TEAMCONFERENTIE PASSEND ONDERWIJS

TEAMCONFERENTIE PASSEND ONDERWIJS REGIO MIDDEN

D.V. Woensdagmiddag 20 april 2016 Sporthal “De IJsvogel” Eben-Haëzerschool Barneveld

Conferentieprogramma

THEMA

OOG VOOR HOOGBEGAAFDHEID ook op onze scholen!

AGENDA 13.15 uur – 13.45 uur

Ontvangst met koffie/thee

- in de sporthal

14.00 uur

Opening - in de sporthal door dhr. G. (Gert) van Roekel – Regiomanager Berséba regio Midden

14.20 uur

Referaat: Hoe past hoogbegaafdheid in passend onderwijs? door dhr. T. (Tijl) Koenderink – directeur, trainer en opleider bij Novilo

15.05 uur

Beantwoording van vragen n.a.v. het referaat indien mogelijk

15.15 uur

Wisseltijd – lopen naar school

15.30 uur

Workshopronde I

- in de school

16.30 uur

Wisseltijd

- in de school

16.40 uur

Workshopronde II

- in de school

17.40 uur

Looptijd – terug naar de sporthal en aldaar sluiting van de conferentie

17.50 uur

Warm-Koud Buffet (indien opgegeven)

19.15 uur

ijsje bij de uitgang

2

- in de sporthal

REFERAAT EN REFERENT

HOE PAST HOOGBEGAAFDHEID IN PASSEND ONDERWIJS? Door Sander Dekker is aangekondigd dat ook (hoog)begaafdheid een plek moet krijgen in Passend Onderwijs. Maar, wat betekent dat eigenlijk? Tijl Koenderink zet op zijn kenmerkende enthousiaste, luchtige manier deze tamelijke complexe materie uiteen. Wat kun je doen op school-, bestuurs- en samenwerkingsverbandniveau om goed te zorgen voor hoogbegaafde leerlingen en te voldoen aan de eisen die de schoolinspectie eraan stelt? Waar ligt de grens tussen handelingsbekwaamheid en handelingsverlegenheid? Maar bovenal ga je naar huis met een praktisch overzicht van stappen die je kunt nemen om je eigen organisatie in kaart te brengen en vervolgens stappen vooruit te brengen.

Inleider: Tijl Koenderink Tijl heeft als ‘ervaringsdeskundige’ 3 middelbare scholen versleten voordat hij na 8 jaar ploeteren zijn gymnasiumdiploma haalde met een 2,7 voor wiskunde. In deze route heeft hij een aantal dieptepunten meegemaakt, van chronisch gepest en anderhalf jaar depressief uit het raam kijken tot volkomen de weg kwijt. Dit heeft hem gedreven tot een diepgewortelde wens om mensen, en het mens-zijn écht te begrijpen. In dat proces is hij de wereld gaan rondreizen en heeft hij zich ondergedompeld in allerlei theorieën en ervaringen. Deze ervaringen heeft hij omgezet in nononsense trainingen en begeleiding die hij gebruikt bij mensen die op welk gebied dan ook een hoog potentieel hebben. In zijn unieke humoristische maar confronterende stijl helpt hij mensen om dichter bij zichzelf te komen en een voldoening-gevend leven te leiden waarin ze hun unieke bijdrage aan de wereld kunnen delen. Tijl is specialist hoogbegaafdheid, ondernemer en auteur van de boeken ‘De 7 Uitdagingen’ en ‘Is het voor een cijfer?’. Hij is in heel Nederland actief als gastspreker en expert op het gebied van cognitief getalenteerde kinderen.

3

OVERZICHT WORKSHOPS Nr.

Naam

Onderwerp: Hoogbegaafdheid …

Toelichting

Blz.

1.

en kiene kleuters in de klas

Het herkennen van kiene kleuters, vervroegde door- en instroom.

5

2.

Mw. Drs. K. Schaap en Mw. D. van Hoeve Msc Mw. Drs. A. Mulder

en dyslexie

5

3.

Mw. Y. Buijsen

en executieve functies

4.

Mw. M. Dumont

5.

Mw. A. Mol

en dubbele en/of misdiagnoses en de plusklas

6.

Dhr. J. van Liempt

en leerstrategieën

7.

Mw. F. Cattenstart

signaleren en kleuters

8. 9.

Dhr. Drs. H.W.A. van Rijn Mw. S. Voetelink

10.

Mw. I. Planteydt

en motorische Remedial Teaching en stressloos voor de klas en opvoeden

11.

12.

Mw. Drs. A.F.M. SteenbergenPenterman Mw. Drs. S. Drent

Achtergronden, tips en lessuggesties bij deze paradoxale combinatie Hoe kunnen we kinderen leren deze functies te versterken? Kwaliteiten of uitdagingen van een kind worden soms fout gelezen. Hoogte- en dieptepunten in het opzetten van een plusklas. Effectieve leerstrategieën t.b.v. optimale prestaties. Leren signaleren in verschillende stappen. Waarom loopt of schrijft een kind slecht of kan het niet automatiseren. Voorwaarde voor optimale talentontwikkeling. Wat is anders aan het opvoeden van hoogbegaafde kinderen? Wat komt daar bij kijken? Samen aan de slag.

11

13.

