van de mijnondernemingen. 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
de opgebrachte verbetervoorstellen en zorgpunten (zie bijlage 4) zijn relevante aandachtspunten die gebruikt kunnen worden voor eventuele aanpassingen / verbeteringen van het veiligheids- en gezondheidszorgsysteem van de mijnondernemingen; de uit de themadag naar voren gekomen punten van zorg en verbetervoorstellen zijn relevante aandachtspunten voor de evaluatie van het door SodM uitgeoefend toezicht en haar reguliere overleg met: mijnondernemingen, vakbonden en brancheorganisaties en buitenlandse collega toezichthouders in NSOAF1 en IRF2 verband; om de realisatie van de uit de themadag 2005 voortvloeiende follow-up acties te monitoren verdient het aanbeveling om, in het kader van ‘raadpleging en deelneming werknemers’, dit onderwerp te agenderen bij het reguliere overleg tussen de ondernemingsraden en de bestuurders van de mijnondernemingen; om de vergrijzing van werknemers adequaat terug te dringen is een voortvarende aanpak van de volgende aandachtspunten een vereiste, als onderdeel van het personeelsbeleid: rekrutering / gefaseerde verjonging, opleidingstrajecten en de planning voor de overdracht van kennis en expertise; een betere invulling van essentiële toezichttaken door leidinggevenden kan worden bewerkstelligd door o.a. meer personeel voor ondersteunende & operationele taken, ontlasting van administratieve taken en het overhevelen van niet -operationele taken naar kantoor op de wal; de communicatie in relatie tot de aspecten veiligheid en gezondheid − in het kader van raadpleging en deelneming van werknemers − kan worden verbeterd door de communicatie over minder tussenpersonen te laten lopen; om de integriteit van mijnbouwinstallaties te handhaven en te waarborgen is een voortvarende aanpak van de volgende aandachtspunten een vereiste: terugdringing achterstallig onderhoud, ‘life time extension’ en implementatie van ‘integrity management’ systemen;
1
NSOAF - North Sea Offshore Authorities Forum : D, DK, Far Oer Isles, Irl, N, NL, S & UK IRF - International Regulators Forum : Australia, Brazil, Canada, NL, N, New Zealand, UK & USA
2
19
8.
9.
10.
om een nog betere communicatie naar de werkvloer en een hogere mate van betrokkenheid te bereiken is het wenselijk, dat senior management meer en langere offshore bezoeken aflegt; ten aanzien van het thema ‘veilig gedrag op de werkvloer’ verdient het aanbeveling om, naast het terugdringen van overtollige regels, meer aandacht te besteden aan o.a. installatie introductie, begeleiding en inwerken van nieuw personeel; om de zorg bij de werknemers weg te nemen ten aanzien het thema ‘blootstelling aan gevaarlijke stoffen (gezondheid)’, verdient het de aanbeveling om nog nadrukkelijker de focus te leggen op gezondheidsbeleid als een integraal onderdeel van het arbobeleid.
20
4. Dankwoord Allereerst een woord van dank aan de afgevaardigden van de vakbonden en de vertegenwoordigers van de ondernemingraden die door hun enthousiasme en inzet hebben bijgedragen aan het welslagen van de themadag. Daarnaast een bijzondere dank naar mijn SodM collega’s: Vincent Claessens, Martha van Heijningen, Roel van de Lint, Walter Maas, Hans Weenink en Roy Wings voor hun specifieke bijdrage tijdens de voorbereiding, uitvoering van de themadag en het uitwerken van de gegevens ten behoeve van het onderhavige rapport.
5. Slotwoord SodM hoopt dat de in dit rapport vermelde aanbevelingen goede aanknopingspunten zullen verschaffen voor discussies tussen de werknemersvertegenwoordiging en de werkgevers, in het kader van de gezamenlijke ontwikkeling en tenuitvoerlegging van het arbeidsomstandighedenbeleid. Tevens dat de daaruit voortvloeiende maatregelen een bijdrage leveren ter verbetering van de veiligheid, gezondheid en welzijn van werknemers in de Nederlandse mijnbouwindustrie.
