Tabellen boek. Cijfermatig overzicht van varianten voor de gemeentelijke herindeling in Groningen

Tabellen boek Cijfermatig overzicht van varianten voor de gemeentelijke herindeling in Groningen Bellingwedde, Hoogezand-Sappemeer, Menterwolde, Oldambt, Pekela, Slochteren, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde

Tabellenboek Cijfermatig overzicht van varianten voor de gemeentelijke herindeling in Groningen

Gemeente Hoogezand-Sappemeer Gemeente Oldambt Gemeente Stadskanaal

Drs. Jan Dirk Gardenier MBA Ir. Hans van Rijn Erik Geerlink, Msc Lotte Piekema Msc Cees Verhagen David Offereins Msc

12 November 2013

Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

1

Inhoud

Inleiding Hoofdstuk 1

3 De varianten en hun omgeving 4

1.1 Robuustheid 1.2 Arbeidsparticipatie 1.3 Niet werkende werkzoekenden 1.4 Werkgelegenheid 1.5 Beroepsbevolking 1.6 Werkgelegenheid in de topsectoren 1.7 Banen in de Landbouw 1.8 Banen in Recreatie en Toerisme 1.9 Werkgelegenheid in Drenthe 1.10 Werkgelegenheid in Emsland (Duitsland) 1.11 Ondernemersklimaat

Hoofdstuk 2

Bedrijventerreinen

2.1 Bedrijventerreinen 2.2 Infrastructuur

Hoofdstuk 3

Grote kernen

3.1 Algemene gegevens 3.2 Basisvoorzieningen 3.3 Winkel- en culturele voorzieningen

Bijlage 1 Bijlage 2

Topsectoren Onderwijs en kinderopvang

4 5 6 8 9 10 12 12 13 14 14

16 17 35

37 37 38 44

50 52

2

Inleiding In dit rapport is de cijfermatige onderbouwing opgenomen van de beschouwing over de sociaaleconomische potentie van een aantal varianten voor de gemeentelijk herindeling in de Zuidoosten van de provincie Groningen, waarbij de gemeenten Hoogezand-Sappemeer, Slochteren, Menterwolde, Oldambt, Veendam, Stadskanaal, Pekela, Bellingwedde en Vlagtwedde zijn betrokken. Daarbij zijn de volgende varianten betrokken: 1.

A7-zone en Zuidoost-Groningen

2.

N33-variant en Oost-Groningen

3.

Bovenstaande varianten in- en exclusief Westerwolde

Figuur 1. A7/ZO Groningen (links) resp. N33/O Groningen (rechts) met Westerwolde.

3 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

Hoofdstuk 1

De varianten en hun omgeving

Hoe verhouden de divers mogelijke nieuwe gemeenten tot elkaar. Deze vraag is relevant omdat een te sterke gemeente ten koste zou kunnen gaan van de mogelijkheden van andere gemeenten. Omgekeerd zou een te kleine, of weinig robuuste gemeente ZO Groningen snel kunnen worden overvleugeld door grotere nieuwe buurgemeenten. We zetten daarbij naast elkaar: 

A7 zone (Hoogezand-Sappemeer, Slochteren, Menterwolde en Oldambt)



Zuidoost Groningen (Veendam, Stadskanaal, Pekela, Bellingwedde, Vlagtwedde)



N33 variant (Veendam, Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde)



Oost-Groningen (Oldambt, Stadskanaal, Pekela, Bellingwedde, Vlagtwedde)



Westerwolde (Bellingwedde + Vlagtwedde)



de stad Groningen (met de mogelijke partners Ten Boer en Haren)



de DAL-BMWE gemeenten (Delfzijl, Appingedam en Loppersum, Bedum, De Marne, Winsum en Eemsmond)

Om

een

indruk

te

krijgen

van

de

levensvatbaarheid

van

de

mogelijke

samenwerkingsgebieden zetten we een aantal kenmerken van deze gebieden op een rijtje:

1.1 Robuustheid

Tabel 1. Inwoners x1.000, 2013 en 2025 (bron: CBS). 2013 A7 ZO Groningen N33 Oost Groningen Westerwolde Groningen stad + DAL BMWE

2025

2013-2025

totaal

< 15

>=65

totaal

< 15

>=65

102,0

16%

19%

102,5

15%

23%

totaal 0,5%

99,8

16%

21%

97,0

14%

26%

-2,8%

91,6

17%

18%

93,2

14%

23%

1,7%

110,2

16%

22%

106,3

14%

22%

-3,5%

25,2

15%

24%

24,6

12%

27%

-2,4%

218,1

14%

13%

237,0

15%

16%

8,70%

99,6

17%

20%

94,7

13%

26%

-4,90%

In de varianten waarbij Westerwolde wordt meegenomen ontstaan steeds gemeenten met rond de 100.000 inwoners, groot en robuust genoeg om te voldoen aan de criteria van de commissie Jansen, de provincie en de VGG.

100% 90%

19%

23%

21%

26%

18%

23%

22%

58%

62%

25%

24%

57%

61%

27%

80% 70% 60% 50%

63%

56%

62%

63% 58%

40%

>=65 57%

<15-64 <15

30% 20% 10%

16%

15%

16%

14%

17%

14%

16%

14%

15%

12%

2013

2025

2013

2025

2013

2025

2013

2025

2013

2025

0% A7

Zuidoost Groningen

N33

Oost Groningen

Westerwolde

Figuur 2. leeftijdsverdeling in 2013 en 2025 (bron: CBS). 4 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

In alle gebieden neemt het aandeel jongeren tot 15 jaar iets af en zien we de vergrijzing toenemen. In Westerwolde is de vergrijzing het sterkst (aandeel >= 65 jaar neemt van tot 2025 toe naar 27%) en in Zuidoost-Groningen is de vergrijzing ook wat sterker dan in de overige gebieden.

1.2 Arbeidsparticipatie Voor een beeld van de sociale situatie is het ook van belang om te kijken naar het aantal uitkeringen in de regio.

Tabel 2. uitkeringen ultimo 2012 (bron: CBS, POR WSW). WSW

WWB

WW

Wajong

WAO/WIA

A7

1.380

2.830

2.680

2.330

3.390

ZO Groningen

2.102

2.310

2.440

2.150

3.320

N33

1.094

2.450

2.330

1.980

2.970

Oost Groningen

2.388

2.690

2.790

2.500

3.740

Westerwolde

498

330

580

510

830

Groningen stad +

1.476

9.580

4.080

4.130

5.670

BMWE DAL

1.073

2.120

2.140

1.800

2.760

Het aantal uitkeringen (als percentage van de beroepsbevolking) is in Oost Groningen het hoogst, al zijn de onderlinge verschillen klein.

22% 20% 18% 16%

5,2%

5,4%

5,3% 5,0%

14% 12%

3,6%

3,6%

3,4%

4,1%

6% 4%

4,3%

2% 2,1%

3,3%

2,0%

3,9%

3,7%

ZO Groningen

N33

WW

WSW

2,1%

4,1% 1,8%

Wajong

WWB

3,1%

3,9%

3,7%

3,3%

3,4%

4,0%

3,9%

0% A7

WAO/WIA

3,3%

10% 8%

5,4%

3,4%

3,3% 3,2% 0,9%

Oost Groningen Westerwolde

Nederland

Figuur 3. Uitkeringen ultimo 2012 als % inwoners 15-64 jaar (bron: CBS, POR WSW).


1.3 Niet werkende werkzoekenden Het aantal bij het UWV ingeschreven niet-werkende werkzoekenden (NWWérs) uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking, is in alle varianten een stuk hoger dan in Nederland als geheel. Tabel 3. Aantal NWWérs primo 2010-2013 en augustus 2013 (bron UWV). 2010 I

2011 I

2012 I

2013 I

2013 VIII

A7

4.801

4.477

4.330

4.470

4.930

ZO Groningen

4.387

4.489

4.261

4.263

4.871

N33

3.786

3.728

3.605

3.719

4.492

Oost Groningen

5.402

5.238

4.986

5.014

5.309

Westerwolde

936

931

882

905

1.038

Groningen stad +

8.765

9.548

8.811

7.781

10.211

BMWE DAL

3.473

3.783

3.647

3.516

4.376

13% 12%

11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 2008 jan 2008 jul 2009 jan 2009 jul 2010 jan 2010 jul 2011 jan 2011 jul 2012 jan 2012 jul 2013 jan 2013 jul NL

A7

ZO Gn

N33

O Gn

Westerwolde

Figuur 4. NWWérs als percentage van de beroepsbevolking (bron: UWV, CBS).

Het percentage NWWérs is in Westerwolde het laagst. In de N33 en Zuidoost Groningen ligt het ca. 1,5% hoger dan in A7 en Oost Groningen. Dit verschil komt vooral voor rekening van de grotere stijging in Veendam.

100% 90%

21%

20%

26%

25%

23%

22%

21%

23%

28%

28%

27%

28%

27%

80% 70% 60%

29%

>=55 45-54

50% 23%

40%

22%

22%

23%

23%

22%

30%

21%

22%

Nederland (698.881)

Groningen (27.880)

20%

19%

19%

20%

A7 zone (4.837)

ZO Gn (4.593)

N33 regio (4.536)

10%

18%

35-44

21%

25-34

15-24 17%

0%

Figuur 5. NWW naar leeftijd, augustus 2013 (bron: UWV). Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

O Gn (4.894) Westerwolde (995)

6

De NWWérs in de beschouwde varianten zijn wat ouder dan in de hele provincie c.q. Nederland, een beeld dat overeenkomt met dat voor de hele bevolking.

100% 11%

90%

16%

80%

14%

15%

17%

19%

70% 60%

28%

24%

50%

25%

13%

14%

14%

13%

18%

20%

17%

16%

24%

26%

27%

25%

> 2 jaar 1-2 jaar

40%

6-12 mnd

30%

=< 6 mnd 45%

46%

Nederland (698.881)

Groningen (27.880)

20%

40%

45%

42%

A7 zone (4.837)

ZO Gn (4.593)

N33 regio (4.536)

43%

43%

10% 0% O Gn (4.894) Westerwolde (995)

Figuur 6. NWW naar duur inschrijving, augustus 2013 (bron: UWV).

De NWWérs zijn over het algemeen ook al wat langer ingeschreven dan in de hele provincie, hetgeen er op duidt dat het moeilijker is weer aan het werk te komen als je eenmaal werkloos geworden bent.

100% 90% 80%

8%

8%

25%

21%

23%

25%

70% 60%

9%

9%

8%

10%

21%

18%

22%

17%

50% 40%

25%

26%

26%

26%

10% 18%

22%

Transport Econ. Admie Verzorging, dienstverlening

30% 20% 27%

27%

Nederland (698.881)

Groningen (27.880)

10%

32%

32%

31%

A7 zone (4.837)

ZO Gn (4.593)

N33 regio (4.536)

34%

33%

Techniek/ Industrie

0% O Gn (4.894) Westerwolde (995)

Figuur 7. NWW naar soort beroep, augustus 2013 (bron: UWV).

Ca. eenderde van de NWWérs is ingeschreven voor technische en industrieberoepen, hetgeen ook past bij het beeld van de werkgelegenheid in de regio. Als de economie weer aantrekt betekent dit ook een groot beschikbaar arbeidspotentieel.


1.4 Werkgelegenheid De werkgelegenheid, (aantal banen van 12 uur of meer per week ) naar sector laat veel overeenkomsten tussen de nieuwe gemeenten zien. Er is wel een verschil met de stad Groningen en de rest van de provincie. De nieuwe noordelijke variant BMWE DAL valt op door veel landbouw.