Mw. M. Peijen

Efficiënt gebruik van instrumenten in de school. Praktische tips voor het aanbieden van verrijkingslessen.

14.

Dhr. D. Verwij

12

15.

Dhr. D. Leinwand recte Rein Mw. Drs. J.M. SpekDubbeldam Mw. Drs. B. Haverhals

Aan de slag met de inferentieladder bij het begeleiden van kinderen. Leer valkuilen kennen, keer of voorkom onderpresteren. Op een goede manier aansluiten bij de verschillende typen HB-kinderen. Zicht krijgen op de sterke kanten en ontwikkelpunten.

16. 17.

18.

Mw. Drs. A. Looij-van ’t Hof

en je eigen onderwijs ontwikkelen en signalering en diagnostiek met DHH en verrijkingsmaterialen en –lessen en overtuigingen en onderpresteren en kindgesprekken

Leerdoelen voor meerbegaafde leerlingen en Parnassys Mindset: coaching op Leer feedback geven en te sturen op leren leren verdieping van het leren.

4

6 7 7 8 9 9 9 10 11

11

12 13 13

14

BESCHRIJVING WORKSHOPS Tijdens de twee workshoprondes kunt u de volgende workshops bezoeken: Workshop 1 Inleider: Mw. drs. K. (Krijnie) Schaap en mw. D. (Dianne) van Hoeve-Dekker Msc Onderwerp : Kiene kleuters in de klas Inhoud: Jonge hoogbegaafde kinderen van wie de specifieke eigenschappen vroegtijdig (h)erkend worden en die hierin gericht begeleid worden, zullen beter functioneren, in het gezin en op school. Het risico op onderpresteren en bijkomende sociale en emotionele problemen nemen daardoor af, zeker als niet alleen op didactisch terrein ondersteuning wordt geboden, maar ook als actief aandacht geschonken wordt aan de sociale en emotionele behoeften van het kind. Tijdens deze workshop komen (antwoorden op) de volgende vragen aan de orde: - Hoe herken je een kiene kleuter? - Wat is van belang bij een eventueel vervroegde doorstroming naar groep 3 of zelfs vervroegde instroom in groep 1? - Hoe kun je met een kiene kleuter aan de slag en daarbij aansluiten op zijn/haar specifieke behoeften? Personalia: Krijnie Schaap is vanaf januari 1997 werkzaam bij het Ds. G.H. Kerstencentrum als orthopedagoge en onderwijsadviseur. Ze is betrokken bij het diagnosticeren en begeleiden van meerbegaafde kinderen. Vanaf 2002 heeft ze zich verder gespecialiseerd rond het thema hoogbegaafdheid en verzorgt ze studiebijeenkomsten voor scholen en leerkrachten rond dit thema. Daarnaast is ze één morgen per week werkzaam binnen het basisonderwijs als begeleider van verrijkingsgroepjes met meerbegaafde leerlingen. Dianne van Hoeve is vanaf januari 2009 werkzaam bij het Ds. G.H. Kerstencentrum als orthopedagoge en onderwijsadviseur. Workshop 2 Inleider: Mw. Drs. A. (Anouk) Mulder Onderwerp: Hoogbegaafd en dyslexie Inhoud: Hoogbegaafd en dyslexie: een paradoxale combinatie Twee jaar geleden waren ze in het nieuws; de twee ‘zeiljongens’, hoogbegaafd én dyslectisch – ze liepen vast op school en het leek onmogelijk een school te vinden die wel een passende aanpak kon bieden. Hoogbegaafdheid en dyslexie is een lastige combinatie, vanwege de grote discrepantie tussen wat deze kinderen verbaal kunnen en wat ze laten zien. De hoge intelligentie kan de problemen maskeren. Daarom is speciale signalering én remediëren geboden – in deze workshop ‘hoogbegaafdheid en dyslexie’ leer je hoe je dat kan aanpakken. Deze workshop geeft een theoretische achtergrond; wat is dyslexie precies, hoe hangt de taalverwerving samen met de hersenontwikkeling en wat zijn de neurologische oorzaken van dyslexie? Van daaruit krijg je praktische uitleg over de aanpak. Het is van groot belang steeds rekening te houden met een aantal kenmerken van hoogbegaafden; grote interesse, veel kennis, een hoge intelligentie, snel van begrip, en sterk in creatief en analytisch denken. Maar ook: moeite met veel herhaling en met 5

Personalia:

automatiseren en sterke behoefte aan uitleg van het nut van de oefeningen. Kies daarom teksten en boeken die aansluiten bij hun niveau, gebruik ook moeilijke woorden bij oefeningen en ga creatief aan de slag. Bespreek het plan van aanpak en het doel. Je krijgt veel tips en lessuggesties; oogoefeningen, oefeningen voor het auditief vermogen en het werkgeheugen, motorische oefeningen, snel lezen, woordzoekers, mindmappen en de speciale versie Ralfilight lezen. Ook krijg je tips voor computerprogramma’s en boeken die speciaal bij hoogbegaafden aanslaan. Na jaren van ervaring als orthopedagoog, leerkracht, remedial teacher o.a. op Regionaal Instituut voor Dyslexie en zorgcoördinator voor hoogbegaafden, ben ik nu zelfstandig ondernemer in mijn eigen bedrijf Verschil in Talent. Ik onderzoek, coach, begeleid en adviseer (hoogbegaafde)kinderen, hun ouders en leerkrachten. Maar ook de professionele organisaties om het kind heen. Mijn passie is in eerste instantie het (hoog)begaafde kind, maar ook de leerkracht. De leerkracht kan immers het verschil maken!