Referenties 1. Strategie en Programma 2007- 2011, Staatstoezicht op de Mijnen. 2. Rapport themadag 2005 ‘Veiligheidsbeleving werknemers in de Nederlandse mijnbouwindustrie’.
21
22
Bijlage 1:
Opzet en methodiek themadag
De themadag werd geopend door de heer Jan de Jong (Inspecteur-generaal der Mijnen) die aan de hand van een presentatie een toelichting heeft gegeven over het doel, het wettelijk kader raadpleging en deelneming werknemers, de gekozen thema’s en het programma van de themadag. De relevante wetgeving ten aanzien van raadpleging en deelneming werknemers is te vinden in bijlage 2. Van alle in Nederland actieve mijnondernemingen3 met uitzondering van Vermilion hebben vertegenwoordigers van ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging deelgenomen aan de themadag. De vakbonden FNV Bondgenoten, De Unie en Het Zwarte Corps hadden zowel kader- als bestuursleden afgevaardigd voor deelname. De deelnemers zijn opgedeeld in vier groepen met dien verstande dat elke groep bestond uit verschillende vertegenwoordigers van de mijnondernemingen en een vakbondsafgevaardigde. Om een inzicht te krijgen in de beleving van veiligheid onder de werknemers zijn door de deelnemers een drietal opdrachten uitgevoerd. Ter verduidelijking volgt hieronder een nadere omschrijving van deze opdrachten. Opdracht I Dit was een individuele opdracht. Aan de hand van een invulformulier werd de prioriteit van de thema’s bepaald. De belangrijkheid die een individu aan het thema toekende en de inschatting van de huidige situatie t.o.v. de gewenste situatie waren de uitgangspunten van deze individuele prioriteitsstelling. De individuele resultaten werden verder per groep uitgewerkt en de sommatie van de groepsresultaten geeft per thema de totaal score weer. Opdracht II Dit was eveneens een individuele opdracht. Aan iedere deelnemer werden 71 positieve stellingen, verdeeld over 18 thema’s, voorgelegd. Alle resultaten op de stellingen binnen één thema werden samengevoegd. Al naargelang men het wel of niet eens was met de stellingen komt er een prioriteit van de belangrijkste thema’s naar voren. Verder werden de resultaten van de stellingen binnen een thema geanalyseerd. Opdracht III Dit was een groepsopdracht. In groepsverband werden de belangrijkste thema’s (top vijf) vastgesteld. Tevens werden er per thema specifieke zorgpunten en verbetervoorstellen geformuleerd.
3
Chevron, Gaz de France, NAM, Petro-Canada, TAQA, Total, Venture Production en Wintershall
23
24
Bijlage 2:
Overzicht relevante wetgeving in het kader van raadpleging en deelneming werknemers
Europese Kaderrichtlijn 89/391/EEG, art.11, van de Raad van 12 juni 1989 Betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en gezondheid van werknemers op het werk Arbeidsomstandighedenwet, art.12, lid1-2 Bij de uitvoering van het arbeidsomstandighedenbeleid werken de werkgevers en werknemers samen. De werkgever voert overleg met de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging over aangelegenheden die het arbeidsomstandighedenbeleid betreffen alsmede over de uitvoering van dit beleid,waarbij actief informatie wordt gewisseld. Arbeidsomstandighedenbesluit, art.2.42i, Raadpleging en deelneming werknemers Voor zover de Wet op de ondernemingsraden niet van toepassing is, vindt raadpleging en deelneming van de werknemers plaats overeenkomstig artikel 11 van richtlijn 89/391/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 12 juni 1989 betreffende de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en gezondheid van de werknemers op het werk (Pb EG L 183). Bijstand deskundige werknemers op het gebied van preventie en bescherming Arbeidsomstandighedenwet, art.13, lid 7b Het verlenen van bijstand omvat in ieder geval: 7b. het adviseren aan onderscheidenlijk nauw samenwerken met de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging, of, bij het ontbreken daarvan, de belanghebbende werknemers, inzake de genomen en de te nemen maatregelen, gericht op een zo goed mogelijk arbeidsomstandighedenbeleid; Maatwerkregeling aanvullende deskundige bijstand bij specifieke taken op het gebied van preventie en bescherming Arbeidsomstandighedenwet, art.14, lid 3 3.Een afschrift van een advies als bedoeld in het eerste lid, onderdeel a (toetsen RI&E), wordt door de degene die dit advies heeft opgesteld gezonden aan de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging. Bij het ontbreken van een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging wordt een afschrift van dit advies zo spoedig mogelijk door de werkgever gezonden aan de belanghebbende werknemers.
