THE SAPPHIRES
THE SAPPHIRES Film en educatie…
... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival MOOOV, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen met kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
Inhoudstafel Filmfiche_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2 Synopsis Technische kaart Voor je naar de film gaat Reacties van de leerlingen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 3 Het Verhaal _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4 Waargebeurde feiten Verhaalstructuur Wie de film maakte - Productie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 5 Personages_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7 Inhoudelijke focus: het belang van muziek_ _ _ _ _ _ _ _ 10 Muziek = Leven Soul Wat doen The Sapphires in Vietnam? Kleine wereld versus Grote wereld _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 14 Racisme & discriminatie Op kleine schaal: in eigen streek Op grotere schaal: in Australië – The Stolen Generation Op wereldwijde schaal: Vietnam en de Verenigde Staten Een tijdsbeeld _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 18 Oorlog in Vietnam Relaties tussen mensen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 21 Het belang van familie De liefde Gail versus Kay Lesfiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 24
www.jekino.be www.mooov.be www.lesseninhetdonker.be
Doelgroep THE SAPPHIRES: vanaf 1ste middelbaar
Feedback op de filmfiche!
We horen graag je reactie. Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn tegelijk een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
1
FILMFICHE
2012, 103’ Australië Engels gesproken met Nederlandstalige OT distributeur: Paradiso Met o.a. Deborah Mailman Jessica Mauboy Shari Sebbens Miranda Tapsell Chris O’Dowd
Synopsis 1968 was een woelig jaar. Overal was er oproer: de moord op mensenrechtenactivist Martin Luther King, de oorlog in Vietnam, de strijd om burgerrechten voor de oorspronkelijke bewoners van Australië. Voor 4 Aboriginal meisjes uit een afgelegen dorpje zou dit jaar hun leven voorgoed veranderen. Cynthia, Gail, Julie en hun nichtje Kay zingen als engeltjes. Ze ontmoeten Dave, een muzikant met een groot hart en een zwak voor whisky en sweet soul music. Hij reist met de meisjes naar het oorlogsgebied in Vietnam, waar ze soulklassiekers zingen voor de Amerikaanse soldaten. Ver van huis leren de meisjes omgaan met liefde, vriendschap en gevaar en ontdekken ze de waarde van succes en verlies.
https://www.hopscotchfilms.com.au/the-sapphires-film
Voor je naar de film gaat Het is fijn als de leerlingen op voorhand weten welke film ze gaan bekijken: THE SAPPHIRES, een Australische film van Wayne Blair. Bekijk eventueel samen de affiche. Kunnen ze uit de affiche aflezen wat voor soort film het is en in welk tijdperk hij zich afspeelt? Opvallend is de hoeveelheid thema’s die in de film aan bod komt. Enige voorkennis kan helpen om het verhaal beter te begrijpen. Belangrijke thema’s zijn: • muziek: ‘soulmuziek’ geeft dynamiek aan de film. Weten de leerlingen in welk tijdperk ze dit genre kunnen situeren? • Aboriginals: in welk continent kunnen we hen situeren? De Aboriginals werden in Australië heel lang gediscrimineerd. • Vietnam: de Amerikanen vochten een oorlog uit in Vietnam. Veel soldaten bleven er lange tijd. • de film is gedeeltelijk gebaseerd op waargebeurde feiten.
Technische kaart THE SAPPHIRES Regie: Wayne Blair Scenario: Keith Thompson & Tony Briggs, naar het gelijknamige toneelstuk van Tony Briggs Muziek: Cezary Skubiszewski Camera: Warwick Thornton
Gail Julie Kay Cynthia Dave Lovelace
Veel kijkplezier.
2
Reacties van de leerlingen
Vlak na de vertoning heeft iedereen nood aan een ontladingsmoment. Pols naar de indrukken van het publiek. Misschien kan je enkele bemerkingen noteren en er later klassikaal dieper op ingaan. Enkele eenvoudige vragen kunnen helpen om ‘stoom af te laten’: >> Wat vond je van de film? >> Was het verhaal grappig / droevig / saai / spannend / stom / ontroerend / griezelig / herkenbaar / verrassend / ... ? Waarom? >> Wie kan het verhaal in 5 zinnen navertellen (maak een onderscheid tussen hoofden bijzaken)? >> Zijn er zaken die je niet begreep? >> Wie waren de belangrijkste personages? Ken je hun namen nog? >> In welke landen speelde de film zich af? >> Wat vond je van de muziek? Hoe belangrijk was de muziek voor de film? >> Kan je enkele thema’s van de film opsommen? Waren er thema’s die volgens jou meer / minder moesten uitgewerkt worden? >> Zou je deze film aanraden aan je vriend(inn)en? Je ouders? Aan wie zou je deze film willen laten zien?
3
Waar gebeurde feiten
het verhaal
Het verhaal van THE SAPPHIRES is gebaseerd op waargebeurde feiten. De zusjes Laurel Robinson en Lois Peeler en hun nichtjes Beverley Briggs en Naomi Meyers werden geboren bij de Murray River in Shepparton Cummeragunja. Laurel Robinson: “We zongen altijd samen en gaven optredens, eerst voor de familie en later in de naburige dorpen. Dat bracht geld in het laatje. Ik was toen 16 jaar. Later zongen we met The Sapphires (Beverly, Naomi en ik) in hotels, café’s en in de legerkazernes van Melbourne.” Het succes van de meisjes was opmerkelijk in een tijd waarin Aboriginals nog nauwelijks rechten hadden verworven. Enkel Laurel en haar zus Lois gingen op tournee door Vietnam. Hun belevenissen werden verwerkt in een theatermusical, geschreven door Tony Briggs, zoon van Sapphires zangeres Laurel Robinson. “De film is gebaseerd op verhalen die ik aan mijn zoon vertelde. Hier en daar werden ze wat bijgekleurd (zo zongen we bijvoorbeeld nooit in steden, omdat het er te gevaarlijk was) maar de concerten in de legerkampen zijn heel waarheidsgetrouw. Dat was ons publiek.” De dames vinden het prachtig dat hun verhaal nu in een film wordt verteld. Beverly Briggs: “Ik ben blij dat onze kinderen trots op ons zijn omdat we iets hebben verwezenlijkt. We bleven niet op onze kont zitten jammeren.” De 4 vrouwen wonen nog steeds in Australië en ontpopten zich tot gedreven voorvechters van de rechten van Aboriginals. Jarenlang werkten ze samen in de Aboriginal Medical Service en ijverden ze voor een betere educatie en gezondheidszorg voor hun volk. Samen hebben ze 7 kinderen, 10 kleinkinderen en 4 achterkleinkinderen. En ze zingen nog elke dag voor hen.