Workshop 3 Inleider: Mw. Y. (Yvonne) Buijsen Onderwerp: Executieve Functies Inhoud: Verkeerstoren in aanbouw: executieve functies Thomas krijgt het maar niet voor elkaar om zijn gymspullen mee te nemen naar school, Lieke begint vaak zomaar te praten terwijl haar ouders in gesprek zijn, en als Jan zijn rekenschrift zoekt, komt hij terug met voetbalplaatjes die hij nog zou ruilen… Deze kinderen kunnen last hebben van zwakke executieve functies. In deze workshop leer je hoe dat komt en vooral wat je er samen met het kind aan zou kunnen doen. De hersenontwikkeling van hoogbegaafden verloopt sneller dan gemiddeld en de hersencellen maken meer verbindingen. Hoogbegaafden pakken alles aan vanuit het denken. Dat maakt het lastig het ene automatisch te doen en over iets anders na te denken. Al dat denken kost tijd, waardoor ze soms traag werken, en door al dat denken, al die cognitieve prikkels, zijn ze vaak snel afgeleid. Zo kan het dat een razend slim kind grote moeite heeft met plannen, organiseren, doelgericht gedrag of taakinitiatie. Maar ook met emotieregulatie, impulscontrole en flexibiliteit. Met de achtergrondkennis die je in deze workshop krijgt, zal het makkelijker zijn het gedrag van deze kinderen te begrijpen. Duidelijk wordt dat het geen onwil maar onmacht is. De hersenen van hoogbegaafde kinderen zijn te vergelijken met een groot vliegveld – maar de verkeerstoren is nog in aanbouw. Hoe kunnen wij helpen bij het voltooien van die toren, ofwel hoe kunnen we kinderen leren hun executieve functies te versterken? Deze workshop geeft praktische tips. Geheugensteuntjes, pictogrammen, een routekaart voor omgaan met emotie – het zijn hulpjes in het leerproces met als doel dat het kind de vaardigheden verinnerlijkt. Bovenal leer je om samen met het kind aan de slag te gaan. De volwassene vervult een coachende rol, het kind denkt mee over de aanpak en evalueert zijn 6

Personalia:

eigen proces. Elke stap vooruit, hoe klein ook, wordt toegejuicht. In de klas werkt het positief op de hele groep; ergernis bij anderen verandert in bewondering en complimentjes. Zo krijgen de volwassene en het kind samen grip op problemen. Dat komt het contact ten goede en draagt bij aan ons doel: elk kind goed tot zijn recht laten komen en goed in zijn vel laten zitten. Yvonne Buijsen-Duran, gehuwd, 38 jaar en moeder van twee hb-kids Auteur Talent-Vaardig Voormalig leerkracht basisonderwijs Specialist hoogbegaafdheid Psycholoog io Eigenaar Praktijk Hoogbegaafd Roosendaal Ontwikkelaar van een vernieuwende hb-onderzoeksmethode

Workshop 4 Inleider: Mw. M. (Minka) Dumont Onderwerp: Dubbele en/of misdiagnoses Inhoud: Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een aantal mooie karaktereigenschappen: hoge intellectuele capaciteiten, ze zijn creatief, kunnen probleemoplossend denken en hebben sterke leiderschapskwaliteiten. Soms worden de kwaliteiten of uitdagingen van een kind echter fout ‘gelezen’ door de persoon die de diagnostiek doet. Deze eigenschappen kunnen ook toegekend worden aan autisme, AD(H)D of gedragsproblemen… Zo kunnen misdiagnoses bij hoogbegaafden ontstaan. In deze workshop leer je de kenmerken van hoogbegaafdheid kennen en welk type gedrag deze kinderen kunnen vertonen. Je bekijkt de verschillen en overeenkomsten van deze stoornissen i.c.m. hoogbegaafdheid en ervaart de moeilijkheid van een diagnosticus. Personalia: Minka Dumont is de laatste tien jaar werkzaam in de plusklassen van het openbaar onderwijs in Amstelveen. Daarnaast ontwikkelt zij lesmateriaal en geeft zij cursussen en workshops over aan hoogbegaafdheid gerelateerde onderwerpen door het hele land. Workshop 5 Inleider: Mw. A. (Astrid) Mol Onderwerp: Plusklas Inhoud: Een workshop voor diegenen die een plusklas leiden of die in de toekomst een plusklas gaan begeleiden. Ook voor hen die scholen (gaan) begeleiden met de implementatie van beleid omtrent ‘de plusklas’. Je wordt meegenomen door alle hoogte- en dieptepunten in het opzetten van een plusklas in de praktijk. Personalia: Ik heb 17 jaar voor de klas gestaan in het primair onderwijs, daarna als ambulant begeleider langdurig zieke kinderen begeleid en in 2008 Eureka!, het kenniscentrum meer- en hoogbegaafdheid binnen INOS (Stichting Katholiek Onderwijs Breda) opgezet. Naast de Pabo heb ik o.a. Remedial Teaching gestudeerd, NLP, Basisbekwaamheid directeuren, Ondernemerskunde, schoolcoach en “De Juiste Maat”, leiding geven vanuit bezieling (ITIP). Momenteel ben ik coördinator van Eureka!, projectleider vanuit het PO voor het 7