A7

5%

ZO Gn

5%

N33

4%

Oost Groningen

5%

Westerwolde

26%

20%

19%

Stad+ 0% 7%

Drentse gem

14%

16% 9%

10%

15% 20%

40%

17%

13%

18%

12%

14%

12%

11%

20%

12%

12%

19%

21%

13%

21%

10%

13%

21%

19%

0%

11%

14%

20%

9% 4%

14%

28%

12%

BMWE DAL

16%

23%

13% 13%

10% 11%

60%

15% 18%

80%

Landbouw

Industrie

Bouw

Handel

Transport

Horeca

Fin Instellingen

Dienstverlening

Overheid, Onderwijs

Zorg

100%

Figuur 8. Relatieve verdeling werkgelegenheid per sector, april 2012 (bron: PWR).

In de varianten is, net als in de rest van de provincie, de meeste werkgelegenheid te vinden in de sectoren Industrie, Handel en Zorg. In de stad Groningen ligt de nadruk naast Zorg als grootste sector veel meer op Dienstverlening, Overheid & Onderwijs. Het profiel van de werkgelegenheid in de Drentse gemeenten langs de grens met Groningen (Emmen, Borger-Odoorn, Aa en Hunze en Tynaarlo) laat ten opzichte van de regio´s in de Zuidoosten van de provincie Groningen zien, dat daar wat minder Industrie is (met uitzondering van Emmen) en wat meer Zorg en Dienstverlening.


1.000 800 600 400 A7

200

ZO Gn

0 -200

N33

-400

O Gn

-600

Ww

-800

Figuur 9. Ontwikkeling in aantal banen per sector 2009-2012 (bron: LISA).

Banenverlies van 2009 naar 2012 vooral in Industrie en Transport, Groei vooral in Handel, Zorg en Dienstverlening.

1.5 Beroepsbevolking

De beroepsbevolking (iedereen die 12 uur of meer per werk werkt of wil werken) in de nieuwe gemeenten is wat ouder dan in de provincie of in Nederland. De groep vanaf 45 jaar is in Zuidoost-Groningen het grootst, de groep tussen 25 en 35 jaar juist het kleinst.

100% 90% 80%

70% 60% 50% 40% 30% 20%

10% 0%

Nederland 15 tot 25 jaar

Groningen 25 tot 35 jaar

A7

ZO Gn

35 tot 45 jaar

N33

45 tot 55 jaar

O Gn 55 tot 65 jaar

Figuur 10. Leeftijdsverdeling beroepsbevolking, 2010-12 (bron: CBS).

Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking is lager dan in de provincie of landelijk, voorla de groep met een hoge (hbo of universitaire) opleiding is een stuk kleiner en die met een middelbare en vooral lagere opleiding juist groter.


100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Nederland

Groningen

A7 Laag

ZO Gn

Middelbaar

N33

O Gn

Hoog

Figuur 11. Leeftijdsverdeling beroepsbevolking, 2010-12 (bron: CBS).

80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1990

2013

A7 zone

1990

2013

1990

ZO Gn

15-24

2013 N33

25-34

35-44

1990

2013

O Gn

45-54

1990

2013

Westerwolde

55-64

Figuur 12. Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking, 1990-2013 (bron: CBS).

De potentiële beroepsbevolking (iedereen tussen 15 en 64 jaar) is in alle varianten afgenomen tussen 1990 en 2013.

1.6 Werkgelegenheid in de topsectoren Topsectoren zijn gebieden waar het Nederlandse bedrijfsleven en onderzoekscentra wereldwijd in uitblinken. In de bijlage staan omschrijvingen van de topsectoren. In de onderstaande tabel laten we zien hoe deze topsectoren vertegenwoordigd zijn in verschillende varianten.


Tabel 4. Banen per topsector, 2012 (bron: LISA). Agro Tuin High food bouw Tech

Life Science

Logistiek

Water

Chemie

Crea Ind

Energie

A7

3.698

1.484

2.362

59

953

1.097

496

596

387

ZO Gn

3.648

1.118

1.865

174

1.358

443

306

453

9

N33

3.177

1.267

2.645

121

1.245

1.196

403

507

379

O Gn

4.169

1.335

1.582

112

1.066

344

399

542

17

Westerwolde

1.381

632

344

48

302

57

102

126

0

De werkgelegenheid is ten opzichte van het landelijke beeld hoog in de topsectoren Agrofood, Tuinbouw, High Tech, Water en Logistiek. Life Science en Creatieve Industrie zijn ondervertegenwoordigd.

20%

18% 16%

F14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Agrofood

Tuinbouw

High Tech

Life Science A7

ZO Gn

Logistiek N33

Water

O Gn

Ww

Chemie

Crea Ind

Energie

Crea Ind

Energie

NL

Figuur 13. Relatieve werkgelegenheid in de topsectoren, 2012 (bron: LISA).

300

200

100

0 Agrofood

Tuinbouw

High Tech

Life Science

Logistiek

Water

Chemie

-100

-200

-300 A7

ZO Gn

N33

O Gn

Ww

Figuur 14. Ontwikkeling aantal banen per topsector 2009-2012 (bron: LISA).


1.7 Banen in de Landbouw

Tabel 5. Ontwikkeling aantal banen per topsector 2009-2012 (bron: LISA). 2009 2012 ontw.

banen 2012

%

A7

1.594

1.544

-3,1%

31.821

4,9%

ZO Gn

1.548

1.598

3,2%

31.760

5,0%

N33

1.224

1.214

-0,8%

30.060

4,0%

O Gn

1.918

1.928

0,5%

33.521

5,8%

923

883

-4,3%

7696

11,5%

Westerwolde

Er zijn relatief veel banen (>30%) in de Landbouw op het platteland van Slochteren, onder de A7 in Hoogezand-Sappemeer, Menterwolde en Veendam en in het Oosten van Oldambt en Bellingwedde.

Figuur 15. Banen in de Landbouw als % van totaal aantal per PC4, 2012 (bron: LISA).

1.8 Banen in Recreatie en Toerisme Het aandeel van de banen in Recreatie en Toerisme varieert van iets meer dan 3% in Zuidoost Groningen tot ruim 4% in de A7 zone.


4,5%

4,0% 3,5% 3,0% 2,5%

2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% 2009

2012

2009

A7

2012

2009

ZO Gn

Cultuur, recreatie en amusement

2012

2009

N33 Handel

2012

2009

O Gn

Horeca

Logies

Overig

2012

Westerwolde Sport

Vervoer

Figuur 16. Banen in Recreatie en Toerisme, 2009 en 2012 (bron: LISA/PWR).

We zien een stijging in het aantal banen in Recreatie en Toerisme in alle varianten. Van de grootste nieuwe gemeenten is de stijging is het hoogst in de A7 zone. In Westerwolde is de stijging nog groter. De stijging is in alle gevallen veel hoger dan de toename van de werkgelegenheid in zijn geheel.

1.9 Werkgelegenheid in Drenthe Om het beeld wat te verbreden geven we ook een schets van de werkgelegenheid in de Drentse gemeenten, die aan de Zuidwest grens van de provincie Groningen liggen, Emmen, Borger-Odoorn, Aa en Hunze en Tynaarlo.

Aa en Hunze (6.500)

8,0% 6,4% 5,9%

Borger-Odoorn (5.800)

11,2%

Emmen (40.000)

8,8%

10,6% 5,3%

21,1%

Samen (61.300) 4,0%

20,9%

Landbouw Horeca

10%

7,5%

18,1%

17,8%

16,2%

5,8%

16,1%

Tynaarlo (9.000) 4,4%

0%

18,4%

20%

Industrie Fin Instellingen

16,2%

9,7%

9,3%

30%

6,4%

14,9%

2,1%

14,8%

40%

2,3%

50%

Bouw Dienstverlening

9,1%

21,8%

17,0%

17,9%

12,6%

13,0%

60%

8,8%

8,8%

11,7%

Handel Overheid, Onderwijs

11,4%

16,6%

11,4%

70%

8,2%

18,2%

80%

90%

100%

Transport Zorg

Figuur 17. Banen >- 12 upw per sector, 2012 (bron: PWR).


1.10 Werkgelegenheid in Emsland (Duitsland) De werkgelegenheidssituatie in het aangrenzende deel van Duistland, de Landkreis Emsland, is gunstiger dan in Nederland, in elk geval gelet op het lage percentage werkloosheid.

Tabel 6. Aantallen per september 2013, bron: Bundesagentur für Arbeit. % werkloos

# werkloos

# nieuwe banen sinds 01-2013

Niedersachsen

2.0

147.264

---

Aurich

7.3

7.071

3.097

Leer

6.1

5.086

2.487

Emsland

3.5

5.968

5.156

Grafschaft Bentheim

4.2

3.033

2.177

1.11 Ondernemersklimaat Samen met het Ministerie van Economische Zaken, is MKB Nederland begonnen met een initiatief voor een prijsuitreiking voor Nederlandse gemeenten. De prijs moet zorgen voor een positief ondernemingsklimaat. Het is een stimulans voor gemeenten om zich meer in te spannen voor het midden- en kleinbedrijf; gemeenten worden gestimuleerd om het lokale ondernemersklimaat te verbeteren. In 2013 is de gemeente Stadskanaal uitgeroepen tot MKB-vriendelijkste gemeente van Noord-Nederland. . Tabel 7. Beoordeling van de kwaliteit van het ondernemersklimaat () = rangorde (Bron: MKB-vriendelijkste gemeente 2012/2013). Hoogezand-

Menterwolde

Oldambt

Slochteren

Sappemeer

Belling

Pekela

wedde

Stads

Veen

Vlagt

kanaal

dam

wedde

Prov.

Beoordeling Tevredenheid ondernemers

6,5 (11)

6,3 (17)

6,5 (13)

6,7 (5)

5,8 (19)

6,6 (10)

7,8 (1)

6,7 (9)

6,4 (14)

6,4

Imago gemeente

0,24 (5)

0,07 (14)

0,14 (11)

0,12 (13)

0,02 (18)

0,02 (18)

0,24 (5)

0,24 (5)

0,24 (5)

Communicatie en beleid

2,2 (8)

1,6 (20)

2,3 (7)

1,9 (14)

0,8 (23)

2,5 (4)

3,1 (1)

2,7 (3)

1,8 (16)

2,0

Beleving gemeentelijke

6,1 (10)

5,7 (17)

6,2 (8)

6,3 (6)

5,7 (18)

6,2 (9)

7,5 (1)

6,4 (5)

5,9 (15)

6,0

lasten

Tevredenheid ondernemers Er is een rapportcijfer gegeven voor het ondernemersklimaat van de eigen gemeenten. De waardering berust op door gemeente beïnvloedbare factoren; regelgeving, lokale belasting, openbare voorzieningen en ondernemersvriendelijkheid. De rangorde is bepaald op basis van een gemiddeld rapportcijfer van de ondervraagde ondernemers. Imago gemeente Er is aangegeven welke gemeente, afgezien van eigen gemeente, men het meest ondernemersvriendelijk vindt. Er is gekeken hoe vaak een gemeente is genoemd. Op basis van het percentage hoe vaak een gemeente is genoemd, wordt gerangschikt. Er is hier geen


sprake van een normaal verdeling; grotere naamsbekendheid zorgt ervoor dat gemeenten vaker worden genoemd. Er is hiervoor gecorrigeerd. Communicatie en gemeentelijk beleid Om een beoordeling te geven van de gemeentelijke communicatie en het gemeentelijke beleid met betrekking tot MKB is een aantal stellingen afgenomen. Hierbij is rekening gehouden met de mate waarin de aspecten meewegen; er kan onderscheid worden gemaakt tussen belangrijke aspecten en minder belangrijke aspecten. De maximumscore is 4,0 punten. Beleving gemeentelijke lasten Er is een rapportcijfer gegeven voor de prijs-kwaliteitverhouding van gemeentelijk producten en belastingen. Hierbij gaat het om Onroerende Zaak belasting, rioolheffing en leges voor vergunningen

tegenover

investeringen

in

openbare

voorzieningen,

bedrijfsterreinen,

citymarketing enz. De rangorde is bepaald op basis van een gemiddeld rapportcijfer van de ondervraagde ondernemers.


