Preek afkomstig van www.gertzomer.com Tekst: Johannes 1 : 45-51, Lezen: Johannes 1 : 35-51 (HSV), 6 januari 2013
Thema: HOE NATANAEL BIJ JEZUS UITKOMT. 1. De bijbel is niet zaligmakend. Ik heb vandaag goed nieuws voor mensen met dyslexie. En voor mensen die een hekel hebben aan lezen, of die de bijbel te moeilijk vinden: Bijbellezen is niet zaligmakend. Natanael had namelijk veel in de bijbel gelezen, maar als zijn vriend Filippus hem vertelt dat hij de Messias heeft gezien kan hij dat niet geloven. Dan zit juist zijn vele Bijbelkennis hem in de weg. ´Nazareth? Dat kan niet! Daar heb ik nooit iets over gelezen in de bijbel!´ Om bij Jezus uit te komen is meer nodig! Dat is toch goed nieuws voor als je lezen lastig vindt? En veel mensen hebben moeite met lezen. Ik kom ze tenminste op catechisatie regelmatig tegen. Jongeren die aangeven dat ze nooit in de bijbel lezen omdat ze dat veel te moeilijk vinden. ´Daar snap ik toch niks van´. En als dat voor jongeren geldt zal dat voor veel oudere mensen misschien ook wel gelden. We zijn er helemaal aan gewend dat informatie tot ons komt via beelden. Dan kun je het moeilijk hebben in een kerk met veel nadruk op Bijbelstudies, preken als lange monologen, discussiëren over allerlei onderwerpen. Een kerk waar hogeropgeleiden wel aan hun trekken komen, maar waar je als vmbo-er, als doener, als gewone handarbeider, als niet-lezer al gauw ervaart dat de dingen over je hoofd heen gaan. Ik hoor vaak dat dat een struikelblok is voor veel afhakers in de kerk! Daar moeten we dus wat mee als kerk! We moeten ons de vraag stellen: hoe brengen we mensen naar Jezus toe? Laten we eens kijken hoe dat bij Natanael ging. Niet dat het altijd zo gaat. Maar het is wel een mooi voorbeeld van hoe het kan werken. 2. Een enthousiaste Filippus. We lezen in hoofdstuk over de school van Jezus die begint bij Johannes de Doper. Nadat hij Jezus heeft aangewezen als het lam van God dat de zonden van de wereld wegneemt, lopen twee van zijn leerlingen over naar Jezus. En zo begint Jezus met zijn school om mensen in te wijden in zijn Koninkrijk, in de geheimen van zijn leer. Hij verzamelt leerlingen om Zich heen, zeg maar de eerste lichting van een school waarvan wij de huidige lichting zijn. Een van de eerste leerlingen is ene Filippus, afkomstig uit het stadje Betsaida aan de noordkant van het meer van Tiberias. Deze Filippus is zo enthousiast over zijn ontmoeting met Jezus, dat hij meteen naar zijn vriend Natanael rent. En Natanael is waarschijnlijk de latere discipel die we kennen als Bartolomeus. Blijkbaar kennen ze elkaar goed, want ze hebben al vaak met elkaar de bijbel bestudeerd en gesproken over wat Mozes en de profeten over de komende Messias geschreven hebben. De Herziene Staten Vertaling vertaalt terecht dat Filippus hem vond, wat aangeeft dat het geen toevallige ontmoeting was, maar dat Filippus doelbewust Natanael opzocht en vond. De enthousiaste Filippus vindt dat zijn vriend meteen moet weten wat hem overkomen is en waarom hij zon enthousiast is: ´Natanael, joh, moet je luisteren, we hebben hem gevonden. De man over wie Mozes en de profeten het steeds hebben: Jezus zoon van Jozef, uit Nazaret!