The metamorphosis of a tree into an altar or panel
Wood and Art. Methods of technical art history: wood analysis for interpretation of art works Niguliste Museum, Art Museum of Estonia, Tallinn, in collaboration with CATS
An Artists Workshop in the 16th Century
Centre for Art Technological Studies and Conserva6on
Art Technological Studies and Conserva6on -‐ is research of artworks with an added focus on • • • • • •
the complex physical nature of the object materials and techniques workshop prac:ce history of materials in context coupled with archival and art historical research
-‐ is aiming at understanding • how an ar:st or group of ar:sts transforms an idea into the physical object • the rela:onship between changes in style, technological evolu:on and the availability of materials • the rela:onship between ar:s:c idea or intent and visual changes over :me • understanding our material culture
Resources The KADK Library in Amaliegade, Copenhagen, is the Danish knowledge Centre for Conserva:on Science -‐ apart from being the Library of the School of Conserva:on it also records the libraries of the Department for Environmental Archaeology and Materials Science, Na:onalmuseet, and the SMK Conserva:on Library, and thus supports all CATS's research ac:vi:es.
Analy6cal Techniques Non-‐Invasive – X-‐ray Fluorescence (XRF) – Fiber Op:c Reflectance Spectroscopy (FORS) – UV-‐VIS fluorescence spectroscopy – Scanning Electron Microscopy (SEM/EDX) – X-‐ray Diffrac:on (XRD) – Raman spectroscopy – Dendrochronology
Micro-‐Sampling – SEM/EDX – XRD – Raman spectroscopy – Fourier transform infra-‐red spectroscopy (FTIR, ATR-‐FTIR) – High pressure liquid chromatography (HPLC) – EGA-‐MS, GC/MS, PyGCMS and thermal desorp:on-‐PyGCMS – Immunological Techniques – MALDI, SIMS and LDI/MS
Garden of delight, c. 1504
Ontledingen en Ontdekkingen van de Cinnaber naturalis, en Bus-‐poeder; van het maaksel van Been en Huyd... Antonie van Leeuwenhoek, 1686.
Timber trade Coninbergh =envoethout, being 10 foot planks [± 280 cm] from Kaliningrad, formerly called Königsberg.
The longest planks available on the market were 12 feet [± 340 cm], as was the case with the :mber coming from the main export site in the Bal:c, Gdansk, and as used by Pieter Paul Rubens (1577-‐1640) for his Rise of the Cross in the Antwerp Cathedral.
Karel van Mander (1548-‐1606) was aware of this importa:on of oak coming on ships from the North Sea although he thought it came from Norway. The ships indeed came to the Netherlands from the north, ager having passed the Sound, the Strait which now divides Denmark from Sweden, on their way from the Bal:c. From the Sound-‐Dues records we know, that in 1565 around 85% of the ships carrying wainscots set out from Gdansk.
8 foot planks
The size of the foot in Europe in the 15th -‐ 17th century Riga (12 duims) Gdansk (12 duims) (35 feet = 32 Rhineland feet) Rhineland (12 duims, 144 lines) Rhineland :mber foot Paris (12 duims, 144 lines) Antwerp (11 duims, 121 lines) Brussel (11 duims, 88 lines; 1 el = 58.7 cm) Gent (11 Parisian duims; 1 el = 69.8 cm) Herentals (10 duims, 100 lines) Liege (10 duims, 100 lines) (Brabant el = 58.7 cm) Amsterdam(1 el = 68.78 cm) Copenhagen (12 duims, 144 lines, ½ alen) London (12 inches, 120 lines; 1 ell = 114 cm) (Flemish ell = 68.6 cm, 3/4 yard).
27.41 cm 28.69 cm 31.38 cm 29.43 cm 32.48 cm 28.68 cm 27.57 cm 29.77 cm 29.18 cm 29.47 cm 28.31 cm 31.38 cm 30.48 cm
Butt-join with dowel
Butt-join
Butt-join with infill
Tongue and groove join
Angled half-lap join
Half-lab join
Half-lap join
Angled join
V-join
Z-join
Guild regula6ons In Antwerp the earliest documents from the guild of St. Luke date back to the last quarter of the fourteenth century, with the first regula:ons da:ng from 1442.
The sculptors used the specialized bakmakers or boxmakers for making the boxes and panels for their retables, but also the joiners were allowed to make panels.
All the different crags dealing with art produc:on, such as the painters, sculptors, lace makers, and instrument makers were in Antwerp organized under the guild of St. Luke. The joiners, however, were not members of the guild of St. Luke, but the panel makers were. Both groups made panels for different purposes.
Also in Germany the quality control was introduced already in the late Gothic period. In Munich the regula:ons in 1424 men:oned that four represent-‐ a:ves from the guild of cabinet makers were to control all panels made by fellow cabinet and panel makers. Any irregulari:es were reported to the head men of the guild and the panel maker accordingly punished.