Hoofdstuk 2

Bedrijventerreinen

Voor de ontwikkeling van de bedrijvigheid en werkgelegenheid zijn de bedrijventerreinen van belang. Daar concentreert zich veel werkgelegenheid. Op de bedrijventerreinen is veel industriële en technische werkgelegenheid. In één nieuwe gemeente kunnen de bedrijventerreinen in meer onderlinge samenhang ontwikkeld

worden

en

kunnen

ook

ontwikkelingsstrategieën

worden

gemaakt

die

bedrijventerreinen aantrekkelijker maken voor bepaalde en gewenste vormen van bedrijvigheid, ofwel vanwege de bereikbaarheid en corridor functie, ofwel vanwege de reeds aanwezige bedrijven op het terrein. Bereikbaarheid en aanwezigheid van andere bedrijven in de productieketen zijn belangrijke vestigingsfactoren.

Figuur 18. Overzicht terreinen en verbindingswegen in Zuidoost-Groningen.

Bovenstaande figuur laat duidelijk zien dat ZO Groningen via Veendam, dat als een scharnierpunt functioneert, aansluit op de A7. In het Zuiden zien we dat Emmen met een sterk ontwikkelde chemische industrie dicht bij ligt. Via Emmen sluit ZO Groningen met de A 37 goed aan op de Drentse verbinding tussen de Duitsland en de Randstad. Ook is er via de N366-A31 nog een verbinding met Duitsland. De verdubbeling van de N33 geeft een goede ontsluiting van met name Veendam, en in mindere mate van Stadskanaal op de Randstad.


2.1 Bedrijventerreinen Een overzicht van alle bedrijventerreinen is te zien op onderstaande kaarten.

Figuur 19. Bedrijventerreinen langs de A7.

Figuur 20. Bedrijventerreinen langs de A7 met meer dan 1 ha beschikbaar. .

Figuur 21. Bedrijventerreinen in Oost Groningen, op het linkerkaartje de aanwezige terreinen op het rechter kaartje de terreinen met meer dan 1 ha uitgeefbaar. (in beide kaarten is RSCG Veendam verkeerd ingetekend zie detailkaart hieronder).


Figuur 22. Bedrijventerreinen in ZO Groningen, op het linker kaartje de aanwezige terreinen op het rechter kaartje de terreinen met meer dan 1 ha uitgeefbaar.

Figuur 23. Bedrijventerreinen in Westerwolde, op het linker kaartje de aanwezige terreinen op het rechter kaartje de terreinen met meer dan 1 ha uitgeefbaar.


Tabel 8. Terreinen met uitgeefbare ruimte (Greenfield). Gemeente Plannaam Stadskanaal Vlagtwedde Stadskanaal Veendam Veendam Vlagtwedde/Stadskanaal Pekela Veendam Hoogezand-Sappemeer Menterwolde Menterwolde Menterwolde Oldambt Oldambt Oldambt Oldambt Oldambt Oldambt Oldambt Oldambt Oldambt Slochteren

Bedrijvenpark Stadskanaal Bt Sellingen Dideldom Lloyd Vrijheid Zuid-Groningen fase 2 West Dallen II (fase I) Korte Groningerweg Industrieterrein fase II Gouden driehoek RSCG noord Scheemderhoogte Hoogebrug 3 Scheemdermeer Rensel Hoogebrug I Bolwerck Hoogebrug 2 Eextahaven III 1e en 2e fase Eextahaven III 1e fase 2e deel Bedrijvenpark Rengers Uitgeefbaar

Uitgeef baar ha 32,7 1 1,3 3,3 1,9 43 8,8 10,4 0,76 3,5 8,13 8,2 16 11,4 19 1,7 2,2 16,3 4,5 9,4 8,0

Min Prijs/m2 42 40 45

Max Prijs/m2 67 125 45

startjaar

35 45 55 35 0 44 0 0 40 19 40 0 6 40 31,52 40

60 55 72.5 35 0 65 0 0 55 19 50 25 37 55 63,04 55

2001 2002 1978 1980 1987 2012 1980 1998 2006 1980 1999 1996 2002 2004 1983 1991 1978 1997 1998 2006 2007

12,5 181,3

85

110

1996

Het gaat om 98 deels aaneengesloten terreinen. De belangrijkste terreinen zijn RSCG en omgeving in Veendam, Dideldom en Bedrijvenpark Stadskanaal in Stadskanaal, West bij Pekela en Zuid-Groningen bij Ter Apelkanaal. . De belangrijkste terreinen op de A7 as zijn Foxhol, Rengers (ten noorden van Hoogezand), Foxmart (West-Hoogezand), Reiderland / Hoogebrug (Oost -Winschoten), Sappemeer oost en de Gouden driehoek + onderliggend industrieterrein (Zuidbroek). Onderstaande

terreinen

willen

we

hier

karakteriseren

naar

(top-)sectoren

en

werkgelegenheid:


Dallen II (RSCG) RSCG is een bedrijventerrein aan de N33. Het is goed bereikbaar per water, spoor en over de weg. Daarnaast is er een railterminal (Groningen Railport, voorheen Rail Service Center Groningen) gevestigd op het terrein. De verbindingen, nationaal en met Duitsland, zijn uitstekend. Dit biedt mogelijkheden als transport/container hub in Noord-Nederland en logistiek knooppunt tussen Nederland en Duitsland. Gezien de relatief sterke en groeiende Duitse economie liggen hier groeimogelijkheden. Het totale beeld van de werkgelegenheid op het terrein is divers. Er hebben zich relatief veel bedrijven in de handel en (industriële) dienstverlening gevestigd. Een cluster relatief kleinschalige logistieke bedrijven, een aantal chemiebedrijven (NedMag, Kisuma en Paramelt) en een aantal metaalverwerkende bedrijven (Perfox, Meilof Riks, Giezen metaalproducten, Vogel Tube Bending, Visser&Smit Hanab). Bedrijven die baat hebben bij de goede logistieke voorzieningen op het terrein.

Figuur 24. Terrein RSCG totaal 305 bedrijven, totale werkgelegenheid 3638 personen.


Dideldom, Veenstraat en bedrijvenpark Stadskanaal Op deze drie

aaneengesloten bedrijventerreinen

zijn met name bedrijven gevestigd in de handel en (industriele) dienstverlening. Er zijn een aantal grotere

bedrijven

afvalverwerker

Van

gevestigd,

waaronder

Gansewinkel,

industriële

bakkerij Borgesius en Sealteq, de Haan special equipment en Hoving Holland. Een overgroot gedeelte

van

de

werkgelegenheid

(2.660

werknemers) wordt verzorgd door Wedeka, het SW-bedrijf. De overige bedrijvigheid op het terrein is relatief kleinschalig. Op basis van de reeds gevestigde bedrijven ligt een focus vanuit de overheid op een breed en stuwend MKB.

Figuur 25. Bijna aaneengesloten park met 222 bedrijven, werkgelegenheid 4733 personen.


Pekela West Verreweg de grootste werkgever op dit terrein is SmurfitKappa. Er in daarnaast nog een aantal bedrijven gevestigd in verschillende sectoren, maar dit gaat om kleinschalige bedrijvigheid. De grote vestiging van Smurfit-Kappa biedt mogelijk ruimte voor andere bedrijvigheid in de biobased economy, gebruik

makend

van

reststromen

van

het

verpakkingsbedrijf, helemaal in combinatie met organische reststromen uit de agrarische sector in de omgeving. Daarnaast kan de vrij specifieke combinatie van voldoende laagopgeleide arbeidskrachten, verpakkingsmateriaal en goede logistieke voorzieningen interessant zijn voor orderpicking centra, ook voor de Duitse markt.

Figuur 26. Bedrijven, werkgelegenheid 454 personen.


Foxhol De sector Agrofood is hier met bijna driekwart

van

de

vertegenwoordigd. geheel

toe

vestiging

te

van

banen Dit

is

sterk vrijwel

schrijven aan

de

producent/verwerker

van (aardappel)zetmeel AVEBE op het terrein. Hoewel het hier gaat om een enkel bedrijf, maakt de grote hoeveelheid

kennis

rondom

aardappelzetmeel dit bedrijventerrein interessant voor andere bedrijven in de AGRO/food sector. Er is nog ruimte voor ontwikkeling op het Avebe-terrein, de Nynke-haven (eigendom van de gemeente Groningen) en bij Westerbroek-West project 13) 9 ha. Dat zou gericht moeten worden op Bioprocessing / Biobased Economy. Het terrein is interessant vanwege toenemend belang van hoogwaardige voedingsindustrie. Internationaal ligt het terrein vlakbij Wageningen, met het

feit dat Nederland in het algemeen goed bekend staat als

hoogwaardige voedingsverwerker. Daarnaast is er een aantal chemische bedrijven op het terrein gevestigd, zoals PPG industries, en een aantal bedrijven dat actief is in de scheepsbouw. In beide gevallen gaat het niet om veel arbeidsplaatsen, maar deze bedrijven hebben wel een multiplier-effect, wat zorgt voor veel afgeleide werkgelegenheid (installatie, onderhoud, toelevering etc.).

Figuur 27. Terrein Foxhol.


Rengers Dit is een gemengd bedrijventerrein met de focus op

logistieke

dienstverlening.

Er

is

een

verscheidenheid aan bedrijven gevestigd, met name in de zakelijke/industriële dienstverlening en in mindere mate in de logistiek(e dienstverlening). Er is momenteel nog 12 ha beschikbaar. De locatie van het terrein is goed, direct aan de A7. Dit maakt het in het bijzonder geschikt voor logistieke bedrijvigheid, een andere specialisatie voor dit specifieke terrein ligt, op basis van de reeds gevestigde bedrijvigheid, niet voor de hand.

Figuur 28. Terrein Rengers.


Martenshoek Dit bedrijventerrein heeft een sterk industrieel profiel, maar de activiteiten binnen dit industriële profiel zijn vrij divers. De grotere (meer dan 100 werknemers) bedrijven zijn actief in metaal (Sapa), papier/karton (ESKA, Unicharm

Mölnlycke)

en

industriele

dienstverlening

(Kampen Mechanical group) Daarnaast herbergt het terrein een cluster van kleine bedrijven (minder dan 25 werknemers) in de handel en reparatie van auto’s (bijv. lassen, carrosseriebouw, coatings). Er is op dit terrein geen ruimte beschikbaar.

Figuur 29. Terrein Martenshoek.


Sappemeer-Oost Dit is een gemengd terrein, met bedrijven in de karton en verpakkingen (Eska Graphic Board), Agrofood (Vemo, Kikkoman) en handel en industrie. Er is nog ruimte beschikbaar op dit terrein. Interessant voor biobased ontwikkelingen

Figuur 30. Terrein Sappemeer-Oost.


Gouden Driehoek Dit terrein is nu vrij divers van karakter. De bedrijvigheid is grotendeels relatief kleinschalig. Op dit terrein is nog veel ruimte beschikbaar. De ligging bij de A7 en de N33, die in de toekomst volledig vierbaans zal worden, maakt het terrein uitstekend verbindingen

geschikt richting

voor

value

zuiden,

added

oosten,

logistics.

De

Groningen

en

Eemshaven zijn filevrij.

Figuur 31. Terrein Gouden Driehoek.