´ Daar begint het dus mee: een enthousiast mens! Een mens die zelf geraakt is door zijn ontmoeting met Jezus. En dat ook wil delen met anderen: kom op, joh, en zie (zie Herziene Staten Vertaling). Ga zelf maar kijken. Hij is het echt! Dit is een belangrijke eerste les: als je iemand bij Jezus wilt brengen, begint dat met je eigen enthousiasme over Jezus! 3. Een kritische Natanael. Ik zei: daar begint het mee. Maar het is niet genoeg! Ik kan nog zo enthousiast zijn, daarmee breng ik niemand tot geloof. Bovendien, niet iedereen laat zich zo makkelijk overtuigen. Niet iedereen staat te springen om tot geloof te komen. Er zijn hobbels die genomen moeten worden. Zo ook bij Natanael: ´Nazaret? Dat meen je niet. Kom nou, joh. Kan er uit Nazaret iets goeds komen?´
Daar kan van alles in zitten. Ik proef er een beetje chagrijn in: Natanael kwam uit Kana, een gehuchtje vlakbij Nazaret. Misschien speelde er wel een stuk rivaliteit in mee, zoals je dat vaak hebt tussen twee bij elkaar liggende plaatsen. Zoals een Zwollenaar het bijvoorbeeld kan zeggen: kan uit Kampen iets goeds komen? Misschien speelt er ook een collectief Galilees minderwaardigheidsgevoel in mee: Kana, Nazaret, of all places, allebei niet meetellende gehuchtjes. Dat stelt toch niks voor? Jeruzalem, dat is the place to be. Daar wonen de geleerden, de grote mensen, de hoog opgeleiden enz. Daar gebeurt het! In ieder geval is Natanael uitermate sceptisch en kritisch over wat Filippus hem vertelt. Dit kan niet. Dit verwacht niemand. Dit ligt helemaal niet voor de hand. Bovendien, en dat zal zeker ook een rol gespeeld hebben, in de bijbel wordt nergens over Nazaret gesproken! Wat moeten we dan met alles wat we altijd geleerd en gedacht en bestudeerd hebben? ´Nou,´ zegt Filippus, ´gewoon eens even aan de kant zetten.´ Niet dat dat nergens goed voor is geweest. Daar komen ze later bij Jezus nog wel achter. Hoe belangrijk Mozes en de profeten voor Hem zijn! Maar soms kan alles wat jij denkt en weet en bestudeerd hebt en verwacht en voor de hand vindt liggen een struikelblok zijn om Jezus te ontmoeten. Om echt bij Jezus uit te komen is meer nodig dan bijbellezen. Ga nou eerst maar eens gewoon zelf kijken! Kom en zie! Overtuig jezelf! Dus het begint met het enthousiasme van Filippus, die geraakt is door Jezus. Dat geeft Natanael een duw in de goede richting. Maar het is niet genoeg. Filippus geeft zijn vriend de ruimte (!) om zichzelf te gaan overtuigen. Hij gaat niet in discussie, niet redeneren. Nee, ontdek het zelf maar, Natanael! Hoe belangrijk is dat niet, hè, in het pastoraat, in je contact met kritische kerkgangers, vragende jongeren, dat je ze de ruimte geeft om het zelf te ontdekken. Niet voorkauwen, niet dingen als vanzelfsprekend voorhouden, niet prekerig drammen, maar de ruimte geven om zelf op onderzoek uit te gaan! 4. Een kijkende Jezus. Zo gaat Natanael op weg. En dan komt hij bij Jezus, maar voordat hij iets kan zeggen of vragen neemt Jezus het initiatief: ´Kijk nou toch eens, daar heb je nou echt een Israëliet in wie geen bedrog is!