4
Verhaalstructuur De film begint met een korte flashback naar 1958. We ontmoeten 4 zingende meisjes die opgroeien in een afgelegen dorpje. De film maakt een sprong naar 1968. Doorheen dat woelige jaar volgen we de avonturen van de meisjes: het leven op het platteland, een reis naar Melbourne en van daaruit… naar Vietnam! Tijdens hun tournee zien we hen evolueren: hun vriendschap, hun succes, hun ruzies en spanningen, hun ontdekking van de liefde en van het echte leven,… Aan het einde van de film keren ze terug naar huis, naar Cummeragunja. Daar nemen we afscheid van de meisjes, herenigd met hun familie. Typerend voor de film is dat alle informatie over de personages slechts met mondjesmaat wordt prijsgegeven. We mogen altijd eerst zelf gissen voor de film een antwoord geeft op onze vragen. Hoe komt Julie aan een baby? Waarom is de relatie tussen Gail en Kay getroebleerd? Wat had Cynthia met die jongen uit het dorp? Met een beetje geduld komen we altijd de ware toedracht te weten.
Vragen aan de leerlingen • • • • •
5
Vind je het een meerwaarde dat de film gebaseerd is op waargebeurde feiten? Mag de filmmaker in zo’n geval de werkelijkheid een beetje aanpassen voor de film? Waarom wel / niet? Hoe zouden de originele Sapphires zich voelen bij deze film? Wat zou je aan de originele Sapphires vragen als je de kans kreeg om hen te interviewen over deze film? Waarom begint het verhaal in 1958? In welk jaar speelt het merendeel van de film zich af?
In 2005 trok de musical ‘The Sapphires’ volle zalen in Australië. Een van de acteurs was Wayne Blair, die werkte aan een carrière als regisseur. Hij praatte erover met de auteur van het stuk, Tony Briggs, die probeerde om het toneelstuk te bewerken tot een filmscript. Blair: “Ik wilde eerst en vooral dat mijn moeder van de film zou houden, dan mijn dorpsgenoten, dan de rest van Australië, en tenslotte de hele wereld.” Het zou Wayne Blairs eerste film worden.
Wie de film maakte Productie
Blair: “THE SAPPHIRES gaat over 4 zwarte twintigers, meisjes die gedurende een korte periode de kans krijgen om hun levensomstandigheden te overstijgen en zich te ontplooien, niet enkel als muzikant maar ook als mens. Het zijn gewone mensen die iets uitzonderlijks verwezenlijken in buitengewone omstandigheden. Vier sterke, jonge, getalenteerde, sexy, zwarte vrouwen nemen een beslissing en grijpen hun kans.” De belangrijkste opdracht was het vinden van 4 geschikte actrices. Dat kostte veel tijd. Van de honderden meisjes die zich aanboden, werden er 150 geselecteerd. Gedurende bijna een jaar werden de musicalnummers gerepeteerd, scène na scène, tot tenslotte de ideale mix van stemmen en karakters werd gevonden: de ervaren Australische actrice Deborah Mailman (Gail), de winnaar van ‘Idool Australië’ Jessica Mauboy (Julie) en de nieuwkomers Miranda Tapsell (Cynthia) en Shari Sebbens (Kay). Wayne Blair: “Bij de meeste films repeteer je in de auditie één of twee scènes. Bij ons waren dat er 14 – alle muzikale nummers! Tegen dat de opnames begonnen, waren de meisjes volledig op elkaar ingespeeld. Als je gedurende enkele weken de choreografie inoefent, leer je samen zweten.” Cameraman Warwick Thornton is een goede vriend van de regisseur. Dat helpt als je samen aan zo’n snel tempo moet werken. “Het schema was superstrak. We moesten 14 songs inblikken met vrij onervaren actrices, we filmden op talrijke locaties (o.a. in Vietnam), er kwamen helikopters en geweren aan te pas en alles was gesitueerd in 1968!”
6
De film draait volkomen rond de vier meisjes, met Dave als sidekick. Alle belangrijke personages worden van bij de eerste kennismaking heel duidelijk geschetst. Gedurende de rest van het verhaal zien we de meisjes stap voor stap evolueren doorheen hun avonturen. Regisseur Wayne Blair: “Ik wilde voor elk personage een duidelijke levensloop. In veel films moet je slechts de evolutie van twee hoofdpersonages volgen. Wij wilden hetzelfde bereiken met vijf personages: ik wilde hun ontwikkeling geloofwaardig en correct duidelijk maken.”
Personages
Daarom worden de meisjes in de eerste scènes meteen duidelijk getypeerd. >> Cynthia geniet van een opgewonden droom – zij is de frivole flirt. >> Gail komt haar streng wakker schudden – zij voelt zich verantwoordelijk. >> Julie is boos omdat ze niet mee mag– als jongste moet zij vechten voor haar plaats. >> Kay (die we later leren kennen) houdt een ‘Tupperware avond’ – zij is de verwende blanke. >> Dave ligt slapend in zijn auto en krijgt heibel met de cafébazin – verantwoord gedrag is niet zijn grootste troef. Daarmee zijn alle personages helder geschetst. Maar hoe evolueren ze verder doorheen het verhaal?
Cynthia Cynthia houdt van het leven. Ze is uitgelaten en heeft een scherpe tong. Thuis wordt ze geremd door liefdesproblemen, maar zo gauw ze zich uit haar omgeving heeft losgerukt, stort ze zich voluit in het leven. Vanaf ze binnenkomt op het feestje bij Oom Ed is ze aan het dansen en flirten. Ze voelt zich meteen op haar gemak. Blakend van zelfvertrouwen geniet ze van haar glamoureuze nieuwe ‘baan’ en van de aandacht van mannen. Wanneer ze tijdens de tournee de pedalen dreigt te verliezen (ze gooit zich in het publiek), wordt ze door haar
7
Kay
zussen streng op haar plaats gezet. “Je maakt onze show ordinair.” Ondanks haar amoureuze avonturen lijkt ze haar grote liefde Jimmy Middleton niet te kunnen vergeten.
Kay is een buitenstaander; ze woont niet in het dorp maar in Melbourne. “Kay en de meisjes zongen ooit samen. Het wordt tijd dat het meisje naar ons terugkeert.” Bij de eerste kennismaking lijkt ze een verwend nest uit een welgesteld, blank adoptiegezin. Maar onweerstaanbaar wordt ze terug naar de muziek gezogen. Slimme Kay houdt altijd het hoofd boven water. Tijdens de reis lijkt ze zich met gemak aan de situatie aan te passen. Kay zuigt alle indrukken gretig in zich op. Ze blijkt zelfs een inlandse taal te spreken (waarmee ze vermoedelijk hun leven redt). Ze blijft altijd een beetje een buitenstaander. Een ontworteld meisje, dat als kind werd weggerukt uit haar omgeving. Sindsdien zit er een gat in haar ziel.
Gail Gail blijft altijd ietwat gereserveerd – ze danst wel, maar zonder haar hoofd te verliezen. Tijdens de tournee speelt ze steeds vaker ‘de harde tante’: ze regelt alles, wijst de zussen op hun plichten en begint meteen over geld. Ze maakt er zich niet populair mee, maar ze kan haar bitchy imago niet afgooien. Gail is boos en bitter – zoveel kwaadheid, die moet toch ergens vandaan komen? Dave weet van waar: “Iedereen denkt dat jij een defensieve, twistzieke oude heks bent. Er is een reden waarom jij zo’n vreselijk grote mond hebt. Jij bent mama beer en zij zijn de kleine welpjes.” Als oudste van de kinderen voelt ze zich steeds verantwoordelijk. Wanneer ze met Dave danst, vraagt hij schalks: “Mag ik voor één keer eens leiden?” Dave slaagt er wonderwel in om van de harde Gail (“een vrouw die denkt dat ze Cassius Clay is”) een zachte vrouw te maken. De liefde veilt haar scherpe kantjes weg. In de slotscènes kust ze er op los. ‘Sugar pie honey bunch,’ zingt ze. Gail is een vrouw waar je vanop aan kan.
