T O L K O M P A SSE N

S

c

h

i

p

e

n

W

e

r

f

1 4 -D A A G S C H T I J D S C H R I F T , G E W IJD A A N S C H E E P S B O U W , S C H E E P V A A R T E N H A V E N B E L A N G E N W A A R IN O PG EN O M EN H E T M A A N D B LA D „D E T E C H N ISC H E K R O N IEK ”

10e

JA A R G A N G

DE VEREEN IGIN G VAN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED ORGAAN VAN IN NEDERLAND l HET INSTITUUT VOOR SCHEEPVAART EN LUCHTVAART jI DEN CENTRALEN BOND VAN SCHEEPSBOUWMEESTERS I I O O F D - R E D A C T I E : Ir. J. W . H E I L , w. i. cn Ir. G. D E R O O IJ, s. I. S e cretaris der R ed actie : G . Z A N E N , W cstnieuw land 12, Rotterdam , Telefoon 22200 (2 lijnen) VIERD E

JAARGANG

O V ERN EM EN VAN A R T IK E L E N EN Z. VERBODEN (A R T. 15 DER A U TEURSW ET 191

T O L K O M P A SSE N DOOR

C. R. M E RK U S H o o f d d e r V erificatie v a n zee -in slrum e n le n bij liet M a ri n e - E t a b l i s s e m e n t te S V ervolg van png. 508

YI. H et Anschütz-bolkom pas 1. H et mocdcrkompas

Door verschillende oorlogsmttrines werd de nauw keurigheid van de bestaande tolkompassen niet voldoende geacht. Zooals reeds verm eld ondervindt het in hoofdstuk V beschreven drietolkom pas nog storingen door de oppervlaktespanningen, daar w aar de hals van den drijver u it het vloeistofoppervlak steekt, te rw ijl voorts het step-by-step nadraai- eil volgsysteem de aan­ w ijz in g van het gevoelige elem ent niet voldoende nauw keurig en soepel naar de dochterinstrum enten doorgeeft. In 1927 heeft de firm a A nschütz & Co. een geheel nieuwe constructie ter _ 'ft U-1....................... ...........

15

14

m arkt gebracht, die haar naam dankt aan het feit, dat het gevoelige systeem in een hermetisch gesloten bol is ingebouwd. Deze bol, fig. 17, 3, bevat twee tollen, waarvan de onderlinge stand en de vee re n d e k o p p e lin g u it fig. 18 blijkt. Men ziet dat ook hierbij de dralresultantc in de lijn Noord-Zuid valt, terw ijl de vergrooting van F ig . 18 den slingertijd om NoordZuid, ter verm ijding van. slingerfouten, hier verkregen werd met twee tollen instede van drie, zooals bij het in hoofdstuk V beschreven type. In fig. 17 is 1 de voet van het kompashuis, 2 het huis zelve,

waarin in kogellagers de cardanusring is gemonteerd. Veerend hangt hierin een metalen vloeistofketel 4, afgesloten door een deksel 7. In het midden van dit deksel is met een verticale tap 8 (m et sleepcontactringen) de buitenbol 5 opgehangen. Bij het in bedrijf zijnde kompas bevindt zich centrisch in die buitenbol de bol 3, die de tollen bevat. Deze bol, fig. 19, bestaat uit een bol vormige metalen kern, waarvan 4 het onderste gedeelte en 8 het deksclgedeelte is. In den tollendrager 5 zijn de tollen gemonteerd; onder in den bol bevindt zich een hoeveelheid smeerolie 2, waarin de smeerpitten van de tolhuizen hangen. Op den tollendrager 5 is het rin g­ vormige dem pingsvat 7 ge­ monteerd, door schotjes met r e g e lb a r e d o o rv lo e io p e ningen in kamers verdeeld. Principieel is de dempingswijze dezelfde als die van het drietol-kompas, dus vol­ gens het principe van de Frahmschc slingertanks. Aan de buitenzijde is de bol overt rokken met een isoleerende hardgum m ilaag. Aan de onderzijde is een, den electrischen stroom geleiden­ de grafietkap 1, aan de bovenzijde eenzelfde kap 11 F ig. 20 aangebracht, terw ijl de bol aan de buitenzijde tevens een stel geleidende, equatoriale grafietbanden heeft, waarop tevens een graadverdeeling is aangebracht. Op deze drie geleidende vlakken worden de drie phasen voor den draaistroom voor de tollen gebracht. Fig. 20 geeft een schakelschema, waarin 1 de bovenkap, 2 de onderkap, 3 de equatoriale geleidingsstukken en 4 de tolstatorcn voorstellen. Bovendien is tusschen 1 en 2 (phase I en II) nog de z.g. blaasspoel 5 geschakeld, die in fig. 19 als 3 in doorsnede is te zien. Evenals dit bij sommige drietolkompassen het geval is, draaien ook in den bol de tollen in een waterstof atmosfeer. Bij de mon­ tage wordt door het ventiel bij 1 (fig. 19) de lucht uitgezogen en het waterstofgas ingelaten. De ketel 4 (fig. 17) is geheel gevuld met een mengsel van glycerine en gedestileerd water (literverhouding 1 : 13,5, s. g. glycerine 1,23) dat, ter verhooging van de geleidbaarheid voor electrischen stroom aangezuurd wordt met 9 g salicylzuur. De dichtheid van het mengsel, het gewicht en de afm etingen van den bol zijn nu zoo gekozen, dat deze laatste een zinkverm ogen van ongeveer 80 g heeft. Is het kompas buiten bedrijf, dan rust de bol dus op den bodem van den buitenbol. W ordt de draai­ stroom nu ingeschakeld, dan wordt de blaasspoel 5 (fig. 20) door wisselstroom doorloopen. Hierdoor worden in de metalen kern van de onderste helft van den buitenbol stroomen opge­ w ekt, die 180° in phase verschoven zijn (transform atorw erk in g ). Er ontstaat daardoor een kegelvormig afstootend krach­ tenveld, dat de bol opdrukt en in den buitenbol centreert. H et is duidelijk, dat de juiste hoogteligging van den bol geregeld kan worden door meer of minder glycerine aan het mengsel toe te voegen, waardoor het s. g. veranderd wordt, De buitenbol, waarvan fig. 21 een beeld en fig. 22 een schema geven, bestaat eveneens uit metalen kernen, bedekt m et isoleerend hard gummi, aan de binnenzijde heeft deze buitenbol ge­ leidende grafiet-poolkappen en equatoriale ringen (fig . 22, I, II en III). De draaistroom wordt op de sleepcontacten I, II en III geleid en vandaar via de „spinnepooten” (zie de foto) naar de

grafietoppervlakken. De drie phasen gaan nu door de vloeistof in den ketel (die geleidend w erd gem aakt m et zu u r) over op de dichtbij, tegenover liggende, geleidende vlakken van den binnenbol. H et v alt dadelijk op, dat de drie phasen van den draaistroom feitelijk door den vloeistof zijn kortgesloten; het energieverlies is echter, ten gevolge van den grooten afstand van 1, II en III onderling, zeer gering. H et resultaat van deze constructie is, dat het gevoelige systeem zich dus bevindt in een geheel in den vloeistof ondergedompelden, zwevenden bol. De buitenbol heeft aan zijn equator een rij vensters, w aar­ door men de centrische ligg in g van den bol kan controleeren en tevens de koers kan aflezen door een aan de achterzijde van den vloeistofketel aangebracht glas. 2. Het nadraai- en volgsysteem Zooals uit fig. 20 en 22 b lijk t hebben de geleidende strooken, aan de equators van bol en buiten­ bol, bijzondere vormen. Ten eerste zijn zij aan Oost- en W estzijde onderbroken door een geïsoleerd gedeelte. Op den binnenbol is aan de eene zijde een breede, volle strook en zijn er op het andere F ig . 21 halfrond twee smalle strooken. Voorts heeft de buitenbol twee contactblokjes op Oost- en W estzijde, door de spinnepooten heen verbonden m et de sleepcontacten 1 en 2 (fig . 2 2 ). Fig. 25 toont nu de schakeling. De contactblokjes L , en L-, zijn verbonden met de uiteinden van een w ikkeling P ,-P 2, w aarvan het midden aan phase II van den draaistroom ligt. Staan de blokjes L t en L-. zooals in de fig u u r, dan zal er geen stroom in de w ikkelingen loopen. Im ­ mers de equatoriale banden liggen aan phase III. De overgangsweerstanden bij Si en S2 zijn gelijk, zoo ook de stroomen, die in de beide takken naar de einden van de w ik k elin g loopen en de punten Pj en P2 hebben op ieder moment gelijke span­ ningsverschillen ten opzichte van het m idden van de w ikkeling, er loopt geen stroom. Als nu het schip van koers verandert, neemt het kompashuis de buitenbol mede, waardoor dus Lj en La hun stand ten opzichte van F‘S' 22 den binnenbol w ijzigen. Stel b.v.: draait linksom en kom t dichter bij den vollen equatorband, dan draait L2 naar rechts en komt dichter bij de twee smalle banden. De overgangsweerstand bij L i neem t nu meer af dan deze bij Lu toe­ neemt. De totale weerstanden in de beide stroom takken ver­ schillen nu. De punten P ! en P3 hebben nu op ieder moment een ongelijk spanningsverschil ten opzichte van het m idden der w ikkeling. Er gaat nu stroom loopen in de parallel geschakelde ta k , waarin opgenomen is de hulpw ikkeling cd van den omkeer-

F ig . 25

motor. Door de hoofdw ikkeling van dien motor, ab, loopt wisselstroom II-III. De condensator bij c geeft een phaseverschuiving, w aarvan de rich tin g afhankelijk is van het span­ ningsverschil bij P i en P2. De omkeermotor loopt hierdoor rechtsom of linksom aan. Zooals in fig. 24 is getoond, is deze omkeermotor gekoppeld m et een wisselstroomgever van het nadraaisysteem . In tegen­ stelling m et het drietolkom pas w ordt hier voor de overbrenging wisselstroom gebruikt, en wel m et een spanning van 50 V en een frequentie van 5 0 perioden, waarvoor meestal een afzonder­ lijk e omvormer noodig is. H et schakelschema v in d t men in fig. 23. H ierin is N de gever en stellen K en S ontvangers, i. c. de nadraaim otor en een dochterkompasmotor voor. Gever en ontvangers zijn g elijk ­ vorm ig gebouwd en hebben een polenpaar M, dat m et wissel­ stroom bekrachtigd w ordt. In gever en ontvangers is er dus een volkom en synchroon wisselveld. De ankers zijn driephasig gew ikkeld en deze w ikkelingen zijn volgens een driehoek ge­ schakeld. De hoekpunten X , Y en Z zijn m et elkaar verbonden. W anneer het anker van N door een uitw endige oorzaak w ordt gedraaid, bewegen de w ikkelingen zich daarbij door het krachtlijnenveld, waardoor er spanningen in worden opgewekt. Door de verbindingen m et de parallel geschakelde ontvangers loopt stroom en gaan deze als motor w erken; zij draaien volkomen synchroon m et het geveranker. In fig. 17 is 9 de nadraaim otor, die door m iddel van de tan d ­ raderen 10 tot en m et 13 den buitenbol draaien to td at de omkeercontacten Lt en L2 (fig . 23) weder sym m etrisch tegenover de geleidende banden van den bol staan. T egelijkertijd draaien de motoren van de dochterinstrum enten. W ordt, zooals b.v. aan boord van oorlogsschepen een groote nauw keurigheid vereischt, dan w ordt een schakeling toegepast als in fig . 25 is w eer­ gegeven. H ierin w or­ den de punten Pj en P2 niet direct m et de h ulp w ik kelin g van den omkeermotor ver­ bonden, m aar vormt de w ik k elin g de p ri­ m aire van een trans­ form ator. Si S2 is daarb ij de s e c o n d a ir e trans f orm atorw ik keFiS' 24 ling. Si is verbonden

met het rooster van een versterkerlam p. De gloeistroom voor deze lamp wordt verkregen u it een kleine, regelbare transfor­ m ator op de phasen II-III. De anodespanning ad 220 Y w ordt geleverd door een kleine generator, die op de as van den draaistroomomvormer is gekoppeld. Men ziet verder dat de hulpw ikkeling van den omkeermotor, cd, in de anodekring ligt, zoodat de spanningen in de k rin g : bol-om keercontacten-wikkeling Pi P2 versterkt op den om keer­ motor komen. Er is voorts nog een relais, dat zorgt, dat bij uitvallen van de anodespanning de punten P, en Pa direct aan den omkeermotor liggen, zoodat het nadraai- en volgsysteem dan onversterkt doorwerkt. In de practijk is de installatie uitgevoerd m et twee parallel geschakelde versterkerlampen, die naar keuze afzonderlijk of tezamen kunnen worden gebruikt. Een installatie zonder versterking heeft de kenletters PIM, afkom stig van het woord Plandels-M arine. Is er wel een ver­ sterker ingebouwd, dan spreekt men van FM, afko rtin g van Fein-Mesz. 6

7

3. Dochterkompassen Fig. 26 geeft hiervan een doorsnede, w aarin 1 de dochtermotor is, 2 liet uitschakelcontact, wanneer de linksonder geteekende stelsleutel op het vierkant 3 gedrukt wordt voor het „gelijkzetten”. Voorts is 6 de graadroos en 7 de minuutroos. 8 is de trans­ form ator voor de nachtverlichting. 4. Het koelsysteem De tollen ontwikkelen warmte, die de tem peratuur van het systeem boven toelaatbare waarden opvoert. De draagvloeistof geleidt de warmte slecht, waardoor deze niet voldoende w ordt afgevoerd en een koelinrichting noodig is. In fig. 17 ziet men een dubbele koelring 17. H et koelwater wordt toegevoerd en loopt dan door een slang door het z.g. slangeventiel, dat dient voor de automatische tem peratuursregeling. In fig. 27 ziet men een thermostaatpatroon, die in de d raag­ vloeistof steekt. De vloeistof in deze patroon zet bij temperatuursverhooging u it en drukt stang 7 tegen de w erk in g van veer 14 naar boven, waardoor het scharnier 4 opendraait. Tusschen het scharnier en het vaste gedeelte is de slang 9 geklemd. De in ­ richting 11 tot en m et 13 zorgt voor een instelbare tegendruk. Bij temperatuursstijging wordt dus meer koel­ w ater doorgelaten en m et knop 1.1 kan men de juiste bedrijfstemperatuur inregelen, welke 39 a 40° C bedraagt. Voor het koelwater sluit men op bovenwaterschepen de inrichting aan op de dekwasch- of de sanitaire lei­ ding. Aan boord van onderzeebooten heeft men een afzonderlijk koelcir­ cuit, w aarin een pomp is geschakeld. H et koelwaterverbruik lig t, afhanke­ lijk van de buitenboordstemperatuur F ig . 27

van 10-80 1 per uur. In den w inter moet bij stilstaand kompas het koelwater worden afgetapt.

