Tachtig jaar Afsluitdijk
De col van De Lage Landen
10
VogelvrijeFietser
september | oktober 2012
Tekst: Karin Broer | Foto’s: Bas de Meijer
september | oktober 2012
VogelvrijeFietser
11
De Afsluitdijk bestaat tachtig jaar. Duizenden fietsers ‘doen’ elke zomer dé dijk. Voor sommigen is het een soort col voor De Lage Landen, voor anderen gewoon een verbinding van NoordHolland naar Friesland.
H
et fietspad lag er al toen de snelweg nog een tweebaans betonweg was. Op 28 mei 1932 werd het laatste gat in de Afsluitdijk gesloten. Een jaar en drie maanden later mocht het verkeer erover. Sindsdien kun je eroverheen fietsen. Generaties Nederlanders hebben dat inmiddels gedaan. Een rondje IJsselmeer behoort tot de klassieke fietsvakanties. Saai. Dat zeggen mensen vaak over de Afsluitdijk. Eentonig. ‘Daar ga je in jezelf mompelen.’ Wat vooral opvalt als je de Afsluitdijk oprijdt is de verkeersruimte die je betreedt: witte strepen, verkeersborden, hectometerpaaltjes, praatpalen. Het fietspad ligt pal naast de snelweg en is zelf ook een soort snelweg. 32 kilometer lang en alsmaar rechtdoor. Dat kun je saai noemen, maar alsmaar rechtdoor heeft voordelen. Je hoeft niet
12
VogelvrijeFietser
scherp op te letten. Geen verkeer van rechts. Je kunt over iets nadenken. Het is al vaker bezongen. Nergens kun je zo goed nadenken als op de fiets. De Afsluitdijk biedt daarvoor de ultieme mogelijkheid. Geen afleiding, gewoon doortrappen. En doorzetten, zeker met de wind tegen. Af en toe kom ik een tegenligger tegen. We groeten als motorrijders, bezig met dezelfde onderneming. Ik zie bepakte fietstoeristen, twee vrouwen met een grote volgepakte krat voorop, een heel gezin, de ouders met voor- en achtertassen. Maar ook dagjesmensen, wielrenners, een oer-Hollandse man in hemdsmouwen, een kleine fietstas alsof hij naar zijn werk gaat.
Sportieve uitdaging Hoeveel fietsers er precies dagelijks over de Afsluitdijk rijden is niet bekend. Op een mooie dag in de vakantie kwamen wij er 25 à 30 in een uur tegen. Pakweg
Harry (61) en Ivor (17) Lodders Vader en zoon, komen uit Rotterdam, ze doen de Waddenzee-route richting Nieuwerschans. Harry: ‘Hoe het was? Eigenlijk wel saai. Dertig jaar geleden heb ik de dijk ook gefietst, maar constant dat verkeer naast je, dat viel tegen. Ik herinner mij dat niet van dertig jaar geleden.’ Hoe zou de dijk beter gemaakt kunnen worden? Harry: ‘In ieder geval door de fietsers meer apart te laten rijden, desnoods boven op de dijk. Aan de Wadden-kant zou leuk zijn.’ Ivor: ‘Dat hoeft van mij niet; ik geloof zo wel dat er aan de andere kant ook water ligt.’
september | oktober 2012
‘Op de Afsluitdijk ga je in jezelf mompelen’
400 op een dag? Dat is niet te vergelijken met drukke fietsroutes in de stad, maar niet niks. Zouden er fietsforensen rijden? De uitbater van de lunchroom bij het door Dudok ontworpen Vlietermonument denkt van niet. Een dorpsgenoot van mij die dagelijks met de auto over de dijk rijdt komt vrijwel elke dag dezelfde oudere man met grijs baardje tegen, in wielertenue op de racefiets. Geen forens, vermoedt hij, maar een gepensioneerde. Is de Afsluitdijk een van die dingen die je ‘gedaan’ moet hebben als fietser in
Nederland? Het is absoluut een sportieve uitdaging. Je kunt ’m niet half doen; er is geen trein onderweg om in te stappen. Maar het is niet iets waar je mensen nu vaak over hoort. Dat is het rare van de Afsluitdijk. Het is een opmerkelijk bouwwerk, maar buitenlandse toeristen lijken er meer oog voor te hebben dan wij. Het fietspad zou een soort col voor De Lage Landen kunnen zijn, maar waarschijnlijk is het voor velen niet meer dan een fietspad om van Noord-Holland naar Friesland te komen of vice versa.
In 2006 liet de ANWB de toeristische potentie van de Afsluitdijk onderzoeken. Het bleek dat jaarlijks 300.000 mensen de Afsluitdijk bezoeken. Zonder promotie. Net zoveel als werkeiland Neeltje Jans, waar wél een echte attractie van is gemaakt. Vooral buitenlanders komen de Afsluitdijk bekijken. De dijk zou nog veel aantrekkelijker gemaakt kunnen worden, schreven de onderzoekers. Bijvoorbeeld door de dijk leuker te maken voor fietsers: rustplekken aan de Waddenzee-zijde of een fietspad.
Henry Richter (50) Berlijner. Hij is gisteren uit Amsterdam vertrokken, rijdt nu naar Harlingen. Daar treft hij een vriend om samen richting Duitsland te fietsen. Hoe was het? ‘Fine.’ Geen last van de auto’s? ‘That’s the price you’ll have to pay.’
september | oktober 2012
VogelvrijeFietser
13
Nel Lindeman (67)
Zeehonden spotten
Vorig jaar fietste ze in drieënhalve week naar Barcelona. Nu is het plan om in drie à vier weken naar Denemarken te fietsen. Vandaag de etappe Schagen-Drachten.
