Tekeningen of modellen beschermen in de Benelux Informatie voor ondernemers
Succesvol ondernemen begint met registreren
17
Je ontwerp verzekeren “Waarom ik mijn ontwerp als tekening of model heb geregistreerd? Laat ik die vraag beantwoorden met een wedervraag. Waarom neemt u een verzekering voor uw auto of huis? U wilt uw auto of huis niet verliezen. Datzelfde geldt voor je ontwerp. Je eigen creatie verdient bescherming. Met een registratie kun je optreden tegen een ander die met je product aan de haal wil gaan. Zo voorkom je dat je alle economische mogelijkheden van een ontwerp misloopt. Producten worden nu eenmaal nagemaakt. Dat geldt beslist niet alleen voor de kledingontwerpen van grote modehuizen. Het gebeurt zelfs met goedkope balpennen, terwijl die in Europa al bijna niets kosten. Bescherming van het uiterlijk van een product is als een autoverzekering: ’t kost een beetje geld, maar áls er wat is, is het een zegen dat je die verzekering hebt. Dan heb je iets in handen om via het gerechtelijk apparaat tegen het misbruik op te treden.”
2
Het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom is het
Als ontwerper of ondernemer ontwikkelt u vaak uw eigen producten. U wilt uw ontwerpen exclusief houden en voorkomen dat anderen ze namaken. Om dat te bereiken, kunt u uw ontwerpen als tekening of model laten registreren. In de Benelux moet u daarvoor bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom zijn.
officiële bureau voor de registratie van merken, tekeningen of modellen in de Benelux. Meer dan 16.000 tekeningen of modellen staan op dit
Waarom een tekening of model registreren?
moment geregistreerd bij het Bureau.
Als u een nieuw product op de markt brengt, streeft u naar een succesvolle verkoop en goede opbrengst. Die kan tenietgaan als iemand anders een product op de markt brengt dat uiterlijk erg overeenkomt met het uwe. De concurrent kan het product mogelijk zelfs voor lagere kosten verkopen, want hij hoeft de ontwikkelkosten niet te betalen. Om namaak te voorkomen, registreert u uw ontwerp als tekening of model bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Daarmee kunt u zich niet alleen verzetten tegen elke vervaardiging van een product met een gelijk uiterlijk. U kunt ook bezwaar maken tegen de invoer ervan, het te koop aanbieden, de verkoop, het te huur aanbieden, de verhuur, de tentoonstelling, de levering of het gebruik ervan. Met de registratie hebt u een wapen in de hand om misbruik van uw ontwerp tegen te gaan.
3
Wat is een tekening of model? Wat wordt verstaan onder een tekening of model? De wet zegt dat het uiterlijk van een voortbrengsel of een deel ervan als tekening of model wordt beschouwd. En dat de tekening of het model nieuw moet zijn en een eigen karakter moet hebben. Het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom registreert zowel twee- als driedimensionale voortbrengselen. Bij tweedimensionale vormen spreken we over ‘tekeningen’ zoals dessins of patronen op weefsels, stoffen en papier. Bij driedimensionale vormen zoals huishoudelijke apparaten, meubels of kleding spreken we over ‘modellen’. Voor het gemak spreken wij in deze brochure over modelbescherming in plaats van bescherming van tekeningen of modellen. Een model moet nieuw zijn. Dit betekent voor de wet dat een model op het moment van het depot niet al bekend mag zijn. De wet voorziet echter in een vangnet:’de termijn van respijt’. Hierdoor wordt onder bepaalde omstandigheden een model dat al bekend is toch nog als nieuw beschouwd. U kunt geen modellen van vormen inschrijven die noodzakelijk zijn voor het verkrijgen van een technisch effect. Dan praten we al snel over uitvindingen en octrooien. Een praktisch voorbeeld is een nieuw inklapmechanisme voor paraplu´s. Het uiterlijk van de paraplu zelf kan als model worden beschermd. Het uiterlijk van het inklapmechanisme kan dat niet als het uitsluitend door de technische functie wordt bepaald. U kunt één model inschrijven. Dat is een enkelvoudig depot. Maar u kunt ook tot maximaal vijftig modellen gezamenlijk inschrijven. Bijvoorbeeld als u tegelijkertijd een tafel, stoel en lamp wilt registreren. Dat is een meervoudig depot.