Reiderland / Hoogebrug Dit ruime bedrijventerrein met vrije ruimte aan de zuidkant kent een grote verscheidenheid aan bedrijven. Er is o.a. een vestiging van Philips lighting gevestigd, een zorginstelling, papier- en verpakkingsindustrie (Zaadhof's Cartonnage en WinPac).

Daarnaast

kleinschalige

kent

het

chemische,

bedrijvigheid,

naast

kleinschalige

bedrijven

terrein en

eveneens in

relatief

logistieke grotendeels handel

en

dienstverlening. Het terrein laat zich, ondanks de verscheidenheid aan

bedrijven,

enigszins

karakteriseren

als

hightech / dienstverlening.

Figuur 32. Terrein Reiderland.


Bij Veendam en de omliggende terreinen is er absoluut sprake van een bovenregionaal logistiek zwaartepunt. Daarnaast zijn er een aantal interessante aan de chemie gerelateerde bedrijven. Het terrein biedt mogelijkheden voor (value added) logistics, gezien de reeds aanwezige voorzieningen en de gunstige ligging, met name ten opzichte van Duitsland. Qua ontwikkeling is het een geschikt terrein voor bedrijvigheid die baat heeft bij de goede logistieke mogelijkheden, er is zelfs in de kiem sprake van synergie tussen bedrijven onderling. De verdere ruimtelijke ontwikkeling van de omgeving van RSCG langs de N33 is een zeer interessant gegeven. RSCG zal hierdoor groeien. Ter Apelkanaal, kent 3 aaneengesloten bedrijventerreinen aan de N366 die alle Agrofood gerelateerd zijn, hier werken circa 400 mensen bij AVEBE, en 80 mensen in andere biofood bedrijven (o.a. Ten Kate Vetten) Dienstverlening op dit terrein heeft zich georiënteerd op Agrofood. Hierdoor heeft het terrein Zuid Groningen een bovenregionale functie voor de Biobased economy. Er is bovendien 20 ha vrij op het naastgelegen ‘bedrijventerrein AVEBE’. Pekela West, een van de terreinen rondom Pekela met ruimte, heeft een duidelijk profiel namelijk karton, maar dat is enkel gebaseerd op de vestiging van Smurfit-Kappa. In zijn algemeenheid zou de karton en verpakkingsindustrie gebaat zijn met een ontwikkeling in de richting van een Biobased Economy vandaar dat het interessant is te kijken naar terreinen met organische afvalstromen en ontwikkelruimte voor de Biobased Economy. De bedrijventerreinen in Stadskanaal hebben als profiel zakelijke en industriële dienstverlening. Zwaartepunt is hier het SW bedrijf Wedeka en de overige technische dienstverlening. De bedrijventerreinen hier worden sterk gedragen door het MKB, en worden gewaardeerd door de ondernemers


Complementariteit en profilering Er is sprake van complementariteit tussen de bedrijventerreinen. Ze kunnen elkaar versterken op het vlak van warehousing, logistiek, dienstverlening en Agrofood en zijn niet elkaars concurrent. Bedrijven in de gehele regio kunnen baat hebben bij de logistieke mogelijkheden van de terminal in Veendam, Over de hele linie zijn er veel bedrijven in de Agrofood die zich verder zouden moeten ontwikkelen in de richting van de Biobased economy. Het gaat dan om reststroom processing, biotech en chemie. Met name de terreinen bij Pekela, Veendam en Ter Apelkanaal zouden gebaat zijn met incubators op het vlak van de Biobased economy. In Ter Apelkanaal is deze ontwikkeling het verst door de vervaardiging van vetten, oliën en gelatine uit slachtafval. De ontwikkelingen in Ter Apelkanaal zijn nu al bovenregionale activiteiten. Incubators op het vlak van orderpicking en distributie zouden een welkome complementaire aanvulling zijn in Stadskanaal, deze zouden kunnen werken voor nationale en internationale webwinkels en ketens. Er is grote ondernemerswaardering voor de terreinen bij Stadskanaal en Veendam. Met betrekking tot Veendam en Stadskanaal zou overigens moeten gelden dat de vervangingsvraag voor de werkgelegenheid in de industrie zou moeten worden opgevangen door de eigen gemeente. Voor het RSCG in de omliggende terreinen is thematisering zondermeer gewenst zeker in het licht van de aangekondigde aanwas aan terreinen langs de N33 richting A7. We denken daardoor ook dat het van belang is dat er een grenscorrectie komt langs de N33 in de richting van de A7. Dit omdat RSCG en omliggende terreinen aan de A33 het beste binnen één gemeente ontwikkeld kunnen worden. Concurrentie tussen gemeenten onderling valt daardoor weg en het risico dat er hierdoor mini container hubs op de A7 of aan de noordkant van de A33 komen is hiermee minimaal geworden. RSCG kan een unieke bovenregionale positie innemen door zich binnen één gemeente topologisch te ontwikkelen . De bedrijventerreinen in de A7 gemeente kennen verschillende profielen. Er zijn een aantal terreinen met een diffuus profiel, maar ook een aantal die een bepaalde focus kennen. Binnen een samengevoegde gemeente zou die focus versterkt kunnen worden: logistieke bedrijvigheid past goed op terrein de Gouden Driehoek (met uitbreiding richting RSCG Veendam) of in mindere mate op het terrein Rengers. Agrofood/biobased ontwikkelingen zouden geclusterd kunnen worden op de terreinen Foxhol en Sappemeer-Oost. Overige bedrijvigheid kan een plek vinden op een van de terreinen met een gevarieerder profiel.


Werkgelegenheid van importerende en exporterende bedrijven:

Figuur 33. Importerende en exporterende bedrijven met werkgelegenheid (bron; Reach).

Op bovenstaande kaart is te zien dat een aantal grotere importerende en exporterende bedrijven op of vlakbij het RSCG is gevestigd. Dit is niet verwonderlijk, aangezien daar logistiek de beste mogelijkheden zijn voor imen export. De rest van het gebied kent wel imen exporterende bedrijven, met name in Stadskanaal, maar die hebben doorgaans minder dan 25 werknemers. Verder zien we dat de importerende en exporterende bedrijven vooral langs de A7 zitten. We zien ook een aantal tussen Hoogezand en Slochteren aanwezig. Alle grote importerende en exporterende bedrijven zien we echter langs de A7.


Tabel 9. Importerende en exporterende organisaties in de A7 zone (bron: Reach). Werknemers

Bedrijven

Import

Export

6.800

500

X

X

1.300

90

-

X

1.050

310

X

-

56.000

16.660

-

-

De verdeling van imen exporterende bedrijven naar sector laat zien dat er een relatief groot aandeel is voor bedrijven in de Hightech en in de chemie. Het aandeel voor karton/papier en verpakkingen is relatief klein, ervan uitgaande dat Smurfit Kappa een grote ex- en importerende partij is.

Figuur 34. Sectorale indeling van importerende en exporterende bedrijven A7.

Figuur 35. Sectorale indeling van importerende en exporterende bedrijven N33.


Figuur 37. Sectorale indeling van importerende en exporterende bedrijven ZO.

Figuur 36. Sectorale indeling van importerende en exporterende bedrijven Oost Groot.

Figuur 38. Sectorale indeling van importerende en exporterende bedrijven Bellingwedde en Vlagtwedde.


Een belangrijk thema voor de importerende en exporterende bedrijven is de zgn. “Added value logistics”, waarbij tussen ontvangst en doorzenden producten geschikt gemaakt worden voor de ontvangende markt, bv. door het toevoegen van talprogramma’s aan een kopieermachine.

Werkgelegenheid buitenlandse bedrijven

Figuur 39. Bedrijven met buitenlandse moeder.


De buitenlandse bedrijven met meer dan 25 werknemers concentreren zich eveneens rondom RSCG. En Smurfit-Kappa in Pekela. In het algemeen is het aantal buitenlandse bedrijven in het gebied klein en in het oosten van het gebied nihil. Deze gemeente zal, uitgezonderd het RSCG terrein in Veendam, in mindere mate interessant zijn voor buitenlandse investeerders dan omliggende gemeenten. Er wel een focus aangebracht worden door dat terrein als primaire, hoge kwaliteit vestigingslocatie in de markt te zetten. Meer regionale bedrijvigheid kan gefaciliteerd worden op het terrein in Stadskanaal. Voorts zou de gemeente moeten inzetten op behoud van bestaande industrie en creëren van werkgelegenheid. Daarbij kan de blik ook nadrukkelijk oostwaarts gericht worden. Daar liggen mogelijkheden voor werkzoekenden, maar ook voor de bedrijven in industriële dienstverlening die in de gemeente gevestigd zijn.

Figuur 40. Overzicht werkgelegenheid in bedrijven met een buitenlandse moeder.

2.2 Infrastructuur Kijkend naar de kaart met infrastructuur in de regio is duidelijk zichtbaar dat dit gebied als het ware wordt omsloten door snelwegen. De A28 in het westen, oostelijk de A31, in het noorden de A7 en ten zuiden de A37. Daarnaast wordt het gebied doorsneden door de N33. Aangezien dit allemaal filevrije wegen zijn is de ontsluiting van het gebied via de weg erg goed. De eerdergenoemde railterminal bij Veendam voorziet in goede ontsluiting per spoor. Het doortrekken van de spoorlijn van Veendam naar Stadskanaal en Emmen is een belangrijke ontsluiting voor het gebied. De afgelopen jaren is de spoorlijn al tot aan Veendam aangelegd. Dat is gunstig voor de bereikbaarheid van de stad Groningen en Emmen. Voor de nieuwe gemeente zijn de omringende Nederlandse gemeenten economisch van belang. Inwoners pendelen tussen gemeenten, doen hun boodschappen, etc. Maar het 35 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

aangrenzende gebied in Duitsland kan eveneens van belang zijn. Aangezien de economie van Duitsland op dit moment beter draait dan die van Nederland en de werkloosheid in het gebied over de grens lager is. Zoals eerder gezegd biedt Duitsland niet alleen kansen voor werkzoekenden, maar ook voor de bedrijven in industriële dienstverlening. Geografisch kijkend naar de zuidkant van Drenthe zien we grote overeenkomsten langs de ontwikkeling van de A37 op het traject Meppel – Meppen (DL). Zowel langs de A7 als de A37 ligt in Duitsland de eerste container terminal bij Dörpen (DL). Onderstaand kaartje geeft een goed beeld van de infrastructuur (hoofdwegen, spoorwegen, waterwegen, havens, luchthavens en containerterminals) in het Noorden van Nederland en het aangrenzende gebeid in Duitsland.

Figuur 41. Infrastructuur Noord-Nederland en Noordwest-Duitsland.

In de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte wordt ‘het verbeteren van de internationale achterlandverbindingen (wegen, spoorwegen en vaarwegen)’ (p.83) genoemd als één van de opgaven voor Noord-Nederland. Na de aanleg van de A37 is er veel bedrijvigheid gekomen in Zuidoost Drenthe op terrein van transport en logistiek.


Hoofdstuk 3

Grote kernen

Hoogezand-Sappemeer, Winschoten, Stadskanaal en Veendam vormen de grote kernen in de mogelijke nieuwe gemeenten. Zowel Hoogezand-Sappemeer als Winschoten liggen aan de A7. Hoogezand-Sappemeer is ongeveer 17 kilometer van de stad Groningen verwijderd, Winschoten ligt iets verder richting Duitsland en is ongeveer 40 kilometer van de stad Groningen verwijderd en 16 kilometer van Duitsland. Stadskanaal ligt ten oosten van de Assen en ligt op de grens tussen Groningen en Drenthe. Veendam ligt noordoost van Assen en ligt direct aan de N33. Stadskanaal en Veendam zijn 20 kilometer van elkaar verwijderd.

