Thema:
"Overgankelijkheden"
10 november 2012
D.H. Bogchelman
Inleiding
Wat is de overgang?
Wat gebeurt er in de overgang?
Verschijnselen van de overgang
Hoe behandelen we overgangsklachten?
Wat zijn de risico’s?
Conclusie
Levensfasen van een vrouw puberteit
vruchtbaar
overgang
46jr 12jr
onvruchtbaar
56jr 52jr
menarche
menopauze
eerste ongesteldheid
laatste ongesteldheid
Vruchtbare levensfase menstruatiecyclus menstruatie ovulatie/eisprong menstruatie 0_____________________14____________________ 28 dgn eirijpingsfase oestrogenen
innestellingsfase oestrogenen plus progesteron
Oestrogenen en Progesteron
2 belangrijke geslachtshormonen in eierstokken gemaakt regelen de menstruatiecyclus
Afname van aantal eitjes eitjes x miljoen
7,0
5,0
3,0
1,0
Geboorte
3
6
9
10
Maanden na bevruchting
30
50
Leeftijd in jaren
Overgang of Climacterium tijd van biologische veranderingen De fase waarin de eierstokken steeds minder goed gaan functioneren, waardoor ze minder hormonen aanmaken: eierstok
oestrogenen en progesteron
De Menopauze: de laatste spontane menstruatie pas achteraf vast te stellen (na 1 jaar) gerelateerd aan leeftijd van overgang moeder gemiddeld op 52 jarige leeftijd eerder in de overgang : “spontaan”, operatie, bestraling, chemotherapie vroeg: - vóór 46 jaar ………….. laat: - ná 56 jaar roken vervroegt de overgang 1-2 jaar
De gemiddelde menopauze leeftijd in Nederland is ± 52 jr * 10% van de vrouwen hebben hun menopauze al gehad op de leeftijd van 46 jr * 90% van de vrouwen hebben hun menopauze gehad op de leeftijd van 56 jr * dus …10% van de vrouwen menstrueert nog op 56-jarige leeftijd !
De overgang...tijd dus van biologische veranderingen
Crisistijd? 1/3 deel van de vrouwen niet of nauwelijks last 1/3 deel kan er toch goed mee overweg 1/3 deel zoekt medische hulp......
Meest kenmerkend voor de overgang: De opvlieger
en de nachtzweetaanval
Opvliegers en huidtemperatuur
normaal
tijdens opvlieger
29 tot 32 graden
32 tot 35 graden
Lichaamsthermostaat Nulzone (normaal)
0,4°C
temperatuur Nulzone ( in overgang)
opvlieger
0-0,2°C
- huidvaatjes gaan openstaan - toename van hartritme - verhoging van huidtemperatuur (gezicht en nek)
Opvliegers en nachtzweetaanvallen (percentage vrouwen met opvliegers = flushes)
Menstruatiestoornissen
onregelmatige cyclus meer bloedverlies (stolsels) langer bloedverlies
Psychische klachten
slaapproblemen moeheid prikkelbaarheid labiel lusteloosheid etc.
Vaginale klachten
droge vagina pijn bij het vrijen (minder zin) jeuk afscheiding
Problemen met plassen
pijn tijdens het plassen vaak moeten plassen urineweginfecties urine niet goed op kunnen houden
Plasbuis en Vagina in de situatie vóór en na de menopauze Plasbuis voor de menopauze
na de menopauze
Vagina
Uiterlijke veranderingen
gewichtstoename, vooral rond de taille
huid minder soepel en vochtarm (droog en rimpelig)
evt. toename beharing (snor, baard, armen, benen)
haaruitval
Andere klachten
hartkloppingen duizeligheid hoofdpijn / migraine tintelingen in handen en voeten pijnlijke en stijve (kleine) gewrichten slijmvliesveranderingen in neus, oog en mond
Maar ook:
• Toename hart- en vaatziekten • Toename borstkanker • Toename botbreuken
Osteoporose of botontkalking
Niet iedereen krijgt last van osteoporose 1 op de 4 vrouwen tussen 60 - 80 jaar
voornamelijk erfelijk bepaald slechte voeding langdurig gebruik van corticosteroïden (tabletten) weinig beweging roken laag lichaamsgewicht
Klachten tijdens de overgang
2/3 v.d. vrouwen weinig tot matig last van de overgang 1/3 deel van de vrouwen zoekt dus wel medische hulp ernst vd klachten individueel bepaald……. klachten ontstaan door de vermindering van de oestrogenen in het lichaam
Dus...... HORMONEN toedienen.... JA OF NEE ?