4
Kopiëren een hommage? “Twintig jaar geleden waren markten nog lokaal. Nu bewegen we ons op een mondiale markt. Zeker in de kledingbranche is kopiëren een reëel gevaar. Iemand maakt een foto van je product en die gaat via internet razendsnel de hele wereld over. Daarom is registratie bij het BeneluxBureau voor de Intellectuele Eigendom zo belangrijk. En overmorgen wordt het nóg weer belangrijker. Voor grote ondernemingen én voor kleinere. ‘Kopiëren is een hommage aan je merk’, zei modekoningin Coco Chanel. Maar kopiëren kan ook grote en vervelende economische gevolgen hebben. Met een registratie kun je je tekening of model beschermen en kun je in actie komen als je piraterij ontdekt.”
5
Is het model beschikbaar? Door te zoeken in het Benelux-Modellenregister kunt u achterhalen of het model al geregistreerd is. Maar een model is alleen geldig als het nieuw is en een eigen karakter heeft. Het is dus net zo belangrijk om te onderzoeken of het model nog niet bestaat. Dit kunt u proberen te achterhalen door een onderzoek in vakliteratuur, tijdschriften of op internet. Dat onderzoek kunt u zelf doen (u kent uw eigen branche waarschijnlijk het beste) of uitbesteden aan een deskundige. Het online Benelux-Modellenregister is de officiële publicatieplaats voor Benelux-modellen en gratis toegankelijk via www.boip.int. In deze database vindt u enkel de in de Benelux ingeschreven tekeningen of modellen. De helptekst bij het register geeft hierover meer informatie. Gemeenschaps- of internationale modellen kunt u opzoeken in de registers van het Bureau voor Harmonisatie binnen de Interne Markt (www.oami.europa.eu) of van de Wereldorganisatie voor de Intellectuele Eigendom (www.wipo.int).
6
Nieuwe ontwerpen en variaties op bestaande modellen “Op de markt van huishoudelijke apparatuur ontwikkelen we constant nieuwe ontwerpen en variaties op modellen die hun waarde al hebben bewezen. Registratie van de modellen volgt altijd.”
Hoe lang en waar geldt de bescherming van een model? Registreert u een model bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom dan geldt uw inschrijving in Nederland, België en Luxemburg. Buiten de Benelux kunt u dus niet tegen misbruik van uw ontwerp optreden. Uw inschrijving is vijf jaar geldig. Een half jaar voor het verstrijken van die periode ontvangt u bericht en kunt u uw inschrijving weer verlengen met vijf jaar. U kunt uw registratie vier keer voor zo’n periode vernieuwen.
7
De maximum duur van de inschrijving is dus 25 jaar. Wilt u uw producten buiten de Benelux gaan verkopen dan kunt u ook daar uw model beschermen. U kunt ervoor kiezen het uiterlijk van uw product alleen binnen de Europese Unie te beschermen. Maar u kunt uw model ook in een groot aantal landen beschermen die daartoe een internationale overeenkomst hebben gesloten. Daaronder zitten vele landen van buiten de Europese Unie: van Zwitserland en Marokko tot Ivoorkust. Als u een registratie wilt voor alle landen binnen de Europese Unie tegelijk, registreert u uw model bij het Bureau voor Harmonisatie binnen de Interne Markt dat is gevestigd in het Spaanse Alicante. Hun website: oami.europa.eu. Wij kunnen u informeren over de te volgen procedure. Als u een registratie wilt voor een aantal landen binnen de Europese Unie, of voor landen erbuiten, registreert u uw model bij de Wereld Organisatie voor de Intellectuele Eigendom te Genève (Zwitserland). Het adres van de website: www.wipo.int. Wij kunnen u informeren over de te volgen procedure.