3.1 Algemene gegevens Bevolking en huishoudens De onderstaande tabel geeft een weergave van het aantal inwoners en het aantal huishoudens voor de kernen. Hoogezand-Sappemeer is het grootst en heeft met ca. 30.000 inwoners ongeveer 50% meer inwoners dan de andere kernen. Wildervank is een dorp dat aan Veendam is vastgegroeid. Hier wonen nog 5.695 mensen. De bevolkingsopbouw is over de kernen ongeveer gelijk verdeel.

Tabel 10. Inwoners en huishoudens vier kernen (bron: CBS, 2012). Hoogezand-

Stadskanaal

Veendam

Winschoten

19.895

20.050

18.205

Sappemeer Totaal aantal inwoners

30.295

Mannen

14.850

9.725

9.765

8.740

Vrouwen

15.445

10.170

10.285

9.460

0 – 15 jaar

16,5%

16%

17%

15%

15 – 25 jaar

10,5%

10%

10%

10%

25 – 45 jaar

25%

23%

25%

24%

45 – 65 jaar

27,75%

28%

28%

28%

Bevolking naar leeftijdsgroep

65 jaar en ouder

20,5%

22%

21%

23%

13.680

8.970

9.125

8.680

huishoudens Eenpersoonshuishoudens

36%

34%

34%

39%

Meerpersoonshuishoudens

31%

34%

33%

31%

Meerpersoonshuishoudens zonder kinderen

33%

33%

33%

30%

met kinderen Gemiddelde

2,1

2,2

2,2

2%

Totaal particuliere

huishoudensgrootte

Oppervlakte en bebouwing Hoogezand-Sappemeer heeft het grootste totale oppervlakte van de vier kernen. Winschoten heeft het grootste wateroppervlakte. In Hoogezand bevindt zich het Gorechtpark. Het Gorechtpark is in de jaren 60 van de vorige eeuw aangelegd en is vijftig hectare groot. In het park is een hertenkamp en een Natuur en Milieu

Educatiecentrum

met

een

natuurtuin.

In

het

Gorechtpark

zijn

diverse 37

Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

sportvoorzieningen aanwezig. In Hoogezand bevindt zich het Oosterpark. Het park heeft een Engelse landschapsstijl en is 1934 aangelegd. Samen met de voetgangersbruggen en de zonnewijzer vormt het Oosterpark een Rijksmonument. Aan de Parkstraat in Sappemeer bevindt zich een wandelpark met een dierenweide. Ten zuidwesten van HoogezandSappemeer

ligt

het

recreatiegebied

Meerwijck.

Het

recreatiegebied

ligt

aan

het

Zuidlaardermeer en heeft een strand, een camping en een jachthaven. Het recreatiegebied biedt een functie als uitloopgebied voor bewoners. In Stadskanaal ligt het Julianapark. Het Julianapark bevindt zich in de Parkwijk. Dit is een wijk met sociale woningbouw en herenhuizen. Delen van de Parkwijk en het gehele Julianapark zijn erkend als Rijksmonument. Naast het Julianapark bevindt zich in Stadskanaal het recreatiegebied Pagedal. Dit gebied ligt aan de noordoostzijde van Stadskanaal en bestaat uit bos, weiland en een recreatievijver. Het is een vakantie- en recreatiepark waar verschillende sporten kunnen worden uitgeoefend. Pagedal heeft ook een zwembad. In Veendam bevindt zich aan het Westerdiep het park Oude Ae. Daarnaast ligt Veendam aan het Borgerswold. Dit is een recreatiegebied met een oppervlakte van 450 hectare, waarvan 100 hectare water. Naast een natuurgebied is het een gebied voor sportieve activiteiten. In het Borgerswold ligt een wakeboard centrum. In Winschoten zijn drie parken aanwezig; het Sterrebos, het Stadspark en het Maintebos. Het Stadspark is zeventig hectare groot. Het zuidelijke deel omvat het grootste rosarium van Nederland. Daarnaast is er in het park een kinderboerderij aanwezig. In Winschoten zijn drie parken aanwezig; het Sterrebos, het Stadspark en het Maintebos. Het Sterrebos is tussen 1826 en 1827 aangelegd en is daarmee het oudste park in Winschoten. In het

park

bevindt

zich

een

dierenweide.

Vanwege

de

historische

waarde

als

werkverschaffingsproject en vanwege de Landschapsstijl vormgeving heeft het park de status gekregen van Rijksmonument. Het Stadspark is zeventig hectare groot. Het zuidelijke deel omvat het grootste rosarium van Nederland. Daarnaast is er in het park een kinderboerderij aanwezig.

3.2 Basisvoorzieningen Bijlage geeft een overzicht van de scholen en peuterspeelzalen. Basisonderwijs In Hoogezand-Sappemeer zijn er in totaal veertien basisscholen, met 2.987 leerlingen (stuurgegevens HS, 2012). Stadskanaal heeft dertien scholen waar basisonderwijs kan worden gevolgd. In Veendam zijn er 10 basisscholen met in totaal 2.230 leerlingen. Winschoten heeft 8 basisscholen. In alle vier kernen zijn scholen voor speciaal basisonderwijs aanwezig. Speciaal basisonderwijs is onderwijs voor kinderen met een handicap, chronische ziekte of stoornis. In Hoogezand-Sappemeer waren er in 2012 112 leerlingen in het speciaal basisonderwijs. In Stadskanaal zijn twee scholen voor speciaal basisonderwijs. Op één van deze twee scholen kan ook speciaal voortgezet onderwijs worden gevolgd. Hier wordt meer aandacht besteed aan het leren van praktische vaardigheden. In Veendam zijn drie scholen voor

speciaal

onderwijs,

waaronder

een

dependance

van

RENN4.

Regionaal

Expertisecentrum Noord Nederland – cluster 4 is een onderwijsorganisatie voor leerlingen met


beperkingen in gedrag en/of psychiatrische problematiek. In Winschoten is een aantal scholen van het speciaal basisonderwijs samengevoegd in het nieuwe Onderwijszorgcentrum (OCZ). In dit centrum komen zorg en onderwijs samen onder een dak. In het schooljaar 2013/14 wordt het nieuwe gebouw in gebruik genomen. In Winschoten is ook een dependance aanwezig van RENN4. Voortgezet onderwijs In Hoogezand-Sappemeer bevinden zich twee scholen voor Voortgezet Onderwijs; CSG Rehoboth en het Aletta Jacobs college. Op CSG Rehoboth wordt VMBO gegeven en kunnen de eerste drie jaar van Havo en Vwo worden gevolgd. Het Aletta Jacobs college heeft zowel VMBO als Havo/Vwo in het pakket. In Stadskanaal zijn twee scholen voor Voortgezet Onderwijs; het Noorderpoortcollege en de Ubbo Emmius scholengemeenschap. Het Ubbo Emmius bevindt zich op twee locaties; één locatie voor de onderbouw en één locatie voor de bovenbouw. In Stadskanaal is ook een school voor Praktijkonderwijs aanwezig. Dit is een richting van Voortgezet Onderwijs waarbij veel praktijkles wordt gegeven. Veendam heeft twee scholen voor Voortgezet Onderwijs. De Ubbo Emmius scholengemeenschap heeft een kleine school voor VMBO in Veendam. Het Winkler Prins college bevindt zich op drie locaties, waarvan op één van deze locaties Havo/Vwo kan worden gevolgd. Daarnaast is er van het Winkler Prins college een vestiging waar praktijkonderwijs kan worden gevolgd. Winschoten heeft drie scholen voor Voortgezet Onderwijs; Het Dollard college Hommertsplein, het Ubbo Emmius en Campus Winschoten. Op het Dollard college en het Ubbo Emmius kan zowel VMBO als Havo/Vwo worden gevolgd. De onderstaande figuur geeft een weergave van het aantal leerlingen per kern weer (provincie Groningen). Hieruit komt naar voren dat Stadskanaal de meeste leerlingen heeft; 2.966 leerlingen. In Veendam en Winschoten is het aantal leerlingen ongeveer gelijk is; respectievelijk 2.210 en 2.450. Het aantal leerlingen in Hoogezand-Sappemeer is kleiner in vergelijking met de drie andere kernen; 1.776 leerlingen. Dit komt doordat HoogezandSappemeer dichter bij de stad Groningen ligt en een deel van de leerlingen ervoor kiest om onderwijs hier te volgen. De figuur geeft ook een weergave van het aantal leerlingen uit naburige gemeenten. Hoe dikker de lijn, hoe meer leerlingen uit de naburige gemeente komen. Voor Hoogezand-Sappemeer geldt dat de meeste van deze leerlingen uit de gemeente Slochteren komen. In Stadskanaal komen de leerlingen voornamelijk uit Vlagtwedde en Pekela. Voor Veendam geldt dat de meeste leerlingen die buiten de eigen gemeente komen, voornamelijk uit de gemeente Menterwolde komen. In Winschoten geldt dat de grootste groep leerlingen uit Bellingwedde komt, gevolgd door de gemeente Pekela.


Figuur 42. Weergave van het aantal leerlingen en de leerlingenpendel middelbare scholen per kern (bron: provincie Groningen).

Overig onderwijs In alle vier kernen is Middelbaar Beroepsonderwijs aanwezig. Deze scholen maken allemaal onderdeel uit van het Noorderpoort college. Daarnaast heeft het Noorderpoort college op alle vier locaties een school voor volwassenonderwijs. Cursussen kunnen worden gevolgd die zorgen voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden, voor doorstroom naar een beroepsopleiding of een baan of om in te burgeren in de Nederlandse maatschappij. Daarnaast werkt het Noorderpoort college samen met diverse bedrijven en instellingen in de regio. Samenwerking vindt plaats in de beroepspraktijkvorming, in de ontwikkeling van onderwijs en in de om- of bijscholing van werkenden. Het Noorderpoort college werkt samen met de instantie Ondernemerstrefpunt Groningen. Kinderopvang Kinderopvang

omvat

kinderdagverblijven,

gastouderopvang

en

peuterspeelzalen.

In

Hoogezand-Sappemeer zijn zes peuterspeelzalen aanwezig. Deze peuterspeelzalen zijn onderdeel van Timpaan Kindercentra. In Stadskanaal zijn twee peuterspeelzalen die onderdeel vormen van de Tinten welzijnsgroep. Veendam heeft vier peuterspeelzalen die onderdeel vormen van Compaen. Compaen valt onder de Tinten welzijnsgroep. In het aangegroeide dorp Wildervank zijn ook nog twee peuterspeelzalen. Winschoten heeft drie peuterspeelzalen. Stichting Welzijn Oldambt is verantwoordelijk voor de peuterspeelzalen in Winschoten. Naast de peuterspeelzalen zijn er op alle vier locaties meerdere commerciële kinderdagverblijven aanwezig.


