Toll-net symposium
Technologie-ondersteund levenslang leren Toespraak Lucas Brion Raadgever Pascal Smet Vlaams minister van Onderwijs De Factorij Schaarbeek – 16 mei 2012
Dames en heren
Vooreerst dien ik onze minister te verontschuldigen: een parlementaire commissie heeft hem weerhouden om hier te zijn. Niettemin wenst hij de organisatoren van dit symposium veel succes toe! Het symposium van vandaag heeft de bedoeling om ideeën over de implementatie van kwaliteitsvol e-leren en gecombineerd leren in de volwasseneneducatie samen te brengen. Toll-net of het technologie ondersteund levenslang leren wil hiermee komen tot een toekomstvisie voor hun eigen werking. Behoudens het gegeven dat jullie vandaag een pak informatie zullen krijgen zal van jullie ook gevraagd worden om ideeën en suggesties te delen.
Dames en heren De digitalisering van het onderwijs begrenst zich – gelukkig – niet tot het leerplichtonderwijs.
Ook
in
het
hoger
onderwijs
en
het
volwassenonderwijs heeft deze evolutie zich verdergezet en worden daardoor heel wat extra mogelijkheden benut. Denken we daarbij aan de digitale leerplatformen, webinars (online seminars of hoorcolleges),
Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel
1/10
online discussiegroepen, online portfoliosystemen, video conferences, … de toepassingen en mogelijkheden zijn onbeperkt!
Kortom, door de digitale hulpmiddelen kunnen we de flexibilisering van de volwasseneneducatie ook vanuit een ander oogpunt bekijken. Leertrajecten hoeven namelijk niet meer strikt gebonden te zijn aan een locatie of zelfs tijdstip. Het is duidelijk dat het asynchroon leren aan belang wint. E-leren en gecombineerd leren (een mengvorm van zuiver afstandsleren met klassikaal leren) bieden op die manier krachtige instrumenten om meer deelnemers te bereiken, aan de lerende meer keuzes te bieden inzake tijd en/of plaats van de opleiding en het leerproces te versterken en kwalitatief te verbeteren door het gebruik van multimedia en andere technologieën. Afstandsonderwijs is dus bij uitstek geschikt voor studenten en cursisten die hun werk of gezinstaken wensen te combineren met kwaliteitsvolle opleidingen. Het speelt dan ook een belangrijke rol in het stimuleren van levenslang leren.
Afstandsleren en de mengvorm gecombineerd leren worden door de Vlaamse Gemeenschap al enkele jaren aangemoedigd. Zo werd een opleidingsaanbod voorzien via het VDAB „Webleren‟ en was er BIS. BIS het
Begeleid
Individueel
Studeren,
was
een
systeem
van
afstandsonderwijs dat vanuit de Vlaamse overheidsadministratie werd georganiseerd.
Buiten
de
vraag
of
dit
een
taak
is
van
de
overheidsadministratie maar ook in het licht van de hervorming van het volwassenenonderwijs in 2007 werd echter beslist om BIS af te bouwen en het afstandsleren sterker in te bedden in het reguliere aanbod van de publieke opleidings- en onderwijsverstrekkers. Reeds vanaf 19991 Decreet van 2 maart 1999 tot regeling van een aantal aangelegenheden van het volwassenenonderwijs Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel 1
2/10
konden
de
Centra
voor
Volwassenenonderwijs
opleidingen
in
gecombineerd onderwijs inrichten. Maar van die mogelijkheid maakten slechts enkele centra voor een beperkt aantal opleidingen gebruik. Met het decreet betreffende het volwassenenonderwijs uit 20072 kregen ook de Centra voor Basiseducatie de mogelijkheid om gecombineerd onderwijs aan te bieden.
Voor de centra is het gebruiken van en het investeren in nieuwe technologieën echter niet evident. Het ontwikkelen van digitaal leermateriaal vergt heel wat specifieke competenties en is zeer tijdsintensief. Niet alle centra beschikken over de kennis en/of de middelen om hierin te investeren. Daarom voorzag het nieuwe decreet betreffende
het
volwassenenonderwijs
in
2007
in
een
aantal
ondersteunende en flankerende maatregelen.
Zo is er sinds 2007 een belangrijke financiële stimulans voor de CVO en CBE waarbij opleidingen in gecombineerd onderwijs onder bepaalde voorwaarden aan 120% gefinancierd worden. Met de 120%-financiering nam het gecombineerd onderwijs een hoge vlucht. Uit de tussentijdse evaluatie van het decreet betreffende het volwassenenonderwijs in 2010 bleek dat dankzij deze gunstige financiering elk jaar enkele honderden opleidingen in gecombineerd onderwijs worden aangeboden, waar dat vóór 2007 slechts om een paar tientallen opleidingen ging.