5. Signaalsystemen E r is een licht-alarm systeem , zooals dit bij het drietolkompas is genoemd. D it w aarschuw t bij een storing in een der stroom­ kringen. H et zou gevaarlijk zijn als het kompas lan g zou doorwerken zonder koeling. H et isoleerende hardgum m i is in het algemeen n iet bestendig bij tem peraturen boven 50° C. D aarom is in den deksel van den vloeistofketel een tweede therm ostaat aange­ bracht, die bij overschrijding van de bedrijfstem peratuur met een bedrag van 3 0 C een contact sluit. H ierdoor w ordt een op een geschikte plaats aan gebrachte roode lam p ontstoken en begint een claxon te w erken. Men kan het kompas daarna nog ongeveer één uur laten doorwerken, zoodat, w anneer het defect aan de koelinrichting binnen dien tijd hersteld k an worden, de installatie niet behoeft te worden afgezet. 6. Verdere bijzonderheden In fig.28 is een geheele installatie schematisch voorgesteld, w a arin : A en E = schakelkasten, B = zekeringkast, C , = ampèremeterkast voor den draaistroom, F = draaistroomom vorm er, G = anodegenerator, H = omvormer voor wissel­ stroom 50 V 50 per., J = om keerkast, K = moederkompas, L = koelpomp (n iet bij alle installaties aan w ezig ), M = versterkerkast, N = verdeelkast, O en Oi = alarm signaalkasten, R to t en met Y = dochterinstrum enten. H et onderhoud van het kompas is zeer eenvoudig, het bestaat uit het noodige onderhoud van de omvormers en het schoon­ houden van contacten. B ij de montage aan boord worden de veldweerstanden van de omvormers naar gelang van de ter plaatse norm ale w aarde van de scheepsspanning ingeregeld. Bij sterk wisselende scheepsspanning is automatische toerenregeling noodig. Verdere afstel­ lin g heeft de installatie aan boord nagenoeg niet noodig, daar alles in de fabriek is afgesteld. B ij defecten van het gevoelige systeem, moet een andere bol worden ingezet, hetgeen een handig m onteur in m inder dan één

richting Oost-West. Boven de kompasroos bevindt zich een tweede roos, die over een afstand, evenredig m et de scheepsvaart v in de richting van het voorschip w ordt verschoven. Op deze tweede roos zit een pen, die u it het m idden een a f­ stand is gezet die evenredig is m et V = 900 cos ?. Deze pen loopt in de sleuf van de onderste, eigenlijke kompasroos. De driehoek uit fig 7 is nu gem akkelijk terug te vinden en men ziet dat de tweede roos het rechtwijzende Noorden aanw ijst, welke stand aan de dochterkompassen w ordt doorgegeven. De instelling van V geschiedt met de hand aan een knop, die becijferd is volgens de breedte. De vaart v kan m et de hand worden ingesteld of wel automatisch met een ontvanger van een loginstallatie. Bij iedere installatie worden door de fabriek zeer duidelijke handleidingen verstrekt in iedere gewenschte taal. V an alle fabrikaten tolkompassen is d it wel het type, dat het minste b ij­ zondere kennis van de gebruikers eischt. (Wordt vervolgd)

RIVIERSLEEPBOOT „KEULSCHE V A A R T IV ”

uur volbrengt. Men m ag hierbij de bol niet uitnem en alvorens de tollen nagenoeg geheel uitgeloopen zijn om begrijpelijke redenen. Zooals vermeld w ordt de juiste hoogteligging van den bol ingeregeld met het s. g. van de draagvloeistof. De hoogteligging kan eerst worden gecontroleerd, als het kompas geheel is inge­ slingerd. In de eerste plaats moet de draagvloeistof de juiste bedrijfstem peratuur aangenomen hebben en ten tweede lig t de bol scheef, zoolang nog niet is ingeslingerd, immers hebben de tolassen dan helling. Men lette er ook op dat de vloeistofketel horizontaal hangt en het waterpas op den deksel inspeelt. Een kleine correctie op de hoogteligging kan geschieden met het een w einig w ijzigen van den bedrijfstem peratuur door m iddel van de slangtherm ostaat. Beter is als volgt te w erk te gaan: L igt de bol te hoog, dan is dus het opdrijvend vermogen te groot en is de vloeistof te zw aar. Men zuigt door de vuldop in het deksel een hoeveelheid vloeistof uit en vervangt deze door gedestilleerd w ater. L igt de bol te laag, dan zuigt men eveneens een hoeveelheid vloeistof uit, voegt hierbij glycerine s. g. 1,23 en roert goed om. D aarna v u lt men den ketel hiermede bij. In beide gevallen duurt het eenigen tijd alvorens het effect bem erkbaar wordt. Vooral in warm e klim aten vervuilt de vloeistof door algen­ vorm ing. Men moet de vloeistof dan vernieuwen. De toevoeging van salicylzuur dient mede om deze algengroei te voorkomen, m aar helpt niet altijd. Men zorge dus steeds voldoende zuivere, w atervrije glycerine en voldoende gedestilleerd w ater, zoomede eenig salicylzuur in poedervorm aan boord te hebben. Is de nadraaisnelheid niet juist, dan kan deze verbeterd worden door verandering van de capaciteit van den condensator c (fig . 23 en 2 3 ). Voorts bedenke men, dat het venster in den vloeistofketel achter zit en dat daarom de op den bol aangebrachte graadverdeeling 180° is gedraaid, zoodat de voorliggende koers daar direct kan worden afgelezen. De normale uitvoering der installaties heeft geen autom ati­ sche koers en vaart corrector, in bijzondere gevallen kan deze echter wel worden aangebouwd. De inrichting bestaat uit een instrum ent, dat principieel de driehoek uit fig. 7 reconstrueert. In de p ractijk geschiedt dit zooals schematisch in fig. 29 is aangegeven. In de eigenlijke kompasroos zit een sleuf in de

De N. V. Stoombootdienst „De Keulsche V aart” te U trecht heeft een nieuwe riviersleepboot in gebruik genomen. De sleepboot is gebouwd door de N . V. Arnhemsche Stoom­ sleephelling Maatschappij te Arnhem, voor den dienst op den R ijn tusschen Rotterdam en Ruhrort. De lengte van het vaartuig is 26 m , de grootste breedte 5,50 m en de holte in de zijde 2,60 m. De voortstuwing geschiedt door een Q uadruple Expansie stoommachine, voorzien van een oppervlak-condensatie, voedingwatervoorwarmer en een omloopsmeersysteem. De cylinderafmetingen der machine zijn : hooge druk cylin der 10% ", l e middeldruk cylinder 14% ", 2e m iddeldruk cylinder 21" en lage druk cylinder 30", terw ijl de slaglengte 16" bedraagt; bij 185 omwentelingen per m inuut is het machinevermogen 3 50 ipk. D it machinetype werd ontworpen door den heer J. A . Prins, directeur der N .V . Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij te Arnhem en voor het eerst vervaardigd in 1927. Een Schotsche stoomketel met 2 vuren levert den benoodigden stoom met een druk van 17 k g per vierkanten centimeter, het verwarmd oppervlak is 89 vierkante meter.

H et vaartuig is voorts uitgerust m et een stoomankerspil en een stoomtrossenlier. Verder zijn zoowel de voorpiek als achterpiek ingericht als trim tanks om het vaartuig voor en achter den gewenschten diepgang te kunnen geven. De sleepboot werd tijdens den officieelen proeftocht op den R ijn tusschen Arnhem en Vreeswijk door den directeur der N .V . Stoombootdienst „De Keulsche V a art”, den heer J. M. Fentener van Vlissingen, van de bouwers overgenomen.

V E R E E N IG IN G V A N T E C H N IC I O P S C H E E P V A A R T G E B IE D

JAARVERSLAG VAN DEN SECRETARIS VAN HET HOOFDBESTUUR OVER HET JA A R 193 6 Mijne Heeren!

De laatste jaren moesten wij ons jaarverslag altijd in m ineurtoon aanvangen. D it is gelukkig thans anders geworden. De groote drukte, die thans op scheepsbouwwerven en in m achine­ fabrieken heerscht, is oorzaak, dat onze Vereeniging thans nog niet verder in ledental terugliep, zelfs een kleine vooruitgang kon boeken. H et gevoel, dat w ij de depressietijd achter ons hebben, stem t prettig en geeft goeden moed voor de toekomst. H et arbeidsveld, om onze Vereeniging weer flin k en sterk te m aken, door het doen toetreden van nieuwe leden lig t thans weer voor ons open en w ij roepen ieder toe: „helpt ons in deze”. Ieder zie in zijn omgeving rond, bewerkt deze of geeft eventueel de namen op van hen, die voor het lidmaatschap in aan­ m erking komen, opdat officieel van het bestuur uit stappen in deze kunnen worden gedaan. Als leidraad geven w ij hieronder aan, waaraan candidaatleden moeten voldoen en welke lidmaatschappen bij onze Vereeniging zijn ingesteld. Geivone leden:

Gewone leden kunnen zijn zij, die door de ballotage­ commissie geacht worden te behooren tot de technici op scheep­ vaartgebied.

Ledental

Buitengewone leden kunnen zijn zij, die door beroep of w erkkring bij de scheepvaart, werktuigbouw o f scheepsbouw of aanverwante bedrijven geïnteresseerd zijn. Jtw ior-leden:

Junior-leden kunnen zijn zij, die den leeftijd van dertig jaar nog n iet hebben bereikt, studeeren in de scheeps- of w e rk tu ig ­ bouw of aanverwante vakken aan de Technische Hoogeschool of M. T. S. Verder kunnen als junior-leden worden toegelaten zij, die den leeftijd van dertig jaar nog niet hebben bereikt, doch die op scheepswerven en machinefabrieken of bij scheep­ vaartmaatschappijen een betrekking bekleeden in een der voren­ genoemde technische vakken en waarvan aangenomen kan worden, dat zij bestemd zijn later een leidende functie te be­ kleeden. De contributie voor deze jonge leden is vastgesteld op ƒ 10>— Per Jaar- Bereikt een junior-lid den leeftijd van dertig jaar, dan gaat hij automatisch over naar het gewoon of buiten­ gewoon lidmaatschap, een en ander in overleg m et de ballotage­ commissie. D onateurs ( trices) :

Donateurs (trices) zijn onze financieele steunpilaren en daar­ om is de lijst van deze categorie een eerelijst. De m inim um bijdrage is vastgesteld op ƒ 5 0,— per jaar.

eere-lid donateurs (trices) gewone leden buitengew one leden

388 1 donateur 26 gewone leden 9 buitengew one leden

Er traden in 1936 toe.

424 Afgevoerd moesten worden

4 donateurs (trices) 14 gewone leden 2 buitengewone leden 404

Door den dood ontvielen ons

6 gewone leden 1 buitengewoon lid

E in d to ta a l................................................... 397 D it aantal is als volgt over beide afdeelingen verdeeld: 1 Eere-lid A fdeeling „R otterdam ”

Buitengewone leden:

1 62 279 46

H et jaar 1936 w erd begonnen m et.

D onateurs (trices) . . . . J3 Gewone leden ............... 218 Buitengewone leden . . . 52 323

A fdeeling „A m sterdam ” Donateurs (trices) . . . . Gewone leden ................ Buitengewone leden . . .

6 67 — 73

In totaal ging de V ereeniging dus met 9 vooruit. Gaarne hopen w ij, dat ieder zijn beste krachten zal geven, opdat onze V ereeniging weer het ledental bereikt van voor de depressie.

H oofdbestuur H et hoofdbestuur der Vereeniging onderging in 193 6 geen w ijzigin g. Tiet bestond u it de heeren: D. C. Endert J r., voor­ z itte r; ir. L. W . Bast, vice-voorzitter; P. van den Broek, secretaris-penningm eester; ir. E. van Dieren, prof. P. M eyer, N . Klein en ir. G. de Vries, commissarissen; te rw ijl de heer G. Zanen de functie van adjunct-secretaris-penningm eester vervulde.

„Schip en W e rf” O ver „Schip en W erf” , ons V ereenigingsorgaan, behoeft te dezer plaatse niet te worden uitgew eid, daar alle leden en donateurs (trices) dit mooie tijd sch rift elke veertien dagen ontvangen. H et is m oeilijk te bepalen w at de V ereeniging aan dit blad te danken heeft, m aar zeker is het, dat de voordeelen h ieru it voortvloeiend zorgden, dat w ij den depressietijd, w aarin

veel leden het lidm aatschap opzegden, zijn doorgekomen zonder tekorten. In 1936 werd een speciaal „De R u y ter’’-num m er uitgegeven ter gelegenheid van de indienststelling van dezen kruiser. De hooge m edew erking van H . M. de Koningin konden w ij ver­ werven, door het door H aar afstaan van een foto. Eveneens stonden H . K. H . Prinses Ju lian a en Z. K. H . Prins Bernhard een foto af ter publicatie in dit num m er. Memoreeren w ij nog de m edew erking van Z. Exc. D r. EI. Colijn en de hoogste autori­ teiten van de K oninklijke M arine, dan zal het ieder duidelijk zijn , dat ons blad in zeer korten tijd zijn plaats wel heeft be­ reikt. De directie van W ilton-Fijenoord, in het bijzonder den heer K. Teschmacher brengen w ij h artelijk dank voor de mede­ w erk in g verleend bij het tot stand komen van dit mooie en interessante „De R u y te r’’-num m er. U it een en ander b lijk t tevens de hartelijke sam enwerking van redactie en uitgeefster. Vooral de uitgeefster, de N . V. D rukkerij M. W y t & Zonen, spaart kosten noch moeiten om

„Schip en W erf” of het peil te houden, waarop het lijforgaan onzer Vereeniging behoort te staan. W ij moeten echter opmerken, dat de liefde niet van een kant kan komen en wij zouden onzen leden toch dringend willen verzoeken uitsluitend te adverteeren in „Schip en W erf” en niet, zooals wij herhaaldelijk merken, in andere vaktijdschriften. Adverteeren in ons orgaan beteekent het steunen der Vereeniging en uitgeefster. Het moet ieder duide­ lijk zijn, dat door versnippering niets wordt bereikt, terw ijl bovendien „Schip en W erf” kan bogen op een groote oplage, wat niet altijd van andere tijdschriften kan worden gezegd. M et het bovenstaande meenen w ij ons van onze taak te hebben gekweten. Zooals wij reeds opmerkten, is het gevoel, dat de crisis in de scheepsbouw- en scheepvaartwereld achter den rug is, prettig. Spreken wij de hoop u it, dat het teruggekeerde vertrouwen in de zakenwereld niet spoedig zal moeten w ijken door internationale verwikkelingen.

VERLIES- EN W IN STREK EN IN G V A N HET HOOFDBESTUUR OVER 1936 Algem eene onkosten S a la risse n .....................

ƒ 6,12 „ 525,—

Deposito-rente .......................................................... Bijdrage Afdeeling „Amsterdam” over 1936. Bijdrage Afdeeling „Rotterdam ” over 193 6.

ƒ 1,40 „ 97,73 „ 431,99

ƒ 531,12

ƒ 531,12

BA LAN S V A N HET HOOFDBESTUUR OVER 1936 N ederlandsche H andel-M aatschappij ............. Bijdrage A fdeeling „A m sterdam ” over 1936, B ijdrage A fdeeling „R otterdam ” over 1936.

122,50 97.73 431,99

Afdeeling „Rotterdam ” S alarissen ...........................

ƒ 627,22 „ 25,—

ƒ 652,22

ƒ 652,22

A an tal donateurs (trices), gewone en buitengewone leden der Afdeeling „Am sterdam ” . . . .

73

A antal donateurs (trices), gewone en buitengewone leden der Afdeeling „R otterdam ” . . . . 323 V erh o u d in g.................

1 : 4,42

Bijdrage A fdeeling „R otterdam ” . . . Bijdrage A fdeeling „A m sterdam ” .