Tabel 11. Onderwijs en kinderopvang (bron: PWR, 2011; Toezichtkaart, Inspectie van Onderwijs). Hoogezand-

Stadskanaal

Veendam

Winschoten

Sappemeer Onderwijs Basisonderwijs

14

13

10

8

Speciaal basisonderwijs

2

2

3

3

VMBO

2

2

2

3

Havo/Vwo

1

2

1

2

MBO

1

1

1

1

26

10

10

14

Kinderopvang

Gezondheid en zorg In Stadskanaal bevindt zich het Refaja ziekenhuis. Het Refaja ziekenhuis ligt direct aan de N378, die in verbinding staat met de provinciale weg richting Veendam. Jaarlijks zijn er ongeveer

55.254

eerste

poliklinische

bezoeken

aan

het

ziekenhuis

en

88.708

herhalingsbezoeken. Er worden per jaar gemiddeld 8.477 mensen opgenomen en 11.791 mensen worden opgenomen voor een dagbehandeling. Het ziekenhuis heeft 826 mensen in dienst (FTE 547.53). In de toekomst zal het Refaja ziekenhuis fuseren met het Scheper ziekenhuis in Emmen en het Bethesda ziekenhuis in Hoogeveen. Het ziekenhuis in Emmen en Hoogeveen vallen al onder één bestuur; Zorggroep Leveste Middenveld. Alle drie locaties zullen blijven bestaan. Een breed pakket van ziekenhuiszorg voor de patiënten blijft behouden. Door samenwerking kunnen de ziekenhuizen aan de oplopende kwaliteitseisen voldoen. Daarnaast kunnen de ziekenhuizen samen voldoen aan een totaal aantal operaties waaraan een minimum aantal per jaar is opgesteld. Verwacht wordt dat door het samengaan van de ziekenhuizen de kwaliteit en expertise toeneemt. Op 1 januari zullen de drie ziekenhuizen fuseren tot één ziekenhuisorganisatie. In Winschoten bevindt zich een van de twee locaties van de Ommelander Ziekenhuis Groep (OZG), ziekenhuis Lucas. De Ommelander Ziekenhuis Groep is het streekziekenhuis van Noord-

en

Oost

Groningen.

Jaarlijks

heeft

de

OZG

ongeveer

86.000

eerste

polikliniekbezoeken en 116.000 herhalingsbezoeken. Er worden per jaar gemiddeld 17.500 mensen

opgenomen

en

14.000

mensen

komen

naar

het

ziekenhuis

voor

een

dagbehandeling. De tweede locatie van de Ommelander Ziekenhuis Groep is in Delfzijl; Delfzicht ziekenhuis. Het ziekenhuis in Delfzijl en het ziekenhuis in Winschoten fuseren in de toekomst naar een nieuwe locatie in Scheemda-West. Dit ziekenhuis wordt in 2015 in gebruik genomen. Het nieuwe ziekenhuis ligt op 600 meter van de A7 en de ontsluitingsweg zal aan de N362 richting Delfzijl worden gekoppeld. Door de ligging aan de A7 en goede aansluiting op het wegennetwerk wordt het verzorgingsgebied op de juiste manier bereikt. Het ziekenhuis krijgt een omvang van 36.000 m² bvo en een capaciteit van 220 bedden. In het ziekenhuis zullen ongeveer 1.200 medewerkers werken. De uitvoering van activiteiten omvat poliklinische bezoeken, klinische opnames, diagnostische faciliteiten en ingrepen in het operatiecomplex.


Kwartier Zorg en Welzijn is de organisatie voor welzijn in Hoogezand-Sappemeer. Kwartier houdt zich bezig met zorg, vrijwilligerswerk, scholing en vrije tijd. Hulp wordt geboden voor zowel jong als oud. Welstad is een welzijnsinstelling in Stadskanaal. Deze welzijnsinstelling maakt onderdeel uit van de Tinten Welzijnsgroep en verzorgt welzijn voor zowel kinderen als ouderen. Compaen is een brede welzijnsinstelling voor jong en oud in de gemeente Veendam en maakt net als Welstad in Stadskanaal onderdeel uit van de Tinten Welzijnsgroep. Daarnaast is Compaen partner in het Centrum voor Jeugd en Gezin en maakt het onderdeel uit van het kernteam Jeugd. Er is sprake van samenwerking met de sociale dienst op gebied van participatie. Stichting Welzijn Oldambt verzorgt het welzijn van inwoners van Winschoten. Er is sprake van een samenwerking tussen stichting Welzijn Oldambt, stichting Kinderopvang Oost Groningen en stichting Maatschappelijke Dienstverlening Oldambt. Het doel is om een zo breed mogelijke dienstverlening te creëren. Stichting Welzijn Oldambt zet zich in voor zowel jongeren als ouderen. In Hoogezand-Sappemeer bevindt zich één verpleeghuis en er zijn twee verzorgingshuizen aanwezig. Het verpleeghuis bevindt zich in het woonzorgcentrum De Burcht. Hier kunnen mensen terecht voor meerdere vormen van zorg. De Burcht heeft circa 200 bewoners en maakt onderdeel uit van ZINN, (thuis)zorg, Wonen en Welzijn. Daarnaast is er een locatie voor dagbesteding; Buurthuiskamer Ruyterstraat. Van hieruit is er ook thuiszorg voor in de wijk. In Stadskanaal bevindt zich het verpleeghuis ’t Hofje, wat onderdeel is van Zorggroep Meander. ’t Hofje is in 1938 gebouwd en vormt een Rijksmonument. Er zijn twee verzorgingshuizen aanwezig in Stadskanaal; Maarsheerd, onderdeel van christelijke stichting BCM zorgen dienstverlening; en Parkheem, wat onderdeel is van zorggroep Meander. In Veendam zijn twee verpleeghuizen die allebei onderdeel uitmaken van zorggroep Meander. Veenkade is een verpleeghuis met een afdeling revalidatie gespecialiseerd in orthopedie en een afdeling revalidatie gespecialiseerd in neurologie. Dr. Koppiusstraat is een wooncomplex dat

verpleeghuiszorg

bied

aan

mensen

met

dementie.

Daarnaast

zijn

er

drie

verzorgingshuizen in Veendam: De Breehorn, A.G. Wildervanckhuis en Westerhaven. In Winschoten bevindt zich zorgcentrum ’t Vondelhuys. Dit is een locatie waar bewoners vanuit verschillende instellingen samen komen, waaronder bewoners met verpleeghuiszorg. ’t Vondelhuys maakt onderdeel uit van zorgketen Oosterlengte. De Wold-Rank en Old Wold maken ook onderdeel uit van Oosterlengte. De Wold-Rank is voor ouderen met een psychische stoornis of dementie, waarbij het gevolg is dat ze niet meer zelfstandig kunnen wonen. In Winschoten bevinden zich drie verzorgingshuizen: de Renselheerdt, de Blanckenbörg en ’t Vondelhuys.


Tabel 12. Voorzieningen in gezondheid en zorg (bron: PWR, 2011; Zorgbelang Nederland). Hoogezand-

Stadskanaal

Veendam

Winschoten

0

1

0

1

Fysiotherapeuten

18

9

9

9

Medisch specialisten

1

14

0

11

1

0

2

1

11

3

5

2

Tandheelkunde

1

1

0

1

Sappemeer Ziekenhuizen Praktijken

Psychiaters en psychische dagbehandelcentra Psychotherapeuten en psychologen

Huisartsen

18

7

7

7

Tandartsen

13

8

7

7

Verloskundigen

4

4

2

1

Verzorgingshuizen

2

2

3

3

Verpleeghuizen

1

1

2

3

Thuiszorg

14

2

6

5

Preventieve

6

1

3

4

8

3

5

3

1

1

1

4

Verzorgings- en verpleeghuizen

Overige zorg

gezondheidszorg Huizen verstandelijk gehandicapten Geestelijke gezondheidszorg

Openbaar vervoer In Hoogezand-Sappemeer zijn vier stations aanwezig; station Kropswolde, station Martenshoek, station Hoogezand-Sappemeer en station Sappemeer Oost. De spoorlijn die door Hoogezand-Sappemeer loopt, maakt onderdeel uit van staatslijn B. Deze spoorlijn loopt van Harlingen naar Bad Nieuweschans (via Leeuwarden en Groningen) waarna hij de grens oversteekt naar Leer. Vanaf Groningen vertrekt er een trein naar Veendam. Met een overstap in Zuidbroek kan men van Veendam naar Winschoten komen. De trein van Groningen naar Veendam zal in de toekomst worden doorgetrokken naar Stadskanaal; er zal dan een verbinding

komen

tussen

Groningen

en

Stadskanaal.

Verwacht

wordt

dat

deze

spoorverbinding in 2017 klaar zal zijn. Eind 2012 is er een marketingcampagne gestart voor de treinverbinding tussen Groningen en Leer; het traject Wiederline. De campagne heeft gezorgd voor een betere verbinding tussen Groningen en Leer. Het aantal treinen op dit traject is uitgebreid en heeft gezorgd voor een grotere bezetting; er gaan meer mensen met de trein van Groningen naar Leer dan voor de uitbreiding. Daarnaast wordt er onderzocht in hoeverre het mogelijk is om in de toekomst een sneltrein van Groningen naar Bremen te laten rijden. Om de sneltrein te laten rijden, zijn veel 43 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

aanpassingen aan het spoor nodig. Hiervoor heeft de provincie Groningen een budget samengesteld waarmee een deel van de maatregelen uitgevoerd kunnen worden. Het verbeteren van het traject heeft voordelen voor economie, het onderwijs en het toerisme (Provincie Groningen).

Tabel 13. Voorzieningen openbaar vervoer. Hoogezand-

Stadskanaal

Veendam

Winschoten

8

0

2

3

Sappemeer Trein Aantal vertrekkende treinen per uur

Bus

Streekbus

4

6

6

10

Servicebus

2

0

1

0

Lijnbus

0

0

0

1

Qliner

0

2

0

0

Buurtbus

0

2

0

0

Schoolbus

0

0

1

3

Nachtbus

1

4

1

0

3.3 Winkel- en culturele voorzieningen Winkelvoorzieningen Winkelcentrum de Hooge Meeren is het stadscentrum van Hoogezand. In dit winkelcentrum bevinden zich op 23.000 vierkante meter circa 100 winkels. Martenshoek is een wijk in de gemeenten Hoogezand-Sappemeer. Deze wijk heeft een eigen winkelcentrum; winkelcentrum Martenshoek. Dit winkelcentrum heeft 48 winkels (food & non-food). In Sappemeer bevinden zich ongeveer 35 winkels, zowel food als non-food. Naast de drie winkelcentra heeft Hoogezand-Sappemeer ook het Winkelpark Hoogezand, waar grootschalige meubel- en doehet-zelf zaken aanwezig zijn. Het kernwinkelgebied van Stadskanaal ligt tussen de Menistenlaan en de Beneluxlaan. Hier bevindt zich de zogenaamde winkelacht, met onder andere het Europaplein en de Kanaalpassage. De Kanaalpassage is een winkelcentrum met twee verdiepingen. In het kerngebied bevinden zich ongeveer 150 winkels; zowel food als non-food. Aansluitend aan de winkelstraat in Veendam bevindt zich de Winkler Prins passage. De Winkler Prins passage heeft een overdekt winkelcentrum met een tiental winkels. Daarnaast is er in Veendam het winkelcentrum Autorama. Dit winkelcentrum heeft een kleine 20 winkels en bevindt zich aan de noord zijde van Veendam. In Winschoten is de Langestraat met daarop aansluitend het winkelcentrum ’t Rond aan het Israëlplein het stadscentrum. De Langestraat is met 770 meter een van de langste winkelstraten in Nederland.