Opvallend is wel dat het gecombineerd onderwijs zich nog binnen een beperkt aantal studiegebieden situeert. Koplopers zijn de specifieke lerarenopleidingen
en
de
HBO5-opleidingen.
In
het
secundair
volwassenenonderwijs is het aandeel gecombineerd onderwijs beperkter Decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenonderwijs Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel 2
3/10
en concentreert het zich vooral in de studiegebieden algemene vorming, handel, ICT en talen richtgraad 1 & 2. In de nijverheidstechnische opleidingen wordt er nauwelijks gecombineerd onderwijs georganiseerd. Voor de opleidingen van de basiseducatie is er pas zeer recent een beperkt aanbod van gecombineerd onderwijs.
Dames en heren Hoewel de 120%-financiering onmiskenbaar een gunstig effect heeft gehad, moeten we misschien eens nadenken of we deze financiering in de toekomst nog beter kunnen inzetten. Sinds 2007 zijn wel al enkele kleine bijsturingen gebeurd. Zo moet het aandeel afstandsonderwijs sinds 2009 minstens 25% bedragen. Recent is er ook een garantie in het decreet ingeschreven dat de 20% extra leraarsuren enkel aangewend kunnen worden voor de organisatie, de uitbouw, de ondersteuning en de ontwikkeling van het gecombineerd onderwijs.
Omdat het opstarten van een traject via afstandsleren een zeer arbeidsintensieve
onderneming
is,
kunnen
de
centra
nog
een
aanvullende financiering of subsidiëring krijgen voor het ontwikkelen van opleidingen met een substantieel gedeelte in afstandsonderwijs. Sinds 2009 kent de Vlaamse Regering jaarlijks aan enkele projecten aanvullende leraarsuren toe. Over vier jaar gespreid ontving de overheid in totaal 46 aanvragen. Maar het zijn dikwijls dezelfde centra die een project
indienen.
Deze
aanvullende
financiering
wordt
dit
jaar
geëvalueerd. Zowel de centra die nog nooit een aanvraag indienden als de centra die dat de voorbije jaren wel deden, zullen daarbij de kans krijgen om hun mening te geven over deze aanvullende financiering.
Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel
4/10
Ook de lerarenopleidingen van zowel het volwassenenonderwijs als de hogescholen en de universiteiten kunnen beroep doen op middelen van het innovatiefonds waarmee de Vlaamse Regering projecten wil financieren die de kwaliteit van de lerarenopleidingen ten goede komen door middel van innovatie. Bij de projecten die in 2012 ingediend werden, zijn er verschillende waarin afstandsleren aan bod komt. Eén project is specifiek gericht op Blended Learning voor de lerarenopleiding secundair onderwijs. Vier andere indieners hebben het afstandsleren niet als doel maar wel als onderdeel van hun project voorgesteld.
Het ontwikkelen en uitwisselen van expertise is een algemeen aandachtspunt. voor
het
In 2007 kregen het Vlaams Ondersteuningscentrum
Volwassenenonderwijs
(VOCVO)
en
de
pedagogische
begeleidingsdiensten al de opdracht om expertise te ontwikkelen en om expertise-uitwisseling te bevorderen, onder andere inzake afstandsleren, e-leren en gecombineerd onderwijs, teneinde de centra maximaal te ondersteunen. In 2008 is dan Toll-net ontstaan als een project rond eleren uit de vroegere vzw DIVA. In het kader van de omvorming van vzw DIVA in 2009 naar een RTC-overschrijdende werking in de vorm van vzw RTC-Netwerk, werd de opdracht rond de implementatie van kwaliteitsvol e-leren en gecombineerd leren in het volwassenenonderwijs en in de opleidingen
van
VDAB,
SYNTRA
en
het
sociaal-cultureel
volwassenenwerk gecontinueerd binnen de vzw Samenwerkingsverband Netgebonden Pedagogische Begeleiding (SNPB).
