Testlab Met Testlab ontdekken uw leerlingen wat voedingsstoffen en vezels doen voor hun lijf. Ze voeren met elkaar allerlei proeven uit waarmee ze vitamines, koolhydraten, vetten en water aantonen. Al experimenterend worden ze zich meer bewust van hun dagelijkse eten en drinken en het belang van gezonde keuzes.
foto kok berry happend in groente
Ze worden hierbij aan de hand genomen door Professor Amito. Hij speelt de hoofdrol in de film en het boekje. Professor Amito vraagt kinderen van alle basisscholen die meedoen met Testlab, om hem te helpen het bewijs te vinden dat voedingsstoffen gezond zijn. Hij motiveert ook uw leerlingen waardoor ze met plezier en enthousiasme de opdrachten voor hem uitvoeren.
De Schijf van Vijf op de poster komt bij de verschillende opdrachten goed van pas. Spelenderwijs herhalen de leerlingen hun kennis over de Schijf van Vijf en wordt voor hen duidelijk hoe leuk en lekker het is om gezond te variëren en combineren. Doelstellingen Testlab is ontwikkeld voor leerlingen van groep 7 van het basisonderwijs. Leerdoelen zijn: 1. 2. 3. 4. 5.
2
Leerlingen leren wat het belang is van voedingsstoffen en vezels. Leerlingen weten welke soorten producten tot de Schijf van Vijf behoren. Leerlingen leren over de energiebalans. Leerlingen worden zich meer bewust van wat ze dagelijks eten en drinken. Leerlingen ervaren dat gezond eten ook lekker kan zijn.
Kerndoelen basisonderwijs Het lesprogramma is gebaseerd op het leerplan van de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) en sluit aan bij de onderstaande door het ministerie van OC&W vastgestelde kerndoelen van het basisonderwijs: 34. De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. 35. De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument.
Educatief platform Ik eet het beter Het lesprogramma Testlab maakt onderdeel uit van het overkoepelende educatieve platform Ik eet het beter van Albert Heijn. Binnen dit platform ontwikkelt Albert Heijn, in samenwerking met het Voedingscentrum, verschillende initiatieven die leerlingen actief aanzetten tot een gezond voedingspatroon. In Testlab voor groep 7 ligt de nadruk op voedingsstoffen en vezels. Ook voor de andere bovenbouwgroepen zijn er lesprogramma’s. Voor groep 5 tot en met 8 is er bij de start van het schooljaar de Week van de Pauzehap, een lesprogramma met en over gezonde tussendoortjes. Voor groep 6 is er in april Over de Tong, waarmee de leerlingen smaakproeven doen. Eveneens in april is er voor groep 8 KlasseLunch, een lesprogramma met als afsluiting een gezonde middagmaaltijd voor de hele groep. De verschillende lesprogramma’s hebben een duidelijke opbouw wat betreft onderwerpkeuze en niveau. Bij het hele lesprogramma ligt de nadruk op samen doen en samen beleven.
3
Materialen Testlab bestaat uit de volgende materialen: • de film Testlab, te vinden op www.ikeethetbeter.nl/Testlab/Lesmaterialen • per leerling een werkboekje • een poster met de Schijf van Vijf om op te hangen in de klas • 3 kaarten met proeven • per groep een boodschappenpakket met producten voor de proeven • een te kopiëren brief voor de ouders • deze handleiding De gedrukte materialen van Testlab vindt u ook als pdf op ikeethetbeter.nl.
Inhoud boodschappenpakket • • • • • • • • •
1 zakje peen julienne 1 fles olie 1 pak appelsap 1 pak sinaasappelsap 1 pak grapefruitsap 1 pakje allesbinder 2 komkommers 1 tros bananen 1 pak zout
Extra materialen Naast de geleverde producten zijn de volgende materialen nodig: • kraanwater • flesje betadine (of jodium) • bekertjes • eetlepels • theelepels • maatbeker • schoteltjes • schilmesje
4
Voorbereiding van de les en de proeven 1. Lees van tevoren deze handleiding door en hang de poster in de klas. 2. Bekijk zelf alvast de film Testlab op www.ikeethetbeter.nl. 3. Kopieer de brief voor de ouders en geef een exemplaar mee aan uw leerlingen, zodat ouders ervan op de hoogte zijn dat hun kind met een lesprogramma over gezond eten bezig is. 4. Haal op 7 april tussen 8.00 en 10.00 uur het boodschappenpakket op bij de door u gekozen Albert Heijn-winkel. 5. Leg de proefkaarten, materialen en producten voor de proeven klaar. De proeven kunnen in circuitvorm worden gedaan. Per proef staat op de proefkaart aangegeven welke materialen en producten nodig zijn.
Tijdsduur en opbouw van de les Een les met Testlab duurt ongeveer 2,5 uur. 1. Bekijk met de leerlingen het 1e deel van de film, waarin Professor Amito de leerlingen van alles vertelt en laat zien over producten, voedingsstoffen, vezels en een goede energiebalans. 2. De leerlingen lezen pagina 2 t/m 5 in hun boekje en vullen de antwoorden bij de opdrachten in. U kunt dit onderdeel ook klassikaal doen. 3. Bekijk met de leerlingen het 2e deel van de film. Professor Amito introduceert de proeven. 4. De leerlingen voeren de proeven uit. Ze vullen de antwoorden van de proeven in hun boekje in op pagina 6 en 7. 5. Bekijk met de leerlingen het 3e deel van de film. Hierin laat Amito het resultaat van de proeven zien en legt hij uit welke conclusies je kan trekken. 6. Laat de leerlingen de boekjes mee naar huis nemen. Pagina 8 is een leuke pagina voor thuis.