Tabel 14. Winkelvoorzieningen (bron: smartmap gemeenten). Hoogezand-

Stadskanaal

Veendam

Winschoten

Sappemeer Voedingsartikelen Supermarkten

11

9

5

6

Brood en banket

6

9

6

7

Groente en fruit

6

3

4

7

Vlees en vleeswaren

6

7

3

4

Dames- en herenmode

14

13

10

15

Dameskleding

12

10

10

21

Herenkleding

5

3

2

4

Schoenenwinkels

6

9

7

12

Drogisterij

10

5

10

9

Haarverzorging

44

35

42

31

Schoonheidssalons

28

24

37

25

Juweliers

4

2

4

2

Bloemen en planten

7

6

6

7

18

10

2

22

Mode artikelen

Verzorgingsartikelen

Overige artikelen

Meubels en woninginrichting

De onderstaande figuur geeft een weergave van de winkelzones en de beoordeling van de voorzieningen. Hieruit komt naar voren dat het winkelaanbod in Hoogezand-Sappemeer vooral verspreid is. Dit komt overeen met het feit dat er meerdere centra zijn in HoogezandSappemeer; Martenshoek, Hoogezand met het winkelcentrum de Hooge Meeren en Sappemeer. Het winkelaanbod van Stadskanaal is ook meer verspreid. Het wordt duidelijk dat de winkels in Stadskanaal zich voornamelijk concentreren in het kernwinkelgebied; de winkelacht van Stadskanaal. In Veendam en Winschoten is het winkelaanbod meer geconcentreerd. In Veendam concentreert het winkelaanbod zich voornamelijk in de winkelstraat en de Winkler Prins passage. Daarnaast is er een kleine concentratie in het noorden van Veendam; winkelcentrum Autorama. In Winschoten is één duidelijk stadscentrum aan te wijzen, namelijk de Langestraat met aansluitend winkelcentrum ’t Rond. De beoordeling voor het aantal voorzieningen dat aanwezig is, is voor Hoogezand-Sappemeer en Winschoten gemiddeld. In zowel Stadskanaal als Veendam worden de voorzieningen beoordeeld als goed. Deze beoordeling geldt echter voor de hele gemeente en niet alleen voor de kernen.


Figuur 43. Winkelzondes en beoordeling voorzieningen kernen; rood = zeer weinig, oranje = weinig, geel = gemiddeld, licht groen = goed en donker groen = zeer goed (bron: provincie Groningen).

Cultuur en vrije tijd Onderstaand een overzicht van de voorzieningen die aanwezig zijn op gebied van cultuur en vrije tijd. Bioscopen In Hoogezand is een bioscoop met 6 zalen en 1.260 zitplaatsen. De bioscoop is onderdeel van JT bioscopen (Jogchem’s Theaters B.V.). Hoogezand is een van de grootste vestigingen van JT bioscopen in Nederland (na Heergugowaard en Amersfoort de grootste). In Stadskanaal bevindt zich bioscoop Smoky, deze bioscoop maakt onderdeel uit van CineFox. Deze bioscoop heeft drie zalen met 332 stoelen. Gemiddeld bezoeken 50.000 mensen per jaar de bioscoop. In Veendam is geen bioscoop aanwezig. In het Cultuur- en Congrescentrum vanBeresteyn in Veendam worden naast theatervoorstellingen ook films gedraaid. Er worden gemiddeld twee keer per week films gedraaid in het cultuurcentrum. In Winschoten is geen bioscoop. Stichting Filmliga vertoont twee keer per maand, op maandagavond, een film in theater de Tramwerkplaats. In 2014 gaat stichting Filmliga naar de nieuwe locatie in cultuurhuis de Klinker. Op de nieuwe locatie zullen film frequenter worden vertoond dan de twee keer maand op dit moment.


Kunstgaleries In Veendam is het Huis voor de Kunsten. Het Huis voor de Kunsten is een normaal woonhuis waarin kunstcollecties worden tentoongesteld. Het is een ontmoetingsplek voor een breed publiek. Daarnaast heeft Veendam een creatief centrum waar professionele kunstenaars les kunnen geven. Het creatief centrum bevindt zich in een voormalige elektriciteitscentrale; Turfcentrale Veendam. Hier zijn, naast het creatief centrum, ook ateliers aanwezig. De Turfcentrale is eigendom van het Groninger Monumentenfonds. In Veendam bevindt zich ook artotheek. De grootste kunstgalerie van Noord-Nederland bevindt zich in Winschoten, kunstgalerie Veldpape. Musea Het Nationaal Busmuseum is in 2012 verhuisd van Winschoten naar Hoogezand. Het busmuseum trok in 2012 20.383 bezoekers. Een dependance van het museum bevindt zich nog op de oude locatie in Winschoten. Er zijn drie musea in Stadskanaal. Stichting Stadskanaal Rail rijdt met een historische stoomtrein en dieseltreinen tussen Veendam en Musselkanaal. Er is sprake van een bijzondere dienstregeling; de trein rijdt gemiddeld één keer per week. Het Streekhistorisch Centrum is een museum dat zich richt op de geschiedenis van de Kanaalstreek en Westerwolde. Daarnaast is er nog Stichting Museum Philips Stadskanaal; in 1955 kwam er een vestiging van Philips in Stadskanaal. In het voorjaar van 2013 is het museum verhuisd naar het centrum van Stadskanaal. Het Veenkoloniaal Museum ligt in Veendam en wordt gezien als het centrum van de Groninger Veenkoloniën. Naast de vaste expositie over de industrie, scheepvaart, prehistorie en verevening in Noord Nederland heeft het museum wisselende exposities en activiteiten. Het VVV Agentschap in Veendam is gevestigd in de winkel van het Veenkoloniaal Museum. In 2012 trok het museum 44.307 bezoekers (waarvan 29.094 buitenmuseale bezoekers). Daarnaast bevindt zich in Veendam het Poppenhuismuseum. Het Stoomgemaal museum en het museum voor de Naaldkunsten bevinden zich in Winschoten. In 2012 zijn er 1.250 bezoekers geweest in het Stoomgemaal museum (alleen geopend van juni tot augustus). Theater In Hoogezand bevindt zich het theater Kielzog. Het Kielzog heeft een oppervlakte van 270 vierkante meter. In de volledige schouwburgopstelling is er plaats voor 420 mensen. Het theater heeft gemiddeld 30.000 bezoekers per jaar, waarvan 11.000 uit 70 professionele voorstellingen. Naast theater is het Kielzog een Centrum voor de Kunsten; er kunnen lessen en cursussen gevolgd worden in muziek, dans beeldende kunst en theater. In de toekomst zullen het gemeentehuis, het Kielzog en de bibliotheek worden samengebracht onder één onderkomen; het Huis voor Cultuur en Bestuur. Verwacht wordt dat het theater, de bibliotheek en de gemeente elkaar kunnen versterken en dat het samengaan van partijen tot lagere exploitatiekosten leidt. De locatie is aan de zuidzijde van het winkelcentrum De Hooge Meeren, op de locatie van het huidige gemeentehuis. Deze locatie zorgt ook voor de versterking van het winkelcentrum. Het huidige gebouw zal worden gerenoveerd en nieuwe stukken zullen worden bijgebouwd. In oktober 2014 zal gestart worden met de bouw en deze zal gefaseerd plaatsvinden. Als eerste zal worden gestart met het Cultuur gedeelte. Afhankelijke van de herindeling die te wachten staat, zal een beslissingen worden gemaakt over het bestuurlijke deel. In Stadskanaal bevindt zich theater Geert Teis. De theaterzaal heeft een capaciteit van 628 zitplaatsen. Er is een foyer aanwezig en een theatercafé. De ruimtes die aanwezig zijn, 47 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

kunnen gebruikt worden voor congressen, feesten, vergaderingen en toneeluitvoeringen. Per seizoen zijn er gemiddeld 50.000 bezoekers. Naast de professionele voorstellingen die worden

geprogrammeerd

in

theater

Geert

Teis,

biedt

het

theater

ruimte

voor

amateuruitvoeringen, beroepsevenementen en seniorenmiddagen. Theater Geert Teis werkt veel samen met muziekschool Zuid-Groningen en RTV Stadskanaal. Cultuur- en Congrescentrum vanBeresteyn is het culturele centrum van Veendam. Hier worden theatervoorstellingen gegeven. Daarnaast worden er films gedraaid, lezingen en cursussen gegeven en is er een museum aanwezig. In het Filmhuis worden ongeveer twee keer per week films gedraaid. Verschillende soorten films worden hier gedraaid; films van niveau, klassiekers, art-house films en kaskrakers. De theaterzaal heeft 350 stoelen. De tribune is verrijdbaar en de zijwanden demontabel, waardoor er een ruimte ontstaat voor 500 personen. De oppervlakte van het podium is 120 vierkante meter. Naast theater en film kun je bij vanBeresteyn terecht voor muziek, operette, dans, amateurtheater en cabaret en kleinkunst. Het theater in Winschoten bevindt zich op dit moment nog in de Tramwerkplaats. In de Tramwerkplaats zijn 350 zitplaatsen en 600 staanplaatsen. Het gemiddeld aantal bezoekers per jaar is 20.000. Er wordt op dit moment gewerkt aan de bouw van cultuurhuis de Klinker. Het doel is om de Klinker in 2014 in gebruik te nemen. Verschillende culturele instellingen worden hierin ondergebracht. In het cultuurhuis bevindt zich een bibliotheek met een cultureel café en een leescafé. Er is ruimte voor kleinschalige kunstexposities. Er zullen twee theaterzalen aanwezig zijn; één grote zaal met 650 zitplaatsen en één kleine zaal met 170 zitplaatsen die ook gebruikt kan worden voor congressen. Naast theater zal ook de Klinker dienen als een Centrum voor de Kunsten. Jong en oud kunnen er terecht voor onderwijs in de muziek en dans. De lokale omroep zal in het Cultuurhuis een aantal studioruimtes hebben voor het verzorgen van radioprogramma’s en televisieprogramma’s. Theater de Klinker in Winschoten (het nieuwe theater) zal groter worden dan het Kielzog in Hoogezand-Sappemeer. Dit zou een risico kunnen vormen voor de theaters in HoogezandSappemeer, Stadskanaal en Veendam; bezoekers trekken naar Winschoten voor grotere producties. Het theater de Klinker is verzelfstandigd. Het theater de Kielzog, theater vanBeresteyn en theater Geert Teis zijn echter niet zelfstandig en vallen onder gemeentelijk bestuur.

Zowel

Winschoten

als

Hoogezand-Sappemeer

werken

aan

nieuwe

cultuurvoorzieningen. Dit biedt een goede basis voor de toekomst. De theaters kunnen goed naast elkaar bestaan, alleen moet er goed worden gekeken naar de verdeling van soort en aantal voorstellingen in de theaters. Hierbij moet rekening worden gehouden met genre en met de omvang van de producties. Daarnaast moet er ook rekening worden gehouden met het theater in Stadskanaal en in Veendam. Qua faciliterende functie van culturele voorzieningen voor organisatie kunnen de theaters elkaar versterken. Zwembaden Sportcentrum Kalkwijck bevindt zich in Hoogezand. Dit sportcentrum beschikt over twee zwembaden. Hier kunnen zwemlessen worden gevolgd door kinderen en volwassenen en daarnaast worden verschillende vormen van aquasporten aangeboden. In het sportcentrum zijn stoomcabines, bubbelbaden en zonnebanken aanwezig. Zwembad en sportcentrum De Kalkwijck trok in 2012 146.768 bezoekers (stuurgegevens HS, 2012). In Stadskanaal zijn twee zwembaden aanwezig; openluchtzwembad Bad Noord en zwembad Pagedal. In het 48 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

openluchtzwembad wordt één keer per jaar het Nederlands Kampioenschap Bommetje gehouden. Pagedal is een vakantie- en recreatiepark. Er is een zwembad aanwezig en er kunnen diverse sporten worden uitgeoefend; squash en fitness. Daarnaast is het een locatie voor Pagedal conferenties en zakelijke evenementen, vakantie en bedrijfsactiviteiten. Pagedal had in 2007 12.000 bezoekers (Toerisme in cijfers, toerdata Noord, 2011). Tropiqua is het zwembad in Veendam en had in 2007 250.000 bezoekers (Speerpunten Toeristische Beleid Veendam). Er is een wedstrijdzwembad aanwezig en een tropisch zwembad. Verschillende vormen van aquasporten worden geboden. Daarnaast is er een welness centrum aanwezig met een Turks stoombad, een sauna en zonnebanken. Winschoten heeft zwembad De Watertoren. Hier kan zwemles worden gevolgd, aquarobics en er kunnen banen worden gezwommen.