Masterplan ‘Overgang PO-VO’ en coach ik hoogintelligente leerlingen binnen het VO. Workshop 6 Inleider: Dhr. J. (Jeroen) van Liempt Onderwerp: Leerstrategieën Inhoud: Onderzoek toont aan dat leerstrategieën een krachtig middel zijn om het ontdekken en stimuleren van talent vorm te geven. Leerstrategieën zijn concrete manieren van leren. Hiermee leren kinderen hoe ze moeten en kunnen leren. Zo leren kinderen m.b.v. een diversiteit aan strategieën o.a. zichzelf kennen, welke taken bij hen passen, welke vaardigheden ze juist vaker moeten oefenen, hoe zich te motiveren voor een taak, etc. Wat zijn effectieve leerstrategieën? Effectieve leerstrategieën houden rekening met de beperkingen en mogelijkheden van je geheugen en de hoeveelheid voorkennis waarover je beschikt in ons langetermijngeheugen. Concreter betekent dit dat ze rekening houden met: - de vluchtigheid van het zintuiglijk geheugen en het werkgeheugen, - de begrensdheid van het werkgeheugen en - de organisatie van het lange termijn geheugen. Leerstrategieën zijn erop gericht de tijd en moeite die iemand in het leerproces steekt zo goed mogelijk te benutten. Het doel van effectieve leerstrategieën is het behalen van een optimale prestatie. Voorbeelden van effectieve leerstrategieën: - Activeren van voorkennis - Stimuleren actieve tekstverwerking - Integreren van plaatjes en verklarende tekst - Combineren van beeld met geluid - Navigatieondersteuning toevoegen in hypermedia omgevingen - Aanbieden van uitgewerkte voorbeelden - Afnemen van proeftoetsen Tijdens deze workshop word je voorzien van inzichten, ideeën en concrete formats aangaande het ontwikkelen van passende leerstrategieën bij jouw leerlingen. Er zal worden gewerkt vanuit best practice i.c.m. met bestaande inzichten van mensen als o.a. Bloom, Gardner en Piaget. Personalia: Mijn naam is Jeroen van Liempt. Senior trainer en adviseur bij Novilo. Sinds 2002 werk ik met (hoog)begaafde/ getalenteerde kinderen. Eerst als leraar op een basisschool in Bergen op Zoom, waar ik destijds een verrijkingstraject heb opgezet. Dit traject kreeg na enkele jaren een bovenschools vervolg. Vanuit deze ervaringen ben ik in 2007 mijn praktijk “Bureau Begaafd” gestart, van waaruit ik tot op heden kinderen, scholieren, ouders en leraren(teams) begeleid en adviseer. Naast advies en begeleiding, zet ik verrijkingstrajecten op binnen scholen en organisaties, ben ik handelingsgericht begeleider voor Eureka Breda en werk ik als kerndocent Excellentie en Meervoudige intelligentie voor Avans+.

8

Workshop 7 Inleider: Mw. F. (Fanny) Cattenstart Onderwerp: Signaleren en kleuters Inhoud: In deze workshop leer je de basistheorie die nodig is om jonge kinderen met een ontwikkelings-voorsprong te signaleren. Als je goed weet wat er bij het kind speelt, welke kenmerken en behoeften er zijn, kun je signalen goed interpreteren. In deze workshop wordt vervolgens ingegaan op de verschillende stappen binnen het signaleren. Tools in het instrument Knappe Kleuters worden besproken. Personalia: Ervaringsdeskundige, opgeleid tot Talentbegeleider bij Novilo. Trainingen, workshops en begeleiding aan leerkrachten, teams, ouders, peuterprofessionals. Levert maatwerk zoals gewenst. Onderwerpen / specialisaties: Ontwikkelingsvoorsprong, (Hoog)begaafdheid, Mindset, Executieve Functies, Onderpresteren, Compacten en Verrijken. Kernwoorden: Preventie - ‘Omgeving in zijn kracht’ Volgens anderen: Betrokken, geeft handvatten, zet je aan tot actie, helpt door kritische vragen, richt op kansen, levendige voorbeelden, zet je aan het denken. Workshop 8 Inleider: Dhr. Drs H.W.A. (Wil) van Rijn Onderwerp: Motorische Remedial Teaching Inhoud: Veel hoogbegaafde kinderen hebben een slechte motoriek. Waar een dergelijke mythe allang ontzenuwd is, kunnen we niet ontkennen dat er vaak ‘iets’ is met de motoriek van kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong. In dit bijzonder (inter)actief kenniscollege kijken we naar de motorische ontwikkeling van het kind. Het is niet van belang te constateren dat een kind slecht loopt of schrijft, belangrijk is te weten WAAROM dit kind slecht loopt en slecht schrijft en niet kan automatiseren. Ik wil in deze workshop de deelnemers handvatten aanreiken, die je zou kunnen gebruiken om eventuele hiaten op te lossen. Personalia: Leraar Lichamelijke Opvoeding. Gewerkt in het speciaal onderwijs. Bewegingsagoog. Gestudeerd aan het Gymnologisch Instituut Universiteit Utrecht. Gewerkt met volwassen zwakzinnigen. Motorische Remedial Teaching aan het Gymnologisch Instituut. Sinds 1979 eigenaar van het Centrum voor Motorische Remedial Teaching ABC. In Amersfoort. Workshop 9 Inleider: Mw. S. (Sandra) Voetelink Onderwerp : Stressloos voor de klas Inhoud: STRESSLOOS Leren, voorwaarde voor optimale talentontwikkeling Wat betekent stress voor jou als leerkracht en hoeveel stress ervaren kinderen eigenlijk? Stress zet aan tot handelen, maar teveel stress werkt blokkerend en is niet goed voor je welbevinden en (leer)prestaties. Stress ervaren we door druk en prikkels van buitenaf, maar ook door druk die we ons zelf opleggen. Kort gezegd ervaren we stress wanneer de draagkracht en draaglast niet in balans is. Dit geldt niet alleen voor de leerkracht, maar ook voor de leerling. Stress heeft invloed op je lichaam, emoties, gedachten en gedrag. Stress preventief aanpakken heeft 9

