Terminografie bij de Nederlandse taalafdelingen van de EU Domeinverlies: bedreiging of unieke kans?
Jeroen Aspeslagh Hoofdterminoloog Nederlands Directoraat-generaal Vertaling
Europese Commissie
[email protected]
Structuur van de presentatie 1) Terminologiewerk bij de EU 2) Hoe tastbaar is domeinverlies? 3) Europees Coördinatieplatform Nederlandstalige terminologie
Statuut van het Nederlands • Het Nederlands is een van de 24 "officiële talen en werktalen" van de Europese Unie. • Dat statuut houdt vooral het volgende in: • EU-instellingen nemen documenten in deze talen in ontvangst en antwoorden ook in deze talen. • Alle EU-wetgeving en het Publicatieblad van de EU worden in alle officiële talen en werktalen van de EU gepubliceerd. Nederlandse versies van regelgeving hebben dus dezelfde rechtsgeldigheid als de andere taalversies.
• Uit praktische overwegingen worden werkdocumenten meestal niet in alle talen vertaald. De Europese Commissie gebruikt voor dergelijke documenten het Engels, Frans en Duits.
TERMINOLOGIEWERK BIJ DE EU Enkele feiten en cijfers
Terminologiewerk bij de EU
• Gericht op de behoeften van EU-vertalers • Volgt de beleidsaccenten van de EU • Is de verantwoordelijkheid van alle taalafdelingen en instellingen van de EU
• Kwam tot 2005 terecht in verschillende terminologiecollecties • Is nu beschikbaar via de interinstitutionele databank IATE
Terminologiewerk bij de EU • Gericht op de behoeften van EU-vertalers IATE bevat ook frequente zinswendingen, namen van organisaties en afdelingen, namen van verdragen en overeenkomsten, …
Eerder tekstgebonden en minder systematische verzameling en beschrijving van terminologie Terminologiewerk van de tweede lijn (conceptuele werk gebeurt grotendeels in het Engels)
• Volgt de beleidsaccenten van de EU In sommige vakgebieden/beleidsterreinen zeer veel terminologie, andere nog nauwelijks beschreven
Na vertaling en publicatie van regelgeving kan de aandacht voor en het gebruik van een terminologiecollectie snel verslappen
Terminologiewerk bij de EU
• Is de verantwoordelijkheid van alle taalafdelingen en instellingen van de EU Noodzaakt nauwer overleg en het delen van bronnen en deskundigen Verschillende instellingen werken vaak op verschillende tijdstippen aan verschillende versies van dezelfde teksten
• Kwam tot 2005 terecht in verschillende collecties (Eurodicautom, TIS, Euterpe, …) Parallelle databanken: veel dubbel werk en ook verschillen Elke instelling eigen werkwijze en goede praktijken
Terminologiewerk bij de EU
• is nu beschikbaar via IATE Meer consistentie
Minder dubbel werk Gemeenschappelijke goede praktijken (handleiding, opleidingen, gemeenschappelijk terminologieplatform, contactdag voor terminologen, …)
Samenvoegen van de verschillende databanken heeft geleid tot een groot aantal duplicaten en termvarianten De enorme omvang van de databank bemoeilijkt gebruik en beheer
IATE – Ontstaan IATE is voor de vertalers van de EU de belangrijkste terminologiebron en wordt gebruikt in combinatie met andere vertaalondersteunende programma’s (documentbeheersystemen, vertaalgeheugens, archieven, machinevertaling). Ontwikkeling begon in januari 2000. IATE is intern in gebruik sinds 2005 en publiek toegankelijk sinds 2007. • Gemeenschappelijke databank voor het raadplegen, updaten en gezamenlijk beheren van terminologische data • Dekt alle domeinen waarin de EU actief is
• Bevat termen, definities, referenties en context • 24 EU-talen plus Latijn (voor planten- en dierennamen), plus andere wereldtalen
IATE – Interface Publieke versie van IATE: http://iate.europa.eu