Hoe is een ingeschreven model te beschermen? U beschermt uw model door tegen misbruik ervan op te treden. Als u ontdekt dat uw producten worden nagemaakt, kunt u naar de rechter stappen. Uw inschrijving bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom is een machtig wapen in deze strijd. Als u wilt weten of een bepaald model al is ingeschreven, kunt u gratis het online modellenregister raadplegen. Ook kunt u een modellengemachtigde of een advocaat die gespecialiseerd is in intellectuele eigendom, de opdracht geven uw belang in de gaten te houden.
8
Wie kan een model registreren? Iedereen kan zijn model deponeren, op persoonlijke titel of als organisatie. Uiteraard kan een model ook op naam van verschillende personen worden geregistreerd. U kunt uw model zelf deponeren of de formaliteiten overlaten aan een modellengemachtigde of aan een advocaat die gespecialiseerd is in intellectuele eigendom.
Hoe verloopt de registratie van een model? U kunt uw model direct indienen op onze website. Natuurlijk kunt u ook bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom of de Nationale Diensten in België en Luxemburg langsgaan en zo uw aanvraag regelen. Voordat we uw model inschrijven, controleren wij of uw aanvraag aan alle wettelijke vereisten voldoet. Wij controleren niet of een bepaald model al eerder geregistreerd is of dat het daadwerkelijk nieuw is en een eigen karakter heeft. De procedure is snel en eenvoudig. Als uw aanvraag correct binnen is, krijgt uw aanvraag een datum van ontvangst toegekend. Zijn alle formaliteiten afgerond, dan wordt uw model ingeschreven. Daarmee is het ook beschermd. U ontvangt een bewijs van inschrijving. Een afschrift van uw inschrijving kunt u bij ons aanvragen. Na inschrijving publiceren wij het model in het online Benelux-Modellenregister, gratis toegankelijk via www.boip.int. Als u nog niet helemaal klaar bent om uw product op de markt te brengen, kan het zijn dat u uw model geheim wilt houden. Dit om te voorkomen dat uw concurrenten er al kennis van kunnen nemen.
9
Als dat zo is, kunt u in bepaalde gevallen vragen om de publicatie op te schorten. Pas na de publicatie kunnen anderen uw inschrijving bekijken. Opschorten kan tot twaalf maanden na de datum van uw aanvraag of de datum van voorrang. Met de voorrangsdatum wordt bedoeld het recht van voorrang dat u verkrijgt wanneer u in de afgelopen 6 maanden uw model al in een ander land heeft gedeponeerd.
Het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom kan alle soorten informatie verstrekken over de te volgen procedures. Maar het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom kan en mag u alleen informeren. Natuurlijk kunt u alle zaken rond modellen zelf regelen, maar modellenrecht is een specialisme. Veel bedrijven hebben deze specialistische kennis niet in huis. Daarom is het verstandig om advies in te winnen bij een modellengemachtigde of bij een advocaat die gespecialiseerd is in intellectuele eigendom. Zij kennen het modellenrecht en de daarop gebaseerde rechtspraak en literatuur door en door. Zij kunnen u adviseren of een ouder model een potentieel probleem is voor het nieuwe model. Ook adviseren ze over alle wettelijke aspecten van de modellenbescherming en bemiddelen ze bij conflicten. Modellenspecialisten hebben zich verenigd in de Beneluxvereniging voor Merken- en Modellenrecht (BMM). Adressen van hun kantoren vindt u op www.bmm.eu.
10
De wereld rond tekeningen en modellen Naast modellen zijn er andere intellectuele eigendomsrechten en bestaan er verwante terreinen. Voor welk type recht kunt u bij welke instantie terecht?