Personalia:

voordelen voor de (leer)prestaties van de leerkracht en de leerling. Na deze workshop: - Heb je een duidelijk beeld van de voorwaarden om kinderen STRESSLOOS te begeleiden. - Heb je, naast een theoretische uitleg, praktische handvatten gekregen om direct te gebruiken. Mijn naam is Sandra Voetelink. Na mijn topsportloopbaan als schaatser, heb ik in de periode van 1994-2006 lesgegeven op het gebied van sport en bewegen. Ik heb hiervoor diverse opleidingen gevolgd en heb mensen begeleid op recreatiefen op wedstrijdniveau, van kinderen tot volwassenen. Daardoor heb ik veel te maken gehad met talenten en kwaliteiten van mensen en de ontwikkeling daarvan. Vanaf 2005 ben ik, via mijn eigen kinderen, in aanraking gekomen met (hoog)begaafdheid en ben ik mijzelf nog meer gaan verdiepen in wat talenten en kwaliteiten zijn en hoe je die (bij kinderen) kunt ontwikkelen. Met als doel dat iedereen zijn talenten en kwaliteiten optimaal kan ontwikkelen.

Workshop 10 Inleider: Mw. I. (Inge) Planteydt Onderwerp: Opvoeden Inhoud: In deze workshop besteden we aandacht aan de opvoeding van hoogbegaafde kinderen. Wat is anders aan het opvoeden van hoogbegaafde kinderen? Wat ervaren ouders als uitdagingen in de opvoeding van hun hoogbegaafde kind? Welke strategieën werken wel en welke niet? Een hoogbegaafd kind is gewoon een kind als ieder ander, maar is ook anders. Hoogbegaafdheid is een mooie eigenschap. Helaas leidt het niet vanzélf naar een succesvol leven. Opvoeden is heel gewoon en tegelijkertijd zo belangrijk. Als opvoeder heb je de taak om je kind te leren om met zijn eigenschappen een fijne plek in deze wereld te vinden. De hoge cognitieve vermogens van een hoogbegaafd kind leiden tot een aantal kenmerken zoals snel denken, hoge gevoeligheid, kritische houding, perfectionisme, rechtvaardigheidsgevoel, een andere omgang met leeftijdsgenoten, een andere manier van leren en vaak is er een incongruente ontwikkeling. Omdat (hoog-)begaafde kinderen anders zijn, is ook hun opvoeding anders. Vaak lopen deze kinderen en daarmee hun ouders tegen uitdagingen aan. De specifieke uitdagingen, voortkomend uit enquêtes onder ouders van hoogbegaafde kinderen, komen in deze workshop aan bod: aanpassen versus autonomie, heftigheid in emoties, motivatie en doorzetten, sociale contacten en eenzaamheid, leren en de relatie met school, perfectionisme en faalangst. Personalia: HBO-J. 30 jaar ervaring in de hulpverlening, 10 jaar gespecialiseerd op hoogbegaafdheid, en specifiek de opvoeding van hoogbegaafde kinderen. Geeft lezingen, trainingen en workshops over “eigen-wijs” opvoeden van het hoogbegaafde kind. Geeft individuele begeleiding, Daarnaast advisering, trainingen en workshops voor scholen en samenwerkingsverbanden. Tevens trainer bij Novilo en regio-adviseur bij Feniks Talent.