ƒ 431,99 „ 97,73 Rotterdam , 30 Ju li 1937

Gezien en accoord bevonden na vergelijking m et bescheiden. De commissie tot bet nazien der rekening en veranhvoording van den penningmeester: (w. g.) D. C.

„

P. v.

E ndert d.

J r ., voorzitter

B roek,

secretaris-penningmeester

(w. g.) K.

„

G.

Fekkes V

Jr.

De accountant: (w. g)

H.

W.

H

oltappel

erboom

JA A R V E R SL A G V A N DEN SECRETARIS DER AFDEELING „ROTTERDAM ” OVER HET JA A R 193 6 Mijne Heeren!

Hebben w ij eenige jaren ons jaarverslag in meer pessimisti­ schen toon gesteld, thans is het m ij een genoegen een meer op­ tim istisch geluid te kunnen doen hooi'en. In de tweede h elft van 193 6 w ijzigde de economische toe­ stand in scheeps- en w erktuigbouw en scheepvaart zich zoo­ danig, dat thans alle werven en fabrieken zich kunnen verheugen

in vele orders en drukke werkzaamheden. Deze economische verbetering vond ook zijn weerslag in het ledental onzer afdee­ ling. Moesten w ij in eenige vorige jaarverslagen steeds m elding maken van teruggang, thans kunnen w ij na jaren weer m elding maken van vermeerdering van het ledental, al is dit dan ook slechts met twee vermeerderd. Laat ons hopen, dat w ij hiermede een definitief keerpunt inluiden.

Ledental H et ja a r 1936 werd begonnen m et. .

56 donateurs(trices) 219 gewone leden 46 buitengewone leden

De aftredende bestuursleden, de heeren Bast en prof. Meyer, werden dus herkozen, terwijl gekozen werden de heeren C. J. Rijneke met 87 en K. Teschmacher met 73 stemmen. Dientegevolge was bij den aanvang van 1937 het bestuur als volgt samengesteld.

321 Er traden in 1936 toe

.......................

Ir. G. de V r ie s J. J. S ch o o .............. P. van den Broek . . . Ir. L. W. Bast . . . . . D. C. Endert Jr. Prof. P. Meyer . C. J. Rijneke . . M. Schouten K. Teschmacher

1 donateur 16 gewone leden 9 buitengewone leden 347

A f gevoerd moesten w o rd e n ...............

4 donateurs (trices) 11 gewone leden 2 buitengewone leden 330

1 gewoon lid over naar A fd. A ’dam

1 329

Door den dood ontvielen ons .......... Eindtotaal

5 gewone leden 1 buitengewoon lid

................................................ 323

voorzitter vice-voorzitter secretaris-penningmeester

■commissarissen

terwijl de heer G. Zanen de functie van adjunct-secretarispenningmeester vervult. Hoewel niet behoorend tot dit verslag zij hier nog het plotseling verscheiden op 23 Januari 1937 van prof. J. C. Andriessen gememoreerd. Eenige jaren was prof Andriessen lid van ons bestuur. In „Schip en 'Werf” No. 4, jaargang 1937 werd door ons een necrologie gepubliceerd.

A an het einde van 1936 bestond onze afdeeling dus u it: 53 donateurs (trices) 218 gewone leden 52 buitengewone leden 323

Bestuur Bij den aanvang van 1936 bestond het bestuur uit de heeren: ir. G. de Vries, voorzitter; J. J. Schoo, vice-voorzitter; P. van den Broek, secretaris-peningmeester; prof. J. C. Andriessen, ir. L. W . Bast, D. C. Endert Jr., prof. P. M eyer en M. Schouten, commissarissen. A an het einde van 1936 werd wegens het periodieke aftreden van de heeren prof. J. C. Andriessen (toen nog in leven), ir. L. W . Bast en prof. P. M eyer, alsmede door het overlijden van den heei*' L. van H erk een bestuursverkiezing gehouden. De af­ tredende leden waren terstond herkiesbaar, doch, daar de candidaten in duplo moesten worden gesteld en prof. Andriessen wegens gezondheidsredenen niet meer voor een bestuurszetel in aanm erking wènschte te komen, werden naast de heeren Bast en prof. M eyer nog zes nieuwe candidaten op het stem biljet ver­ meld, n.1. de heeren J. A . Everards, W . H eybroek, J . H . Keiler, C. J . R ijneke, K. Teschmacher en G. Verboom. Er werden, met gefrankeerde enveloppen, verzonden 217 stem biljetten. Er kwamen in 145 stembiljetten, uitbrengende 569 stemmen. Deze stemmen waren als volgt verdeeld: Ir. L. W . Bast .. .............. 120 stemmen Prof. P. M eyer.......................... 106 „ C. J . R ijn e k e ............................ 87 „ K. T esch m ach er....................... 73 „ G. Verboom ......................... . 63 „ J. A . Everards . .. ................. 62 „ J. H . K e ile r .............................. 40 W . H e y b ro e k ............................ 14 „ Joh. B ee u w k es......................... 1 „ C. W . van C a p p e lle n 1 „ A lb ., de J o n g ................................ 1 „ H. Voskamp ............................ 1 „ S69~

„

Lezingen Er werden dit jaar 9 algemeene vergaderingen gehouden, waarin de volgende onderwerpen werden behandeld: 29 Januari 1936: „D e scheepsschroef en haar geschiedenis” , door ir. E. van Dieren. 26 Februari 1936: „Tunnelassen op rollagers” , door Dr. Ing. Robert Mundt. 25

M a a rt 1 9 3 6 :

29 April 1936:

„D e r Velox D am pferzenger fiir Kriegsund H andelsscbiffe” , door Ing. E.

Klingelfuss. „ O ver kettingen en het uit gloeien daar­ van” , door Dr. C . A. Lobry de Bruyn.

1 9 Juli 1 9 3 6 : Algemeene Jaarvergadering. 30 September 1936: „B e d rijf stechnische en economische be­

schouwingen over scheepswerven, 'ma­ chinefabrieken en reparatie-inrichtingen in N ederland” , door K. Teschmacher. 28 October 1936: „M oderne electrische hulpwerktuigen aan boord van schepen” , door C. Pot. 25 November 1936: „D e jongste ontwikkeling van den vliegtuigbouw ” , door ir. H. C. van Meerten. 1 6 December 1936: „N adere uiteenzetting van het artikel „Scheepsslingerbeweging in zeegang en een methode voor slingerdem ping” ” , door

ir. W. H. C. E. Rösingh. De voordrachten waren verlucht met lantaarnplaatjes en/of teekeningen. De drukke opkomst en de vaak interessante de­ batten, die verschillende malen na de lezingen plaats hadden, bewijzen wel, dat het bestuur ook dit jaar in zijn keus is ge­ slaagd. Aan allen, die hiertoe hunne medewerking verleenden, betuigen wij onzen hartelijken dank.

Cursus Prof. P. Meyer hield een cursus over „G rondslagen voor de beoordeeling van verschillende scheepsdieselmotor-installaties” , verdeeld over vier avonden en wel op 16 Maart, 3 0 ‘ Maart, 20 April en 1 1 Mei 1 9 3 6. Aan den cursus namen deel 70 leden en donateurs.

Excursies

Socië teitsb e z oek

Op 15 J u li 1936 had een excursie plaats naar de H eineken’s B ierbrouw erij, w aaraan een 7 0 -tal leden en in tro d u cé’s deel­ nam en. Op 19 Septem ber 1936 had een excursie plaats n aar H r. Ms. K ruiser De Kuyter. T er in leid in g hield de heer M . de V ries, o fficier van de M arine Stoom vaartdienst Ie klasse, in het kantoorgebouw v an W ilton-Fijenoord een in leid in g over den bouw van den k ru iser; pl. m. 120 leden en in tro d u cé’s nam en aan deze excursie deel. W ij betuigen h arte lijk dank aan de autoriteiten die deze excursies m o gelijk m aakten.

H et sociëteitsbezoek is, w ij kun n en er geen ander woord voor gebruiken, slecht. W ij vragen ons d ik w ijls af w aarom . Onze club biedt toch w e rk elijk veel goeds. M en is er v rij, men heeft er practisch alle spelen, het in terieu r la a t zoo goed als niets te wenschen, h et clubgebouw staat in het centrum der stad en toch w ordt h et sociëteitsbezoek steeds m inder. A ls onze vereeniging hierbij E ngeland als voorbeeld neem t, slaan w ij w el een heel slecht fig u u r. W ij hopen echter, dat de slechte opkom st hoofd­ zakelijk gew eten k an worden aan de meer d ru kk e w erk k rin g , die practisch ieder gekregen heeft door de opleving in de scheepsbouw -industrie. Overigens houden w ij ons in d it v er­ band gaarne aanbevolen voor op- of aanm erkingen. Ook d it ja a r w erden er tot bevordering van het sociëteits­ bezoek eénige w ed strijd en gehouden en w el een b illardw edstrijd, w aarvan de regelings-com m issie bestond u it de heeren J . J. de P uy, K. Fekkes J r ., P. F. de D ecker èn H . J. V erfürden, alsmede een b rid ge-w ed strijd , w aarvan de w edstrijd-com m issie bestond u it de heeren J . J . Schoo, J. K. K alkm an en E. E. Th. K olff van O osterw ijk. Hoewel de anim o al w a t m in der was dan in 1935, werden beide w ed strijd en een succes. Genoemde heeren, die zich de moeite getroostten deze w edstrijden te organiseeren en te rege­ len, m aken aanspraak op onzen h arte lijk en d an k ; vooral de heeren De P u y en K alkm an hebben ons, door hun nauw gezette zorgen en groote to ew ijdin g, in d it verband bijzonder verplicht. H et bestuur hoopt, d at de leden m et deze w edstrijden zullen voortgaan en spreekt tevens de hoop u it, d at de belangstelling toeneme.

„Schip en W e r f ” V oor het w erk der redactie en uitgevers van ons vereenigingsorgaan „Schip en W e rf” hebben w ij niets dan lo f. De m anier w aarop d it tijd sch rift w o rd t behandeld, zoowel de inhoud als de u itvo erin g, o v ertreft de verw achtingen en w ij zijn er van over­ tu ig d , dat ons tijd sch rift in een bijzondere behoefte, die zich reeds eenige jaren voor het in het leven roepen deed gevoelen, voorziet. Onze h artelijk e dank aan uitgevers en redactie.

Commissiën A. Ballotage-commissie. Deze commissie bestond u it dé heeren Joh. Beeuwkes, J . van H erw erden en M. Schouten. Voor de neutrale w ijze, w aarop zij h un taak volbrachten, betuigen w ij dezen heeren onzen oprechten dank. B. Kas-commissie. De Kas-commissie bestond voor 1936 u it de heeren C. J. A . van D aalen, K. Fekkes J r . en G. Verboom . De heer V an D aalen, die langen tijd om gezondheidsredenen rust moest nem en, kon ook aan de controle der boeken niet deelnemen. De boeken en bescheiden zijn dus gecontroleerd, allereerst door den accountant en daarna door de heeren K. Fekkes J r. en G. Verboom. Ook deze lieerën verdienen onzen bijzonderen dank en w aardeering voor de w ijze w aarop zij hun taak volbrachten.

Ja a rd in e r H et jaard in er 193 6 w erd den 15en Februari in R estauran t ,,T iv o li” te R otterdam gehouden m et 87 deelnemers. Zooals to t nog toe steeds het geval is geweest, was ook dit w eer een m aal­ tijd w aaraan w ij m et genoegen kunnen terugdenken. Gaarne d rin g t het bestuur er bij leden en donateurs op aan in den v er­ volge aan dezen gem eenschappelijken disch aan te zitten . Bij iederen deelnemer b lijf t deze samenkomst steeds in aangenam e herinnering.

Zij, die ons ontvielen Bij een te ru g b lik op het vereenigingsleven van 19 3 6, zien w ij helaas w eer verschillende openingen, achtergelaten door hen, die voor altijd v an ons gingen, n.1. de heeren L. v an H erk (b e­ stuurslid) en de leden B. C. de Groot, T. den H artig h , B. J . Loos, C. Stapel en A . Voskam p. W ij allen w eten w a t deze heeren voor de vereen igin g zijn geweest. V an bijna alle overledenen w erd een necrologie in „Schip en W e rf” opgenomen, w aarnaar w ij voor bijzonderheden verw ijzen. W ij missen hen noode en hun gedachtenis zal bij ons in hooge eere blijven'. H ierm ede eindigen w ij het verslag van onze afdeeling over 1936. H et is een g elu k k ig verschijnsel, dat de vooruitzichten voor den opbloei v an onze industrie, w elke zich in 1936 afteelcenden, zich nader hebben geaccentueerd. A lle scheepswerven en in het algem een onze geheele nationale industrie, zijn goed van w erk voorzien. W ij spreken de hoop u it, dat w ij m et 1937 de lange crisisperiode vaarw el hebben k u n n en zeggen, hetgeen mede to t u itin g m oge komen in h et ledental der V ereeniging.

FINANCIEEL VE R SLAG V A N DEN PENNINGMEESTER DER AFDEELING „RO TTE R D AM ” OVER HET JA A R 19 3 6 Mijne Heeren! N iettegenstaande het heffen van entreegelden voor 193 6 w erd af geschaft, bleken onze inkom sten, vergeleken m et 1935, stabiel te zijn gebleven. W ij inden aan contributie en donatie ƒ 24,75 m eer dan in 1935 en w el ƒ 9603,06. V erder ontvingen w ij aan ex tra bijdragen ƒ 2141,89 of ƒ 478,57 m eer dan het vorige jaar. M et inbegrip van ƒ 39,47 deposito-rente bedroegen de totaal-inkom sten ƒ 11.785,42 en de to taal-u itgav en ƒ 9882,41, hetgeen dus een voordeelig saldo zou geven van ƒ 1903,01. V an d it bedrag hebben w ij echter ƒ 500,— afgeschreven op de verbouw ingsrekening, die hierm ede geheel is afgeschreven.

Onze boeken sluiten dus m et een voordeelig saldo van ƒ 1403,01. H et aan tal effecten in de N . V ..T echnische Scheepvaartclu b breidde zich u it m et 7, zoodat thans in ons bezit zijn 495 stuks. D it effectenbezit is op de balans gehandhaafd m et ƒ 1,— . Voor verdere bijzonderheden meen ik U naar de balans en verlies- en w in strek en in g te m ogen verw ijzen, die geteekend door den acco u n tan t en de commissie tot nazien der rekening en veran tw o o rdin g voor de leden en donateurs (trices) ter inzage lig g en , en overigens, evenals alle bescheiden, zullen worden gepubliceerd in ons tijd sc h rift „Schip en W e rf” .

VERLIES- EN WINSTREKENING V A N DE AFDEELING „RO TTE RD A M ” OVER 1936 Lezingen ................................................................... Telefoon ................................................................... T ijd sc h rifte n ........................................................... S alarissen ................................................................... Algemeene onkosten ............................................. Belastingen .............................................................. D ru k w e rk e n ........................................................... H uur clu b lo k ale n ............................................... Porti en z e g e ls ....................................................... A fschrijving op verbouwingsrekening. . . . Bijdrage hoofdbestuur over 193 6 ................. Voordeelig s a ld o ..................................................

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ƒ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „

346,3 3 201,— 63,45 2925,— ' 343,39 206,57 .229,32 SOOO,— 135,34 500,— 431,99 1403,01

D o n a tie .............................................. ............................ C o n tr ib u tie ...................................... ............................ Deposito-rente ............................... ............................... E xtra b ijd ra g e ................................. ...............................