Julie Julie is nog jong en kinderlijker dan haar zussen. Behalve op het podium, waar zij het uithangbord van de groep is, houdt ze zich veelal op de achtergrond en bekijkt de wereld met naïeve verbazing. Hoewel ze timide is, brandt het vuur in haar. Ze is ambitieus en vastberaden – twee maal reist ze haar zussen achterna ondanks moeders verbod. Wanneer een manager haar aan het werk wil zien en een ster in haar vermoedt, voelt ze zich daar erg ongemakkelijk bij. Ze wil haar zussen niet afvallen. Ondanks haar jonge leeftijd heeft Julie een kind. “Dat is juist de reden waarom ik iets wil bereiken.”
Dave Dave Lovelace wordt – min of meer gedwongen door omstandigheden – de manager en begeleider van The Sapphires. Een Ierse praatjesmaker (“Ik ga hen managen, kneden en vormen”), rad van tong en met een passie voor drank… en sweet soul music. Hij is geen onbesproken figuur: zijn baan op een cruiseschip raakte hij kwijt, hij heeft van zijn leven een zootje gemaakt, hij
8
verbrast het geld en biecht met veel moeite zijn huwelijk op. Maar hij is onweerstaanbaar charmant en grappig en zijn passie voor muziek lijkt eindeloos. Dankzij The Sapphires vindt de losgeslagen Dave een plaatsje in de wereld. Daarvoor is hij hen dankbaar. Voor het eerst in zijn leven heeft Dave iets dat hem oprecht trots maakt en waar hij zich goed bij voelt. Hij slaat zichzelf voor het hoofd wanneer hij het weer eens verknoeit. Regisseur Wayne Blair: “Chris O’Dowd (Dave) en Deborah Mailman (Gail) zijn geen voor de hand liggende hoofdacteurs. Het zijn niet bepaald Vincent Vaughn en Jennifer Aniston. Eigenlijk zijn ze beter – omdat ze echt zijn en omdat je werkelijk van hen gaat houden.”
Vragen aan de leerlingen • • •
• • • • • •
Kan jij de belangrijkste personages uit de film elk in één zin omschrijven? Herinner jij je nog voor elk personage één uitspraak of scène die haar / hem optimaal typeerde? Zijn de meisjes op het einde van het verhaal nog dezelfde als in het begin? Op welk manier is elk van hen (al dan niet) veranderd? Hoe zijn ze aan het begin van het verhaal? In welke scène werd dat voor jou het beste duidelijk? Welke rol speelt Dave in deze ontwikkeling? Waarom zou je Dave de motor van al de gebeurtenissen kunnen noemen? Op welke manier geniet Cynthia van haar nieuwe leven? Waarom maakt Gail vaak zo’n boze indruk? Op welke manieren merk je dat Julie de jongste is? Hoe past Kay zich aan de nieuwe omstandigheden aan? Op welke manier helpen The Sapphires Dave in zijn leven?
9
Inhoudelijke focus: het belang van muziek
Voor de meisjes is muziek hun hele leven. Dankzij de muziek verdragen ze hun harde bestaan, lossen ze hun twisten op en krijgen ze zelfs een toekomst. Muziek is overal in THE SAPPHIRES.
Muziek = Leven Muziek maakt op een heel natuurlijke manier deel uit van het leven van de meisjes. Als kinderen zongen ze onder de naam ‘Cummeragunja Songbirds’ al meerstemmige volksliedjes. Wanneer ze opgroeien, haalt de muziek hun familiebanden nauwer aan en troost hen in moeilijke momenten. Denk maar aan de scène waarin ze zingen met hun moeder. Julie is boos, ze doet niet mee. Maar tenslotte kan ze de aantrekkingskracht van de muziek niet weerstaan. Het is het eerste (maar niet het laatste) conflict dat in de film door de muziek wordt opgelost. Even later een gelijkaardig tafereel: twee zussen zingen tijdens een lokale talentenjacht, maar pas wanneer Julie het podium opwandelt, is het koortje van hemelse stemmen compleet. Muziek moet wel vaker de plooien gladstrijken als er zich conflicten voordoen. Muziek is in THE SAPPHIRES een slagveld waarop persoonlijke relaties en spanningen worden uitgevochten, maar ook een bron van verzoening: • Wanneer Julie en Kay bij Oom Ed arriveren, loopt de spanning met Gail meteen hoog op. Ze lossen het al zingend op in een gevoelige dialoog: “Love and affection to the bone. Sister, brown sugar.” • Leadzangeres Gail schrikt wanneer ze van Dave te horen krijgt dat “jouw stem niet goed genoeg is voor de eerste partij.” Slechts met veel moeite kan ze zich verzoenen met de beslissing. Maar de spanning verdwijnt wanneer ze spontaan een lied beginnen te improviseren: ‘I’ll take you there’.
10
Aan het einde van de tournee zingt Gail wel de lead, krachtig en doorleefd. Nu pas is ze er klaar voor. Vanwege haar verdriet (de vermeende dood van Dave) maar ook omdat ze dankzij hun
Soul
avonturen kracht en maturiteit heeft gewonnen. Alle belevenissen hebben niet enkel hun stem, maar ook hun karakter sterker gemaakt. De muziek die hen bij elkaar heeft gebracht, maakt hen nu onafscheidelijk.
Dave beweert met stellige overgave: “90 % van alle muziek is rotzooi; de andere 10 % is soul.” Soul is zwarte muziek (“Ik zie er blank uit maar er stroomt negerbloed door mijn aderen”) die vonkt en spettert en scheurt. “Soul gaat over verlies. Over worstelen om het terug te krijgen en niet opgeven. Elke noot die je zingt, moet klinken zoals een vechtende vrouw die wanhopig probeert terug te krijgen wat haar ontnomen is. Waar je precies naar op zoek bent, dat beslissen jullie. Ik ben er om jullie erheen te leiden.” Wanneer de eerste poging van de meisjes braaf en slap klinkt, vraagt hij of het “wat zwarter kan.” Hij geeft zelf het voorbeeld en laat zich zodanig meeslepen dat hij uitbarst in een genadezang. “Lord, can I have mercy?!” De meisjes verliezen er zowaar hun stem bij. Soul groeide in de jaren vijftig uit de blues en gospelmuziek die door de zwarten werd gezongen in het zuiden van de Verenigde Staten. In een soulband zong een krachtige stem meestal met begeleiding van blazers, keyboards en een strakke ritmesectie. Als je een lijstje zou opstellen met nummers die een uitstekende introductie zijn tot de klassieke soul, dan komt de soundtrack van THE SAPPHIRES behoorlijk in de buurt. Je kan putten uit het repertoire van legendarische soulartiesten: James Brown, Ray Charles, Sam Cooke, The Four Tops, Aretha Franklin, Sam & Dave, Marvin Gaye, The Supremes, Gladys Knight, Isaac Hayes, Curtis Mayfield, Wilson Pickett, Otis Redding, Smokey Robinson, The Temptations, Stevie Wonder,… of kiezen voor de bekendste soullabels (Motown, Stax, Atlantic). Je herkent vast een heleboel nummers, want soul muziek maakt fundamenteel deel uit van de geschiedenis van de populaire dansmuziek.