Zicht op de Waddenzee is spaarzaam. Het werelderfgoed Waddenzee was niet besteed aan mannen als Lely. De zee was toen vooral bedreiging. Het is toch jammer dat je 32 kilometer langs de Waddenzee fietst en die maar op vier plekken te zien krijgt: bij de sluiscomplexen in Den Oever en Kornwerderzand, bij Breezanddijk en bij het Monument. Wat zou mooier zijn dan zeehonden spotten tijdens een fietstocht? Toch heeft dit fietspad achter de dijk ook voordelen. Bij een noordwesterstorm word je niet nat en zout. Het mooiste zou zijn twee fietspaden: een
Hoe was de dijk? ‘Prima. Ik had gisteren een zware dag en moest een beetje op gang komen. Nu ben ik op weg naar Drachten, dus dat is nog wel een eindje. Een vriendin van mij rijdt met de auto en zij neemt de campingspullen mee. Saai vind ik de Afsluitdijk niet, nee. Dat verkeer daar stel je je op in – je kijkt er ook gemakkelijk overheen.’
Werelderfgoed Waddenzee was niet besteed aan Lely
helemaal aan de IJsselmeer-zijde en een helemaal aan de Wadden-zijde. En dan halverwege de optie om te wisselen omdat de wind toch bijvoorbeeld tegenvalt of van richting verandert gedurende de tocht. Die mogelijkheid wordt de komende jaren serieus bestudeerd (zie onderstaand kader).
Een andere plek voor het fietspad? De planning is dat de Afsluitdijk in 2016 flink op de schop gaat. De dijk voldoet niet meer aan de veiligheidseisen. Er komt een ‘overslagbestendige’ dijk en de sluizen en spuien worden vernieuwd. Het fietspad zal dan een andere plek krijgen. Daarnaast wordt de verbouwing aangegrepen om een aantal ‘extra’s’ te realiseren: een experiment met een blue energy-centrale (energie uit het zoet-zoutverschil), een vispassage, en meer mogelijkheden voor recreatie en toerisme. De verbouwing van de dijk is in de eerste plaats een zaak van Rijkswaterstaat. Alle extra’s staan in de Ambitie Agenda Afsluitdijk, een gezamenlijk programma
14
VogelvrijeFietser
van de provincies Fryslân en NoordHolland en de gemeenten Harlingen, Súdwest Fryslân en Hollands Kroon. Tjalling Dijkstra, projectleider namens de lokale overheden: ‘Er komt in ieder geval een fietspad terug, maar wij zoeken naar een fietspad met recreatieve meerwaarde. Het liefst een fietspad dat ook zicht heeft op de Wadden-zijde. Een tweede fietspad kan multifunctioneel zijn, bijvoorbeeld als het tegelijkertijd beheerweg voor Rijkswaterstaat is.’ Wellicht gaat het fietspad zelfs zonneenergie opwekken. De provincie Noord-Holland gaat binnenkort een proeftraject bij Krommenie aanleggen van de SolaRoad, een mede door TNO
ontwikkeld fietspad met geïntegreerde zonnepanelen. Als die proef slaagt, zou toepassing op de Afsluitdijk een volgende stap kunnen zijn. Dijkstra: ‘Wij willen een fietspad ontwikkelen dat een leukere route oplevert en mogelijk ook nog energie opwekt.’ In juni was er een bijeenkomst georganiseerd door Rijkswaterstaat waarbij alle betrokkenen bij de Afsluitdijk waren uitgenodigd. Kees Mourits van de Fietsersbond in Friesland praatte mee in een groep die zich met recreatie bezighield. ‘Daar was breed gedragen steun voor twee fietspaden: een aan de Wadden-zijde en een aan IJsselmeerzijde.’
september | oktober 2012
Loes Pluymen (22) en Chloé Ajamlou (22) Beiden uit Amsterdam, doen een rondje IJsselmeer. Hoe was het? Chloé: ‘Saai.’ Loes: ‘Het viel mee. Het was wel mooi.’ Chloé: ‘Nou, mooi? Je hebt uitzicht op een helling.’ Loes: ‘Je kunt ook naar rechts kijken naar de bootjes.’ Heb je geen last van de auto’s? Loes: ‘Een geluidsscherm lijkt me zonde van het geld. Ik vind het al super dát er een fietspad is, dat je hier kunt rijden.’
Boy Haanstra (16) Doet de Afsluitdijk ‘bijna elke dag’; hij is wielrenner van de West-Frisia-ploeg. Muziek op de koptelefoon. We gaan hem later in het profpeloton zien. Hoe was het vandaag? ‘Warm.’
september | oktober 2012
Bij het Monument, de lunchroom annex uitkijktoren ontworpen door Berlage, draai ik om. Het makkelijke fietsen begint nu, wind in de rug. Nu ik richting Friesland fiets, rijd ik het naastliggende autoverkeer tegemoet en lijkt het nog meer lawaai te maken dan op de heenweg. Er is best veel vrachtverkeer. Een klein regenbuitje zorgt ervoor dat de stank pregnanter wordt. Het is niet anders; niet te veel aan ergeren. Zo is de Afsluitdijk. Niet gemakkelijk. Maar als ik verder fiets richting Harlingen en daar over de Waddenzeedijk fiets, besef ik dat de Afsluitdijk ook zo’n fietspad kan hebben, weg van het autoverkeer en in de natuur van de Wadden. Haast om dat te illustreren vliegt er een groepje lepelaars over. VogelvrijeFietser
15