ƒ ., „ „

2818,46 6785,60 39,47 2141,89

ƒ 11785,42

ƒ 11785,42 BALAN S VAN DE AFDEELING „RO TTE RD A M ” OVER 193 6 R . Mees & Z oonen .......................................... .......... Kas ........................................................................ Effecten .............................................................. Inventaris ........................................................... G iro -rek en in g .................................................... H o o fd b estu u r................................................... N . Y. Technische Scheepvaartclub ............

ƒ

3,93 892,61 1— 123 5,— 327,28 627,22 5811,28 '

K a p ita a l.................................................................. ............. S alarisse n ................................................................ C ontributie, vooruit o n tv a n g e n .................. B ijdrage hoofdbestuur over 1936 ............. Voordeelig s a ld o .................................................

ƒ 6663,32 75,— 325,— 431,99 1403,01

ƒ 8898,32

ƒ 8898,32 Het effectenbezit bestaat u it 493 aandeelen N . V. Technische Scheepvaartclub Rotterdam , 30 J u li 1937 Gezien en accoord bevonden na v ergelijk in g met de bescheiden: De Commissie tot het nazien der rekening en verantwoording van den penningmeester: (w. g.) G. „ P.

de

V r ie s ,

voorzitter secretaris-penningmeester

v . D. B r o e k ,

(w. g.) IC. „ G.

F ekkes V

J r.

De accountant: (w. g.) H . W .

H

o ltappel

erboom

JAARVERSLAG VAN DEN SECRETARIS DER AFDEELING „AMSTERDAM ” OVER HET JA A R 193 6

Mijne Hecren!

Op m ij rust weer de aangename taak U verslag uit te brengen over hetgeen de afdeeling in het afgeloopen jaar wedervoer. Verscheidene jaren reeds viel m ij deze taak te beurt en het moet U hebben getroffen, dat de toon, die in de laatste jaren nogal in m ineur klonk, in het vorige jaarverslag al w a t hooger gestemd was: we constateerden daar immers, dat we, w at het ledental aanging, langzaam aan vooruit gingen. Er is voor ons gelukkig geen reden om die opgewekte toon ditm aal niet te doen hooren. Integendeel hebben we alle aanleiding om d an k ­ baar te zijn, dat eenige leden ons slechts tijdelijk verlaten hadden, terw ijl verschillende collega’s uit de scheepvaarttechnische wereld het tijdstip gekomen achtten om ons streven m et hun lidmaatschap te steunen. H et ledental, waarmede we het vorige jaar afsloten, bedroeg 60 gewone leden en 1 eerelid, terw ijl 6 donateurs van sym pathie met ons w erk blijk gaven. De beide laatste categorieën bleven gelijk, doch h et aantal gewone leden steeg tot 67. Er kwamen n.1. 11 leden bij en we

w aren verplicht 4 leden af te schrijven, een toename dus van 7 leden. Onder de 4 leden, die niet meer in onze ledenlijst zullen voorkomen, behooren twee heeren, die door de déconfiture van de K oninklijke Hollandsche Lloyd daartoe gedwongen waren. W e wenschen hen gaarne het beste toe en hopen, dat zij opnieuw in een nieuwen w erkkring mogen slagen. Onder hen behoorde eveneens de heer Donkelaar, die, zooals U allen bekend is, bij een vliegram p, die een rillin g door ons land zond, om kwam . W ij hebben de fam ilie onze deelneming betuigd en ook aan zijn laatste rustplaats blijken van ons medeleven gegeven, in „Schip en W e rf” werd een woord aan hem gew ijd en ook in onze afdeelingsvergadering, w elke kort daarop w erd gehouden, werden woorden van w aardeering voor hem, die van ons ging en van deelneming m et de achterblijvende fam ilieleden ge­ sproken, we zullen dus thans in dit verslag volstaan m et de verm elding van het feit. H e t zij mij vergund nog even m et U terug te komen op de toename van het ledental en dan moge ik U w ijzen op de w inst,

die in 193 5 7 leden bedroeg, thans ook weer dezelfde stijg in g te zien geeft. W e hebben dus inderdaad alle reden om ons te verheugen over den groei van onze afdeeling. De Ballotage-com m issie bestond u it de heeren A . C . B raggaar, G. D oeksen en N . A . K lein, terw ijl de Kas-commissie was sam engesteld u it de heeren D. Kruseman en J . F. P uinbroek als leden en de heeren H . H . Jü n g e lin g en J. P. H ulsm an als p laats­ vervangende leden. Onze huisvesting in K rasnapolsky b lijft ons nog altijd goed voldoen, zoodat er voor ons geen enkele reden kan z ijn om van pied a terre te veranderen. H e t jaardiner te R otterdam w erd door eenige leden v an ons b estu u r bijgew oond en was als altijd een succes. V an onze plan n en om in O ctober te A m sterdam een m aaltijd te houden k w am intusschen niets om redenen, w elke U straks bij de be­ han d elin g van het desbetreffende punt van de agenda zal w orden medegedeeld. Er w erden in het afgeloopen jaar gehouden: 1 bestuursver­ gaderin g, 10 algemeene en 31 huishoudelijke vergaderingen. V an de 10 algemeene was er 1 gew ijd aan de jaarverslagen, te rw ijl op 9 vergaderingen voordrachten w erden gehouden en w e l: 1. De shrwscbroef en haar geschiedenis, door onzen voor­ z itte r, ir. E. van Dieren. 2. De opgaande en dalende lijn van den scheepsbouw ge­ durende de laatste 100 jaar, door w ijlen ons lid A. van D onkelaar. 3. O ver kettingen en het uit gloeien daarvan, door dr. C . A. L o b ry de Bruin. 4. Regeneratie door -middel van vloeistof warmte, door dr. W . M . M eyer. 5. Bedrijfstechnische en economische bescboitwingen over scheepswerven, machinefabrieken en reparatie-inrichtingen in Nederland, door den heer IC. Teschmacher. 6. Iets over het roetblazen in waterpijp ketels, door ons lid C. R . J . v. d. Meer. 7. Moderne electrische hulpwerktuigen aan boord van schepen, door den heer C. Pot. 8. Ervaringen bij het lasschen van stoomketels, door den heer A . J . W eim an. 9. De jongste ontwikkeling van den vliegtuigboïi-w, door ir. H . C . van M eerten. V an deze voordrachten w erden er 5 eerst in R o tterd am ge­ houden.

De opkom st op deze vergaderingen was niet geheel onbe­ vredigend, te rw ijl de jaarv ergad erin g door het v o ltallige bestuur en 7 leden w erd gehouden; was h et m axim um aantal leden op de andere algem eene vergaderingen 25 en het m inim um 7, dus gem iddeld 16 en het aan tal in tro d u cé’s m axim um 3 0 en m in i­ m um 6, dus gem iddeld 18. Op de huishoudelijke vergaderingen was het m axim um 7 en h et m inim um 2, dus gem iddeld 4. Zooals U ziet, is het bezoek op onze httishoudelijke vergade­ ringen m aar zeer m atig en w erd al van verschillende zijden het voorstel gedaan, deze m aar geheel a f te schaffen of deze bijeen­ kom sten eens in de m aand of eens in de veertien dagen te houden. D aar deze dan, w il men eenige opkom st hebben, zouden moeten w orden uitgeschreven, daar m en anders de juiste data allich t v ergeet en ondergeteekende, alhoewel hij een grooter bezoek op p rijs zou stellen, u it een oogpunt van propaganda, er geen bezw aar tegen h eeft om elke w eek present te z ijn , zou hij w illen voorstellen om voorloopig m aar op den zelfden voet voort te gaan. M isschien dat we nogeens eenm aal de dagen weer beleven, zooals in d ertijd in P ark zich t, U allen nog w el bekend. Onze verh o ud in g m et de A fd eelin g „R o tterd am ” en het hoofdbestuur was steeds van den meest vriendschappelijken aard en ook ons orgaan „Schip en W e rf” bleef aan de verw achtingen beantwoorden en w e brengen hier gaarne hulde aan de redactie en haar m edew erkers en last b u t not least aan hen, die het in itia tie f nam en to t de oprichting. M ijne heeren, hierm ede ben ik aan het eind gekom en van m ijn verslag. H erh aald elijk w erd van deze zijde in de donkere periode, die achter ons lig t, de hoop uitgesproken, dat de slechte tijd voor de scheepvaart en ons geheel economisch bestel spoedig tot het verleden zou m ogen behooren en w e spoedig een opleving zou­ den m ogen m eem aken. W e hadden op de laatste en voorlaatste jaarv ergad erin g reeds de aandacht gevestigd op sym ptom en, die op v erb eterin g deden hopen. W eln u heeren, ge weet het allen, w e z ijn w eer in de opgaande lijn . Scheepsbouwwerven, m achinefabrieken en rep aratie-in rich tin gen boeken weer volop orders. O ok de scheepvaart h erstelt zich van geleden verliezen en hier en daar w orden plannen ontw orpen of uitgevoerd om to t vlo o tv ern ieu w in g te kom en en eenige aanw insten werden reeds aan onze vloot toegevoegd. Er heerscht een groote mate van b ed rijvigh eid in de tak k en van nijverheid en industrie, w aarin w ij werdtzaam zijn en ik hoop dat het n iet te veel gezegd is, en daarm ede w ild e ik eindigen, als ik verw acht, d at ook onze Y ereen igin g in deze opleving zal mogen deelen.

S T A A T V A N O N TV A N G STE N EN U ITG A V E N G ED UREN D E H E T J A A R 193 <5 Ontvangsten Saldo op 31 December 193 5 .......................................... D onaties ................................................................................. C ontributies ...................................................................... G ekw eekte r e n t e

ƒ 173 6,8 5 „ 260,— „ 1000,15 „ 10,13

Uitgaven Kosten Incasso-B ank ....................................................... Z aalhuur K antooronkosten ............................................................... Kosten voordrachten ....................................................... Algem eene o n k o s te n .................................. Kosten hoofdbestuur ....................................................... A ch terstallige contributie ............................................. B atig saldo op 31 December 1936 .............................

ƒ 3007,13 A ccoord bevonden De kascommissie: (w. g.) D . K r u s e m a n „ J . F. G. P u i n b r o e k

ƒ 6,19 „ 219,5 5 „ 343,02 „ 205,25 „ 157,3 5 „ 95,36 ,, 15,35 „ 1965,05 ƒ 3007,13

Doorn, 12 Ja n u a ri 1937 (w. g.) G. J. L ap, secretaris-penningmeester

S

326

c h i p

V

i n

erf

D E W E R E L D S C H E E P S B O U W IN H E T D E R D E K W A R T A A L V A N 1937 houd van deze vaartuigen is echter m et 6563 ton v erm in d erd tot 729.049 (65 5.236) ton, doch bedraagt toch altijd nog m eer dan 25 % van alle onderhanden scheepsruimte. Zonder de tankschepen en de vaartuigen, w aaraan h et w e rk voor onbepaalden tijd is stilgelegd, zijn over de geheele w ereld voor de algemeene v rach t- en passagiersvaart in aanbouw 313 (v. j. 223) stoomschepen van 1.062.130 (7 3 8 .6 6 9 ) to n en 336 (2 5 8 ) motorschepen v an 1.091.344 (6 9 7 .9 9 3 ) ton. V oor de stoomschepen is dit cijfer 19.071 en voor de m otorschepen 25.162 ton hooger dan aan het einde van het o n m iddellijk voor­ afgaande kw artaal. In Nederland is de hoeveelheid onderhanden w e rk sterker gestegen dan in eenig ander land; hoewel het aantal onderhanden nieuwe vaartuigen m et slechts 2 is toegenomen to t 80 ( V. j. 43 ), is de inhoud gestegen m et niet m inder dan 36.262 ton to t 224.726 (1 4 0 .4 7 5 ) ton. De sterke stijgin g van den tonneninhoud is vooral veroor­ zaakt doordat een begin w erd gem aakt m et het bouwen v an een nieuw groot mailschip voor de Stoom vaart-M aatschappij „ N e ­ derland”, terw ijl voorts ook eenige groote tankschepen op stapel gezet werden. Ons land heeft hierdoor de vierde plaats onder de scheepsbouwende landen weder teruggew onnen, hoew el ook in de Vereenigde Staten van A m erika, die ons in het v o o raf­ gaande kw artaal van die plaats afdrongen, de bed rijvigh eid v rij sterk is toegenomen, in genoemd land is 17.374 ton m eer in aanbouw dan aan het einde van het voorafgaande k w a r ta a l; Japan ging vooruit m et 16.253 ton, D enem arken m et 783 5 ton,

Volgens de scheepsbouwstatistiek van L loyd’s Register of Shipping, w aarin alleen zeeschepen van ten minste 100 registerton bruto inhoud worden opgenomen, is de over de geheele wereld onderhanden nieuwe scheepsruimte in het afgeloopen kw artaal, na de zeer sterke stijgin g in het voorafgaande kw ar­ taal, nog iets verder toegenomen met 19.48 J ton to t 2.902.345 (v . j. 2.111.437) ton, hoewel het aantal onderhanden schepen m et 27 is verm inderd tot 788 (v . j. 5 81). H ierbij is op te mer­ ken, dat voor Rusland in deze statistiek in het geheel geen ge­ gevens zijn opgenomen en dat de cijfers voor Spanje onvolledig zijn. H et aantal schepen, waaraan het w erk voor onbepaalden tijd is stilgelegd is verminderd tot 2 stoomscheepjes en 4 zeer kleine motorscheepjes, met samen slechts 3 548 ton tegen 18.139 ton aan het einde van het vorige kw artaal en 12.668 ton ver­ leden jaar. In de verhouding tusschen stoom- en motorschepen is in het afgeloopen kw artaal een sterke verschuiving ten gunste van de motorschepen op te merken; het aantal onderhanden stoom­ schepen is met 20 verminderd tot 341 (v. j. 300), waarbij de inhoud m et 39.277 ton achteruitging tot 1.236.348 (1.059.787) ton, bij de motorschepen is wel het aantal m et 12 gedaald tot 409 (3 7 2 ), doch de inhoud toegenomen m et 62.659 ton tot 1.649.722 (1.370.904) ton. Deze verschuiving is echter hoofd­ zakelijk veroorzaakt doordat een vrij belangrijk aantal groote tankmotorschepen op stapel werd gezet en daartegenover een aantal tankstoomschepen gereed kwam. H et aantal onderhan­ den groote tankschepen bleef gelijk, n.1. 95 (v. j. 8 2 ), de in ­

T ab el I. O verzicht van de in aanbouw zijnde w ereldtonnage op 30 S e p tem b e r 1937 Stoomschepen S taal

LAND

A r g e n tin ië .................... O o s t e n r ijk ....................... B e lg ië ............................... E n gelsch e D o m in io n s. D a n z ig ............................ D e n em a rk e n ................. E stla n d ............................ F in la n d ............................ F r a n k r i j k ......................... D u itsc h la n d ................. £ !g E n g e lan d en W a le s C ra C3 4_ S c h o tla n d .............. I e r k n d ............................... N e d e r l a n d .................... H o n g a rije ....................... I ta lië .................................. J a p a n .................................. N o o rw eg e n .................... R u s la n d f ....................... S p an je * ............................ Z w e d e n ............................ T u r k ije ............................ . « A tla n tis c h e K u st _• V G u lf P o r t s ........... 5s E< P a c if ic K u st . . . . > £ G roote M e r e n . . . Jo e g o sla v ië .................... T o t a a l ...............................