Tijdens een sleutelscène krijgen de 4 zangeressen door Dave een bordje omgehangen, dat hun rol in de band samenvat. Julie is de leadzangeres, Kay is de leaddanseres, Cynthia is het seks symbool… en Gails bordje blijft leeg. Haar rol is nog niet bepaald. Doorheen de tournee wordt die rol evenwel duidelijk. Mochten er op het einde van de film opnieuw bordjes gehangen worden, zou op dat van Gail ongetwijfeld ‘Mama Beer’ geschreven staan.
Aanvankelijk gaan de zusjes door het leven als de Cummeragunja Songbirds, niet echt een naam om carrière mee te maken, en alles behalve ‘soulful’. Dat beseft Kay tijdens hun auditie… Hals over kop komt ze met ‘The Sapphires’ op de proppen. Een legende is geboren.
11
De draaischijf van de soulbeweging was de platenmaatschappij Motown in Detroit (de stad werd vanwege de auto-industrie ‘Motor Town’ genoemd, waarvan deze naam een samentrekking was). Dankzij de typische sound werd Motown soul de eerste zwarte muziek waar een blank publiek naar luisterde en op danste, ook al waren in de beginjaren sommige concertzalen nog opgesplitst in een blank en zwart gedeelte. Soul heeft veel betekend voor de bewustwording van de zwarte Amerikaanse bevolking. Een van de succesvolle Motown-artiesten was het meidentrio The Supremes, met leadzangeres Diana Ross (van o.a. ‘Where did our love go’, ‘Baby Love’ en ‘You can’t hurry love’.) The Sapphires worden in de film ‘het Australische antwoord op The Supremes’ genoemd. “You’ve heard of The Supremes but have you heard of The Sapphires?” In de jaren ’70 ligt de soul aan de basis van o.a. funk, disco en andere zwarte dansmuziek. Hoewel het tijdperk van de klassieke soul voorbij was, bleven alle grote zwarte artiesten (Michael Jackson, Prince, Whitney Houston,…) inspiratie putten uit de soul, net zoals rap en hip hop dat deden. Vandaag zijn er nog veel artiesten –vooral zangeressen– die de erfenis van de soul levendig houden, o.a. Mary J. Blige, Lauryn Hill, Macy Gray, Erykah Badu, Jill Scott, Amy Winehouse, Adele of in België o.a. Natalia en Selah Sue.
Wat doen The Sapphires in Vietnam? Een Amerikaanse traditie die dateerde uit W.O. II: muzikanten, komieken, acteurs en actrices (o.a. Jane Fonda, Elizabeth Taylor) en andere entertainers trokken naar Vietnam met de missie ‘to entertain the troops’. Het uithangbord van deze performers was Bob Hope, de komiek die tijdens alle oorlogsconflicten (van W.O. II tot Vietnam) Amerikaanse soldaten een hart onder de riem kwam steken. De artiesten waren ambassadeurs van het thuisfront die hen even het oorlogsgewoel deden vergeten en duidelijk maakten dat hun landgenoten thuis hen niet vergeten waren. Even belangrijk als hun optredens waren de bezoeken aan ziekenhuizen, de informele contacten met soldaten, enz. Zo maakten ze het leven weer even ‘normaal’ voor mannen die hun dagen met niets dan ‘oorlog’ vulden.
Op de soundtrack van THE SAPPHIRES staan een heleboel bekende soulnummers. Sommige liedjes zijn te horen in originele versie, zoals ‘Soul Man’ en ‘Hold On, I’m Coming’ (Sam & Dave). Maar de meeste klassiekers werden door de actrices ingezongen, met Jessica Mauboy als leadzangeres. Zij zingt o.a. ‘Land Of A Thousand Dances’ (Wilson Pickett), ‘I Heard It Through The Grapevine’ (Marvin Gaye), ‘I Can’t Help Myself - Sugar Pie, Honey Bunch’ (The Four Tops) en ‘I’ll Take You There’ (The Staple Singers).
12
Ook vanuit Australië trokken minstens 50 groepen naar Vietnam, geleid door patriottisme of lust naar avontuur. Ze reisden met steun van de overheid, die hen vergoedde en voorzag in hun transport en veiligheid. Vele artiesten kwamen tijdens hun optredens wel degelijk in oorlogsgebied terecht en kregen een loodzwaar schema opgelegd van 3 optredens per dag in een hete, vochtige en oncomfortabele omgeving. Dat beeld stemt goed overeen met wat in THE SAPPHIRES wordt getoond. Nadat ze slagen voor hun auditie worden ze door een agentschap naar Saigon gestuurd. Even is er een zweem van glamour wanneer ze mogen logeren in een luxehotel. Maar meteen krijgen ze ook dreigementen te horen van hun promotor Myron: vanavond spelen ze hun eerste show en als het niet goed is, vliegen ze eruit. Maar het is wél goed en Myron doet hen een voorstel. Gelukkig houdt Gail het hoofd koel: zonder militaire begeleiding gaan ze niet op tournee.
Vragen aan de leerlingen • •
• •
•
Wat betekent muziek voor de meisjes? Herinner jij je nog scènes waarin muziek gebruikt wordt om conflicten tussen de meisjes op te lossen? Konden sommige conflicten zelfs met muziek niet opgelost worden? Valt het Gail zwaar dat ze niet de lead mag zingen? Waarom zingt ze op het einde van de tournee wel de lead? Dave hing de meisjes een bordje om de nek. Wat maakte hij daarmee duidelijk? Wat stond er op de bordjes? Wat stond er op Gails bordje? Waarom? Ken jij soulmuziek? Wist je dat soul belangrijk was voor de bewustwording van de zwarte Amerikanen? Kan muziek zo’n belangrijke maatschappelijke rol spelen? Ken je nog muziekgenres die een grote impact hadden op maatschappelijk gebied?
•
• •
13
Ken je enkele klassieke soulartiesten? Wordt er vandaag nog soulmuziek gemaakt? Hoor je de soul nog doorklinken in andere hedendaagse dansmuziek? Waarom gaan artiesten optreden in oorlogsgebied? Wat kunnen zij voor de soldaten betekenen? Hoe groot is de druk op de artiesten? Hoe zwaar is hun toerschema?