De SNPB kreeg de taak de fundamenten en de investeringen uit 2008 efficiënt te benutten en de ontstane dynamiek te versterken. En hier zien we het SNPB-project Toll-net dan als centrale partner op de voorgrond treden. Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel
5/10
Vanuit het beleidsdomein onderwijs en vorming focussen we in onze visie rond afstandsleren op de formele leerprocessen. Formeel leren houdt een bewuste keuze in vanuit het standpunt van de lerende en leidt doorgaans tot een certificering. Daarnaast richten we ons hoofdzakelijk op afstandsleren dat via ICT ingevuld wordt. We leggen de nadruk op afstandsleren als e-leren omdat we ervan overtuigd zijn dat het gebruik van digitale leeromgevingen en aangepaste interactieve studiematerialen een kwaliteitsverhoging kan betekenen voor een werkvorm die didactisch een aantal uitdagingen met zich mee brengt.
En wat zijn die uitdagingen ten aanzien van de lerende? Vooreerst willen we ingaan op enkele uitdagingen om meer lerenden te kunnen bereiken. Om ten volle de voordelen van een leertraject op afstand te kunnen genieten, dienen de cursisten en studenten voldoende ICT-geletterd te zijn. In de recent goedgekeurde conceptnota rond mediawijsheid waarschuwt men hier voor een digitale kloof tussen diegenen die al dan niet over deze mediageletterdheidscompetenties beschikken en al dan geen gelijke toegang tot ICT en media hebben.
Voor de doelgroep van de laaggeschoolde volwassenen is er sinds 15 april 2012 een nieuwe opleiding ICT in de basiseducatie. De bedoeling is dat de cursist op het einde van de opleiding in die mate vertrouwd is met ICT, dat hij of zij zonder drempelvrees en op een veilige manier gebruik maakt van ICT in het dagelijks leven. Er zijn ook verkorte trajecten van deze opleiding voorzien. Verkorte ICT-modules kunnen zeer geschikt zijn in het kader van geïntegreerde trajecten, al dan niet in samenwerking van het CBE met andere partners zoals CVO maar ook VDAB of Syntra, Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel
6/10
of in het kader van een eventuele remediëring. De opleidingen van het studiegebied ICT van het secundair volwassenenonderwijs worden momenteel geëvalueerd.
Dan is er ook
de groep van ongekwalificeerde uitstromers: Hiervoor
moet een gecombineerd leertraject doordacht opgezet worden. Enerzijds gaat het vaak om volwassenen die schoolmoe zijn en dus wellicht minder graag in contact komen met schoolse contexten of klassikaal onderwijs. Anderzijds is het net deze doelgroep die intensere begeleiding en coaching nodig heeft om de voorbereiding tot de examens tot een goed einde te brengen. Daardoor kunnen klassikale momenten met persoonlijke contacten net heel belangrijk zijn.
Het heeft de minister dan ook verheugd dat er dit jaar verschillende Centra voor Volwassenenonderwijs aanvullende financiering hebben aangevraagd voor projecten die gecombineerd onderwijs ontwikkelen binnen de nieuwe opleiding
Aanvullende Algemene Vorming. Deze
projecten zijn erop gericht om via een goede combinatie van open en flexibel computergestuurd leren met ruime contactmogelijkheden en voldoende ondersteuning meer cursisten in de mogelijkheid te stellen om een diploma secundair onderwijs te behalen. Dat dit inderdaad nieuwe doelgroepen kan aantrekken, blijkt uit de interesse van bpost die tientallen werknemers aan deze opleiding in gecombineerd onderwijs wil laten participeren.
Ook de doelgroep van gedetineerden zouden we beter moeten kunnen bereiken met gecombineerd onderwijs. In lijn met het “Strategisch Plan Hulp- en Dienstverlening aan Gedetineerden” lopen momenteel al enkele samenwerkingsverbanden om afstandsleren aan gedetineerden aan te Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel
7/10
bieden. Zo bood de VDAB de voorbije jaren al een proefproject rond webleren aan in het Penitentiair Landbouwcentrum te Ruiselede. Inmiddels
is
dat
project
uitgebreid
naar
verschillende
andere
gevangenissen. Via een centrale server van justitie krijgen de gedetineerden toegang tot de webleercursussen. Een webcoach van de VDAB begeleidt de gedetineerden van op afstand. Het is de bedoeling dat gedetineerden op termijn aan e-learning zullen kunnen doen vanuit hun cel. Het is ook goed dat Toll-net initiatieven neemt voor de leraren die les geven aan gedetineerden.
Uiteraard stelt het opzetten van een dergelijke leeromgeving in een gevangeniscontext de nodige eisen aan de inrichters van het leertraject. Projecten die betrekking hebben op onderwijs aan gedetineerden kunnen dan ook voorrang krijgen bij de aanvullende financiering in het volwassenenonderwijs.