25
Deskundigheidseisen preventiemedewerker (Instemmingsrecht) AI-Blad, sectie AI-44 De preventiemedewerker Het deskundigheidsniveau wordt door het management vastgesteld en altijd getoetst door een gecertificeerde deskundige. Ook de werknemers spelen een rol bij het vaststellen van de deskundigheid die de preventiemedewerker in huis moet hebben. OR of PVT hebben niet alleen instemmingsrecht over de RI&E maar ook over de organisatie van de deskundige bijstand, met inbegrip van het deskundigheidsniveau van de preventiemedewerkers.
26
Bijlage 3:
Prioriteitentabel - individueel thema ranking
Onderwerp: Veiligheidsbeleving werknemers in de Nederlandse mijnbouwindustrie Weging Huidige situatie (HS) No.
Thema's
W (1 - 3)
I
Raadpleging en deelneming werknemers
II
Senior Management Response / Commitment
III
Toezicht leidinggevende
IV
Welzijn
V
Veiligheidscultuur
VI
Training en competentie
VII
(Beleid t.a.v.) Vergrijzing werknemers
VIII
Contractor staf
IX
Werkvergunningensysteem
X
Vliegveiligheid
XI
Emergency Response
XII
VGWM / Safety meetings
XIII
Kostenreductie (niet ten koste van veiligheid)
XIV
Integriteit mijnbouwinstallaties
XV
(Gewenste situatie = 7 ) 1
2
3
4
5
6
7
Verschil
Gewogen
(7-HS)
verschil W*(7-HS)
Veilig gedrag op de werkvloer
XVI
Operationele ‘process safety’
XVII
Toezicht door management Blootstelling aan gevaarlijke stoffen
XVIII
(Gezondheid)
Toelichting: Weging: Hoe belangrijk is het thema voor uzelf? (3 = heel belangrijk, 1 = minder belangrijk) Huidige situatie: Stand van zaken betreffende het thema in uw bedrijf/organisatie t.o.v. de gewenste situatie (1 = zeer slecht, 7 = uitstekend)
Prioriteit
2
Bijlage 4:
Opdracht III: Thema zorgpunten en verbeterpunten overzicht
Thema
raadpleging en deelneming werknemers
senior management response / commitment
toezicht door leidinggevende
welzijn
Thema zorgpunt(en)
Thema verbetervoorstel(len)
- communicatie m.b.t. raadpleging & deelneming voor de aspecten veiligheid en gezondheid - ad-hoc veiligheid en gezondheid prioriteiten / campagnes - HMI is een ‘Papieren job’ - senior management komt te weinig ‘buiten’ - lange termijn / uitstellen van noodzakelijk onderhoud en vervanging van equipement - inhaalslag van achterstalling onderhoud
- communicatie bij voorkeur zonder teveel tussen personen
- teveel neven taken - teveel wet en regelgeving - teveel administratie - leidinggevende op platform te veel bezig met operationele taken
- kwaliteit voedsel - rookbeleid - psychosociale aspecten
- meer onshore voorbereiding / papierwerk - twee HMI’s per platform - meer senior management offshore bezoeken - herintroductie van senior onderhoud en productie staf - opsplitsing van inhaalslag voor noodzakelijk achterstallig onderhoud en voortgang van periodiek onderhoud - herzien - praktische vertaalslag - taken verplaatsen (onshore) - meer personeel aan boord, zodat de leidinggevende meer het overzicht / algemene toezicht op het platform behoudt - betere kwaliteit voedsel - betere voorzieningen voor rokers - tevredenheidonderzoek
3
Thema
Thema zorgpunt(en)
Thema verbetervoorstel(len)
veiligheidscultuur
- regelgestuurde veiligheidsbeleving
- terugkoppeling naar organisatie
vergrijzing werknemers