5)&4"11)*3&4CFHJOUNFUQSBDIUJHF [POOJHFCFFMEFOWBO Cummeragunja, een kleine buitenpost op het Australische platteland: bloemenvelden, de appelsienenoogst, een fleurig huisje,... Laurel Robinson: “Het is een exacte kopie van mijn oma’s huis. Daar gaven we concerten voor de familie achterop een vrachtwagen en zongen we Ngarra Burra Ferra, het lied uit de film dat oma ons leerde. Dat was het lied waarmee ik opgroeide.” De levensomstandigheden zijn primitief (vader knutselt aan een douche met warm water) in deze geïsoleerde gemeenschap. Dat er duizenden kilometers verderop een oorlog aan de gang is in Vietnam, is nauwelijks tot hier doorgedrongen. Robinson: “Toen ik moeder vroeg of ik naar Vietnam mocht, zei ze: ‘OK.’ Toen ik naar huis terugkeerde, besefte ze: je had wel dood kunnen zijn!”
Kleine wereld versus Grote wereld
Dankzij de muziek krijgen de meisjes de kans om hun kleine wereldje te ontvluchten en de grote wereld te ontdekken. Maar achteraf keren ze terug naar hun vertrouwde stek. Voorafgegaan door beelden van overvliegende trekvogels, een nadrukkelijke metafoor.
Racisme & discriminatie Toch toont de film ook sporen van een andere, minder fraaie werkelijkheid. Het racisme ten aanzien van de verdrukte Aboriginals (de oorspronkelijke bewoners van Australië) is overal aanwezig en sijpelt door in alle geledingen van de samenleving. Regisseur Wayne Blair: “Vier gekleurde vrouwen op het scherm brengen met dezelfde emoties als blanke vrouwen was al een soort van politieke daad. In 1968 verwierven de Aboriginals hun eerste rechten om deel te nemen aan het openbare leven. Dat was belangrijk voor de toon van de film.”
14
Op kleine schaal: in eigen streek Bij de talentenjacht zien we de meisjes voor het eerst buiten hun dorp. Meteen wordt duidelijk hoe ze zich verhouden tot de blanken: in het café kijkt men verbaasd op als de gekleurde zusjes binnenkomen en een deel van het publiek verlaat de zaal. Gails begroeting gooit olie op het vuur: “Jullie bevinden je op het land van de Aboriginals.” Het publiek is geschokt: “Ga terug naar jullie hut!” De cafébazin: “Ik zei dat ik geen Aboriginals op mijn eigendom wou.” “We worden door de bleekscheten als honden behandeld.” Zo ging het ook in werkelijkheid, herinneren de originele Sapphires zich. Laurel Robinson: “Ik vond geen werk in onze streek, hoewel ik overal probeerde. Ze keken je aan en zeiden… ‘nee’, ook al stond er in de advertentie dat ze een baantje hadden.” Beverly Briggs: “Nu schuiven de mensen aan voor de film, maar soms denk ik: toen waren jullie niet zo vriendelijk voor ons. Ik mocht Maria spelen in het kersttoneel op onze katholieke school, maar een meisje gilde: ‘ze is te zwart!’ Toen het mijn beurt was om te zingen, was ik zo zenuwachtig dat het niet meer lukte.”
moorden door de Britse pioniers. Vaak waren dat gevangenen die naar Australië verbannen werden, maar achteraf ook zogezegd beschaafde Britten.” (Bron: wikipedia) Al die tijd werden de Aboriginals door de blanken als ‘achterlijk’ beschouwd. Ze maakten op geen enkele manier deel uit van het openbare leven en hadden geen volwaardig statuut. Sapphire Naomi Meyers: “Er werd in Australië ‘een blank beleid’ gevoerd. In Melbourne zag je nauwelijks een kleurling. Die waren bang om naar de stad te komen.” Momenteel leven er nog slechts weinig Aboriginals op de traditionele manier en wordt het platteland ingepalmd door uraniumontginning en grootschalige bouwprojecten. De meeste Aboriginals wonen in de steden. Op het vlak van gezondheidszorg, educatie en inkomen staan ze helemaal onderaan de ladder. Hun levensverwachting ligt 20 jaar lager dan die van de blanke Australiër. Pas recentelijk groeide het respect voor hun traditionele levenswijze, die dicht bij de aarde en de natuur staat en doordrongen is van een rijke cultuur en verhalenschat.
Op grotere schaal: in Australië – The Stolen Generation Zo’n 50.000 jaar geleden zetten de eerste mensen voet aan land op het eiland Australië, kleine groepjes jagende nomaden. Toen Australië op het einde van de 18de eeuw een Britse kolonie werd, leefden er zo’n half miljoen mensen op het enorme eiland. Momenteel maken de inheemsen nog slechts zo’n 2 % uit van de Australische bevolking. Doorheen de eeuwen verminderde hun aantal, “niet enkel door ziekte maar ook door het onbeschaamde
15
De grootste kaakslag voor de Aboriginals was de zgn. ‘Stolen Generation’. Doorheen de 20ste eeuw groeide de gewoonte om Aboriginal kinderen (o.a. met een blanke huid of één niet-Aboriginal ouder) weg te halen uit hun familie en onder te brengen in blanke pleeggezinnen of missiescholen. In die ‘beschaafde wereld’, ver weg van hun ‘primitieve families’, werden ze opgevoed tot huisknechten of dienstmeisjes voor rijke blanken. Massa’s gezinnen werden uit elkaar gerukt. De duizenden kinderen die op deze manier brutaal van hun familie werden gescheiden, worden de ‘Stolen Generation’ genoemd. Hun schrijnende verhaal wordt o.a. verteld in de film RABBIT PROOF FENCE (Phillip Noyce, 2002). Drie belangrijke recente gebeurtenissen inzake de rechten van Aboriginals: • 1967: in een referendum besliste Australië over de aanpassing van twee artikelen in de grondwet. Daarin stond voordien dat het parlement “wetten moest maken voor het welzijn van elk ras, behalve de Aboriginals, voor wie het overbodig is om speciale rechten te voorzien”. Een andere geschrapte passage uit de grondwet bepaalde dat bij de erkenning van Australische burgers Aboriginals niet meegeteld mochten worden. • 1976: de Australische overheid accepteerde de ‘Land Rights Act’, waardoor Aboriginals het recht kregen om met de overheid te onderhandelen over hun grond. • 2008: de Australische regering biedt officieel haar excuses aan. “Voor de pijn, het lijden en het kwetsen van de gestolen generaties, hun nageslacht, families en gemeenschappen, zeggen wij sorry. Tegen moeders en vaders, broers en zusters, voor het uiteenscheuren van families en gemeenschappen, zeggen wij sorry. En voor de onwaardige behandeling en vernedering van een trots volk met een trotse cultuur, zeggen wij sorry.”
tijdens de reis raakt Kay zich weer bewust van haar wortels en oog in oog met haar (zwarte) geliefde, verklaart ze trots: “Ik ben zwart, licht zwart.”