In Nederland Handelsnaam De handelsnaam is de naam waaronder een onderneming handelt in de markt. Het recht op een handelsnaam ontstaat als u de eerste bent die de naam gebruikt als handelsnaam voor uw onderneming. Het is verstandig om de handelsnaam te laten registreren bij de Kamer van Koophandel. Het recht op een handelsnaam is beperkt tot het land waar u uw producten of diensten verhandelt. Het strekt zich uit over het gebied waar u de naam daadwerkelijk gebruikt of bekendheid geniet. De Handelsnaamwet verbiedt het voeren van een handelsnaam die de naam van een merk van een ander bedrijf bevat of daar sterk op lijkt. Merken Uw producten en diensten hebben namen en vaak ook logo’s. Dat zijn uw merken. Om op te kunnen treden tegen anderen die uw merk gebruiken, is het verstandig uw merk te registreren. Dat kan eveneens bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom: www.boip.int. Octrooi Een octrooi, ook wel patent genoemd, geeft u tijdelijk het alleenrecht op een uitvinding. Het Octrooicentrum zorgt voor de octrooiverlening in Nederland: www.octrooicentrum.nl. Wilt u uw uitvinding ook in het buitenland beschermen, dan kunt u bijvoorbeeld terecht bij het Europees Octrooibureau, www.epo.org.
11
Oorspronkelijke ontwerpen “Als meubelfabrikant registreren wij natuurlijk de ontwerpen van nieuwe meubels of verlichtingsarmaturen als modellen. Tenslotte willen we graag dat alleen wij onze oorspronkelijke ontwerpen te gelde maken. We werken ook regelmatig samen met meubelontwerpers. Dat zijn vaak kleinere bedrijven. Zij mogen in de hectiek van alledag niet vergeten hun prachtige ontwerpen te registreren en zo te beschermen.”
12
Auteursrecht Als u bijvoorbeeld een boek hebt geschreven of een kunstwerk hebt gemaakt, zult u het niet op prijs stellen als een ander zonder toestemming uw werk openbaar maakt of verveelvoudigt. Het auteursrecht ontstaat automatisch zodra het werk is gecreëerd. Naburige rechten beschermen de prestaties van uitvoerende musici. Meer info vindt u op www.auteursrecht.nl. Kwekersrecht Als u bijvoorbeeld een nieuw plantenras hebt gekweekt, kunt u kwekersrecht aanvragen. De Raad voor de Plantenrassen zorgt onder andere voor de verlening van het kwekersrecht. Meer info vindt u op: www.plantenrassen.nl. U kunt ook een Europees kwekersrecht aanvragen. Dit kunt u doen bij het Communautair Bureau voor plantenrassen: www.cpvo.europa.eu. Domeinnamen Een domeinnaam zorgt ervoor dat uw onderneming of uw producten en diensten bereikbaar zijn via het internet. Een ‘.nl’-domeinnaam kunt u aanvragen via de Stichting Internet Domeinnaamregistratie Nederland: www.sidn.nl. Ideeën Het hebben van een idee is iets wat iedereen vrijstaat. In beginsel zijn ideeën dus niet te beschermen. In veel gevallen kan het echter wel handig zijn om een creatiedatum vast te leggen. Bijvoorbeeld wanneer u wilt aantonen dat u de maker bent van een auteursrechtelijk beschermd werk. Of de bedenker van een format voor een tv-spelletje, ook dat is onder bepaalde omstandigheden te beschermen. Of wanneer u bezig bent met een ontwerp of uitvinding en in de aanloopfase voor model- of octrooibescherming bang bent dat een ander er met uw idee vandoor gaat. Het vastleggen van een creatiedatum kan bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, via het zogenaamde ‘i-DEPOT’. Meer info vindt u op www.boip.int.