Motorschepen

Bruto tonnage

_

__

_

— 1 7 5 2 — — 3 44 97 76 1 6 — 51 17 — 1 — 1 22

— 300 9.415 20.190 8.600 — — 36.800 75.647 360.364 315.861 25.800 37.150 —— 150.120 24.057 — 1.050 — 150 132.904

— __ — — — — — — — — — — — — — — — —

_ —

.

Staal

Hout

Aantal

— _

5 2

37.000 940

341

1.236.348

Bruto Aantal Aantal tonnage

— —

_ — — — — — — — — — — — __ — — — — — — — — __

— — _ —■

— — _ —

—

—

—

Zeilschepen. Hout

Bruto tonnage

i i 19 7 5 18 1 3 7 74 37 41 8 74 4 9 37 7 — 3 25

2.550 400 35.190 21.890 20.738 94.850 150 9.680 33.484 307.821 179.488 205.362 92.810 187.576 2.350 83.150 183.810 13.345 __ 20.220 113.680

16 3

37,165 1,848

_ _

1 — 401

f Geen gegevens ontvangen

_

1.647.717

Hout

Bruto Aantal Bruto Aantal Bruto Aantal tonnage tonnage tonnage

.

— _ 1 — —

_: --__ 200 — __

2 __ — __

475 __ __ __

3 — __ __ __ — — __ _ —

990 __

2

340

_ _.. _

_ --__ ----__ __ ---

__ _ _

_ 2 —

1.800 __

2 — __ __ __ __ __

1.464 — __ __ __ __ __

12 8 _ ...

2.300 1.660 .

3 __

1.500 __

1

600

_

__ __

. __

—

_

4 6

3.430 3.521

— _r __ — __ __ __ __ _ __ __

— __ __ __ . . __ ___ . . _ .

__ __ __ __ _„ __ —

__

_ _

_

__ __ __ _

_ __

Aantal

Bruto tonnage

1 3 20 17 TO 20 5 3 10 118

2.550 2.200 35.490 32 .9 6 9 4 0 .9 2 8 103.450 625 9.680 70.284 383 .4 6 8

) {(283

1 .184.635

80 7 9 89 24

224.726 3.850 83.150 3 3 4 .5 5 0 37.4 0 2

4 27 1

21.270 114.020 150

57

216 .0 2 8

—

160 —

S ta a l

T otaal

—

—

—

—

—

—

2

940

8

2.005

38

16.275

—

—

788

2 .902.345

' Geen volledige gegevens b e sch ik b aar

T ab el II. O verzicht van de op stap el gezette en te w a te r g elaten tonnage op 3 0 S e p te m b e r 1937 TE W A T E R G E LA TEN

OP S T A P E L GEZET Stoomschepen

LAND

Aan­ tal

Bruto tonnage

O o s te n r ijk ..................... België ............................. Engelsche D om inions. D anzig .......................... Denemarken ................ E stland . ........................ Finland .......................... F r a n k r ijk ....................... D uitschland ................ Gr. B rittannië en Ierl. N e d e r la n d .................. H ongarije . . . .............. Italië ................................ J a p a n ............................... N o o r w e g e n .................. Spanje * .......................... Z w e d e n .......................... T u rk ije .......................... Ver. St. van A m erika

300 280 290 '1 1.700 — — — .— __ — 14 18.127 42 121.986 400 2 — — — — 83.200 24 6 10.280 — — _ — — — 26.245 4

T o taal .............................

96

Zeilschepen

Motorschepen Aan­ tal

8 2

Stoomschepen

Aan­ tal

Bruto 'tonnage

Bruto tonnage

Aan­ tal

Aan­ tal

— — — — — __ '— ' — 12 — — — — —

----------— ----2.300 — — — — —

9 3 2 6

— 3

— 634

—

—

34

4.614 1.080 570 28.200 125 5.850 5.000 88.225

72 30

21S.557 53.865

— 1 44 7

18

4.314 800 280 26.500 125 5.850 5.000 70.098 94.271

28

53.465

— 1 20 1

— 9.000 71.380 850 — 20.580 — 12.465

—

—

—

___ ■— 13

— — 8.256

6 — 21

— 9.000 154.580 11.130 — 20.850 — 46.966

118 374.978

25

10.556

239

648.342

1 1 1

262.808

Totaal

Bruto tonnage

1

5 1

2 1 20

—

6 .—. 4

1

2 1

Bruto tonnage

Aan­ tal

Bruto tonnage

Aan­ tal

3 2

1.187 990

--5 — — — —

— — — — __ — — — 52.224 26 55 162.192 1 3.175 -— — — .— 31 65.951 . 8.589 9 —

—

— 1 4

— 150 17.184

130

310.099

—

—

6 — i —

36.862 — 3.830 —

21 27 29

51.107 101.741 38.813

—

— 3.600 68.472

1

20 — —

—

Bruto tonnage

1

—

900 — 3.660 — — — —. .— —

7

1.625

— 3'

— 1.500 — 600

—

i

—

—. —

9

31.551

—

14

11.867

ii

133 350.020

28

—

—

Totaal

Ze lschepen

Motorschepen

—

—

—

Aan­ tal

1

900 1.187 5.284 —36.862 — 3.830

— 47

103.331

89 30

265.558 41.988

3

1.500 3.600 135.023 8.589

1

3 10

_ 6 —

1

Bruto tonnage

—

1

52 9 —

—

7.306

9 1 29

31.551 150 36.357

15.591

291

675.710

— —

* Geen volledige gegevens beschikbaar

N oorwegen m et 5698 ton, Italië m et 5600 ton en België m et 4337 ton, w aardoor thans bij onze Zuiderburen 3 5.490 ton onderhanden is tegen slechts 14.154 ton verleden jaar.

T ab el III. O verzich t van de in aanb ou w zijn d e tan k sch ep en op 30 S ep tem b er 1937 STO O M LAND

Tonnage

A an ­ tal

2 1 1 6

13.000 6.900 10.000 22.630

1 — 4 17 14

2.550 — 35.750 131.720 117.951

1 2 5 18 20

1

3.000

10

68.790

11

71.790

37.250 75.300 20.220 36.200 31.668

4 7 3 4 20

37.250 75.300 20.220 36.200 147.788

557.399

95

729.049

A rgentin ië .......................... D anzig .................................. D en em ark e n ........................ D u its c h la n d ........................ Gr. B rittan n ië en Ierland N e d e r la n d ....................... Italië .................................... Jap an ..................................... Spanje * ............................... Zweden ............................... V er. Staten van A m erika

_

T o taal

..................................

TO TAAL

M O TO R Aan­ tal

A an­ tal

Tonnage

_

-_ ---

—

15

116.120

4 7 3 4 5

26

171.650

69

—

— —

Tonnage

2.550 13.000 42.650 141.720 . 140.581

* Geen volledige gegevens beschikbaar

Bijna de h elft van de op Nederlandsche w erven onderhanden motorschepen w ordt voor buitenlandsche rekening gebouwd, de

inhoud van deze vaartuigen b edraagt ongeveer een vierde van het to taal; in h et geheel zijn thans 36 schepen v an 41.844 ton in aanbouw voor buitenlandsche rekening tegen 28 schepen van 3 5.620 ton aan het einde van het vorige k w arta al en slechts 4 schepen m et 19.25 0 ton verleden jaar. Door h et gereedkom en van eenige tankstoom schepen, w aar­ tegenover echter grootere tankm otorschepen op stapel zijn gezet, is het aan tal in ons land onderhanden tankschepen van meer dan 1000 ton bruto inhoud elk m et 1 gedaald tot 11 (v . j. 7 ) , de inhoud echter toegenomen m et 2550 tot 71.790 (4 8 .32 0 ) ton. Over de geheele w ereld zijn in het afgeloopen kw artaal te w ater gelaten 291 schepen m et 675.710 ton bruto inhoud tegen 269 schepen m et 720.3 06 ton in het voorafgaande k w artaal en 25 8 schepen m et 515.9 3 3 ton in het derde k w artaal van 19 3 6. H iervan z ijn 130 (v. j. 114) stoomschepen m et 310.099 (1 8 0 .5 7 4 ) ton en 13 3 (1 2 9 ) motorschepen m et 350.020 (3 2 4 .9 6 4 ) ton. Op stapel gezet w erden 239 schepen m et 648.342 ton inhoud tegen 340 schepen m et 964.343 ton in het voorafgaande k w a r­ taal en 247 schepen m et 687.052 ton in het derde k w artaal van 193 6. H ierv an z ijn 96 (9 7 ) stoomschepen m et 262.808 (3 3 4 .1 7 5 ) ton en 118 (1 4 0 ) motorschepen m et 374.978 (3 4 8 .2 0 7 ) ton. In N ederland z ijn n iet m inder dan 29 motorschepen m et samen 38.813 ton inhoud te w ater gelaten tegen 24 m otor­

T ab el IV. O verzicht van de in aan b ou w zijnde h a n d e lssc h e p e n op 30 S e p te m b e r 1937 ST O O M SC H E PE N

M O T O R SC H E P E N

Z E ILSC H E PE N

TOTAAL

LAND Aantal

Bruto tonnage

A antal

Bruto tonnage

A antal

Groot B rittan n ië en Ierlan d ............. O verige landen ....................................

174 167

702.025 534.323

89 320

478.650 1.171.072

20 18

T o taal .......................................................

341

1.236.348

409

1.649.722

38

Bruto tonnage

A an tal

Bruto tonnage

3.960 12.315

283 505

1.184.635 1.717.710

16.275

788

2.902.345

Tabel V. Overzicht van de in aanbouw zijnde scheepsm achinednstallaties op 30 S e p tem b er 1937 STOOMM ACHINES

B e lg ië ................................................... Engelsche D o m in io n s....................... D a n z ig ................................................. D en em a rk en ........................................ F r a n k r i j k ............................................ D u its c h la n d ........................................ G root Brittannië en Ierlan d............

Aantal

ipk

Aantal

5 3 3 — G2 149

10.800 7.450 5.250 — 76.350 261.105

N e d e rla n d ..........................................

4

5.160

Ita lië .................................................... Japan ................................................... N oorwegen ........................................ R usland f ............................................. Spanje * ............................................... Zweden ............................................... Z w itserland ........................................ Vereenigde Staten van Am erika . .

— 38 19 — — 2

— 53.970 25.550

T otaal

.................................................

a pk

_

_

— — — 1 26 18 1 — 12 — — —

_ — — 62.000 11.085 431.610

34.000

—

ipk

Aantal

9 3 5 27 8 141 101

36.550 1.340 38.S82 165.100 37.275 317.214 392.041

36.550 12.140 46.332 170.350 99.275 404.649 1.084.756

3.028.617

62

199.148 153.270 235.495 15.600 — 11.330 178.260 78.800 38.232

9 8 8 30 9 229 268 67 23 94 28 — 3 60 12 56

1.896.537

904

—

—

— —

——

6

15.850

26'

92.600

291

463.5S5

84

668.495

529

37.200 — — —

pk

Aantal

23 44 9 — .3 58 12 24

— 2.100

TO TAAL

O LIEM OTOREN

Turbines

Zuigermachines

LAND

238.308 153.270 356.665 41.150 — 11.330 180.360 76.800 146.682

* Geen volledige gegevens beschikbaar

*f* Geen gegevens ontvangen

niet minder dan 53.465 ton tegen 26 motorschepen van 29.381 ton in het vorige kw artaal en 18 motorschepen van* 13.529 ton verleden jaar; bovendien zijn 2 kleine stoomschepen (sleepbooten) van samen 400 ton op stapel gezet tegen 2 stoom­ schepen van samen 750 ton in het vorige k w artaal en 1 stoom­ schip van 3150 ton verleden jaar. Terw ijl elders in het algemeen het aantal en het vermogen van de onderhanden scheepswerktuigen iets is afgenomen, is in ons land vooral het vermogen van de onderhanden oliemotoren sterk toegenomen. Over de geheele wereld waren op 3 0 Septem­ ber onderhanden 948 (v. j. 691) scheepswerktuigen m et een

schepen m et slechts 6892 ton in het voorafgaande kw artaal en 17 motorschepen met 10.451 ton in het derde kw artaal van 1936. Bovendien werd 1 stoomschip van 3175 ton te water gelaten tegen 3 stoomschepen van 39.300 ton, waarbij de Niemu-Amsterdam >in het voorafgaande kwartaal en 1 stoom­ schip van 4300 ton in het derde kwartaal van 1936, Op de Nederlandsche werven is belangrijk meer scheepsruim te op stapel gezet dan afgeloopen, al is het aantal nieuwbegonnen schepen juist gelijk aan Het aantal, dat de bouwhellingen heeft verlaten. Begonnen is met het bouw en van 2 8 motorschepen van samen

Tabel VI. Grootte van de in aanbouw zijnde stoom= en m otorschepen op 30 S ep tem b er 1937 Beneden

2.000

LA N D W AAR GEBOUW D W O RD T

A r g e n tin ië ................................ België ....................................... Engelsche Dominions............ D anzig ..................................... Denemarken ........................... Estland . ................................ Finland ..................................... F r a n k r ijk .................................. D uitschland ........................... Groot Brittannië en Ierland N e d e rla n d ........................ Italië ..................................... Jap an .......................................... Noorwegen ............................. Spanje * ..................................... Zweden .................................. Ver. Staten van Amerika . . Joegoslavië ............................. Overige la n d e n ...................... T otaal .......................................

Ton

a0 0 (Z)

U O O

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

40.000

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

tot

3.999

5.999

7.999

9.999

14.999

19.999

24.999

29.999

39.999

Ton

Ton

Ton

Ton

Ton

Ton

Ton

Ton

Ton

Ton en daarboven

op

ao o

£

co

12 6 1 2

_

o £

_

1 5 2

1

__ _ 30 80 4 — 23 14 1

2 2

3

1 1 43 31 48 — 15 4

_

7 17

a

o o

co

4

2

1

__

5

4

_

uo

a o o

o

co

£

_

_

0 o o

co

u

o o

X

a o 8

cö

L . O O £

ao

o 53

o o o £

B o

o o o

CO

£

0

0o

4o-* c/3

u

o o

£

0 o o CO

u

o o

s

0 o

0 CO

ou

o £

1 20

15 1 1

2 1

1

10

6

20

_

2 9 16

_

_

2 3

4 51

8 _ — 3 __ 10 _ 13 3 1 _ _ 1 1

4

2

8 21 4

17

4 7

_

_

1

5

6 _

2 15

1

4

_

7

—

—

166 196

48

37

70

10

—

3 2 5

_

9

_

9 1

9

9

1

2

9

1

1

1

1

80

9

1

_

88 24 4 27 47

1

9

n 9

1

—

1

2 5

5

,

3 14 4 1

_

_

_

5

3 3 10 118 263

1

1

_ _

1

£

_

_

___

0

1 3

2

_ _

o o

< < H O H

/f 9

9

1

1

2 —

55

33

42

U

36

2

32

* Geen volledige gegevens beschikbaar

1

6

—

2

—

—

2

1

-

3

—

—

—

—

6

3

—

1

—

750

gezam enlijk vermogen van 3.039.079 (2 .1 56 .4 00 ) pk, of 44 w erktuigen en 10.462 pk m inder dan op 30 Ju n i. In N ederland zijn , behalve één stoom turbine-installatie van 34.000 apk voor de Nieuw-Amsterdam en 4 stoomzuigermachines van 5160 ipk, in het geheel 62 (v . j. 34) scheepsmotoren m et een gezam enlijk verm ogen van 199.148 (6 9 .1 2 0 ) pk in aanbouw. H et aantal onderhanden scheepsmotoren is slechts één grooter dan aan het einde van het vorige k w artaal, het vermogen is echter met 47.145 pk toegenomen.

