The Work van Katie Byron De helende weg naar jezelf
Gedachten en overtuigingen als vijand van onze gemoedsrust door Désirée L. Röver gecertificeerd facilitator voor The Work © 1999
”I am a lover of reality!” Byron Katie Ze is mooi. Ze is zacht. In ieder gezelschap dezelfde. Ze heeft geen verhalen meer. Niet over de wereld. Niet over zichzelf. Voor haar telt alleen de waarheid. En de realiteit. Kortom, ze is. Niet anders dan wie ze is. De weerslag van haar ontdekkingen noemde ze The Work. Op het eerste gezicht alleen maar een A-4tje simpel ogende vragen. Maar daarmee wijst ze ons trefzeker de weg naar binnen. Want als geen ander weet zij dat we alleen wanneer we bij onszelf zijn, gelukkig kunnen zijn. Ze maakt gebruik van onze onstuitbare gewoonte om commentaar te hebben op een ander, om ons bezig te houden met andermans zaken. Ze staat ons toe om, als we dat werkelijk willen, vast te blijven houden aan wie zij kent als de regisseurs van onze gedachten en daden: onze overtuigingen. Hoewel die, zodra we The Work doen, zielloos als een losgelaten ballon achter de horizon verdwijnen. The Work van Katie Byron: het eerlijk, serieus en vooral met gevoel beantwoorden van een serie simpele vragen. Hoewel, we hoeven niet zo ernstig te zijn … laten we er vooral plezier bij hebben! Toch een klein stukje verhaal Katie Byron was zakenvrouw, echtgenote, moeder. Ze ervoer de hel van pleinvrees, anorexia en boulimia, en kwam terecht in de psychiatrie. In dit diepste dal bouwde ze, vanuit een aantal verrassend praktische inzichten, tenslotte haar leven opnieuw op. Er kroop een kakkerlak over haar voet. De voet bewoog. Het idee, de gedachte daartoe, was plotseling opgekomen, uit het niets. Daarna pas bewoog de voet. Haar voet. Onbekend fenomeen. Het voorwerp moest nog worden gedefinieerd. Zoals alles nog moest worden
benoemd. Want alle verhalen, alle oude afspraken over dat wat is, waren totaal uit haar weggevallen. Er was alleen dat wat is. Alles was nieuw. Ongekend. Wat een weelde, op 43-jarige leeftijd opnieuw te mogen worden geboren! Hoofd en hart Tegenwoordig is het leven voor Katie Byron overzichtelijk, helder en opvallend genietbaar. Ze leeft uitsluitend in het hier en nu. Ze bemoeit zich alleen met haar eigen zaken. De weg die zij vond naar innerlijke rust en vrede deelt ze graag. In onvoorwaardelijke liefde. ”Wat je niet hebt benoemd, kun je geen halt toeroepen”, zegt ze in de tweedaagse workshop die ik met psychotherapeute en gecertifieerd Workfacilitator Anouk Bindels (zie Educare 1/99) in mei 1999 in Duitsland bijwoonde. Iedereen die op ’het toneel’ bij Katie op het toneel plaatsneemt om The Work met haar te doen, treedt ze met adembenemende helderheid tegemoet. ”Pijn is een geschenk”, zegt ze. ”Onderzoek haar, … of zie haar groter worden.” Zoals tijdens de workshop telkens weer blijkt, is tegenstribbelen in de vorm van het aandragen van bewijzen, verklaringen en excuses, of het vasthouden aan oude verhalen niet alleen pijnlijk, maar ook zinloos. Op zo’n moment verzet de mind zich zichtbaar met hand en tand tegen het op gang gekomen proces, waarin de desbetreffende persoon van de kennis en de programma’s in de mind, gaat naar de wijsheid van het hart en het voelen. De mind zoekt dan bevestiging in zijn recht van bestaan. Maar tot welke prijs? Katie: ”Er is bij pijn maar één uitweg. Ga naar binnen. En onderzoek. Doe het werk!”. Helderheid Veel mensen hebben moeite om de oorzaak van hun pijn precies te verwoorden. Katie luistert geduldig, zet hen af en toe met een oprechte vraag zoals “Wat is de realiteit?” in hun spoor terug. Van hun soms warrige verhaal vat ze in enkele woorden de essentie samen en vraagt of die correct is. Het is elke keer opnieuw prachtig om te zien hoe zich bij de personen bij Katie op het toneel, tijdens de Work-sessies ook lichamelijk een metamorfose voltrekt. Een lichaamshouding, verkrampt van verdriet, verweekt langzaamaan naar één van opluchting en ruimte. Van vrijheid. Een aanvankelijk verwrongen en