2‐4‐2015
Wat kun je als schoolpsycholoog met kennis over het brein? Dr. Sanne Dekker Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015
Over het brein
Test je kennis van het brein!
Onderzoek naar het brein
Magnetic Resonance Imaging
© Sanne Dekker 1
2‐4‐2015
Bouwstenen van het brein
Signaaloverdracht
Neuron (zenuwcel)
Wat is leren?
Maar uiteindelijk gaat het om het begrijpen van het gedrag
De hersenen zijn het orgaan dat de mens in staat stelt om ‐ Informatie te verwerken ‐ Zich aan te passen aan een veranderende omgeving
Versterken of verzwakken van contact tussen cellen
Ervaringen bepalen hoe het brein eruit ziet
Hersenontwikkeling • Veranderingen in het aantal cellen en verbindingen • De hersenen zijn plastisch • Opbouwen, snoeien (pruning) en versterken van verbindingen
© Sanne Dekker 2
2‐4‐2015
De hersenen ontwikkelen zich tot na het 20e levensjaar
Het brein wordt steeds efficiënter
Niet alle gebieden ontwikkelen even snel!
opbouwen
snoeien
versterken
Levenslang leren! Gogtay et al., 2004
Cognitieve functies ontwikkelen mee
Met name executieve functies ontwikkelen laat
Weerstand bieden tegen afleiding Impulscontrole
• Niet alle functies ontwikkelen even snel
Overzien van consequenties Plannen en organiseren
• Doorlopende ontwikkeling tot late adolescentie
Zelf‐evaluatie Doelgericht gedrag
Anderson, 2002
Verschillende systemen in het brein
Meisjes ontwikkelen zich sneller dan jongens Totaal hersenvolume
• Cognitieve controle systeem: bevindt zich in de prefrontale cortex, betrokken bij inhibitie, regulatie van emotie • Sociaal‐emotionele systeem: bevindt zich in limbische/ subcorticale gebieden, rol in emoties, motivatie en gevoeligheid voor beloning
Blauw: Jongens
Rood: Meisjes
Leeftijd Lenroot & Giedd, 2010
Crone & Dahl, 2012
© Sanne Dekker 3
2‐4‐2015
Oefenen breinontwikkeling
De kracht van gedachten “Intelligentie staat vast”
versus
Fixed mindset
Antwoorden 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Waar Waar Onwaar Waar Onwaar Onwaar Waar Onwaar
“Intelligentie is veranderbaar”
Growth mindset
Wat kan een schoolpsycholoog met deze kennis? • Verwachtingen – – – –
Ontwikkeling: aandacht, inhibitie, planning Individuele verschillen Voorwaarden voor leren: slaap, stress, voeding ….
• Mindset – – – –
Accepteren vs stimuleren Zet in op doorzettingsvermogen Het ligt niet vast: groeimogelijkheden ….
Wat kan een schoolpsycholoog met deze kennis? • Aanpak – – – – – – –
Geef psychoeducatie aan leerkracht en leerlingen Geef vertrouwen en verantwoordelijkheid Geef sturing, doe voor Stimuleer verschillende manieren van leren Breng afwisseling in werkvorm, gebruik energizers Leer omgaan met afleiding …..
• …..
© Sanne Dekker 4
2‐4‐2015
Definitie neuromythe
Definitie neuromythe
“Een misvatting over de toepassing van hersenonderzoek in
“Een misvatting over de toepassing van hersenonderzoek in
de onderwijspraktijk, die ontstaat door het verkeerd
de onderwijspraktijk, die ontstaat door het verkeerd
interpreteren, verkeerd lezen of verkeerd citeren van
interpreteren, verkeerd lezen of verkeerd citeren van
wetenschappelijke feiten”
wetenschappelijke feiten”
Definitie neuromythe “Een misvatting over de toepassing van hersenonderzoek in de onderwijspraktijk, die ontstaat door het verkeerd
We gebruiken slechts 10% van ons brein
interpreteren, verkeerd lezen of verkeerd citeren van wetenschappelijke feiten”
We gebruiken slechts 10% van ons brein
Leerlingen met een dominante linkerhersenhelft zijn sterk in logica en taal Leerlingen met een dominante rechterhersenhelft zijn creatief
© Sanne Dekker 5
2‐4‐2015
Ruim 85% gelooft in links/rechts brein denken
Leerlingen met een dominante linkerhersenhelft zijn sterk in logica en taal Leerlingen met een dominante rechterhersenhelft zijn creatief
Het overslaan van ontbijt heeft gevolgen voor schoolprestaties
WAAR: Er is een functionele indeling MAAR: Dit is geen geïsoleerde activiteit: het hele brein is actief! Geen implicaties voor het onderwijs!