5
Antwoorden bij de opdrachten uit het boekje Pagina 2 gaat over vitamines, met name de vitamines A, C en D. • De groente met veel vitamine A die gevraagd wordt is wortel. • Een goede weerstand betekent dat je niet snel vatbaar bent voor bijvoorbeeld verkoudheid en griep. Pagina 3 gaat over mineralen zoals ijzer, calcium en kalium. Ook wordt ingegaan op het belang van combineren, omdat voedingsstoffen soms beter werken in bepaalde combinaties. • Er is zonlicht nodig om vitamine D aan te maken. • Voorbeelden van vette vis: haring, makreel, zalm. • Het mineraal dat gevraagd wordt bij de afbeelding van spinazie is ijzer. • Voorbeelden van zuivelproducten: melk, yoghurt, kwark, kaas. Pagina 4 behandelt koolhydraten, eiwitten en vetten. Ook hier wordt weer het belang benadrukt van het combineren van voedingsstoffen. • Voorbeelden van producten die veel koolhydraten bevatten: brood, pasta, rijst (vak 2 van de Schijf van Vijf). • Eiwitten zitten bijvoorbeeld in: vlees, vleesvervangers, vis, peulvruchten, zuivel (vak 3 van de Schijf). • De groente met vitamine A die gevraagd wordt is pompoen. Pagina 5 behandelt het onderwerp water en vezels en legt de nadruk op voldoende kiezen en combineren uit de verschillende vakken van de Schijf. • Elke dag verlies je vocht door te plassen en te zweten.
Schijf van Vijf
Vak 1: producten met veel vitamines Vak 2: producten met veel koolhydraten Vak 3: producten met veel eiwitten Vak 4: producten met veel vetten Vak 5: producten die uit water bestaan
6
Op ik eet het beter.nl staat de Schijf van Vijf met de namen van alle producten.
In elk product van de Schijf zitten veel verschillende voedingsstoffen. Een vak van de Schijf komt niet één-op-één overeen met een voedingsstof. Mineralen zitten bijvoorbeeld in de producten van alle vijf de vakken. De producten van vak 3 leveren behalve eiwitten ook veel vitamines. Peulvruchten leveren veel koolhydraten (vak 1). Omdat peulvruchten ook veel eiwitten leveren en goede vleesvervangers zijn, vind je ze ook in vak 3. Vezels zitten in groenten en fruit (vak 1), maar ook in de volkorenproducten en zilvervliesrijst van vak 2. Een exacte indeling naar voedingsstoffen kan je dus niet simpelweg maken. De Schijf van Vijf blijft natuurlijk een handig hulpmiddel voor de grove indeling (zie kader pagina 6).
Resultaat van de proeven Proef 1: leerlingen onderzoeken in welk sap de meeste vitamine C zit. Dat is het sinaasappelsap (lichtst gekleurd). Sinaasappelsap bevat meer vitamine C dan grapefruitsap, grapefruitsap bevat meer vitamine C dan appelsap. Het gaat bij deze proef vooral om het aantonen van vitamines – voedingsstoffen die je niet in producten ziet. Het eten van vers fruit heeft de voorkeur boven het drinken van vruchtensap. Vers fruit bevat in verhouding minder suikers en meer vitamines en vezels. Elke vrucht heeft eigen gezonde eigenschappen, daarom is het zo goed – en lekker – om te variëren. Proef 2: leerlingen mengen wortelrasp met water en wortelrasp met olie. Hebben ze van tevoren een idee wat er zal gebeuren? De olie kleurt na 5 minuten oranje, het water blijft helder; in je lichaam worden sommige vitamines, zoals de vitamine A in wortel, beter opgenomen in combinatie met vet. Proef 3: zout onttrekt water aan zowel de komkommer als de banaan. Komkommer bestaat voor een groot deel uit water. De komkommer wordt slap als het water eraan wordt onttrokken. Het percentage water in banaan is minder groot.Toch zie je dat er ook op de banaan water komt te liggen als gevolg van het zout. De komkommer en banaan drogen dus langzamerhand uit. Dat zou met ons ook gebeuren als we veel te veel zout eten. Proef 4: in banaan zit veel zetmeel – hij kleurt door de betadine donkerblauw tot zwart. Komkommer bevat nauwelijks zetmeel en krijgt geen donkerblauwe kleur.
handtekenening berry
7
Colofon in opdracht van Het Ik eet het beter-lesprogramma Testlab voor groep 7 is gemaakt te vragen via www. Albert Heijn. De schriftelijke materialen zijn tegen verzendkosten aan n voor de proeven producte met kket appenpa boodsch nde bijbehore Het ikeethetbeter.nl. 10.00 uur bij de door kunt u na inschrijving gratis ophalen op 7 april 2016 tussen 8.00 en u geselecteerde Albert Heijn-winkel. dit platform ontwikkelt Ik eet het beter is een educatief platform van Albert Heijn. Binnen aanzetten tot een actief gen oolleerlin Albert Heijn verschillende initiatieven die basissch patroon. gezond voedings scentrum, een onafDe lesprogramma’s zijn ontwikkeld in samenwerking met het Voeding en bewust eten. Zie veilig gezond, van hankelijke stichting die informatie biedt op het gebied trum.nl. www.voedingscen en binnen het De lesprogramma’s van Ik eet het beter zijn beoordeeld als goed beschrev werken aan een el Structure RIVM. het van erkenningstraject van het Centrum Gezond Leven helpen. hierbij kan School Gezonde school? op gezonde leefstijl Auteur Annet Huyser Art director Esmée van Doorn AV Tilburg Ontwikkeling en distributie Uitgeverij Zwijsen BV, Postbus 805, 5000 T 013 58 38 800 F 013 58 38 880 I www.zwijsen.nl © 2016 Albert Heijn