kleurloos gezicht ontspant naar zachtheid, de teint wordt levendig, de ogen worden groter en gaan weer stralen. Katie licht toe: ”Iedere keer dat iemand iets doet, of iets tegen je zegt dat ergens bij jou van binnen pijn doet, dan kun je hem danken voor het feit dat hij iets heeft aangeraakt dat jou weghaalt bij jezelf. De pijn wijst de weg naar waar je aan het werk kunt, omdat je over dat gebied kennelijk nog geen helderheid hebt”. Telkens voordat ze na afloop van een Worksessie de zaal tot feedback uitnodigt, zegt Katie tot haar gesprekspartner: ”Laat elke hoop varen op je te kunnen verdedigen, aanvaard het geschenk van te mogen ontvangen. Open
je, ontvang. Geef niets. Laat het je [ego] doden. Bied geen weerstand. Ieder commentaar dat we je geven, is voor jou om te horen. Kijk het recht in het gezicht, en sterf”. En tot de zaal: ”Van alles wat hier wordt gezegd, weet iedereen wanneer het voor hem of haar is bedoeld. Kijk, luister, ga naar binnen, kijk of je het daar kunt vinden, en voel hoe wat in ons gesprek gebeurt, jou kan dienen”. Steeds weer blijkt hoe de pijn en het verhaal van de moedige persoon bij Katie op het toneel, ook ons eigen verhaal en onze eigen pijn zijn. De vorm zal vaak anders zijn, evenals de intensiteit en het moment waarop het ons overkomt, maar het fenomeen op zich is steeds herkenbaar. Denken, voelen, handelen, hebben En eerst was er het Woord… Aan elk gevoel ligt een gedachte ten grondslag. Een gedachte gaat òf over het verleden, òf is een projectie in de toekomst. Gedachten halen ons weg uit het hier en nu, en weg bij onszelf. In aantallen van 2000 tot 4000 – of meer! – per minuut razen ze door ons brein. Zo verraderlijk rap komen ze voorbij, dat we nooit weten waar het gevoel, door één van hen opgeroepen, zo plotseling vandaan komt. Uit het door de gedachte opgeroepen gevoel vloeit de houding voort van waaruit we vervolgens handelen. Het gevoel bepaalt dus of we iemand bijvoorbeeld toesnauwen, negeren, of liefdevol benaderen. En dat creëert het resultaat van de situatie die daaruit ontstaat. Elk gevoel geeft een andere basis, roept een andere houding op en bewerkstelligt een andere situatie. Denken, voelen, handelen, hebben… Definiëren we het desbetreffende gevoel en leggen we het onder de microscoop, zoeken we naar de gedachte die dat gevoel bij ons wakker riep, dan komen we terecht bij onze onderliggende overtuiging. Deze kan heel oud zijn en, behalve niet eens door onszelf bedacht, bovendien heel contraproductief voor hoe we ons leven willen vormgeven. De hoogste tijd dus om deze contraproductieve overtuiging(en) boven tafel te halen, aan een nauwkeurig onderzoek te onderwerpen. En dat is precies wat The Work is. Het gaat over het kijken naar onze overtuigingen. Met begrip.
“It is your mind that creates this world” - Buddha
Overtuigingen The Work vereist beslist niet het loslaten van onze overtuigingen. Hoe vaak sommige theorieën of behandelmethoden dat ook prediken, dat te proberen is een volledig onhaalbare kaart. Afkeuring is altijd een doodlopende straat. Iets wat niet mag, wordt daardoor juist heel interessant. Ergens niet aan mogen denken, creëert hele kuddes roze olifanten! Katie gaat met The Work juist met de stroom mee. Ze gaat uit van wat ons van nature gemakkelijk afgaat, van iets dat we zelfs vaak doen zonder dat we ons dat realiseren: het hebben van een oordeel over een ander. En daarmee biedt zij ons een effectieve manier om met begrip naar onze oordelen en overtuigingen te kijken. Zodat we die, via het beantwoorden van steeds dezelfde vier simpele vragen, op waarde en waarheid kunnen onderzoeken. Het zijn immers onze overtuigingen die ons leven vormgeven. Ze zijn de stem van ons geweten, tot ons gekomen, of ons zelfs opgedrongen via de buitenwereld – opvoeding, school, televisie, kerk, maatschappij. Onze overtuigingen beheersen ons leven. Dat wil zeggen: wanneer we ons niet van hen bewust zijn en hen ongecensureerd aan het woord laten, dan zitten zij in ons leven op de bok...