13
In België Handelsnaam De handelsnaam is de naam waaronder een onderneming handelt in de markt. Het recht op een handelsnaam ontstaat als u de eerste bent die de naam gebruikt als handelsnaam voor uw onderneming. Het is verstandig om de handelsnaam via een ondernemingsloket te laten registreren bij de Kruispuntbank. Het recht op een handelsnaam is beperkt tot het land waarin u uw producten of diensten verhandelt. Het strekt zich uit over het gebied waar u de naam daadwerkelijk gebruikt of bekendheid geniet. De Wet betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument vormt de juridische basis voor de bescherming van handelsnamen. Merken Uw producten en diensten hebben namen en vaak ook logo’s. Dat zijn uw merken. Om op te kunnen treden tegen anderen die uw merk gebruiken, is het verstandig uw merk te registreren. Dat kan eveneens bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. www.boip.int Octrooi Een octrooi, ook wel patent genoemd, geeft u tijdelijk het alleenrecht op een uitvinding. De Dienst Intellectuele Eigendom van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie verzorgt de octrooiverlening in België: economie.fgov.be. Wilt u uw uitvinding ook in het buitenland beschermen, dan kunt u bijvoorbeeld terecht bij het Europees Octrooibureau, www.epo.org. Auteursrecht Als u bijvoorbeeld een boek hebt geschreven of een kunstwerk hebt gemaakt, zult u het niet op prijs stellen als een ander zonder toestemming uw werk openbaar maakt of verveelvoudigt. Het auteursrecht ontstaat automatisch zodra het werk is gecreëerd. Naburige rechten beschermen de prestaties van uitvoerende musici. Meer info vindt u op economie.fgov.be.
14
Kwekersrecht Als u bijvoorbeeld een nieuw plantenras hebt gekweekt, kunt u een kwekerscertificaat aanvragen. Via de Dienst Intellectuele Eigendom van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie kunt u een Belgisch kwekerscertificaat verkrijgen. Meer info vindt u op: economie.fgov.be. U kunt ook een Europees kwekersrecht aanvragen. Dat kan bij het Communautair Bureau voor plantenrassen: www.cpvo.europa.eu. Domeinnamen Een domeinnaam zorgt ervoor dat uw onderneming of uw producten en diensten bereikbaar zijn via het internet. Een ‘.be’-domeinnaam kunt u aanvragen via de Belgische Vereniging voor Internet Domein Naam Registratie. www.dns.be Ideeën Het hebben van een idee is iets wat iedereen vrijstaat. In beginsel zijn ideeën dus niet te beschermen. In veel gevallen kan het echter wel handig zijn om een creatiedatum vast te leggen. Bijvoorbeeld wanneer u wilt aantonen dat u de maker bent van een auteursrechtelijk beschermd werk. Of de bedenker van een format voor een tv-spelletje, ook dat is onder bepaalde omstandigheden te beschermen. Of wanneer u bezig bent met een ontwerp of uitvinding en in de aanloopfase voor model- of octrooibescherming bang bent dat een ander er met uw idee vandoor gaat. Het vastleggen van een creatiedatum kan bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, via het zogenaamde ‘i-DEPOT’. Meer info vindt u op www.boip.int.
15
Contact Voor algemene inlichtingen, formulieren, het aanvragen van diensten en de tarievenlijsten, kijk op onze website: www.boip.int.
Algemeen adres en Nationale Diensten
Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom Bordewijklaan 15 2591XR Den Haag Nederland T +31 70 349 11 11
U kunt ook contact opnemen met het Informatiecentrum: vanuit Nederland: 070 349 12 42 vanuit België: 070 244 242 vanuit Luxemburg: 8002 5383
F +31 70 347 57 08
[email protected] www.boip.int
Federale Overheidsdienst Economie K.M.O., Middenstand en Energie Dienst voor de Intellectuele Eigendom North Gate III – Koning Albert II Laan 16 1000 Brussel België T +32 2 277 52 97 F +32 2 277 52 77
[email protected] http://economie.fgov.be/opri-die.jsp
Ministère de l’Economie et du Commerce extérieur Office de la propriété intellectuelle Boulevard Royal 19-21 L -2449 Luxembourg - G.D. Luxembourg T +352 247 841 87 F +352 222 6 60
[email protected] www.eco.public.lu
Deze brochure is tot stand gekomen met financiële steun van het Bureau voor Harmonisatie in de Interne Markt (merken, tekeningen en modellen)
16