Tabel 15. Voorzieningen op het gebied van cultuur en vrije tijd (bron: PWR, 2011; smartmap gemeenten). Hoogezand-

Stadskanaal

Veendam

Winschoten

Sappemeer Vrije tijd en cultuur Bioscopen

1

1

0

0

Kunstgaleries

0

0

1

3

Musea

2

3

2

2

Theater en schouwburgen

1

1

1

1

Variété

5

4

0

2

Cafés

11

8

13

20

Cafetaria

10

11

19

16

Hotels

2

2

3

4

Restaurants

8

17

18

12

Uitgaansgelegenheden

Sport voorzieningen Dansscholen

4

2

1

3

Fitnesscentra

2

1

3

0

Sportscholen

8

2

2

10

Voetbalvelden

3

1

1

3

Zwembaden

1

2

1

1

2

1

1

1

Overige voorzieningen Openbare bibliotheken


Bijlage 1

Topsectoren

Uit “Naar de top: de hoofdlijnen van het nieuwe bedrijfslevenbeleid”, de

brief die de

hoofdlijnen van het nieuwe bedrijfslevenbeleid beschrijft, zoals aangekondigd in het Regeerakkoord van Rutte 1; De topsectoren kenmerken zich door een sterke markten exportpositie, een stevige kennisintensiteit, intensieve samenwerking tussen ondernemers en kennisinstellingen en de potentie een innovatieve bijdrage aan maatschappelijke uitdagingen te leveren. Juist op deze kenmerken – zoals buitenlandse economische betrekkingen, kennisintensiteit – is het effect van overheidsingrijpen op de concurrentiekracht van de sector groot. Bovendien is in de topsectoren de toegevoegde waarde van kennisdeling door kennisinstellingen, bedrijven en overheid relatief hoog. Concreet betreft het de sectoren water, agro en food , tuinbouw en uitgangsmaterialen, high tech, life sciences , chemie, energie, logistiek en creatieve industrie Het nieuwe randvoorwaardelijke sectorbeleid zal regelmatig worden geëvalueerd, waarna de gekozen prioriteiten, inclusief de keuze voor de sectoren, kunnen worden herzien. Op deze manier wordt recht gedaan aan de dynamiek van de economie.

Energie Een goede en betrouwbare energievoorziening is belangrijk voor de Nederlandse samenleving. De energievoorziening moet zo betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam mogelijk zijn. De groeiende vraag naar (duurzame) energie biedt allerlei kansen voor de energiesector. Bijvoorbeeld op het gebied van opwekking, transport en handel van energie. Nederland heeft een goede uitgangspositie om hiervan te profiteren. Door de ligging aan zee, de sterke positie van de zeehavens, de aanwezigheid van gas en de gasinfrastructuur kan Nederland uitgroeien tot het energieknooppunt van Europa.. Logistiek Wereldwijd groeit het transport van goederen sterk. Bovendien stellen klanten hoge eisen aan de kwaliteit van het transport. Het vervoer moet bijvoorbeeld zo duurzaam en snel mogelijk zijn. De logistieke sector wil op deze ontwikkeling inspringen om zo uit te groeien naar een internationale toppositie. Om deze ambitie te bereiken is innovatie noodzakelijk. Agri&food De voedselindustrie ontwikkelt voedsel of drank met extra gezonde voedingswaarden, zoals vitaminen en mineralen. Daarnaast bedenken bedrijven oplossingen voor voedselschaarste. De groeiende vraag naar gezond en duurzaam voedsel biedt kansen voor Nederlandse bedrijven. De Nederlandse agri&food sector blinkt uit in innovaties en productiviteit. Van de 40 belangrijkste voedsel- en drankbedrijven ter wereld hebben 12 een vestiging of R&Dactiviteiten in Nederland. De sector wil zijn internationale positie verder versterken, door te blijven investeren in kennis en innovatie. De groeiende vraag naar (gezond) voedsel biedt hiervoor kansen. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld voedsel ontwikkelen waarvoor minder grondstoffen nodig zijn.


Tuinbouw Steeds meer landen kijken naar duurzame oplossingen voor bijvoorbeeld voedsel, energie en water. Deze oplossingen worden steeds belangrijker omdat de bevolking blijft groeien. Tegelijkertijd zorgen ze voor een afzetmarkt. De tuinbouw en uitgangsmaterialensector loopt voorop in de ontwikkeling van gewassen die bijvoorbeeld

minder

gevoelig

zijn

voor

de

weersomstandigheden,

of

minder

gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben. De ambitie is om in 2020 wereldmarktleider te zijn op het gebied van duurzame oplossingen voor maatschappelijke problemen. Water De watersector richt zich op bescherming van de Nederlandse kust, maar ook op waterbesparende systemen en technologieën voor waterhergebruik. Er zal steeds minder zoetwater beschikbaar zijn voor consumenten. Nederland wil hierop inspelen. Bijvoorbeeld door duurzame oplossingen te vinden voor overstromingen of een tekort aan zoetwater. Water is een markt waarin veel verandert, maar waar ook veel winst is te behalen. De internationale markt is groot en groeit sterk: het streven is de toegevoegde waarde van de Nederlandse watersector in de periode tot 2020 te verdubbelen. Life sciences De markt voor life sciences groeit door de vergrijzing, de toename van sommige ziekten en medische innovaties. Deze innovaties zijn te danken aan doorbraken in genomics onderzoek, stamcel onderzoek en ander biologisch onderzoek. Nederland hoort op onderzoekgebied bij de internationale top. Maar er is winst te behalen als bedrijven er in slagen om deze kennis vaker om te zetten in nieuwe medicijnen of technologieën. Chemie De chemische industrie maakt en bewerkt producten door de chemische samenstelling van bestaande stoffen te veranderen. In de categorieën basischemie, voedingsingrediënten, coatings en high performance materialen hoort Nederland tot de top. Ook de chemische industrie heeft te maken met het probleem dat grondstoffen opraken of niet eenvoudig beschikbaar zijn. Maar dit zorgt ook voor mogelijkheden. Nederland heeft een sterke chemische sector en wil een leidende rol nemen in de overgang naar de groene chemie. Dit houdt in dat er duurzame en milieuvriendelijke grondstoffen worden gebruikt. High Tech Innovatie is noodzakelijk voor bedrijven die willen doorgroeien. De ontwikkeling van nieuwe technologieën is vaak duur en vraagt om specialistische kennis. Vaak is het niet zeker of de technologie wel succesvol wordt. Dit vraagt om een goede strategie. Nederland heeft met zowel grote als kleinere bedrijven een sterke positie in specifieke (niche) markten van de high tech sector. Denk aan lithografie en medische apparaten. Die positie moet worden versterkt en uitgebouwd. Creatieve Industrie De creatieve sectoren (zoals design, media en entertainment, mode, gaming en architectuur) zorgen ervoor dat steden aantrekkelijk worden voor toeristen, bedrijven en bewoners. Ook in het buitenland is Nederland beroemd. Bijvoorbeeld door Dutch Design, gebouwen van architecten en musici. 51 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

Bijlage 2

Onderwijs en kinderopvang

Tabel 16. Onderwijs en peuterspeelzalen in Hoogezand-Sappemeer. Hoogezand-Sappemeer Basisonderwijs

1.

Geref. De Lichtbron

2.

Jenaplanschool ’t Vlot

3.

O.b.s. De Schakel

4.

O.b.s. De Tweemaster

5.

O.b.s. Het Ruimteschip

6.

O.b.s. Nico Bulderschool

7.

O.b.s. Van Heemskerckschool

8.

O.b.s. ’t Heidemeer

9.

O.b.s. Theo Thijssenschool

10. C.b.s. Het Galjoen 11. P.c.b.s. De Hoeksteen 12. P.c.b.s. De Regenboog 13. R.k.b.s. St. Gerardus Majella 14. R.k.b.s. St. Antoniusschool Speciaal basisonderwijs

1.

S.s.b.o. De Zwaaikom

Voortgezet onderwijs

1.

C.S.G. Rehoboth

2.

Dr. Aletta Jacobscollege

1.

Dr. Aletta Jacobscollege, locatie laan van sport 4 –

Middelbaar beroepsonderwijs

Noorderpoort college Peuterspeelzalen

1.

Hummelhonk

2.

Ketelbinkie

3.

Oki-doki

4.

Olleke Bolleke

5.

Schakeltje

6.

Snatertje


Tabel 17. Onderwijs in Stadskanaal. Stadskanaal Basisonderwijs

1.

C.b.s. Anne de Vries

2.

C.b.s. De Maarsborg

3.

C.b.s. De Meander

4.

C.b.s. Oranje Nassau

5.

C.b.s. De Ark

6.

Geref. b.s. Piet Prins

7.

O.b.s. De Oleander

8.

O.b.s. Westerschool

9.

O.b.s. Hagenhof

10. O.b.s. Mr. Neuteboomschool 11. O.b.s. Parkwijkschool 12. P.c.b.s. Gabriël Damschool 13. R.k.b.s. Willibrordschool Speciaal basisonderwijs

1.

S.b.o. De Baldakijn

2.

ZMLK De Meidoornschool

1.

Het Noorderpoort college

2.

Ubbo Emmius


1.


Peuterspeelzalen

1.

Hummeltjeshonk

2.

Peuterpalet

1.

N.b.b.s. In de Manne

2.

O.b.s. Braskörf

3.

O.b.s. De Viermaster

4.

O.b.s. De Viermaster, locatie Kieler Bocht

5.

O.b.s. Noorderbreedte

6.

O.b.s. De Sleutel

7.

O.j.b.s. De Ommewending

8.

P.c.b.s. De Kern

9.

P.c.b.s. ’t Haimstee


Tabel 18. Onderwijs in Veendam. Veendam Basisonderwijs

10. R.k.b.s. Mgr. Bekkersschool Speciaal basisonderwijs

1.

S.b.o. Wim Monnereau

2.

Prof. W.J. Bladergroenschool – RENN4

3.

(V)SO Margaretha Hardenbergschool

1.

Ubbo Emmius

2.

Winkler Prins


1.


Peuterspeelzalen

1.

Buitenwoel

2.

’t Haimstee

3.

Hummelstee

4.

Molenwiek

5.

’t Gruthuus

6.

Het Sleuteltje



Tabel 19. Onderwijs in Winschoten. Winschoten Basisonderwijs

1.

Geref. b.s. De Leilinde

2.

O.b.s. Beukenlaan

3.

O.b.s. De Kleine Dollard

4.

O.b.s. De Tweemaster

5.

O.b.s. De Waterlelie

6.

P.c.b.s. De Vossenburcht

7.

P.c.b.s. Maranatha

8.

R.k.b.s. St. Vitusschool

1.

S.s.b.o. Delta

2.

De Meentschool

3.

Prof. W.J. Bladergroenschool – RENN4

1.

Het Dollard College

2.

Ubbo Emmius

3.

Campus Winschoten – Noorderpoort college


1.


Peuterspeelzalen

1.

De Waterratjes

2.

Hermelijntje

3.

’t Beukenootje

Speciaal basisonderwijs



CAB Martinikerkhof 30, 9712 JH Groningen T (050) 311 51 13 E [email protected] I www.cabgroningen.nl KvK 02060926 BTW NL806242139 55 Zuidoost Groningen - CAB, Groningen

Tabellen boek. Cijfermatig overzicht van varianten voor de gemeentelijke herindeling in Groningen

Recommend Documents