IATE - Partners
Europees Parlement Lux 1200
Europese Rekenkamer Lux
Europese Commissie (DG Vertaling) Lux – Bxl 2500
Raad Secretariaat Bxl 600
1
ICTI
200
Vertaalbureau Lux
141 530 EIB Lux
47 Hof van Justitie Lux 851
65
ECB Fra Tolken
¹ Interinstitutioneel Comité voor vertaling en vertolking
Juristen-vertalers
CvdR en EESC Bxl
IATE – Commissie Terminologie bij DG Vertaling Nederlandse taalafdeling
lt
lv
mt nl
pl
vertalers pt
DGT-NL-TERM
ro
• 5 eenheidsterminologen
sl
kr it
sk
hu
sv
ga
bg
fr
(ca. 60, in 2 eenheden)
• 1 afdelingsterminoloog
(1 FTE)
(1 FTE)
DGT Terminology Board Forum van afdelingsterminologen
cs da
fi et
es en el
de
Terminologiecoördinatie • • • •
bepaalt jaarlijks werkprogramma interinstitutionele contacten externe contacten opleidingen
IATE - Enkele cijfers Algemeen Totaal
Lemmata Termen Afkortingen Collocaties
Commissie
1,47 miljoen
0,86 miljoen
8,7 miljoen
5,7 miljoen
0,5 miljoen
0,2 miljoen
ca. 60 %
0,14 miljoen <0,07 miljoen november 2012
IATE - Enkele cijfers Aantal termen per taal (2012) Taal
Aantal termen
Taal
Aantal termen
BG
28.421
LA
64.475
CS
35.754
LT
48.338
DA
605.209
LV
28.666
DE
1.037.868
MT
30.373
EL
524.205
NL
693.949
EN
1.416.853
PL
53.761
ES
617.705
PT
534.408
ET
36.430
RO
30.507
FI
329.264
SK
34.058
FR
1.353.783
SL
37.247
GA
52.511
SV
315.813
HU
44.889
Andere
IT
24.661
704.790 17.10.2012
IATE - Uitdagingen Ruis: duplicaten wegwerken Taal bg cs da de el en es et fi fr ga hu it lt lv mt nl pl pt ro sk sl sv Total
Totaal 4.384 23.129 606.148 1.039.035 517.195 1.466.355 615.771 18.777 323.601 1.348.460 14.704 27.188 709.422 32.387 13.968 5.698 700.160 27.926 530.067 5.983 19.651 19.129 312.305 8.381.443
Duplicaten 91 1.870 82.299 153.284 57.921 266.451 88.198 1.481 46.501 228.866 286 2.009 99.053 3.088 1.075 103 100.696 1.976 70.414 131 1.316 1.325 40.898 1.249.328
situatie eind 2007
% 2,08% 8,09% 13,58% 14,75% 11,20% 18,17% 14,32% 7,88% 14,37% 16,97% 1,95% 7,39% 13,96% 9,53% 7,69% 1,81% 14,38% 7,07% 13,28% 2,18% 6,70% 6,93% 13,10% 14,91%
Taal bg cs da de el en es et fi fr ga hu it lt lv mt nl pl pt ro sk sl sv Total
Totaal 27.863 37.050 605.543 1.035.825 525.115 1.402.264 618.490 28.332 330.350 1.341.772 53.490 47.235 705.825 50.537 31.193 31.801 694.065 51.489 535.564 32.766 34.063 38.571 315.620 8.574.823
Duplicaten 1.125 2.235 69.642 122.509 47.756 179.124 71.581 1.315 38.370 171.164 2.875 2.733 80.531 3.247 1294 1.244 80.953 2.394 55.576 1284 1.664 1.919 33.046 973.581
situatie april 2013
% 4,04% 6,03% 11,50% 11,83% 9,09% 12,77% 11,57% 4,64% 11,61% 12,76% 5,37% 5,79% 11,41% 6,42% 4,15% 3,91% 11,66% 4,65% 10,38% 3,92% 4,89% 4,98% 10,47% 11,35%
IATE - Uitdagingen Stilte: ontbrekende talen aanvullen
Talen per IATE-lemma (2011)
HOE TASTBAAR IS DOMEINVERLIES? Enkele veelzeggende signalen
Veelzeggende signalen •
Opzoekwerk: voor bepaalde domeinen duiken in de zoekresultaten steeds vaker Engelstalige scripties/publicaties van Nederlandstalige universiteiten of onderzoeksinstellingen met enkel een samenvatting in het Nederlands
•
Advies van deskundigen: ‘Wij gebruiken eigenlijk enkel de Engelse termen’ (bv. luchtvaart, IT & telecom, financiële sector) Gebruik van Nederlandse termen zaait soms verwarring Zoeken naar Nederlandse equivalenten leidt soms tot nodeloze termvariatie
•
Nederlandstalige publicaties: stijging van het percentage Engelstalige termen (bv. financiële sector)
Interinstitutionele contactdag 2013
• Jaarlijkse bijeenkomst van terminologen, kwaliteitsbewakers en managers van alle Nederlandse taalafdelingen van de EU.