Telkens wanneer we een gevoel hebben – vreugde, angst, verdriet, boosheid, etc. – is er feitelijk een eerder opgedane ervaring met een overtuiging aan het woord. En daardoor zijn we op zo’n ogenblik noch in het ’hier en nu’, noch bij onszelf. We zijn ergens anders, bij een of andere herinnering, in een ander moment. Wanneer we ergens anders, buiten onszelf zijn, kunnen we niet tegelijkertijd binnenin onszelf zijn. En wanneer we buiten onszelf zijn, zijn we ongelukkig. Het goede nieuws is: wij zijn niet onze overtuigingen. Wij zijn mensen die overtuigingen hebben, dus wij beslissen of we die al of niet ons leven laten bepalen. Onderzoeken we onze overtuigingen, dan krijgen we steeds meer innerlijke rust, omdat The Work de overtuigingen die ons niet meer dienen, van hun energie en grip ontdoet, zodat ze ons niet meer bij onszelf kunnen weglokken. Je overtuigingen bloot te stellen aan The Work is als het laten glippen van het touwtje van een ’ballon’.
Mijn zaak. Jouw zaak. Gods zaak. Een andere manier om bij jezelf weg te gaan, is wanneer je je met andermans zaak bemoeit. Ook daar zijn we goed in. Zodra we vinden dat iemand iets op een andere manier zou moeten doen, zijn we weg bij onszelf, en zitten we in de zaak van de ander. En om dat ongerieflijke gevoel op te lossen, willen we die ander ’t liefst veranderen. Maar omdat dat buiten onze actiegebied ligt, is dat een hopeloze aangelegenheid, en dus een eerste klas enkele reis frustratie. Denk eens aan het scala van gevoelens dat tevoorschijn komt wanneer je bijvoorbeeld wilt dat je baas je waardeert en hij dat niet doet, althans niet volgens jouw normen. Kijk eens naar hoe jij je baas tegemoet treedt wanneer je de overtuiging hebt dat hij je moet waarderen en hij daarin volgens jouw idee in gebreke blijft. Maar ben je dan reëel? Want waar staat in je contract dat hij je een aai over je bol moet geven, een schouderklopje, een woord van waardering? Als je vasthoudt aan je overtuiging, ga je voorbij aan de realiteit. Die laat namelijk zien dat hij zijn waardering wel degelijk toont: hij geeft je immers elke maand je salaris. Hij weet niets van de film een in jouw hoofd over klopjes en bolletjes, en hij krijgt wel de bui. Dat is oorlog. Arme jij. Arme baas! Het antwoord op de eerste vraag
van The Work is daarom: ”Jouw baas moet zijn waardering op jouw manier tonen… Is dat waar?”. Katie glimlacht: “Eigenlijk is het heel simpel. Er zijn maar drie soorten zaken. Jouw zaak. Mijn zaak. En Gods zaak!” Nogmaals: doet iets of iemand je pijn of verdriet? Dank hem of haar daarvoor, want die persoon geeft je daarmee de gelegenheid om weer terug te keren in jezelf. Doordat je je weer eens bewust afvraagt wat de gedachte is die maakt dat je je door de handelwijze van de ander geschaad voelt. Onderzoek. Waarom heb je pijn of verdriet? Welke overtuiging, welke gedachte maakte dat je bij jezelf wegging en ongelukkig werd? Katie: ”Voer je innerlijke oorlog daar waar die thuishoort. Op papier. Doe The Work!”. The Work bestaat uit twee delen: Het Doen (het geschreven gedeelte,) en Het Onderzoek (de vier vragen, te beantwoorden met je hart en je gevoel). En ook al zijn Katie’s vragen ogenschijnlijk simpel, ze zijn niet altijd even eenvoudig te beantwoorden. Ze maken heel wat los, of, zoals Katie het zelf zegt: “Het is als opereren. The Work geeft je de kans om je pijn te ontleden en eruit te snijden”. Het invullen van het The Work-werkvel gaat spontaan, ongecensureerd, het is als emotioneel overgeven op papier. Schrijf op wat je voor je pen komt, wees niet netjes, vriendelijk, en al helemaal niet spiritueel. Spuug je ongerief maar ongeremd het papier op. Dit is je kans! In plaats van de oorlog binnen te houden, voer je hem op papier! The Work – Het Doen Van wie of wat hou je niet? Wie of wat irriteert je? Wie of wat maakt je verdrietig of stelt je teleur? Ik hou niet van / ik ben boos op / teleurgesteld in / verdrietig door (naam)_________, omdat _____________. Hoe wil je dat ze veranderen. Wat wil je dat ze doen? Ik wil dat (naam) _________ Maak een lijstje van alles wat je in deze situatie wilt. Wat zouden ze wel of niet moeten doen, denken of voelen? (Naam)_________ zou (niet) moeten _____________ Heb je iets van ze nodig? Wat moeten ze je geven of voor je doen om het jou naar de zin te maken? Ik heb nodig dat (naam)_________. (Maak een lijstje van de dingen die (naam)__________ je zou kunnen geven, of voor je zou kunnen doen zodat jij je in deze situatie gelukkig kunt voelen. Ga door met oordelen over hem/haar/hun/het, en vooral niet over jezelf). Wat vind je van hen? Maak een lijstje. (Naam)___________ is __________ Wat wil je niet meer met die persoon, dat ding of in die situatie ervaren? Ik wil nooit meer ________, of ik weiger om _______. (Maak een lijstje van de dingen die je nooit meer denkt te willen meemaken).