´ Dus niet een echte Israëliet, zoals de Nieuwe Bijbel Vertaling weergeeft. Dan valt de nadruk te veel op het Israëliet-zijn van Natanael. Maar het gaat om dat ´in wie geen bedrog is´. Dit is nou echt een mens zonder opsmuk, zonder poeha, die zich niet mooier voordoet dan hij is, die zich niet verschuilt achter hoogdravende, bestudeerde verhalen. Nee, met zijn kritische sceptische, een beetje chagrijnige geest, is hij gewoon een eerlijk mens. Iemand die zichzelf is. Die zegt wat hij op zijn hart heeft, en waarom hij niet 1, 2, 3 over Jezus kan staan juichen! Want het is ook niet voor de hand liggend: een Verlosser van de wereld die zijn werk begint in een achtergebleven gebied met achtergebleven mensen! Is het niet geweldig, zoals Jezus deze kritische geest positief benadert? ´Goed zo Natanael, denk zelf maar na, slik niet alles voor zoete koek, vertel maar waarom je geloven zo moeilijk vindt!´ Hoe belangrijk is dat, beste mensen, dat we eerlijk zijn tegen elkaar, ook over wat we wel en niet geloven, ook over wat we wel en niet moeilijk vinden in dat geloof, ook over waar we wel en niet over twijfelen en zo onze vragen bij hebben! Positief benaderen: jij bent een echt mens! Jij verstopt je niet. Jij doet je niet mooier voor dan je bent! Hoe ontwapenend werkt dat! Natanael is natuurlijk helemaal verbaasd: ´Hè, hoe kent u mij?´ ´Nou,´ zegt Jezus, ´joh, ik had je allang gezien toen je onder je vijgenboom zat.´ Daar zit geen bijzondere betekenis in, in die vijgenboom. Hij was gewoon thuis, zin zijn tuin, misschien deed hij wel even zijn middagdutje, zegt prof. Van Houwelingen in zijn commentaar. En toen zag Jezus hem al met zijn goddelijke ogen! Hij keek met de ogen van God naar Natanael! Let op dat zien van Jezus! Het wordt opvallend vaak gezegd in de evangeliën, dat Jezus eerst mensen ziet en vervolgens wat zegt of doet. Als er iemand bij Jezus komt: ´Hij zag hem en zei A´ of ´Hij keek hem aan en genas A´ Dat kijken van Jezus is heel belangrijk blijkbaar. Het voegt echt wat toe: je wordt gezien! Hij heeft een oogje op je! En als je het zo zegt, dan hoor je daar ook de taal van de liefde in. Als Jezus je ziet, houdt Hij van je! Het is ook een mooi trekje in dit verhaal. Natanael gaat op weg om Jezus te zien (Kom en zie) en dan blijkt
dat Jezus hem allang gezien heeft. Toen hij nog in zijn kritiek en twijfel en minderwaardigheidsgevoel en wat niet al opgesloten zat, had Jezus hem al in de smiezen! Hij was gekend door Jezus toen hij zelf nog allerlei struikelblokken opwierp. En dan breekt Natanael: vs. 49: Rabbi, het is echt waar, Filippus had helemaal gelijk in zijn enthousiasme: U bent de Zoon van God, u bent de koning van Israël! Dat zijn termen die hij kende uit zijn Bijbel. Zijn Bijnelstudie en alles wat hij geleerd en ontdekt heeft is echt niet voor niets geweest! Alle puzzelstukjes uit het Oude Testament vallen voor Natanael nu op hun plek. En hij weet: vanaf nu wil ik bij deze Jezus blijven! Met dat ´Rabbi´ stelt hij zich meteen helemaal beschikbaar als leerling: voortaan blijf ik bij U. Wijd mij maar in in de geheimen van uw leer! Hoe komt het dus tot een echte ontmoeting tussen Jezus en Natanael? Het enthousiasme van Filippus zet hem op de goede weg. En dan gaat hij op weg. Met z´n kritische vragen, z´n sceptische geest, z´n sjagrijnige Nazaret-gevoel. Maar Jezus verwijt hem niks. Nee, Hij ontwapent Natanael met waardering en acceptatie. En dan, met de ogen van Jezus op hem gericht (dat kun je soms voelen, he, dat iemand je aankijkt, dat laat je niet los), voelt Natanael zich gekend en geliefd: bij zo´n Rabbi wil ik horen. Zo komt deze mens bij Jezus! 