MOTORSCHIP „VLIELAND”

traject vereischt een kleine diepgang en, vooral in den Winter­ dienst, een groote zeewaardigheid. De scheepsvorm is volgens patent Maier. Foto’s toonen het schip tijdens en na de tew aterlatin g. H et schip werd gedoopt door den burgemeester van V lieland, den edelachtbaren heer Rab, die hartelijke woorden rich tte tot de directie van de reederij, die zooveel m edew erking verleende om het steeds toenemende vreem delingenverkeer n aar het mooie eiland m ogelijk te maken. H et schip is ontworpen door ir. E. van Dieren, s. i., raad­ gevend ingenieur te Rotterdam , door wiens bureau tevens toe­ zicht op den bouw werd uitgeoefend.

NIEUWE UITGAVEN „Scheepswerktuigkunde voor Stuurlieden” , door T j. H. Vellinga, leeraar aan de Kweekschool voor de Zeevaart en de Zeevaartschool, Am sterdam . Deel I, vierde druk, 251 blz., 218 fig . P rijs: ge­ bonden ƒ4,90. U itgave van P. N oordhoff N . V ., Groningen, 1937.

W oensdag 6 October w erd van de scheepswerf J. Sm it Si Zoon te Foxhol m et goed gevolg te w ater gelaten het m otor­ schip Vlieland, De voornaamste gegevens zijn : Lengte over alles Breedte op s p a n te n Plolte in de z i j d e D iepgang, beladen

34,70 6,40 2,60 1,60

m ,, „ „

M otor 6 cylin der D eutz, 3 50 apk. Snelheid ruim 12 knoop. H et schip w ordt gebouwd voor rekening van De Terschellinger

Stoomboot M aatschappij Firm a G. Doeksen Si Zonen en is be­ stemd voor passagiers-, post- en vrachtverkeer tusschen H ar­ lingen en Vlieland. H et schip is ingericht m et ruim e salons, kajuiten en prome­ nadedekken voor ± 300 eerste en tweede klasse passagiers. H et

/

In het feit, dat van het boek van V ellinga reeds de vierde druk verschijnt, ziet de recensent een sterk bewijs, dat het werk, bij het onderricht aan toekomstige stuurlieden, een u it­ stekend hulpmiddel is gebleken. U iteraard zal alleen de bij deze zijde van het onderwijs betrokken leeraar het boek op zijn werkelijke innerlijke waarde kunnen schatten. W ij, die bij den bouw der scheepswerktuigen betrokken zijn , beoordeelen alleen of het gcbodene vrij van onj uistheden is. O m dat het boek voor een zeer bepaalde groep leerlingen, die slechts oppervlakkig m et de w erktuigkunde kennis m aakt, bestemd is, moeten de w erk ­ tuigen populair worden beschreven. H et gevaar is dan steeds aanwezig, dat daarbij de wetenschappelijke juistheid verloren gaat. W ij beschouwen het als de grootste verdienste van den schrijver, dat hij er steeds, en met succes, voor heeft gew aakt, dat de wetenschappelijke juistheid nergens aan de populaire betoogtrant werd opgeofferd. Bij de vergelijking met den derden druk vallen verschillende veranderingen op, die alle verbeteringen zijn. H et hoofdstuk over „de stoom en zijn eigenschappen” , waarm ee de derde druk begint, is heelemaal naar het slot verhuisd. W ij beschouwen de warmteleer als het fundam ent van de stoom w erktuigkunde en als zoodanig moet ermee begonnen worden, m aar het is misschien paedagogisch juister om ermee te eindigen. H et hoofdstuk bouwstoffen is ingekrom pen to t op nog geen bladzijde, hetgeen zeer juist is, om dat de kennis der m etalen tegenwoordig een studie op zichzelf vorm t, doch die kennis is heelemaal niet noodig om de w erkin g van de w erktuigen te kunnen begrijpen. Daartegenover zijn de hoofdstukken over stoomketels, zuigerstoommachines, stoom turbines, O tto- en Dieselmotoren geheel op de hoogte van onzen, tijd gebracht. Zoo wordt bijvoorbeeld de moderne hooge d ru k installatie van de Kertoscmo reeds met behulp van een goed schema beschreven. A lle groote, op kunstdrukpapier gedrukte, platen zijn terecht weggelaten. Zij maken een boek duur en datgene w at men ermee wil bereiken kan men veel beter m et een excursie n aar schepen en fabrieken verkrijgen. H et aantal detail- en doorsnedeteekeningen is sterk toegenomen. De taal en de stijl zijn weer uitstekend, waardoor het boek aangenaam leest. U iterlijk en druk z ijn keurig. W ij wenschen den schrijver en den uitgever veel succes toe. I r . C. J. P . R o s i e r , w ..i .

N IE U W S B E R IC H T E N P e rso n alia M . P . T hoenes f Donderdag 14 Octobcr is de heer M. P. Thoenes, directeur van de Bricish Foreign M aritime Agencies Ltd. te Londen, agente van de Hollandsche Stoomboot Maatschappij te Amsterdam, plotseling over­ leden. C . B o rstlap Op 12 October heeft de heer C. Borstlap het feit herdacht, dat hij vóór 25 ja ar in dienst trad bij de N. V. Meyer & Co.’s Scheepvaart Maatschappij te Rotterdam. Ten kantore is de jubilaris toegesproken door den heer A drian en door den procuratiehouder, den heer D. Rahusen. Daarna is een druk bezochte receptie gehouden. Vele bloemstukken getuigden van de groote belangstelling voor dit jubileum. S c h e e p v a a rt-In sp e c tie Bij K oninklijk besluit is met ingang van 1 October benoemd tot adjunct-expert bij de scheepvaartinspectie in vasten dienst P. Mostert te Rotterdam . Bij ministerieele beschikking is aan den heer P. Mostert Rotterdam als standplaats aangewezen. N ed erla n d sc h e Scheepsbouw M aatsch ap p ij Op 2 November wordt een buitengewone vergadering van aandeel­ houders der Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij, Am sterdam , gehouden. In verband met het aftreden van den heer ir. H . Goedkoop als directeur, wordt voorgesteld, de heeren P. Goedkoop Dzn. en A . C. M etzelaar tot leden van de directie te benoemen. W a te rs c h o u t-P la a ts v e r v a n g e r te R o tte rd a m Bij K oninklijk besluit zijn met ingang van 19 October 1937 aan­ gewezen to t waterschoutplaatsvervanger te Rotterdam : J. C. Stenger en B. de Boer, beiden werkzaam ten bureele van den w aterschout te Rotterdam . , : B em an n in g P r e s i d e n t ƒ. V . W i e r d s v i a g e h u ld ig d Zaterdagmiddag 9 October is te Hoek van Holland de bem anning der reddingboot Pre side nt J. V. Wi erdsma, in verband m et het toe­ kennen door de Duitsche regeering van de eeremedaille van het D uitsche Roode Kruis met oorkonde aan schipper J. v an Dam, door een der directeuren van de Zuid-Hollandsche Maatschappij tot R edding van Schipbreukelingen, den heer Mr. J . Th. van Munster, gehuldigd. De plechtigheid werd o. a. bijgewoond door de heeren A. J . Drenth en C. P. van Diest, inspecteur en agent van genoemde m aatschappij. „ W e r f V o o ru it” De N. V. „W erf V ooruit” te Enkhuizen, die, als gevolg van de debacle der Wed. S. Lakenman & Zoon’s Bank, werd gelikwideerd, zal door een ter plaatse gevormde groep opnieuw in bedrijf worden ge­ steld, voorshands alleen als constructie-werkplaats. P ro c e s -v e rb a a l v a n Londen H et Ministerie van Buitenlandsche Zaken m aakt bekend, dat de Nederlandsche regeering op 30 September 1937 uitdrukkelijk en voor onbeperkten tijd voor Nederland, Nederlandsch-Indië, Surinam e en Curagao, is toegetreden tot de in het proces-verbaal van Londen van 6 November 1936 vervatte regelen, betreffende het optreden van duikbooten ten aanzien van koopvaardijschepen. Dit proces-verbaal is onderteekend door vertegenwoordigers van de regeeringen van de Vereenigde Staten van Amerika, Australië, Canada, F ran k rijk , het Vereenigd K oninkrijk van Groot-Brittannië en N oord-Ierland, Britsch-Indië, den Ierschen V rijstaat, Italië, Japan, N ieuw-Zeeland en van de Unie van. Zuid-Afrika. T ot de in het Londensche proces-verbaal vervatte, hierboven ge­ noemde regelen zijn voorts de volgende staten toegetreden: E gypte, Costa-Rica, Turkije, Estland, Polen, Sacedi Arabisch K oninkrijk, A fghanistan, Peru, Guatemala, Denemarken, Zuid-Slavië, H eilige Stoel, O ostenrijk, Nepal, H aiti, Zweden, Sovjet-Rusland, Finland, Panama, B ulgarije, Albanië, België, Griekenland en D uitschland. W e t op de Z e e v a a rtd ip lo m a ’s U itgegeven zijn de Staatsbladen No. 579 A en B, bevattende het besluit van den 8sten October 1937, tot vaststelling van een A lge-

meenen M aatregel van Bestuur ter uitvoering van artik el 2, lid 3, van de W et op de Zeevaartdiplom a’s 193 5 (Staatsblad No. 4 1 6 ). B u r e a u V e rita s Volgens Bureau V eritas zijn in A ugustus 1937 verloren gegaan: 62 stoomschepen, 9 motorschepen en 4 zeilschepen, verdeeld als vo lgt: S t o o m s c h e p e n : 1 N ederlandsch (J h r . C. H. v . d . B r a n d e l e r , 202 ton, voor sloop verko ch t), 2 Braziliaansche, 2 D uitsche, 31 Engelsche, 1 Grieksch, 4 Italiaansche, 2 Noorsche, 4 Spaansche, 3 Am erikaansche, 2 Deensche, 2 Fransche, 2 Japansche en 1 u it Tunis. De oorzaken w aren: w rak worden 9, aanvaren 3, brand 2, zinken 7, sloopen 39, verm ist 1 en verbouwd 1. M o t o r s c h e p e n : 1 Belgisch, 2 Engelsche, 1 Portugeesch, 1 Russisch, 2 Spaansche, 1 Chineesch en 1 Mexicaansch. De oorzaken waren: aanvaren 2, zinken 4 en sloopen 3. Z ei l sc hep en : 1 Am erikaansch en 3 Engelsche. De oorzaken w aren: sloopen 4. O p gelegd e schepen Te Rotterdam liggen op de B at a vi e r III en B a t a v i e r IV, die na af­ loop van den zomerdienst der B atavier Lijn u it de v aart genomen zijn. Te Amsterdam lig t het stoomschip ] a n P i e t e r s z o o n C o e n op, zoodat thans in totaal drie Nederlandsche schepen tijd elijk buiten gebruik zijn. H e t n ie u w e schip v o o r de „ N e d e rla n d ” De Stoomvaart M aatschappij „N ederland” te Am sterdam deelt mede, dat het bij de Nederlandsche Scheepsbouw M aatschappij onder N o. 270 in aanbouw zijnde motor-passagiersschip voor haar m aat­ schappij den naam O r a n j e zal dragen. Zooals reeds vroeger gemeld, zal het schip in begin 1939 vol­ tooid zijn. W e rk tu ig k u n d ig e n -e x a m e n s Geslaagd voor het diploma A de heeren: J . J . V erw aijen'te ’sHeeren berg, A. A. Sm ith te N aarden, W . Levy te H aarlem , J. C. Roos te Schoorl, P. Vis van H eem st te W assenaar, J . V rijm oet te R otterdam , G. L. van H aaften te Culem borg, L. van V uure te Zaandam , J. Assink te Zeist, N. van den Broek te ’s Gravenhage, A. E. E. M antingh te H ilversum , C. J. M einderink te Amsterdam, Sj. Oosterhof te Zeist, C. M . Kandel te ’s Gravenhage, C. K ant te Den H elder, J . H . W . van A alst te ITeerde, C. J. Hesper te Rotterdam , H. W , A afjes te A m ster­ dam , J. G. C. Hesseler te Am sterdam , H . M. van der Steen te IJm u iden, B. Groot en F. O livier beiden te A lkm aar en N . J. van Staveren te Rotterdam. Geslaagd voor het voorloopig diploma de heeren: J . C. van Gelder te Hellevoetsluis, M. T . Hoogeveen te Leiden, P. Lof en B. Zw iggelaar, beiden te Amsterdam en B. Timmers te Oostvoorne. S tu u rlie d e n -e x a m e n s Geslaagd voor eersten stuurm an groote stoom vaart de heeren: W . D uijkers, P. M unts en C. M. van W ijngaarden. Geslaagd voor tweeden stuurm an groote stoom vaart de heeren: J. v an Haga, J. G. H . Mesters, S. H . A. Verbrugge, D. Q uartel, H . A. H artgers en L. A. Gorseman. Geslaagd voor derden stuurm an groote stoom vaart de heeren: J. C. H . Demesmaeker, J. Korsman, E. R. Simons, D. M. A . N euhuijs, J . de N ijs, L. O. van N iel, A. Daudeij, W . P. van H eukelem , D. Keijzer, A . H. Evenaar, H . A. van Heukelem, C. W . C. Dieben en J. van Beek. Geslaagd voor stuurm an kleine stoomvaart de heer: F. M. Daale. N ie u w e o p d rach ten De werf A. V uyk & Zonen te Capelle a/d. IJssel heeft voor Engelsche rekening opdracht ontvangen to t den bouw van 2 motorschepen groot resp. 1500 en 540 ton. De schepen zullen van Deutz-motoren worden voorzien. De Bovril Ltd. te Londen heeft aan de Haarlem sche Scheepsbouw Maatschappij te H aarlem opdracht gegeven voor den bouw van een dubbelschroef-motorschip m et een inhoud van 12.000 kub. voet. D it schip zal dienst doen in A rgentinië voor het vervoer van bevroren vleesch. Het meet 41 X 7,60 X 3 m en w ordt voorzien van twee D eutz-motoren m et een capaciteit van ISO pk elk.

Machinefabrieken, Scheepswerven, Constructiewerkplaatsen ! 1 5 8 SE C A TO R S zijn in Nederland dagelijks tot volle tevredenheid van de gebruikers, in bedrijf. Zij snijden Uwe p laten sp iegelglad en met een snelheid tot 600 mm per minuut, zonder braam en zonder dat nabewerking noodig is.

S n ijd t to t 100 mm

VRAAGT NOG HEDEN DEM O NSTRA TIE MET DEZE Z U U R ST O F SN IJM A C H IN E

ALLEENVERKOOP BIJ:

N.V. „N .I.M .” WERKTUIGMACHINES AM STERDAM C, PRINS HENDRIKKADE 181

BANDOENG, M ERDIKAW EG 16

T E L E F O O N 41474 (4 lijnen)

Volgens Norges H andels- en Sjoefarttidende heeft de Duitsche schecpsbouwwerf Schichau m et den Noorschen reeder W ilh . W ilhelm sen te Oslo een co n tract gesloten voor den bouw van een schip van 11.000 ton. Op het oogenblik worden er nog onderhandelingen gevoerd over het bouwen van nog twee schepen voor rekening van Noorsche reeders. Deze drie opdrachten vertegenwoordigen een waarde van 10 millioen Noorsche kronen.