Dit
volwassenenonderwijs
een
samenwerking
met
afstandsonderwijs
een ten
jaar
heeft
een
projectaanvraag
ander CVO
behoeve
van
en
centrum
ingediend justitie
voor
om
specifiek
gedetineerden
in voor
hoogstaand
lesmateriaal voor de volledige opleiding Aanvullende Algemene Vorming te ontwikkelen.
Tot zover de uitdagingen t.a.v. de lerenden. Er zijn echter ook uitdagingen met betrekking tot het inrichten van afstandsleren. Bij het inrichten van afstandsleren zijn heel wat personen betrokken. We gebruiken de algemene term “inrichters” om te verwijzen naar zowel materiaalontwikkelaars, elektronische
de
platformen,
ontwerpers de
lesgevers,
en de
beheerders begeleiders
van
de
en
de
evaluatoren. Nog meer dan in het klassikale onderwijs kunnen deze functies door verschillende personen opgenomen worden. Om deze Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel
8/10
inrichters in hun professionele ontwikkeling te ondersteunen, kennen we onze steun toe aan Toll-net. Toll-net biedt zijn diensten aan aan lesgevers, directies, ICT-coördinatoren en pedagogische begeleiders door het verschaffen van informatie en praktijkvoorbeelden over de opstart en implementatie van
gecombineerd leren. Denk daarbij aan
initiatieven als visieontwikkeling, het opzetten van een elektronische leeromgeving, het opmaken van procedures en afspraken, de aanmaak van e-content, enz. Daarom wordt onderzocht of Toll-net niet kan toegevoegd worden bij de groep van langdurige projecten van SNPB, waardoor nog meer dan vandaag op langere termijn kan gedacht worden en innovatie in e-leren nog meer kansen zou krijgen. Een andere opportuniteit hierbij is de kruisbestuiving die kan ontstaan tussen Toll-net en het SNPB-project „Ondersteuning van ICT-integratie in het onderwijs3‟, dat vooral gericht is naar het lichtplichtonderwijs. Er zijn immers nog heel wat uitdagingen zoals het stimuleren en competentieontwikkeling rond het didactisch gebruik van nieuwe technologieën en het ondersteunen van centra die starten met e-leren.
Dames en heren: er is ook nood aan het delen van kennis en materiaal. Alhoewel
Toll-net
reeds
fungeert
als
centrum
voor
competentieontwikkeling rond e-leren en het een uitwisselingsplatform is voor goede praktijkvoorbeelden zouden we in een toekomstgerichte visie nog een stap verder willen gaan. Daarbij willen we naast de huidige Tollnet-partners ook het hoger onderwijs betrekken. Ik licht dit even toe.
Het ontwikkelen van kwaliteitsvol, interactief digitaal lesmateriaal vergt heel wat extra competenties en is zeer tijdsintensief. Daarom moet vooral gericht naar leerplichtonderwijs Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel 3
9/10
verder nagedacht worden over het efficiënter benutten van onze middelen en krachten. In eerdere toelichtingen4 haalde onze minister al het belang aan om kennis digitaal te delen. Momenteel is een actieplan afstandsleren in de maak (door projectteam “Kwalitatief verder uitbouwen van afstandsleren”) waarin kennisdeling een centrale pijler wordt. Daarvoor is een algemeen aanvaard afsprakenkader nodig waarin samenwerkingsverbanden
worden
opgezet
tussen
onderwijs-
en
vormingsinstellingen. Zo‟n afsprakenkader moet er meer instellingen toe kunnen aanzetten om hun afschermende reflex te laten varen. Door afspraken te maken over de kwaliteitsgarantie van de aangeboden instrumenten en waarborgen in te bouwen voor het respecteren van de auteursrechten, kan een nieuwe openheid gecreëerd worden. Door elkaar vooruit te helpen met het ontwikkelen van leermaterialen kan men meer inspanningen investeren in een kwaliteitsvolle ondersteuning en opvolging
van
afstandsleren en het
verder
innoveren
van
de
leeromgevingen.
Hiermee sluit ik af en zijn enkele ideeën aangereikt voor het uitbouwen van een toekomstvisie. Op dit symposium worden jullie uitgenodigd mee te denken. Onze minister zal jullie insteek van dit symposium dan ook met zeer grote interesse opvolgen.
Met dank
Toespraak op ICT-Praktijkdag in Geel op 11/01/2010 Toll-net symposium, Toll-net, De Factorij Schaarbeek Toespraak van Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, jeugd, gelijke kansen en Brussel 4
10/10