Ook THE SAPPHIRES bevat een getuigenis over de ‘gestolen generatie’. Kay werd in 1958 uit het dorp ontvoerd om van haar een ‘beschaafde blanke’ te maken. Haar moeder is ontroostbaar; ze zal haar kind nooit meer terugzien. De traumatiserende gebeurtenis tekent Kay voor haar verdere leven. Volgens Gail is ze nu “een verwende blanke die zich te goed voelt voor ons.” Maar
Wanneer Kay en haar vriend een stervende soldaat willen redden, schreeuwt die woedend: “Haal die zwarte hond van me af!” Hij wil niet gered worden door een zwarte. Verscheidene artiesten op tournee door Vietnam getuigden later over rassenproblemen, o.a. omdat hun ‘zwarte muziek’ door veel blanke soldaten afkeurend werd onthaald.
Ook de originele Sapphires kenden het verdriet van de gestolen generatie. “Onze tantes – de zussen van moeder – werden weggehaald uit Cummeragunja. Grootmoeder zocht hen overal. Haar hart was gebroken en het werd bijna haar dood.”
Op wereldwijde schaal: Vietnam en de Verenigde Staten Op hun reis ontdekken de meisjes dat racisme en discriminatie geen typisch Australische fenomenen zijn. In Saigon treden ze op in ‘de beste club voor zwarten.’ De rassenscheiding is er compleet.
16
In Amerika wordt op datzelfde moment de burgerrechtenstrijd in alle hevigheid uitgevochten. De soulmuziek is een wapen in die strijd, net zoals de toespraken van dominee Martin Luther King of de militante Black Panthers beweging die ijvert voor een zwart Amerika. Het zwarte zelfbewustzijn groeit. Wayne Blair: “In Amerika en Australië werd een gelijkaardige strijd gestreden. Kleurlingen kwamen op straat voor gelijke rechten.” Op televisie vernemen de meisjes de dood van Martin Luther King (neergeschoten op het balkon van zijn hotel). Plotseling maken vier Aboriginal zangeresjes deel uit van een wereldwijde beweging. Hun concertpromotor legt uit waarom ze die avond moéten optreden: als steun aan alle zwarte soldaten die hier vechten voor een zaak waarin zij nauwelijks geloven. Terwijl de stem van Martin Luther King uit de televisie schalt, zingen ze met hun moeder door de telefoon het Aboriginal lied uit hun jeugd… een statement waarin hun eigen ‘kleine geschiedenis’ en de ‘grote wereldgeschiedenis’ elkaar raken.
Vragen aan de leerlingen • • • • • • •
Hebben de meisjes vooraf enig besef van wat ‘Vietnam’ betekent? Hoe verloopt de lokale talentenjacht? Waarom is het publiek zo geschandaliseerd? Op welke manieren / momenten voelen de meisjes zich gediscrimineerd? Wat weet jij over de Aboriginals en hun traditionele levenswijze? Wat is ‘the Stolen Generation’? Wat gebeurde er precies met Kay in haar kinderjaren? Op welke manier was dit een traumatiserende gebeurtenis? Wie was Martin Luther King? Waarom krijgt zijn dood een plaats in deze film? Waarom is het voor The Sapphires belangrijk om op te treden op de avond van zijn dood?
•
17
Ook Gail laat zich betrappen op discriminerende uitspraken. Haar Oom Ed is Iers “maar dat proberen we te verbergen” en ze vindt dat blanken niet kunnen dansen. Wat vind jij van deze ‘omgekeerde vorm van discriminatie’? Kan je in onze eigen samenleving ook voorbeelden vinden van zulk rassengericht denken?
THE SAPPHIRES voert ons mee naar 1968. De muziek zorgt voor een passend klankdecor. Behalve soul horen we ook rock (o.a. ‘Run through the Jungle’ van CCR) en gospelmuziek (o.a. ‘In the sweet Bye and Bye’ van Darren Percival) uit die jaren.
Een tijdsbeeld
De film maakt veelvuldig gebruik van archiefbeelden om een beeld te schetsen van die tijd. De beelden komen zowel uit Amerika als Australië, waar een parallelle rassenstrijd aan de gang was. We krijgen de Kennedy’s te zien en Mohammed Ali als zwart activist, maar ook de Land Rights betogingen in Australië. Verder werd heel secuur de look van de jaren 60 gereconstrueerd in o.a. de kledij. Denk maar aan de podiumoutfits (en bijbehorende danspasjes). Van de originele Sapphires is weinig beeldmateriaal te vinden (Beverly Briggs: “mensen vragen vaak naar foto’s, maar we hadden niet eens een fototoestel”) maar op https://www.hopscotchfilms.com.au/the-sapphires-film/making-of-the-sapphires/ getuigen de costumières hoe ze 40 jaar terugkeerden in de tijd.
Oorlog in Vietnam Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van een van de grote oorlogsconflicten van de 20ste eeuw. De oorlog in Vietnam speelde een belangrijke rol in de maatschappelijke omwentelingen van de jaren 60.
Een stukje oorlogsgeschiedenis: de Vietnamoorlog De Vietnamoorlog werd uitgevochten tussen Zuid-Vietnam (gesteund door de Verenigde Staten) en Noord-Vietnam (de Vietcong, gesteund door de Sovjet-Unie en China) en symboliseerde de strijd
18
tussen het kapitalisme (Zuid) en communisme (Noord). O.a. Australië steunde het Zuiden in hun strijd tegen het communisme. De VS stuurden miljarden dollars, wapens en soldaten. Maar president Ngo Dinh Diêm trok met dat geld de macht naar zich toe en de corruptie vierde hoogtij. Toen Ngo Dinh Diêm het al te bont maakte, wilden de Amerikanen van hem af. Ze steunden een staatsgreep waarbij de president vermoord werd. Intussen wonnen de Vietcong de steun van arme boeren door hen grond te schenken. Onder impuls van de presidenten Kennedy en Johnson vochten in 1969 al meer dan een half miljoen Amerikaanse soldaten op Vietnamese bodem. Ondanks bombardementen en chemische middelen (napalm, het ontbladeringsmiddel Agent Orange) kregen de Zuid-Vietnamese en Amerikaanse troepen de Vietcong niet onder controle. In de jaren 70 trok Amerika steeds meer troepen terug; de morrende soldaten konden het niet meer opbrengen om een absurde, wrede oorlog uit te vechten op vreemd grondgebied. In 1973 werd een akkoord gesloten over de hereniging van Noord- en Zuid-Vietnam. Het Zuid-Vietnamese bewind werd meteen door Noord-Vietnam onder de voet gelopen. De laatste aanwezige Amerikanen vluchtten hals over kop het land uit. In 1976 werd de Socialistische Republiek Vietnam uitgeroepen, met hoofdstad Hanoi.
geschiedenis. Het conflict was al vaak het onderwerp van tv-series (‘Tour of Duty’) en Hollywood films (4TH OF JULY, APOCALYPSE NOW, PLATOON, HEAVEN & EARTH, FULL METAL JACKET, enz.).
De Vietnamoorlog kostte aan circa 2,5 miljoen Vietnamezen het leven en velen raakten gruwelijk verwond door Amerikaanse chemische wapens. De gevolgen voor de volksgezondheid zijn nog steeds voelbaar; de stoffen hebben het DNA van de bevolking aangetast. Sommige delen van het land zijn nog onbruikbaar vanwege de chemische stoffen in de grond. Het land herstelt zich slechts heel moeizaam van het conflict.