• Thema 2013: financiële terminologie • Lezingen en workshops over zeer uiteenlopende onderwerpen door sprekers van binnen en buiten de Europese instellingen •
Bazel III en CRD IV/CRR (kapitaalvereisten)
•
(On)vertaalbaarheid van Engelse terminologie in de factoringbusiness
•
Het centrale toezicht van de ECB op de banken in de eurozone
•
Accountability and audit deficits
Algemene vaststelling Engels domineert in de financiële sector en Nederlandse teksten zijn doorspekt met Engelse termen.
Interinstitutionele contactdag 2013
Vraag:
hoe moeten de Nederlandstalige EU-vertalers omgaan met insijpeling van Engelse termen?
• Engelse termen overnemen? • Engelse termen vervangen door een Nederlands neologisme? • Engelse termen overnemen en tussen haakjes een omschrijving of Nederlands neologisme toevoegen (of omgekeerd)?
• Is er een algemene lijn te trekken of is elk geval anders?
Conclusies • Er zijn afspraken nodig tussen alle taalafdelingen, maar ook duurzaam overleg met externe partners in België en Nederland • Specifiek voor financiële terminologie is er een interinstitutionele werkgroep van financiële vertalers en terminologen in voorbereiding
EUROPEES COÖRDINATIEPLATFORM NEDERLANDSTALIGE TERMINOLOGIE
Europees coördinatieplatform Nederlandstalige terminologie
• Achtergrond Wat:
nieuw initiatief van de Europese Commissie en de Nederlandse Taalunie voor terminologische afstemming
Waarom:
behoefte aan meer en betere afstemming over te kiezen vertaalequivalenten voor (nieuwe) termen
Wie:
EU-terminologen, vertegenwoordigers van de Belgische, Vlaamse en Nederlandse overheid en ondersteuning van de Nederlandse Taalunie, het Steunpunt Nederlandstalige Terminologie en NL-Term
Structuur: één kerngroep en verschillende thematische werkgroepen, twee vergaderingen per jaar, besloten website
Europees coördinatieplatform Nederlandstalige terminologie
• Huidige samenstelling kerngroep • Europese Commissie – Jeroen Aspeslagh • Europees Parlement – Johan Wuyts • Raad van de Europese Unie – Frieda De Vos • Nederlandse overheid – Michel Verhagen • Belgische federale overheid – Martine Perpet • Vlaamse overheid – Hugo Zwaenepoel • Nederlandse Taalunie – Folkert de Vriend • Europese Rekenkamer/NL-Term – Ingrid van Gent • Steunpunt Nederlandstalige Terminologie – Hennie van der Vliet
Doelstellingen • Het coördineren van de keuze van termen voor nieuwe concepten • Het verzamelen, beschrijven en distribueren van de officiële overheidsterminologie in Nederland en België/Vlaanderen
• Het delen van informatie, methoden en hulpmiddelen tussen de leden van het platform
Lopende proefprojecten • Corruptieterminologie Werken aan het consolideren van terminologie rond het thema corruptie Testen van de werking van het coördinatieplatform
• Multilaterale verdragen Opzetten van een overlegstructuur voor Nederlandse vertalingen van multilaterale verdragen Op elkaar afstemmen van bestaande afspraken en goede praktijken
Verzamelen van nuttige links en verwijzingen naar bestaande vertalingen
Toekomst • Eind november 2013: 2e vergadering van het platform om de samenwerking verder vorm te geven • Potentiële extra partners: andere EU-instellingen, andere overheidsdiensten uit België en Nederland, onderwijsinstellingen, normalisatie-instituten, freelance vertalers en redacteurs, uitgevers, ontwikkelaars, beroepsverenigingen, … • Voorbeeldfunctie: op termijn kan dit platform uitgroeien tot dé referentie voor de systematische beschrijving van vaktaal en terminologie in het Nederlandse taalgebied
Thank you for your attention! Dank voor uw aandacht!
[email protected]