The Work – Het Onderzoek Alle zes de series antwoorden worden nu één voor één onderworpen aan de volgende reeks van vragen. Nogmaals, laat daarbij het denken de vraag stellen, en het hart (het voelen) het antwoord geven. Ga voor het beantwoorden naar je gevoel, doe desnoods je ogen dicht, neem de tijd, schaam je niet, ga naar je buik en geef elke emotie die naar buiten wil komen, ruim baan. Geef het aan jezelf om hier helemaal in te zakken. Het gemakkelijkste is, wanneer je iemand anders – de facilitator – de vier vragen laat stellen, zodat jij je kunt op concentreren op je gevoel.
Vier vragen en een omkering • Is het waar? • Kan ik zeker weten dat dit waar is? • Wat levert mij het hebben van deze overtuiging op? • Kan ik een reden bedenken om dit verhaal los te laten? (En ik vraag je niet om de overtuiging los te laten). • Kan ik een reden bedenken die niet pijnlijk is om aan dit verhaal vast te houden? • Wie (of hoe) zou ik zijn zonder deze gedachte?
De omkeringen Essentieel onderdeel van The Work is dat je datgene waarin je de ander wilde veranderen, of wat je op hem of haar projecteerde, op jezelf betrekt. Alles wat je over de ander(en) hebt gezegd, elk oordeel dat je hebt uitgesproken, komt voort uit jouw eigen gedachten en is dus omkeerbaar. ”Ik ben verdrietig omdat Peter boos op me is” wordt dan: ”Ik ben verdrietig omdat ik boos ben op Peter” en, nog een stap verder: ”Ik ben verdrietig omdat ik boos ben op mezelf”. Zo is er soms meer dan één omkering te vinden, en meestal van een groter waarheidsgehalte dan hetgeen je had opgeschreven. Wanneer je de tijd neemt om werkelijk in jezelf af te dalen en een omkering bewust te voelen, ligt het touwtje van de ballon van je onderliggende overtuiging een stukje losser in je hand. Zo simpel is ’t. Wees een liefhebber van de waarheid. Welkom bij The Work! Onderliggende lagen Soms blijkt een gedachte op je werkvel het topje van een ijsberg. Een goede facilitator luistert heel actief, en kan zo in je antwoorden een dieper liggende overtuiging horen doorklinken. Door van het werkvel daarop over te stappen en er de vier vragen op los te laten, kun je ook je kernovertuigingen van hun kracht ontdoen. En daarmee kun je allerlei overtuigingen die uit die kernovertuiging voortkomen, als dominostenen laten omvallen. Bij de omkering van vraag 6 van een ”Ik wil nooit meer meemaken dat …” naar een ”Ik ben bereid om …”, en zelfs nog verder tot ”Ik kijk ernaar uit dat …”, kan het voorkomen dat er in je binnenste toch nog iets in opstand komt. Dan is die emotie het signaal dat je met die desbetreffende overtuiging simpelweg nog niet klaar bent. Je kunt daar dan op dat moment, of later, nog verder met The Work op doorgaan.