5. Een open hemel. En dan gaat er een hele wereld voor hem open. Dit is het begin van een heel nieuw leven voor Natanael, waarin nog veel grotere dingen gaan gebeuren: ´Jij gelooft omdat ik tegen je zei dat ik je onder de vijgenboom zag zitten? Nou, je zult nog veel grotere dingen zien.’ ‘Waarachtig, ik verzeker jullie (dit geldt dus voor alle leerlingen die daar om heen staan),’ voegde hij eraan toe, ‘jullie zullen de hemel geopend zien, en de engelen van God zien omhooggaan en neerdalen naar de Mensenzoon.’ Een raadselachtige spreuk. Een beetje bijbelkenner herkent daarin natuurlijk meteen de droom van Jacob. Op de vlucht voor zijn boze broer Ezau droomt hij van een open hemel met een ladder waarop engelen heen en weer lopen tussen hemel en aarde, tussen Jacob en God. Met als boodschap de belofte dat God altijd bij Jacob zal zijn. Maar dan met dit verschil: de ladder is Jezus! Weer vertaalt de Herziene StatenVertaling het beter: engelen dalen neer en gaan omhoog op de mensenzoon. Jezus Christus is de ladder tussen hemel en aarde! Het betekent dat bij Jezus de hemel open gaat! En dat wie bij Jezus blijft, wie Hem als rabbi volgt, die hemel open zal zien en zal ervaren hoe goddelijke krachten op aarde zichtbaar worden èn hoe aardse dingen bij God in de hemel gebracht worden. Dat is het nieuwe perspectief dat Jezus biedt: via Hem gaat de hemel open. Kom en zie! Overtuig jezelf. Ga zelf op ontdekkingstocht op weg naar Jezus. Neem de ruimte en ontdek dan dat Hij je kent en van je houdt! Hij heeft een oogje op je! De volgende liturgie heb ik rondom deze preek gebruikt in de Eudokiakerk op 6 januari 2013, 9.30 uur: - Welkom - Stilte - Votum - Zegengroet - Amen - Liedboek 460 : 1, 2, 3 - Wet Exodus 20 - Psalm 25 : 2, 4 - Gebed - Lezing: Johannes 1 : 35 – 44 - Psalm 119 : 4, 5 - Tekst: Johannes 1 : 45 – 51 (uit Herziene Statenvertaling) - Preek - Liedboek 168 - Voorbede en dankzegging - Collecte - Liedboek 456 : 1, 2 - Zegen - Liedboek 456 : 3
Liturgieblad udokiakerk, 6 januari 2013 Preek over Johannes 1 : 45 – 51
HOE JEZUS NATANAEL VOOR ZICH WINT. 6. De bijbel is niet zaligmakend. Goed nieuws: om bij Jezus uit te komen is meer nodig dan Bijbellezen! Hoe brengen we mensen naar Jezus toe? 7. Een enthousiaste Filippus. Het begin van de school van Jezus. Natanael = waarschijnlijk de discipel Bartolomeus. Kende de bijbel goed. Filippus wil zijn enthousiasme delen. 8. Een kritische Natanael. Kan er uit Nazaret iets goeds komen? Chagrijn, rivaliteit, minderwaardigheidsgevoel. In de bijbel wordt nergens over Nazaret gesproken! Een struikelblok om echt bij Jezus uit te komen. ´Ontdek het zelf maar, Natanael!´ 9. Een kijkende Jezus. Niet een echte Israëliet, maar echt een Israëliet. Een eerlijk mens. De positieve benadering door Jezus van deze kritische geest werkt ontwapenend. Jezus keek met de ogen van God naar Natanael! Dat breekt Natanael. Zo komt deze mens bij Jezus! 10. Een open hemel. En dan gaat er een hele wereld open. .
-
Hoe voorkomen we dat we een kerk voor hoogopgeleiden zijn? Hoe werken we drempelverlagend voor mensen die lezen moeilijk vinden? Welke consequenties heeft dit voor catechese?
: Het missionaire werk van de kerk is niet meer alleen gericht op mensen buiten de kerk. Ook binnen de kerk valt er tegenwoordig genoeg te evangeliseren!