10

Workshop 11 Inleider: Mw. Drs. (Nora) A.F.M. Steenbergen-Penterman Onderwerp: Je eigen onderwijs ontwikkelen Inhoud: Graag vullen scholen een deel van hun onderwijsprogramma naar eigen inzicht in. Er wordt daarmee een beroep gedaan op het ontwerpend vermogen van de betrokken. Maar wat komt bij het zelf ontwerpen van onderwijs allemaal kijken? En hoe kom je daarbij tegemoet aan de verschillen tussen leerlingen? In deze workshop gaan we aan de hand van verschillende opdrachten en werkvormen zelf lessen ontwikkelen, die hiermee rekening houden en passen binnen de visie van de school. Personalia: Nora Steenbergen-Penterman is onderwijskundige en senior leerplan-ontwikkelaar bij SLO, waar zij projectleider is van het Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling (www.talentstimuleren.nl). Zij is eigenaar van advies- en trainingsbureau Leer Echt Leren (www.leerechtleren.nl) dat maatwerk verzorgt op onderwijskundig terrein. Ze is tevens leraar basisonderwijs en ECHA Specialist in Gifted education. Workshop 12 Inleider: Mw. Drs. S. (Sylvia) Drent Onderwerp: Signalering en diagnostiek met DHH (Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid) Inhoud: Tijdens deze workshop wordt ingegaan op de instrumenten voor screening, signalering en diagnostiek, die onderdeel uitmaken van het DHH. Er wordt besproken wat de gebruiksmogelijkheden zijn van deze instrumenten en hoe u deze instrumenten zo efficiënt mogelijk kunt inzetten binnen uw school. Personalia: Sylvia Drent is Ontwikkelingspsychologe en heeft sinds 1998 een eigen adviesbureau dat zich richt op de begeleiding van begaafde leerlingen in het basisonderwijs. Zij houdt zich bezig met het adviseren van leerkrachten, het testen van kinderen en het geven van cursussen en lezingen op het gebied van begaafdheid. Zij is één van de ontwikkelaars van het Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid. Dit protocol biedt scholen ondersteuning bij de signalering, diagnostiek en begeleiding van begaafde leerlingen. Workshop 13 Inleider: Mw. M. (Monique) Peijen Onderwerp: Verrijkingsmaterialen en -lessen Inhoud: Hoe zet je met succes verrijkingsmateriaal in? Hoe kies je verrijkingsmateriaal uit? Hoe begeleid je deze kinderen met de krappe ruimte op je lesrooster? Met welk doel zet je verrijkingsmateriaal in? In deze workshop ontvang je praktische tips over het aanbieden van verrijkingslessen. We bekijken de behoefte van hoogbegaafde kinderen aan de hand van de taxonomie van Bloom in combinatie met de meervoudige intelligentie van Gardner om zo tot een zo passend mogelijk aanbod te kunnen komen. We vergelijken het huidige aanbod van verrijkingsmateriaal kritisch met deze behoefte. Je leert in de workshop zelf een les maken aan de hand van de taxonomie van Bloom. Personalia: Monique is de inspirator van Fijngevoeligbrein Talentbegeleiding. In deze praktijk helpt ze kinderen en jongvolwassenen om hun talenten en gevoeligheden zo 11

optimaal mogelijk te benutten. Ze begeleidt kinderen individueel, in groepjes, geeft lezingen, verzorgt trainingstrajecten, ondersteunt leerkrachten en ontwikkelt materialen specifiek voor het begaafde gevoelige kind. Workshop 14 Inleider: Dhr. D. (Dick) Verwij Onderwerp: En overtuigingen Inhoud: Overtuigingen ontstaan door ervaringen en emoties, door opvoeding en cultuur, door waarnemingen en referenties. Overtuigingen kunnen kloppen of niet de waarheid zijn, ze kunnen positief werken, maar ook belemmerend. Vaste overtuigingen beperken je blik – en staan nieuwe mogelijkheden en ontwikkeling in de weg. In deze workshop leer je hoe overtuigingen te vernieuwen zijn. In deze workshop ga je aan de slag met de inferentieladder; een model van de Amerikaanse bedrijfskundige Chris Argyris. Met deze ladder kijk je naar de oorzaak van overtuigingen, naar de ideeën die zich hebben vastgezet en hoe die weer je blik bepalen. Door de ladder opnieuw te doorlopen doe je nieuwe ervaringen op die weer tot nieuwe overtuigingen leiden. Je leert hoe je deze ladder kunt gebruiken bij de begeleiding van kinderen. Neem een slim kind, dat als vanzelf leert. De eerste keer dat iets niet lukt, kan een ware schok zijn. ‘Dit kan ik niet’, ‘ik ben niet slim’, ‘ik stel niets voor’: het hangt van het kind af welke overtuiging hier geboren wordt. Met de inferentieladder ga je terug naar dat moment. Door vervolgens succeservaringen te creëren, hervindt het kind zijn zelfvertrouwen en kan er een nieuwe overtuiging ontstaan. Overtuigingen kunnen diep zitten. Hoogbegaafde kinderen kunnen er sneller last van hebben, door een fixed mindset, perfectionisme en het externaliseren van falen of succes. Maar ook doordat ze snel redeneren, snel conclusies trekken en daar vaak strikt aan vasthouden. Onbegrip van de buitenwereld kan leiden tot verwoestende overtuigingen en werkelijke trauma’s. De inferentieladder kan een goede hulp zijn voor een voorzichtige en tactische aanpak. Je analyseert in deze workshop ook enkele overtuigingen van jezelf via de inferentieladder. Het is belangrijk om als begeleider je eigen overtuigingen onder de loep te nemen en waar nodig te ontkrachten en te vernieuwen. Door het zelf te ervaren, leer je hoe je het op kinderen kunt overbrengen. Personalia: Dick Verwij is trainer en opleidingsadviseur bij Novilo. Als ervaringsdeskundige weet hij uit eerste hand hoe het is om vast te lopen in het voortgezet onderwijs. Na twee afgebroken studies en vele omzwervingen zit hij nu op een plek waar hij zijn ervaringen en passie kan delen. Workshop 15 Inleider: Dhr. D. (David) Leinwand recte Rein Onderwerp: Onderpresteren Inhoud: Kinderen hebben van nature een intrinsieke motivatie om te leren en willen er op school graag iets moois van maken. Hoogbegaafden hebben een enorme drive om te leren. Als leerlingen hun motivatie verliezen en niet meer naar vermogen presteren, gaat het dus ergens mis. In deze workshop leer je de valkuilen kennen, en leer je onderpresteren te keren. Of als het lukt, beter nog: te voorkomen. Onderpresteren heeft meerdere 12