Hoe moeilijker deze omkeringen voor je zijn, des te duidelijker zij jouw weg naar zelfverwerkelijking en innerlijke rust zijn. Je hoeft overigens het proces van The Work maar één keer aan de lijve te hebben ervaren, om te weten dat het alleen maar goeds oplevert. The Work en kinderen Terwijl ik na afloop van Katie’s workshop in de gezellige gelagkamer van een knus Duits hotelletje geniet van haar nabijheid en foto’s maak, stelt Anouk Katie enkele gerichte vragen over The Work ten aanzien van kinderen. Katie’s gezicht licht onmiddellijk nog verder op. ”We zouden allemaal als kinderen moeten zijn. Zij zijn nog zo puur, het is zo heerlijk om The Work met ze te doen, ze hebben nog niet de onbewuste weerstand die volwassenen soms hebben. Ze ’weten’ nog niet zoveel”. Katie licht toe: ”Dat ’weten’ van ons is altijd een belasting. Er zijn mensen wiens realiteit het is dat dit ’weten’ zodanig in de weg staat, dat ze de deur naar The Work ermee hebben dichtgemetseld”. Na een korte pauze vervolgt ze: ”Het is mijn ervaring – en die wordt bevestigd telkens wanneer ik naar kinderen kijk – dat er niets te weten valt. Als je goed kijkt, zie je dat kinderen ook altijd ’in het moment’ zijn, en niet zoals wij vaak, in een verhaal uit het verleden, of in een projectie daarvan naar de toekomst. Wat je ze vraagt, nemen ze serieus, en ze antwoorden recht uit hun hart. Wanneer je kinderen van jongs af aan met The Work vertrouwd kunt maken, betekent het dat ze geen ballast aan overtuigingen verzamelen die ze later weer kwijt moeten. Ze leren om zich bewust te zijn van wat er gebeurt, en zich te reinigen in het moment zelf dat iets zich voordoet”. Ze besluit: ”Een kind dat het altijd met je eens is, dat altijd gehoorzaam is, wordt je favoriet. Maar… dit kind verkoopt zijn ziel, want het leeft de eigen waarheid niet. Kijk en luister naar je kinderen. Ontvang. Hoor de waarheid in hun woorden”. Tot slot Ieder jaar houdt Katie Byron een ‘School’ voor The Work. Je doet dan een hele week niets anders dan bezig zijn met The Work: met Katie, met jezelf, en met je medecursisten. Een soort mega-schoonmaak dus. Uw auteur deed in 2001 de veertiendaagse school in Veldhoven. Het is een ervaring die ik iedereen kan aanraden. Eén die je leven voorgoed verandert, omdat je wat je hebt geleerd, meedraagt als kostbaar gereedschap in je verdere bestaan. Je hebt daardoor grote en directe helderheid over wat je zelf doet, waar je de realiteit verlaat en een verhaal in gaat, en waar anderen dat doen (“Mijn zaak, jouw zaak, Gods zaak”). Kan ik zeker weten dat dit waar is? Ja! Literatuur en websites • www.thework.com • http://www.thework.com/nederlands/ • • • • • • • •
De roep in de woestijn (2000) – ISBN 9789020282030 Vier vragen die je leven veranderen (2003) – ISBN 9789022535745 Ik heb je liefde nodig, is dat waar? (2005) – ISBN 9789022542293 Over werk en geld (2006) – ISBN 9789022544525 Over zelfrealisatie (2006) – ISBN 9789022544594 Katie’s Tao (2007) – ISBN 9789022547816 Gedachten die je vrijheid zullen geven (2008) – ISBN 9789049200145 Tijger, Tijger, is het waar? (2010, voor kinderen) – ISBN 9789076541716
Werkvel THE WORK van Katie Byron
Vul onderstaande blanco ruimten in, gebruik korte zinnen. Heb daarbij geen oordeel over jezelf, wees niet verstandig, ‘netjes’, of ’spiritueel’. Neem deze kans waar om je negatieve gevoelens op papier uit te spugen!
Van wie of wat hou je niet? Wie of wat irriteert je? Wie of wat maakt je verdrietig of stelt je teleur? Ik hou niet van / ik ben boos op / teleurgesteld in / verdrietig door _________(naam), omdat
Hoe wil je dat ze veranderen. Wat wil je dat ze doen? (Maak een lijstje van alles wat je in deze situatie wilt). Ik wil dat (naam) _________
Wat zouden ze wel (of niet) moeten doen, zijn, denken of voelen? (Naam)____________ zou (niet) moeten
Heb je iets van ze nodig? Wat moeten ze je geven of voor je doen om het jou naar de zin te maken? (Maak een lijstje van de dingen die _________ je zou kunnen geven, of voor je zou kunnen doen, zodat jij je in deze situatie gelukkig kunt voelen. Ga door met oordelen over hem/haar/hun/het, en vooral niet over jezelf). Ik heb nodig dat (naam)_________
Wat vind je van hen? Maak een lijstje. (Naam)___________ is
Wat wil je niet meer met die persoon, dat ding of in die situatie ervaren? Ik wil nooit meer ________, of ik weiger om _______. (Maak een lijstje van de dingen die je nooit meer denkt te willen meemaken).