- kennis & ervaring - fysieke gesteldheid - fysieke werkzaamheden o.a.: sjouwen en loopwerk - emergency reponse taken en nachtdienst - er is in het verleden niet geïnvesteerd in opleiding van nieuw / jong personeel - doorstroming te snel, waardoor problemen t.a.v. competentie van personeel
- OR brief NOGEPA - opleiding specifiek voor olie & gas industrie - meer promotie scholen bezoeken - offshore zwaar beroep (brandweer) - een 36 urige werkweek - deeltijd voor ouderen (beleid) - hijs en transportmiddelen - in gang gezette verbeteringen moeten doorgezet worden - opleidingstrajecten opzetten voor nieuw personeel
contractor staf
werkvergunningensysteem
vliegveiligheid
emergency response
- meer investeren in opleidingen - onbekendheid met installatie, procedures, werkmethoden - meer investeren in inwerken van nieuw personeel en - contractors: hoge ‘exposure’ aan structuur/systematiek hiervoor risicovolle werkzaamheden opzetten - competentie, taalbarrières, - meer ‘training on the job’ hiërarchische verhoudingen - werkvergunningen meerdere dagen bruikbaar en doorloop tijdens ‘crew change’
- oude helikopters daardoor vertraging en onveiligheid - kinderziekten nieuwe heli’s - veel storingen aan heli’s - pilot errors - SAR capaciteit: ook voldoende bij calamiteiten ver uit de kust? - training van emergency response teams laat soms te wensen over. - niet voldoende resources voor goed getrainde teams
- bevriezing van werkvergunningen tijdens ‘crew change’ - verplichte tool box meeting na crew change - toezicht toetsbaar maken op de werkvergunning
- SAR capaciteit: betere communicatie, ook naar contractors - investeren in opleiden en inwerken van nieuw personeel
4
Thema VGWM / safety meetings
kostenreductie (niet ten koste van veiligheid)
integriteit mijnbouwinstallaties
veilig gedrag op de werkvloer
operationele process safety
toezicht door management
blootstelling aan gevaarlijke stoffen (gezondheid)
Thema zorgpunt(en)
Thema verbetervoorstel(len)
- lange responsetijd
- meer terugkoppeling (duidelijker uitleg) - betere bedrijfsvoering meer planmatige lange termijn aanpak - meer investeren in onderhoud van mijnbouwinstallaties ter waarborging van de integriteit - inhaalslag ‘Life time extension’ - meer investeren in plannen van onderhoud aan oudere installaties
- (nog steeds) de gevolgen van minder winst periode als gevolg van de lage olieprijs - slecht onderhoud met als gevolg veiligheid naar beneden - break-down onderhoud op afgeschreven installaties - te veel regels - competent personeel - geen universele regelgeving maatschappijen (contractors) - mentaal besef ten aanzien van veiligheid van nieuw peroneel - besturingsoverbruggingen PLC’s - geen betrokkenheid van management (contractors) - slechte omgang met werknemers (contractors) - management bezoeken: tijdsduur aan boord te kort - onbekendheid lange termijn - blootstelling emissies - het uit gemakzucht niet gebruiken van PBM’s - chemiekaarten beschikbaar, echter weinig gebruikt in de praktijk
- uniforme regels - SodM moet regels opleggen - coaching van nieuwkomer door ervaren persoon
- het blijven triggeren van onveilige situatie(s) - management bezoek met overnachting op platform - meer betrokkenheid van management bij werknemers
- effecten / meten - review design exc locatie - aandacht voor gebruik van PBM’s en chemiekaarten bij safety meetings, toolbox meetings etc. - structuur opzetten voor beoordelen van veiligheidsmaatregelen, bijv. OOG
5