Personalia:

oorzaken. Hoogbegaafde leerlingen hebben vaak niet geleerd te leren en lopen vast als iets ineens niet vanzelf gaat. Vaak is de leerstof te makkelijk en daardoor verliezen ze hun motivatie. Ze kunnen moeite hebben met plannen, aan de slag gaan of zelfstandig werken. Of ze zien het nut van het schoolse leren niet in en dwalen af naar al die interessante vraagstukken in hun hoofd. Zo missen ze instructie en lopen ze hiaten op. We kennen relatieve en absolute onderpresteerders; de eerste presteert niet naar zijn kunnen, de tweede zelfs onder het niveau van het leerjaar. Het is zaak de onderpresteerder op tijd te signaleren. In deze workshop leer je wat de symptomen zijn, zoals wisselende prestaties, vage lichamelijke klachten, vluchtgedrag. Ook leer je de verschillende typen onderpresteerders kennen, waaronder de uitsteller, het muurbloempje of de ritselaar. “Binnen Novilo train, begeleid en adviseer ik scholen en ouders. Als ervaringsdeskundige ken ik het belang onderwijs te krijgen dat aansluit bij de behoeften van het kind. Als adviseur bij Novilo èn vanuit mijn geschiedenis als leerkracht geeft het mij veel voldoening sturend onderdeel te zijn van de leerprocessen van kinderen en volwassenen. Zo kan ik een bijdrage leveren aan het onderwijs in Nederland als geheel en het levensgeluk van het (schoolgaande) kind in het bijzonder.”

Workshop 16 Inleider: Mw. Drs. J.M. (Jolanda) Spek-Dubbeldam Onderwerp : In gesprek met het hoogbegaafde kind Inhoud: In deze workshop wordt ingezoomd op de aandachtspunten die van belang zijn bij het voeren van gesprekken met hoogbegaafde kinderen. Het doel van deze gesprekken kan variëren. Zo kun je in een gesprek meer te weten willen komen over het denken en voelen van de leerling, de kennis, vaardigheden en taakaanpak van de leerling, het welbevinden en de interesses en de belangstelling van de leerling. De centrale vraag is hoe op een goede manier aangesloten worden bij de verschillende typen hoogbegaafde kinderen? Wat zijn hierbij de uitdagingen en de valkuilen? Personalia: Orthopedagoge, 41 jaar en moeder van 3 kinderen. Als orthopedagoge ben ik werkzaam binnen het basisonderwijs, waarbij consultaties, afname van psychologisch onderzoek en groepsbehandeling (sova- en faalangsttraining) hoofdactiviteiten zijn. Bij Driestar educatief houd ik mij ook bezig met de onderwerpen kindgesprekken, ouderbetrokkenheid en ZIEN!. Workshop 17 Inleider: Mw. Drs. B. (Bertine) Haverhals Onderwerp : Leerdoelen voor meerbegaafde leerlingen en Parnassys Inhoud: Wil je zicht krijgen op de sterke kanten en ontwikkelpunten op het gebied van leren leren en sociaal-emotioneel functioneren van je hoogbegaafde leerlingen? De concrete doelen van het ‘kader voor ontwikkeling’, ontwikkeld voor de SLO, zijn nu verwerkt in de module leerlijnen in ParnasSys en in ZIEN! De doelen met betrekking tot aspecten als creatief, analytisch en kritisch denken, en motivatie, zelfsturing, zelfinzicht en samen leren, geven samen met de handelingssuggesties houvast voor het planmatig en doelgericht werken met

13

Personalia:

hoogbegaafde leerlingen. Verken hoe je leerlingen in de dagelijkse praktijk kunt begeleiden als ze met deze doelen aan de slag gaan. Orthopedagoog, onderwijsadviseur en ruim 15 jaar werkzaam bij Driestar educatief. Vooral werkzaam voor en met leerlingen met zeer specifieke onderwijsbehoeften, en hun leerkrachten, ib’ers en directeuren. Verantwoordelijk voor de inhoudelijke doorontwikkeling van ZIEN! en projectleider van ParnasSys leerlijnen en alle scholingen rond ParnasSys op het sbo en (v)so.