Het overslaan van ontbijt heeft gevolgen voor schoolprestaties Effect op schoolcijfers, weliswaar klein effect
Intensieve lichamelijke inspanning kan het mentaal functioneren bevorderen
Intensieve lichamelijke inspanning kan het mentaal functioneren bevorderen
© Sanne Dekker 6
2‐4‐2015
Kinderen hebben vaak een voorkeursleerstijl waarin zij willen onderwezen worden (bv door te horen, te zien, of te doen)
Kinderen hebben vaak een voorkeursleerstijl waarin zij willen onderwezen worden (bv door te horen, te zien, of te doen)
Kinderen leren beter wanneer zij les krijgen op een manier die past bij de leerstijl die hun voorkeur heeft (bijvoorbeeld visueel, auditief)
Kinderen leren beter wanneer zij les krijgen op een manier die past bij de leerstijl die hun voorkeur heeft (bijvoorbeeld visueel, auditief)
Ruim 90% gelooft in verschillende leerstijlen WAAR: Verschillende soorten informatie wordt in verschillende hersengebieden verwerkt MAAR: er is interconnectiviteit en hersengebieden voor hogere orde wordt op zelfde manier actief bij verschillende soorten informatie
Als leerlingen onvoldoende water drinken (= minder dan 6‐8 glazen per dag), krimpen hun hersenen
Lesgeven in voorkeursstijl leidt niet tot betere schoolprestaties!
© Sanne Dekker 7
2‐4‐2015
Docenten geloofden gemiddeld 50% van de mythen
Als leerlingen onvoldoende water drinken (= minder dan 6‐8 glazen per dag), krimpen hun hersenen
Voorspellers van geloof in mythen? KENNIS! Voorspeller van kennis? Lezen van populair wetenschappelijke tijdschriften Dekker et al., 2012
Brein in de media
Neuroscience onderzoek is geloofwaardig
• Gebrek aan kritische blik en gedetailleerde beschrijving onderzoek • Kwaliteitskranten meest kritisch en nauwkeurig • Over belang van hersenonderzoek voor onderwijs werd optimistischer geschreven dan voor rechtspraak of beveiliging Van Atteveldt, Van Aalderen‐Smeets, Jacobi & Ruigrok, 2014 Weisberg et al., 2007
Hype‐hope curve Bespreek met degene naast je: Wat kun jij als schoolpsycholoog ondernemen om neuromythen te voorkomen?
Gartner’s hype‐hope curve
© Sanne Dekker 8
2‐4‐2015
Samenwerking en dialoog is essentieel
What to do? Wees je ervan bewust dat er vele neuromythen actief in omloop zijn
SCHOOLPSYCHOLOOG?
Wees je bewust van de (valse) overtuigingskracht die neurowetenschappelijke verklaringen en afbeeldingen kunnen hebben Selecteer informatiebronnen zorgvuldig Wees alert op oversimplificatie en overgeneralisatie: zoek de originele bron Laat je bij nieuwe onderwijsmethodes niet direct overtuigen door het label ‘brain‐ based’ Pas op voor de zgn. confirmation bias Wees je ervan bewust dat wetenschappelijke kennis altijd in ontwikkeling is. Feiten van vandaag zijn mogelijk de mythen van morgen! Onderzoek!
Sanne Dekker
[email protected]
© Sanne Dekker 9