The Sapphires in de oorlog Aanvankelijk merken de meisjes weinig van de oorlogsdreiging, maar dat verandert tijdens de reis. De hele tijd voelen we dat de oorlog stap voor stap dichterbij komt. Julie is de eerste die de dreiging voelt. In Saigon wordt ze door angst overmand, hoewel ze nog niks van de oorlog gezien heeft. Wanneer ze onder militaire begeleiding het land intrekken, zien ze onderweg de eerste sporen van de oorlog. Zingend voor gewonden in een hospitaal, krijgt Julie een inzinking.
Bijna 60.000 Amerikanen stierven in Vietnam. Oorlogsveteranen kampten met fysieke en psychische problemen. Ook zij werden aangetast door de chemische middelen. De soldaten die als helden waren vertrokken, werden nu als schurken onthaald. De oorlog doorprikte de almacht van de VS als onaantastbare wereldleider. De Vietnamoorlog werd een scharniermoment in de recente
De oorlog wordt heel tastbaar wanneer ze hun reis zonder militaire bescherming verder zetten. Wanneer ze worden tegenge-
19
houden door een commando Vietcong hangt hun leven aan een zijden draadje. Tijdens het optreden die avond vallen er bommen uit de lucht. Plots is het oorlog! Terwijl rondom hen slachtoffers vallen, worden ze geëvacueerd per helikopter. Van daaruit ziet Gail hoe Dave wordt neergeschoten. De oorlog in z’n volle gruwel. Ook de echte Sapphires getuigden over Vietnam. Laurel Robinson: “Ik vond het wel opwindend. We deden een show op een legerbasis en op een bepaald moment zag ik een enorme beweging vanuit de jungle in onze richting. “Wat is dat?” gilde ik. “Jouw publiek!” Er kwam een brullende massa uit de jungle. Ik zag ook vliegtuigen naar beneden komen en vlammen opschieten. Iemand vertelde ons dat het napalm was; ik wist niet eens wat dat was.” Zangeressen Naomi Meyers en Beverly Briggs gingen niet mee uit protest tegen de oorlog. Meyers: “Wij waren al op straat gekomen om te protesteren tegen de oorlog. Dus ik vond niet dat we erheen konden.”
Filmen in Vietnam Regisseur Wayne Blair: “Het was de eerste westerse film sinds 10 jaar die in Vietnam werd opgenomen. Ze verwelkomden ons met open armen. Met zo’n Vietnamese crew konden we lang doorwerken, soms wel 16 uur per dag.” Chris O’Dowd (Dave) “Ik vond het wel bijzonder om te worden rondgereden in Amerikaanse legertrucks. Ik kreeg geweldig veel zin om te gillen: ‘Hier zijn we weer!’ Maar ik kon me bedwingen.”
• • • •
Vragen aan de leerlingen • •
Welke elementen roepen de sfeer van de jaren 60 op? Herinner jij je nog welke archiefbeelden we te zien kregen? Vond je dat een goed idee? Droegen ze bij tot de film? Waarom werden precies deze beelden gekozen? Kon je bepaalde verbanden ontdekken tussen de archiefbeelden?
•
20
Wat vond jij van de podiumoutfit van The Sapphires? Herkende je bepaalde elementen uit de mode van vandaag? Wat weet jij over de Vietnamoorlog? Zag je al vaker films die zich afspeelden in deze periode? Hoe merken we in de film dat de oorlog dichterbij komt? Hoe reageren de meisjes daarop? Wie is het meest vatbaar voor deze indrukken? Waarom vinden The Sapphires het zo belangrijk om enkel met een militaire escorte te reizen?
Relaties tussen mensen
Tijdens hun tournee leren de meisjes elkaar beter kennen en ontmoeten ze ook een heleboel andere mensen. En ze doen wat alle mensen doen in hun relaties met anderen: ze houden van elkaar, ze kibbelen met elkaar en ze worden verliefd op elkaar.
Het belang van familie Drie zingende zussen en een nichtje… het kan niet anders of ‘familie’ speelt een belangrijke rol in THE SAPPHIRES. Ondanks het harde leven is er thuis een sterke familieband. Met moeder wordt er gezongen. Zelfs door de telefoon, vanuit Vietnam. Met vader hebben de meisjes een vertrouwensband. Hij springt in de bres voor Julie – ze verdient dezelfde kansen als de oudere meisjes, ook al moet papa daarvoor moeders bevelen negeren. Pas wanneer Dave belooft om de meisjes te beschermen met zijn eigen leven, geeft papa toestemming voor de tournee. En later voor een huwelijk… Enkel vanwege hun familieband kunnen de zussen elkaar alles zeggen. Ze verdragen het gesnauw van Gail en de uitspattingen van Cynthia. Ze kunnen heel streng zijn voor elkaar, maar van je zussen verdraag je meer dan van andere mensen. Op familie kan je betrouwen. Zelfs al heeft Oom Ed een danstent vol matrozen, soul en whisky, toch is moeder gerust als de meisjes bij hem logeren. Zo ging het ook bij de originele Sapphires. Laurel Robinson: “Onze ouders moedigden ons onvoorwaardelijk aan. Als ze geweten hadden dat ik in Melbourne zong in clubs, zouden ze mij meteen weer naar huis gehaald hebben. Maar mijn zussen en nichten zorgden goed voor mij.”
21
De liefde Wat doen een stel jonge meisjes als ze bij elkaar zijn? Fluisteren over de liefde. Net zoals deze zingende zussen. Cynthia werd door Jimmy voor het altaar in de steek gelaten. Zijn brief veroorzaakt grote commotie – ze is er nog steeds niet overheen en gaat op zoek naar mannen om de leemte op te vullen. Ze slaat meteen een muzikant aan de haak. Voor hem wil ze zelfs Jimmy’s ring verloochenen. Maar het lijkt alsof haar geflirt niet volstaat om haar oude liefde te vergeten.
te maken van je familie, om jouw zussen mijn zussen te noemen, en jouw moeder mijn moeder. Wil je met me trouwen?” Gail huilt tranen met tuiten. Wanneer ze elkaar terugzien, wordt er droog gepraat… en hartstochtelijk gekust. Ze hebben elkaar langdurig getest, maar nu zijn ze klaar voor elkaar. Gail krijgt toestemming om te trouwen met haar ‘Sugar Pie Honey Bunch’.
Gail versus Kay Tussen Gail en Kay zit het grondig fout. Al van bij het eerste weerzien, wordt er gescholden. Gail: “We zijn een schande voor jou, hé? Je doet nog steeds uit de hoogte en beschouwt ons als slaafjes. Ze is voor ons verloren.”
Ook Kay heeft meteen een knapperd gevonden. Hoewel ze smoorverliefd is (ze zingt voor hem: “If you need me, want me, all you gotta do is call me”) houdt ze hem nog een poosje aan het lijntje. Maar ze is dolgelukkig wanneer de jongen tijdens de reis contact blijft zoeken. Op een uitstap gebeurt het tenslotte toch: ze kussen!