Workshop 18 Inleider: Mw. Drs. A. (Ria) Looij-van ’t Hof Onderwerp: Mindset: coaching op leren leren Inhoud: Veel hoogbegaafde leerlingen halen zonder al te veel inspanning hoge cijfers op de basisschool. Hierdoor leren ze niet op welke manier ze moeten leren. Een groot deel van deze kinderen denkt dat de lage inspanning bij de hoge intelligentie hoort. Kinderen ontwikkelen hierdoor een fixed mindset. De onderzoekster Carol Dweck bedoelt daarmee de overtuiging dat ontwikkelmogelijkheden vastliggen. Deze opvatting kan het leren belemmeren. Deze workshop wil aan de hand van kennis over leerprocessen en hersenen een aantal praktische handvatten geven die je zelf kunt toepassen in jouw contact met kinderen. Hoe kun je bijvoorbeeld het beste feedback geven en op welke manier stuur je verdieping in het leren? Personalia: Orthopedagoge, werkzaam in het basisonderwijs, dyslexieonderzoeker en deskundig op het gebied van hoogbegaafdheid. Door middel van psychologische onderzoeken en consultaties geef ik aan welke richting leerkrachten met hun hoogof meerbegaafde leerlingen in kunnen slaan. Daarbij worden ook de ouders betrokken. Verder adviseer ik schoolteams bij het maken van beleid en het organiseren van goede begeleiding voor genoemde kinderen. Als lid van de werkgroep Content van Acadin werk ik mee aan het uitbouwen van deze interessante en praktische digitale leeromgeving.

14

AANMELDING Doormailen Wij vragen u vriendelijk de digitale versie van dit Conferentieprogramma die u per mail ontvangen hebt, door te mailen naar alle personeelsleden van uw instelling. Het aanmelden kan door het aanmeldformulier per school te gebruiken. Er kunnen meerdere formulieren per school worden ingestuurd, bijvoorbeeld per team of deelteam. Een enkele persoon kan zich aanmelden via de aanmeldknop op onze website. Gratis conferentie Aan deze conferentie zijn voor u geen kosten verbonden. Dat geldt ook voor het warm-koudbuffet dat aan het einde van de workshoprondes gereed staat. Sluitingstermijn Uw aanmelding dient uiterlijk D.V. donderdag 24 maart aanstaande bij de organisatie binnen te zijn. Plaatsing op basis van datum en tijdstip ontvangst Plaatsing in de workshops gebeurt op basis van datum en het tijdstip van de ontvangst van uw aanmelding(sformulier). Hoe sneller u aanmeldt des te zekerder bent u van plaatsing in de workshops van uw (eerste) keuze. Keuzemogelijkheden U dient ook steeds twee alternatieve keuzes aan te geven. Als u dat niet doet kunt u door de organisatie worden ingedeeld. Per workshop worden maximaal 25 deelnemers geplaatst. Bij overintekening wordt het aantal deelnemers aan die workshop gelimiteerd. U wordt dan geplaatst in het eerste of tweede alternatief dat u aangegeven hebt. Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met uw keuzes. De definitieve plaatsing wordt bekend gemaakt op de conferentiedag. U vindt de indeling in de conferentiemap die u ter plaatse ontvangt. U ontvangt dus geen bevestiging van uw inschrijving. Aanmelding via de website Dit Conferentieprogramma en het Aanmeldingsformulier voor de conferentie kunt u vinden op de website: http://www.berseba.nl/midden/planning-en-activiteiten/teamconferentie/ Aanmeldingsroutes U kunt zich op twee manieren aanmelden voor deze conferentie: 1. Als team of deelteam: via uw IB-er of directeur die het bijgevoegde aanmeldingsformulier op basis van de wensen van de teamleden invult. Retournering kan alleen per mail. Wilt u bij deze route het aanmeldingsformulier per mail sturen naar: [email protected] 2. Individueel via de inschrijfknop op de website: http://www.berseba.nl/midden/planning-enactiviteiten/teamconferentie/ . Zie de instructie aldaar!

15

ROUTEBESCHRIJVING De conferentie vindt plaats in Sporthal “De IJsvogel” en in de nieuwe Eben-Haëzerschool te Barneveld. Adres: Schoutenstraat 109, 3770 AD Barneveld. De school is makkelijk bereikbaar vanaf de A30 (snelweg tussen A12 en A1).  U neemt afslag 5, Barneveld-Noord  Sla af richting Barneveld.  Op de eerste rotonde gaat u rechtdoor (eerste afslag) richting Barneveld (= Thorbeckelaan).  Op de tweede rotonde gaat u rechtsaf en daarna de eerste weg rechts om de conferentielocatie te bereiken. Daar zijn een fors aantal parkeerplaatsen.  Zie https://goo.gl/maps/RPtPtJRM6TJ2

Parkeren 1. Zoals geschreven: er zijn bij de school en de sporthal een fors aantal parkeerplaatsen. 2. U kunt ook gratis parkeren bij het Oosterbosbad. U dient dan op de zojuist genoemde tweede rotonde linksaf te slaan (3/4-rond). De parkeerplaatsen vindt u direct links. Het is daarna 5 minuten lopen naar school. Zie: https://goo.gl/maps/Zei5zUn143q 3. Mochten beide parkeerplaatsen vol zijn, dan zijn er in de omgeving voldoende straten waar geparkeerd kan worden. Doet u dat echter alleen op de daarvoor bestemde plaatsen. Foutparkeerders gaan op de bon!

Openbaar vervoer Vanaf station Barneveld centrum is de conferentielocatie goed te bereiken. Het is dan ongeveer een kwartiertje lopen. Zie: https://goo.gl/maps/kFZhPdxQjKA2

16