De liggeren en andere historische archieven der Antwerpsche sint Lucasgilde, afgeschr. en bewerkt door P. Rombouts en T. van Lerius. 2 deelen [issued in Flemish and Fr.]. Org author: Gilde van sint Lukas Ed: Philippe Félix Rombouts Published: 1864
P. 105: By de ordonnan:e van 9 November 1470, art. 3, voorgeschreven zynde hoe de autaertafelen of tafereelen en andere kleyne of mindere stukken, mitsgaders de panneelen deugdelyk en op mate en dikte moesten worden gemaekt, van eyken wagenschot of nootenboomen zonder fu of spek , en dat by nadere ordonnan:e van 30 July 1472, al even zorgvuldiglyk geboden was, tot behoudenis der schilderyen en andere kunstwerken, gelyk hier voor aengeteekend is;
P. 30-‐37: Tot vervoordering van den konst-‐ handel wierden van stads wegen op 20 Meert 1493, s:el van Cameryk, aen deze gilde wederom nieuwe punten en ar:kelen, by maniere van addi:ën en tot beter direc:e en onderhoudinge der vorige ordonnan:en, voorgeschreven en gegund ; in het nog gemeld parkementen register n.r 1, fol. X en XII geboekt en luyd als volgt : ... VIII. Item dat dat de schilders ende beeldsnyders bouen heuren gewoonliken brant, noch elck slaen sullen een byteeken te wetene op A. В. С. D. beghinnende en alsoe touen eynde toe vute.
XII. Item dat de gezwoerne van den beeldsnyders ommegaen sullen tot elcx beeldsnyders huyse, ende wes sy beuinden dat van houtein voorleden tyden deuchdelic gewardeert is geweest dat zullen zy warderen ende d' byteeken aenslaen zonder cost van yemande ende indyen zy dat bevinden ondeuchdelic, soe selen zy het teecken affslaen ende dat werck en sal dan nyet moghen vercocht wordden voor gewardeert werck.
XIV. Item soe wat beeldsnydere og schildere maken wille eenen back van eender outaertafelene lanck wesende seuenvoeten ende nyet passerende daer bouen, die sal die borduren daer aff dicke maken anderhaluen duym ende die plancken oock ander haluen duym ende in dyen den seluen bac vier doeren heeg, soe salt paneel daeraff dicke zyn een derden deel duyms , ende og hy maer twee doeren en heeg soe salt paneel daer aff dicke zyn eenen haluen duym, ende tschut-‐sel oock eenen haluen duym met eenre brugghen achter in midden van den schutsele, opte peyne van eenen ouden schilde, te bekeeren als vore.
XV. Item soe wie will maken eenen back die zeven voeten pas serende is, daer aff sullen de bordueren zyn twee duymen, ende de plancken oock twee duymen en tschutsel daer aff drie vierendeel duyms met twee brugghen achter in den hals en in midden ende de borduren van den doeren breet twee duymen ende een vieren deel duyms en sullen dick zyn ander haluen duym, ende de paneelen eenen haluen duym, ende dit al , in soe verre de voors. backen vier doeren hebben , ende seuen voeten passerende zyn, maer die alleenlic tw ee doeren hebben ende oock seuen voeten passerende zyn, daer aff sullen de panneelen dicke zyn drie vierendeel duyms op te peyne voors.
An acquisi6on of a Braban6an retable Op 15 maart 1464 is er een contract getekend tussen de volgende par:jen: enerzijds voor de Broederschap van het H. Sacrament: Raas van Baussele, meier; Laureis van Wynge; Reinier Stoep en Stas Roelofs, bakker; anderzijds meester Dieric Bouts, schilder. De schilder verbindt er zich toe een veelluik te schilderen dat verband houdt met het H. Sacrament (= de geconsacreerde hos:e).
Op het middenpaneel zal hij het Laatste Avondmaal uitbeelden. Op elk van de zij luiken zal hij aan de binnenkant 2 taferelen uit het Oude Testament weergeven: het manna in de woes=jn
(=hemelscen brode), Melchisedech, de profeet Elias en het eten van het Paaslam door de Israëlieten.
In de uitbeelding zal hij de richtlijnen volgen van twee professoren in de theologie van de universiteit van Leuven: Jan Vaerenacker en Gielis Bailluwel.
Voor zijn werk zal hem 200 Rijnsgulden betaald worden in vier termijnen: 25 gulden wanneer hij start met het werk; 25 gulden na een half jaar; 50 gulden als het werk af is en de laatste 100 gulden een jaar na voltooiing van het werk.
Acquisi6on costs of Braban6an retables
Cross section
Lead ore for lead white
Ultramarine blue
Carmine red
England
(lapis lazuli) Afghanistan
Earth pigments
Cinnabar
Indian yellow
Oak
Germany & France
Spain
India
Baltic region
Latin America
Acknowledgements
Wood and Art. Methods of technical art history: wood analysis for interpretation of art works Niguliste Museum, Art Museum of Estonia, Tallinn, in collaboration with CATS
Jean-‐Albert Gla:gny E:enne Costa Irma Pawelska Rie De Boodt Ulrich Schäfer Gerard Brom Bert De Munck Steven L. Kaplan Michael Rief Hugo Soly Aoife Daly