Hun ruzie is in de eerste plaats een rassenkwestie (waarvan we de ware toedracht pas later te horen krijgen). Veel van hun wederzijdse verwijten gaan over hun huidskleur. “Gedraag je naar je leeftijd, niet naar je kleur,” sneert Kay. Gail laat geen kans onbenut om Kay te wijzen op haar lichte huid, bv. wanneer Dave vraagt of hun muziek “wat zwarter kan klinken”. Ze vindt dat Kay haar volk in de steek heeft gelaten en is veranderd in een ‘gubba’ (blanke). “Uitgaan met een zwarte, maakt jou niet zwarter.” Of “Ben je al-
Gail is niet het type voor halfzacht geflirt. Liefde is voor haar een strijd. Ze staat neus aan neus met Dave wanneer die meer respect eist. Gail: “Om mij te leiden, is er een speciale man nodig.” Hun toenadering verloopt voorzichtig. Er groeit tussen hen een mildheid die plaats maakt voor liefde. Die bezegelt Dave in een brief, waarin hij haar ten huwelijk vraagt: “Ik zou trots zijn om deel uit
22
leen maar zwart omdat je denkt dat daarmee geld te rapen valt?” Ze slaan elkaar verrot. Maar er is meer aan de hand. Via het verhaal van de ‘Stolen Generation’ krijgen we te horen wat er met Kay gebeurde en hoe ze werd ‘omgeschoold’ tot een blanke, die de Aboriginals minacht. “Als jullie even hard zouden werken als vissen, zouden jullie rijk zijn.” Gail heeft het haar nooit vergeven. Maar Gail heeft vooral zichzelf nooit vergeven dat haar nichtje iets overkwam. Ze voelde zich altijd voor iedereen verantwoordelijk en vindt dat ze bij de ontvoering van Kay is tekortgeschoten. Ze vergezelt Kay wanneer die bij hun thuiskomst een spiritueel ritueel ondergaat. Daarmee wordt Kay terug verwelkomd in de clan. Nu pas is de blaam uitgewist. Nu pas kan Gail zichzelf vergeven. Ze verzoenen zich met elkaar.
Vragen aan de leerlingen • • • •
•
• •
Op welke manier gaan de meisjes om met hun moeder? En met vader? Hoe belangrijk is ‘familie’ voor hen? Hoe weet je dat? Hoe gaan de meisjes tijdens hun reis om met de liefde? Is hun gedrag geloofwaardig voor meisjes van die leeftijd, in die periode? Waar komt Cynthia’s flirterige gedrag vandaan? Kay krijgt ook een vriendje, maar gaat zij op dezelfde manier tewerk? Hoe voel je dat Gail en Dave dichter naar elkaar toegroeien? Op welke momenten was hun groeiende liefde zichtbaar? Waarom passen ze bij elkaar? Weet je nog hoe het huwelijksaanzoek verliep? Hoe reageren ze wanneer ze elkaar terugzien? Hoe evolueert de relatie tussen Gail en Kay? Waarom is hun onderlinge strijd vooral een ‘rassenconflict’? Wat verwijten ze elkaar? Kan je begrijpen wat er in Kay’s leven is gebeurd en hoe dat haar veranderd heeft? Waarom kan Gail haar niet vergeven? Wat is de rol van het ritueel dat Kay bij haar terugkeer ondergaat? Hoe helpt dit Kay en Gail om zich met elkaar te verzoenen?
23
Regisseur Wayne Blair: “THE SAPPHIRES gaat over 4 zwarte meisjes die gedurende een korte periode de kans krijgen om hun levensomstandigheden te overstijgen en zich te ontplooien, niet enkel als muzikant maar ook als mens. Het zijn gewone mensen die iets uitzonderlijks verwezenlijken in buitengewone omstandigheden. Vier sterke, jonge, getalenteerde, sexy, zwarte vrouwen nemen een beslissing en grijpen hun kans.” De film draait volledig rond de vier meisjes. In de eerste scène worden ze meteen heel duidelijk getypeerd. Gedurende de rest van het verhaal zien we hen stap voor stap evolueren doorheen hun avonturen.
Het verhaal van THE SAPPHIRES is gedeeltelijk gebaseerd op waargebeurde feiten. Ooit gingen The Sapphires echt naar Vietnam. Het succes van de zusjes was opmerkelijk in een tijd waarin Aboriginals nog nauwelijks rechten hadden verworven. De dames vinden het prachtig dat hun verhaal nu in een film wordt verteld. “Ik ben blij dat onze kinderen trots op ons zijn omdat we iets hebben verwezenlijkt. We bleven niet op onze kont zitten jammeren.”
Voor de meisjes is muziek hun hele leven. Dankzij de muziek verdragen ze hun harde bestaan, lossen ze hun twisten op en krijgen ze zelfs een toekomst. Muziek is overal. Muziek is in THE SAPPHIRES een slagveld waarop persoonlijke spanningen worden uitgevochten. Volgens Dave is “is 90 % van alle muziek rotzooi; de andere 10 % is soul.” “Soul gaat over verlies. Over worstelen om het terug te krijgen en niet opgeven.”
Soms werden Aboriginal kinderen weggehaald uit hun familie en ondergebracht in blanke pleeggezinnen of missiescholen. In die ‘beschaafde wereld’, ver weg van hun ‘primitieve families’, werden ze opgevoed tot huisknechten of dienstmeisjes voor rijke blanken. De duizenden kinderen die brutaal van hun familie werden gescheiden, worden de ‘Stolen Generation’ genoemd.
Het verhaal speelt zich af tegen de achtergrond van een van de grote oorlogsconflicten van de 20ste eeuw. De Vietnamoorlog werd uitgevochten tussen Zuid-Vietnam (gesteund door de Verenigde Staten) en Noord-Vietnam (de Vietcong, gesteund door de Sovjet-Unie en China) en symboliseerde de strijd tussen het kapitalisme (Zuid) en communisme (Noord). De VS stuurden miljarden dollars en een massa wapens en soldaten naar Vietnam. De Vietnamoorlog kostte aan circa 2,5 miljoen Vietnamezen het leven en velen raakten gruwelijk verwond door Amerikaanse chemische wapens. De gevolgen voor de volksgezondheid zijn nog steeds voelbaar. Bijna 60.000 Amerikanen stierven in Vietnam. De soldaten die als helden waren vertrokken, werden bij hun terugkeer als schurken onthaald. De oorlog werd een scharniermoment in de recente geschiedenis en was al vaak het onderwerp van tv-series en Hollywood films. Aboriginals werden door de blanken lange tijd als ‘achterlijk’ beschouwd. Ze maakten op geen enkele manier deel uit van het openbare leven. Tegenwoordig wonen de meeste Aboriginals in steden. Op het vlak van gezondheidszorg, educatie en inkomen staan ze helemaal onderaan de ladder. Pas recentelijk groeide het respect voor hun traditionele cultuur, die dicht bij de natuur staat en doordrongen is van een rijke verhalenschat. Op hun reis ontdekken de meisjes dat racisme en discriminatie geen typisch Australische fenomenen zijn.