Kielleggingen Op een der hellingen van de N . V. Scheepsbouwwerf v/h. De Groot & V an V liet te Slikkerveer w ordt voor Engelsché rekening de kiel gelegd voor een m otorvrachtschip van circa 650 ton dw. Op een der hellingen van de Scheepswerf Jan Sm it Czn. te A lblasserdam is voor Engelsche rekening de kiel gelegd voor een m otor-kustvrachtschip. De hoofdafm etingen zijn : lengte 48,50 m , breedte 8 m, holte 3,60 m. H et zal worden voorzien van een 400/480 p k D eutzdieselmotor bij 3 00 om wentelingen per m inuut. H et laadvermogen bedraagt 63 0 ton op summer freeboard. Aan boord zal een m ast met twee laadboomen worden geplaatst, w aarbij twee electrische laadlieren zullen komen voor het snel laden en lossen. De besturing zal geschieden door m iddel van een h andstuurinrichting met balansroer. De verblijven der bem anning zullen in het achterschip worden ondergebracht en centraal zijn verw arm d. Voorts zullen er electrische ankerlieren w or­ den geplaatst, één electrische kaapstand, en zal het tevens geheel electrisch verlich t zijn. A an dek komen twee reddingsloepen. De bouw geschiedt onder toezicht van Lloyd’s R egister, volgens klasse 100 A 1. Bij de scheepsbouwwerf v/h. De Groot & V an V liet te Ridderkerk w ordt voor Noorsche rekening de kiel gelegd voor een m otortankschip van circa 600 ton dw. Bij de N . V. Scheepswerf „V ooruitgang”, v/h. M ulder & Suurm eijer te Fojdiol (G roningen) is de kiel gelegd voor een motorschip van 400 ton m et de afm etingen 49,50 X 7,40 X 2,95 m. H et schip

is in aanbouw voor rekening van den heer J . Kramer te Groningen en zal van een 3 00 pk direct omkeerbaren Benz-motor worden voorzien. Op een der hellingen der N . V. Nederlandsche Scheepsbouw M aat­ schappij te Amsterdam werd de kiel gelegd voor het bouwnummer 269, een m otorvracht- en passagiersschip van ongeveer 9200 ton voor de reederij A. H olt 8t Co. te Liverpool. Voor A lfred H olt & Co. waren aanwezig de heeren P. C. A drian, P. H . baron Taets van Amerongen, S. W . F. Plendrikse, directeuren van de N . V. Nederlandsche Stoomvaart Maatschappij „Oceaan” .

Tewaterlatingen Op 13 October werd van een der hellingen der N . V . Scheepsbouw­ werf v/h. De Groot & Van V liet te Slikkerveer m et goed gevolg te w ater gelaten het motorvrachtschip t i i n d e , groot circa 450 ton dw, in aanbouw voor kapitein C. G. J. v. d. Berge te D elft. V an een der hellingen van de N . V. Scheepsbouw M aatschappij v/h. Firma H . Schouten te Muiden is 15 October met goed gevolg te w ater ■gelaten het m otorvaartuig bouwnummer 3 88. De afm etingen zijn 24,3 5 X 4,70 X 2,44 m. Het schip is bestemd voor de locaalvaart in Nederlansch-Indië voor passagiersvervoer en sleepwerk. In het vaartuig wordt gemonteerd een 200 pk Kromhout Dieselmotor. De bouw ge­ schiedt onder toezicht van de Scheepvaartinspectie en voor rekening van de Bataafsche Petroleum M aatschappij. V an een der hellingen der N . V. Boele’s Scheepswerven en M achine­ fabriek te Bolnes is Zaterdagmiddag 16 O ctober m et goed gevolg te water gelaten het dubbelschroef motor vrachtschip I n c o n f i d e n t e , in aanbouw voor rekening van den Staat Rio Grande do Sul. De afm etingen zijn: lengte over alles 102,52 m , lengte tusschen de loodlijnen 96,62 m, breedte 14,32 m , holte hoofddek 7.32 m, holte tusschendelt 2,44 m. Het laadvermogen bedraagt 4160 ton op een diepgang van 20 voet. De totale ruim inhoud is circa 2 50.000 kubieke voet. H et schip is ontworpen voor een snelheid van 12 knoop per uur in ballast, waarvoor zullen worden geïnstalleerd 2 Stork-H esselm an

Dieselmotoren., elk van. 1000 pk. De electrisch gedreven ankerspil w ordt op het bakdek geplaatst Verder zijn er eenige dekhuizen opge­ bouwd in het midden van het schip. Het achterschip is van het kruiser type. A an boord staan opgesteld 2 Mannesmannmasten, beide voorzien van 4 laadboomen. Op het brugdek staan opgesteld 2 laadpalen, elk m et een laadboom voor H/j ton, speciaal voor de lading van de koelruimen, resp. 3 50 m !i in het ladingruim en 2 maal 90 m a in het tusschendek, terw ijl nog een speciale ruimte daarboven is aangebracht van 50 m 3. De koelinstallatie is van het fabrikaat Landaal-Schelde te U trech t en vervaardigd door de Koninkl. Maatschappij „De Schelde” te Vlissingen. H et schip wordt gebouwd volgens klasse Lloyd’s A 1 Nederlandsche Scheepvaart- en Haveninspectie. Op 20 October werd van een der hellingen der N. V. Scheepsbouw1 w erf v/h. De Groot & V an V liet te Ridderkerk met goed gevolg te w ater gelaten het motorvrachtschip Aclinia, groot circa 450 ton deadweight, in aanbouw voor Nederlandsche rekening. Bij de N . V. Scheepswerf „Vooruitgang”, v/h. Mulder & Stiurm eijer te Foxhol (Groningen) is 20 October met goed gevolg te water gelaten de motorboot Antilope, met de afmetingen 49,50 X 7,40 X 2,95 m, groot 400 ton. H et schip, onder toezicht van de British Cor­ poration en de Scheepvaartinspectie in aanbouw, voor rekening van den heer R . W ester te Groningen, zal van een 300 pk direct omkeer­ baren Benz-motor voorzien worden. V an de w erf van Gebr, Niestern te D elfzijl is met goed gevolg een motorschip te water gelaten, gebouwd voor rekening van kapitein H ijlkem a te Groningen. H et schip, met afmetingen van 37,5 5 X 6,50 X 2,69 m en 270 ton deadweight, is gebouwd onder klasse Bureau Veritas en Scheepvaart­ inspectie, groote kustvaart. H et zal worden voorzien van een Bronsm otor van 150 pk. Op 11 October vertrok van D elfzijl naar Emden het nieuwe casco van een motorschip, genaamd Marga. D it casco, dat werd gebouwd op de werf van Gebr. van Diepen te W aterhuizen, bij Groningen, voor rekening van Gebr. Elfring te H aren aan de Eems (D .), heeft afmetingen van 36 X 6,40 X 2,65 m. H et zal in Duitschland van een Deutsche Werke-motor van 200 pk worden voorzien. V an een der hellingen van de werf der N. V. Nederlandsche Scheeps­ bouw-maatschappij te Amsterdam is op 23 October, om drie uur, met gunstig gevolg het voor de Noorsche reederij W ilh. Wilhelmsen in aanbouw zijnde motorschip T ra fal gar te water gelaten. H et te w ater gelaten schip heeft een draagvermogen van 8600 ton en biedt een ruime accommodatie voor tw aalf passagiers. De afme­ tingen van het schip zijn: 430 X 57 X 40 voet, de bruto tonnenmaat bedraagt circa 55 00 ton. De machine-installatie wordt geleverd dooi­ de m achinefabriek Gebr. Stork & Co. te Hengelo. De hoofdmotor is van het dubbelwerkende 2-tact type Diesel en heeft een vermogen van ruim 5600 pk, waardoor het schip een snelheid zal verkrijgen van ruim 15,5 knoop. Plet is verder uitgerust met vier reddingbooten, een werkboot, een ziekeninrichting, tweepersoonshutten voor de bemanning en vertrek­ ken voor kapitein en hoofdwerktuigkundige. H et schip zal in Februari 1938 geleverd worden.

Proeftochten Op 20 October werd met goed gevolg op den Nieuwen "Waterweg en de Noordzee de proeftocht gehouden met het motorschip Durness, gebouwd op de werf van de firm a De Haan & Oerlemans te Heusden, voor Zuid-Afrikaansche rekening. De lengte van het schip bedraagt 105'-9", de breedte 23', de holte 11', draagvermogen 285 ton. H et schip is gebouwd onder Lloyd’s Register, klasse 100 A l , de Nederlandsche Scheepvaartinspectie en de Board of Trade en is op 21 October op eigen kracht naar Zuid-Afrika vertrokken. D it is het eerste schip van deze soort dat hier te lande voor Zuid-Afrika gebouwd is en tevens is het ook het eerste motorkustvaartuig, dat daar in de vaart zal worden gebracht. De Du rne ss is van alle moderne gemakken voorzien. Zij werd ter­ stond door de reederij overgenomen. In de machinekamer is een Atlas Dieselmotor van 3 00 omw en 3 00 pk geplaatst, welke aan het schip een snelheid geeft van 10 knoop. Op den N ieuwen W aterw eg heeft 21 October met goed gevolg de proefvaart plaats gehad van het bij de fa. A. V uyk & Zonen, scheeps­ bouwmeesters te Capelle a/d. IJssel gebouwde m otorkustvaartuig

Dawlish, gebouwd voor rekening van de Engelsche reeders H . H arrison Shipping Ltd. te Londen. D it is het tweede schip dat door de firm a voor deze reeders gebouwd is. Eerst is de C r a n m e r e gebouwd, die thans enkele maanden in de vaart is, terw ijl nu de D a v j l n h w ordt af geleverd. H et schip is 126,6 voet lang, 23,6 voet breed en 9,5 voet hoog. H et is gebouwd onder Lloyd 100 A 1 en Board of Trade en meet 3 00 ton. De twee masten kunnen, m et het oog op de bruggen op de Theems, gestreken worden. Masten en laadboomen, die voorzien zijn van twee 2-tons lieren, zijn van het Deensche fab rik aat Thrige. De geheele bediening van het schip, dus ook de lieren, geschiedt electriscli. Speciale zorg is besteed aan het logies en het verb lijf van den gezagvoerder. Evenals de salon is dit geheel in eiken uitgevoerd. H et schip is uitgeru st m et een 225 pk Benz-Dieselmotor: d it in tegenstelling m et het thans nog voor de Engelsche reeders J . & A. Gardner te Glasgow in aanbouw zijnde ku stvaartu ig Saint K e n t i g e r n , dat een 300 pk Polar-Dieselmotor k rijgt. Bij de proefvaart voldeed het schip in elk opzicht aan de gestelde eischen, speciaal w at de v aart betrof op de gemeten m ijl, w aarbij een snelheid van ruim 9 m ijl werd behaald. Met een h artelijke toespraak heeft de heer TI. H arrison zijn tevre­ denheid over den bouw van het schip uitgesproken en dit van de bouwers overgenomen, w aarna de terugtocht werd aanvaard. H et motorschip Alph ar d, metende circa 5100 ton bruto, voor re­ kening van Van N ievelt, Goudriaan & Co.’s Stoom vaart M aatschappij te Rotterdam gebouwd door de Deutsche W erft, Finkenwiirder, is na geslaagden proeftocht door de reederij overgenomen. H et schip is in ­ middels te Rotterdam aangekomen. Op Ameland heeft 19 October de eerste proeftocht plaats gehad met de nieuwe motorreddingboot van de Noord- en Zuid-H ollandsche Reddingm aatschappij, de A b r a h a m F o c h , die op Am eland gestationneerd wordt. Een op de Scheepswerf „De Dageraad” te W oubrugge voor rekening van den heer P. Hamers te IJm uiden nieuw gebouwde stalen Noordzeemotorkotter, uitgerust met een 100 pk Kromhoutmotor, zal binnen­ kort van de w erf in de haven van IJm uiden aankomen. De lcotter k rijg t den naam IJM . 23, N e l l y v . B. Op 23 October heeft op de Noordzee de goed geslaagde proefvaart plaats gehad van het motorschip W i l l i a v i s t o w n , in opdracht van een Londensche reederij gebouwd door de N. V. Scheepswerf Gebr. van de W erf te Deest. H et schip is ruim 1000 ton dw. groot en werd ge­ bouwd onder klasse Lloyd’s 100 A 1 en Board of Trade. Op 22 October heeft op en buiten den N ieuwen W aterw eg de proefvaart en overname plaats gehad van het door de N . V. Scheeps­ werf „De Industrie” te Alphen a/d. R ijn voor rekening van W . A. van den T ak’s B ergingsbedrijf N . V. te Rotterdam gebouwde m otorbergingsvaartuig B r u i n v k c h . H et schip, w aarvan de hoofdafm etingen zijn 24 X 5,75 X 2,45 m, is voorzien van voor- en achter-trim tanks en een gedeeltelijken dub­ belen bodem, waardoor de diepgang, die m et volle uitrustin g en alle tanks vol, achter 7 voet en voor S voet bedraagt, in 15 m inuten kan gebracht worden op 5V2 voet achter en 4 % voet voor. D it m et het oog op het werken op ondiep w ater, terw ijl bij volle tanks een groote stabiliteit verkregen wordt. De indeeling is als vo lg t: voorpiek, laadruim van 55 m 3, inventaris­ ruim , motorkamer, verb lijf en achterpiek. A ls voortstuwingsm otor is ingebouwd een 120 pk 4 -tact Industrie-Dieselmotor, w elke het schip een snelheid geeft van 15 km. De hoofdmotor d rijft tevens aan een 8 " centrifugaal bergingszandpomp met een capaciteit van 750 ton per uur en ingericht voor zuigen en persen, m et totaal ruim 60 meter rubberslangen en pijpen. Deze pomp bedient tevens de hoofdballasttank. Verder is naast de normale hulpw erktuigen ingebouwd een 3" hulpbergingspomp tevens brandpomp, met een capaciteit van 60 ton per uur zuigen of persen. Deze pomp bedient tevens de voor- en achter-trim tanks. Als lich tin stallatie dient een 3 pk Skandia-D ieselmotor met Sm it-dynam o, uitgerust m et reflectors en looplampen voor nachtwerk. Aan dek een strijkende stalen mast met twee 5-tons laadboomen, bediend door een V an der Giessen motorlier m et 3 ton trek krach t op de trommels en koppen en aangedreven door een aparten D eutz-Dieselmotor. Een speciale rol voor het binnenhalen van zware kettingen is in den S.B.-boeg ingebouwd. H et achterschip is geheel voor sleepen in ­ gericht met zware sleepbating en sleepbogen. De stuurh ut is afneem ­ baar voor het bereiken van een lage lcruiplijn. Hoofdmotor, zoowel als

hulpm otoren kunnen hun koelw ater betrekken en .teruggeven aan de b allasttan k, waardoor bij droogstaand schip kan ■worden gew erkt m et pompen, lier en dynam o. H et v a artu ig is verder geheel u itgeru st m et bergingsankers tot 3Vk ton, honderden meters staaldraad to t 5", tak el­ w erk, losgerei, dichtingsm aterieel en duikerinstallatie. Een en ander is gebouwd onder toezicht van Scheepvaartinspectie en Bureau Veritas, voor ku stv aart m et uitbreiding E. onder bepaalde voorwaarden, zoodat het deel kan nemen aan bergingsw erken in Noordzee, Oostzee en Engelsch Kanaal. H et lig t in de bedoeling het v a artu ig eerstdaags aan de W esterschelde te stationneeren. V erk o ch te schepen

H et stalen m otorvrachtschip Adel aar, groot 267,57 register ton bruto inhoud en 3 90 ton draagvermogen, in 1921 door G. J . van der W érff te Hoogezand gebouwd en toebehoorende aan de N . V . M o to r­ schip „Sperwer” te Rotterdam , is verkocht aan de firm a L en czat & Co. G. m . b. H. te D anzig. De tan k lich ter Frisia uit Rotterdam , groot 75 6 ton, is n aar het buitenland verkocht. H et Zweedsche stoomschip Bara (ex Nct ta, ex M a r k e r s d a l ) , 1650 ton dw, in 1919 te Hcusden gebouwd, is door de Sydsvenske R ederi A/B (M r, Sven P. Larsson, d ir.), Mahno, aan A . Billner te G othenburg verkocht.