Hormoontherapie = HORMONALE Suppletie (of substitutie) THERAPIE
HST HRT (in Engels) = Hormonal Replacement Therapy
= aanvullen van het ontstane tekort van het hormoon OESTROGEEN
Hormonale substitutie therapie Voordelen:
overgangsklachten verdwijnen vrouw voelt zich lekker goed voor de botten goed voor de blaas en vagina goed voor huid, haar, slijmvliezen
HST: DUS GOED VOOR ALLES ?
Hormonale substitutie therapie
Nadelen
(soms) weer ongesteld steeds weer hormonen slikken soms gespannen borsten soms misselijk soms vocht vasthouden
Maar…….moeten alle vrouwen nu in de overgang hormonen slikken?
NEE !! Alléén bij:
indien menopauze onder 46 jaar ernstige overgangsklachten versterkte botontkalking onder 50 jr
Géén hormonen bij: Borstkanker Baarmoederslijmvlieskanker Trombose en/of longembolie
Alternatieven voor HST • Clonidine (Dixarit®) • SSRI’s: Efexor®, Fevarin® • Gabapentine • Yoga • Joggen • Acupunctuur • Homeopathie: Cimicifuga,Famosan,Promensil,Ymea
Wat kun je er zelf aan doen:
Gezonde levenswijze Kleding Beddengoed Matig gebruik alcohol Niet roken Praat erover met partner & vrienden. Aandacht voor lichaam Hobby, Sport 50+ Droge vagina: (Replens®, Premeno duo ® ,K-Y-gel®)
Indien behandeling met hormonen:
Géén baarmoeder: alléén met oestrogenen
Wèl baarmoeder: altijd combinatie van oestrogenen + progesteron: Voorkomt dat er onregelmatige bloedingen optreden of dat er baarmoederslijmvlies-kanker ontstaat
Toediening van hormoonsuppletie
tabletten pleisters
vaginaal
crème ovula ring tablet
Aandachtspunten Gewichtstoename Borstkanker
Hormonen ? " Maar dokter......ik word er toch niet
dik van? "
"Ook de andere voet,mevrouw Jansen!"
Hormonen?...... …..daar krijg je toch kanker van ??
Augustus 2003
Million Women Study (MWS) Toename van 3 tot 6 vrouwen met borstkanker per 1000 gebruiksters na 5 jaar hormoongebruik……
1000 vrouwen
nooit-gebruiksters 38 hormoongebruiksters +6
44
Borstkankerpatiënten op 60-jarige leeftijd zonder hormonen en na 5 jaar hormoongebruik
Risicofactoren borstkanker minder kans door o.a.
verhoging door o.a.
late menarche
late menopauze
uitval eierstokken <35jr
overgewicht
zwanger < 18 jr
zwanger > 30 jr
man
alkoholgebruik HST/de pil >50jr belaste familieanamnese
Toename Borstkanker
hormonen
aantal
geen hormonen
0
50 leeftijd
100
Beneden de leeftijd van 50 jaar: Géén verhoogd risico op borstkanker niet door de anticonceptiepil en ook niet door HST!
Wanneer hormonale substitutietherapie?
Indicaties HST:
•
< 46 jaar:
ja …tenzij
• 46- 50 jaar: geen verhoogd risico: geen bezwaar HST
Indicaties HST: tussen de 50 en 56 jaar: nee, tenzij... sociaal invaliderende klachten èn na zorgvuldig informeren
Indicaties HST: Ouder dan 56 jaar:
liever niet meer doen!
Behandelingsduur:
Indien jong, in principe HST tot 50 jaar geen bezwaar.
Na het 50ste levensjaar elk jaar HST opnieuw evalueren.
Alleen doorgaan met HST bij ernstige overgangsklachten !
Tot slot: Wat vinden vrouwen zelf belangrijk als het over de overgang gaat ?
Voorlichting Deskundigheid
Toegankelijkheid
The End Vragen?