De M aatschappij Zeetransport N . V . (d ir. A . V eder N . V .) te R o t­ terdam , heeft door bem iddeling van de m akelaars Jacq . Pierot Jr. & Zonen te R otterdam , het Noorsche stoomschip T a b o r f j d l , 242 5 ton dw , gebouwd in 193 6 door de Frederiksstad N . V . te Frederiksstad en voorzien van een speciaal type stoommotor, aangekocht. D it stoom­ schip is een zusterschip van het onlangs door dezelfde reederij gekochte stoomschip H a r p e f j e l l , h etw elk onder den naam Prins M a n r i t s in de vaart is gebracht. Beide schepen z ijn van het M eldahl-patent en z ijn in g erich t voor het vervoer van fru it. Op den proeftocht liep de T a b o r f j d l 1 3 % m ijl. H et Is een up-to-date schip, voorzien van draadlooze telegrafie en telefonie, echolood en koelinstallatie. De accommodatie van de bem an­ ning is in het achterschip, terw ijl die van kapitein en o fficieren, bene­ vens een beperkte ruim te voor passagiers zich midscheeps bevinden. De ruim en, welke uitstekend zijn geventileerd, hebben een inhoud van 168.000 kubieke voet. H et schip is voorzien van een dieptank v o o r het vervoer van eetbare oliën. De T a b o r f j e l l zal na terugkeer van een reis naar de Vereenigde Staten onder de N ederlandsche vlag worden gebracht onder den naam P rins Fr ede rik Hendr ik.

De driemnst-motorschoener Fecle (ex 'Voorwaarts), 347 b ruto en 259 netto ton groot, in 1903 bij Gebr. Verstockt te M artenshoek ge­ bouwd, is verkocht aan Carlo Landi te Savona en herdoopt in Carla.

H et motorschip A r d j o e n o , gebouwd in 1936 op de w erf van Gebr. N iestern te D elfzijl, is ondershands verkocht aan kapitein E. Beek te G roningen. Flet schip is circa 360 ton groot en voorzien van een Brons-motor van 200 pk. H et was eigendom van kapitein A . Noë te D elfzijl.

V oor sloop v erk o ch te schepen

Flet zeilschip H a r m o n i e , schipper FI. Bekelaar, thuisbehoorende te A m sterdam , groot 210 ton, is verkocht aan kapitein W u lff te Egersund (D enem arken). Flet schip w ordt door den nieuw en eigenaar in de vaart gebracht onder den naam H. W. 200.

H et Engelsche stoomschip Sberard O sb o r n , 1481 ton bruto, in 1878 te Grcenock gebouwd, is door M itchell Cotts & Co. (South A f r ic a ), Ltd., te Kaapstad, voor sloop naar Italië verkocht. Flet schip m oet te A ntw erpen worden opgeleverd. O m trent dit schip heeft eerst verluidt, dat het voor sloop naar R otterdam was verkocht,

Flet Gricksche stoomschip A d a m a s t o s b lijk t door L yras & Lemos, Londen, te zijn verkocht aan de reederij W . K unstm ann, Stettin . F let schip w ordt door laatstgenoem de reederij onder den naam Ho ra F r itz c n in de vaart gebracht. H et Engelsche stoomschip H a r p a l y c e , 4708 bruto register ton, van de reederij J . & C. H arrison Ltd. te Londen, dat door de Stoom vaart M aatschappij „Oostzee” te A m sterdam is aangekocht, is Donderdag 21 October onder de oude v lag in ballast van Bremen te A m sterdam gearriveerd otn bij de Am sterdam sche Droogdok M aatschappij volgens de N ederlandsche Schepenwet te worden in gerich t. D aarna kom t het schip, herdoopt in L o p p e r s u m , in de graan vaart van Z uid-A m erika op Europeesche havens. De door de firm a L. Parlevliet te IJm uiden voor Poolsche rekening aangekochte Engelsche stoom traw ler, b lijk t de Evalana, van de Boston Deep Sea Fishing & Ice Co. Ltd. te Fleetwood te zijn . De Ev alana is in 1929 te W ivenhoe (E ngeland) gebouwd en m eet 3 86 bruto re­ gister ton. H et D uitsche stoomschip O r i o n ( e x J o , ex K r i s t o f a , e x S o e s t e r b e r g ) , 477 ton bruto, in 1917 te H oogezand gebouwd, is door de A tlan tic Rhederi G. ni. b. H . te H am burg aan ICarl Gross te Bremen verkocht.

8 P la t e n m et 12 ill. 11 Afb. in d e n te k s t

„Scheepsbranden” Ingen, f S.S0 G eb. ƒ 6 .5 0

Bij 20 ex. Ingen, ƒ 4.90 H.J.PARIS/A’DAM Geb. ƒ 5 .5 5

OORZAKEN DOOR

EN

B E S T R IJ D IN G

A. VREU GD ENHIL

FR A A G T U W B OEK1IA N D E L A A R

H et stoomschip L e e u w a r d e n , 991 bruto en 572 netto ton groot, in 1908 bij R ijkée & Co. te Rotterdam gebouwd, is verkocht aan de Cia. Anon. Venezolana de N av, te La G uayra en herdoopt in T r i n i d a d . H et stoomschip K a n t t e n (ex G r u t t o ) , 186 bruto en 99 netto ton groot, in 1917 bij J . Drewes & Co. te Gideon gebouwd, is verkocht aan W alter Schulz te H am burg en herdoopt in Ferdinantl. H et stoomschip S f e i c r m a r k (ex Wi lb. W a g n e r ) , 198 bruto en 99 netto ton groot, in 1913 bij J. & G. V erstockt te M artenshoek ge­ bouwd, is verkocht aan Vega Reederei, Fricd. Dauber te H am b u rg en herdoopt in Nec kar. Flet Nederlandsche tjalkschip We l da a d, dat 159 ton meet en vroeger bevaren werd door kapitein T. Dodde te Vccndam, is verko cht aan kapitein P. Schaa te O strauhderfehn (D uitschland).

De hopper Y v e s is 16 October van H avre aan de werf „De Koop­ handel” te N ieuw -Lekkerland aangekomen, alwaar het schip zal w o r­ den gesloopt.

De Poolsche k o o p vaard ijvlo o t Op het oogenblik w ordt in Polen het vraagstuk van een uitb reid in g van de koopvaardijvloot overwogen. De vloot bestond in het begin van dit jaar u it 96 schepen met een gezam enlijke tonnage van 9 7 .0 00 ton. In de eerste zes maanden van dit jaar vervoerden de Poolsche v ra c h t­ schepen in totaal 772.000 ton vrachtgoederen tegen 611.000 in de­ zelfde periode van 193 6. De totale buitenlandsche handel van Polen toont in deze periode een toeneming van 7.200.000 tot 8.900.000 ton, zoodat de Poolsche schepen slechts 8 % van deze goederen vervoerden.

oeiiampen Gloeil koopt U goedkooper bij

DE GLOEILAMPENCENTRALE P rim a

re f e r e n t ie s v a n ƒ

d e g ro o ts te in s te llin g e n •

ROTTERDAM H O O G S T R A A T 297 TELEFO O N

55392

Men is nu van plan de Poolsche koopvaardijvloot m et ongeveer 80.000 bruto register ton uit te breiden en het aandeel der Poolsche koopvaardijvloot in den buitenlandschen handel tot IS a 2 0 % te doen stijgen. De C unard-W hite S ta r Sir Percy Bates, de president-commissaris van de C unard-W hite Star, onlangs teruggekeerd van een zakenreis naar de Vereenigde Staten, heeft gezegd, dat zijn onderneming in 1940 haar eeuwfeest zou vieren met het in de vaart brengen van het zusterschip van de O n e e n Mary. Voordien zal er nog een passagiersschip in de vaart komen, thans onder No. 1029 in aanbouw aan de Mersey voor den z.g. tusschendienst Londen—Le H avre—Southampton—N cw-York. D it schip k rijg t een voldoende machinevermogen om den Oceaan over te steken met een gemiddelde snelheid van 22 mijl. Dit geschiedt om de 1029 te kunnen laten invallen als de O n e e n Mary en haar zusterschip moeten worden nagezicn. De vergadering van commissarissen van de C unard-W hite Star heeft inmiddels besloten het schip den naam te geven van Maur et ania, naar het pas afgedankte vaartuig, dat jarenlang den blauw en wimpel heeft gevoerd.

H et zusterschip van de O n e e n M a r y w ordt even groot als de Q u e e n M a r y en k rijg t ook dezelfde snelheid. De Q u e e n M a r y is op h a a r laatste reis, ten gevolge van m ist, elf uur te laat u it Southampton v e r ­ trokken en toch op tijd te N ew -Y ork aangekomen. H aar reserve aan snelheid stelde haar daartoe in staat en met het oog op dergelijk e ge­ vallen geeft men deze schepen ook een dergelijke reserve. Deze d ie n t n iet om records te breken, m aar w el om den passagiers een re d e lijk e zekerheid te geven, dat zij op den vooraf aangegeven tijd op h u n plaats van bestemming zullen aankomen. G EVRAAGDE EN AAN GEBO D EN B E T R E K K IN G E N

Bouwbureau Ir. E.VAN D IER EN s.i. W I J N H A V E N 153 - R O T T E R D A M vraagt s p o e d ig een

SCHEEPSTEEKENAAR Sollicitaties met volledige inlichtingen uitsluitend sc h riftelijk

T IJD S C H R IF T E N -R E V U E SC H E E PSB E SCH R IJV IN G E N (S C H ) M o to rsch iffe A l i o t h u n d N u e v a G r a n a d a . Von Dr. Ing. R . Schmidt. (Erbaut von der Deutschen W erft A. G. Reederei V an N ievelt, Goudriaan & Co.’s Stoomvaart Maatschappij, R o tterdam ). 9 kol., 9 fig. (waaronder algemeen plan). (W ordt vervo lgd). „Schiffbau”, 15 September 1937, biz. 289. T h e fa s te s t m otorship. (Dovcr-Ostend passenger vessel P r i m Albert. A trial speed of over 25 knots. New type of Sulzer m achinery of 17,000 shp). 18 kol., 4 fig. (waaronder algemeen plan) en 7 foto’s. „Shipbuilding and Shipping Record” , October 1937, biz. 230. T h e o il- ta n k m otorships L o u i s i a n a , F l o r i d a an d R h o d e I s l a n d . (479' X 65' X 3 4 '-3 " ; gr. ton. 8569; net. ton. 5069; dw 12,400; sp. 13'; 4850 slip.) 19 kol., 14 fig. (waaronder algemeen plan, grootspant enz. foto’s). „The Shipbuilder”, October 1937, biz. 505. T h e s in g le -sc re w m o to rship A s tr i . (A Swedish-built general-cargo and tim ber-carrying vessel with Diesel drive through electro­ m agnetic couplings and reduction gearing.) (3 08' X 4 4 '-6 " X 20 '; 1700 shp; sp. 12'.) 10 kol., 7 fig. „The Shipbuilder”, October 1937, biz. 520. V O O R T S T U W IN GSM A C H IN E S, H U L P W E R K T U IG E N , O V ERBREN G IN G ENZ. (M O ; M A ; T U R ; P ) So un d an d v ib ra tio n in m arin e g e a rin g . By Austin Kuhns. (This article is the first of two to be written by M r. Kuhns, in w hich he w ill deal with the problem of noise production and its control in gear m anufacture. The present article states the problem and gives a genera! discussion of it. The second article, which w ill appear in the next issue of the Journal, w ill discuss the experience w hich has been had in several specific Instances to illustrate the progress which is being made in meeting the need for more effective control.) 14 kol., 4 foto’s, 1 tabel. „Journal of the A m erican Society of Naval Engineers”, Augustus 1937, biz. 375. H ig h speed tu rb in e s. (This is the abstract of a paper delivered by Mr. L. Hausman, N orthwestern Power Engineer of the W estinghouse Electric and M fg. Co., Chicago, on Jan u ary 11, 193 7, and published in the Journal of the Western Society of Engineers in February. Mr. B ailsm an's diagram of progress in statio n ary plant practice is especially interesting, and he discusses the turbine development made possible by the recent development of 3 600 r. p. m. alterating current generators in large ratings, and the problems encountered in building large sets to operate at high pressure and tem perature.) 3 kol., 1 fig. „Journal of the Am erican Society of N aval Engineers”, Augustus 1937, biz. 447,

M A T E R IA L E N , B E W E R K IN G , B E PR O E V IN G , L A S S C H E N , CO RRO SIE (T E ) C ondensor tu b e co rro sio n . Some tre n d s o f r e c e n t r e s e a r c h . B y R. May. (The paper is w ritten for marine engineers, in the hope t h a t they w ill consider it in the ligh t of their p ractical experience an d w ill communicate their observations, p articu larly w ith re g a rd to certain aspects of the problem upon w hich p ractical in fo rm atio n is at present somewhat scanty. Marine engineers having ex p erien ce w ith the newer and more resistant types of condensor tubes o v e r a wide range of condensor conditions and in m any w aters, are i n a position to help in clearing up such questions as those b r ie f ly referred to above and others which are set out in detail in the p a p e r .) 11 kol. „Transactions of the Institute of M arine Engineers” , S e p ­ tember 1937, biz. 171. K u n s ts to ffe im S c h iffb a u . Von Dr. G. Leysieffer. (K u n ststo ffe sind für den Schiffbau besonders geeignet; sie sind beständig g e g e n A ngriffe von Seewasser, schwer entzündbar und bei g en ü gen d er Festigkeit von geringem G ewicht. Da sie helfen, M etalle u n d A nstrichm ittel zu sparen, sollte ihre V erw endung g e fö rd e rt werden.) 4 kol. „Z. d. V. d. I.”, 2 October 1937, blz. 1159. B R A N D ST O FF E N , SM E E RM ID D E LE N , P A K K IN G , ISO LA TIE (B R ) F u e l fo r th e N a v y ’s D iesels. (T his is an article prepared by R e a r Admiral H. G. Bowen, U . S. N avy, Chief of the B ureau of Engineering, N av y D epartm ent, and published in the J u ly , 1 9 3 7, issue of „Motorship and Diesel Boating” . It deals w ith the in v e s t ig ­ ation which has been carried on for some years at the N a v a l Engineering Station, Annapolis, M aryland, w hich has n o w eventuated into the form al specifications under w hich all D ie se l oils for the N avy is purchased, except that for airc ra ft; and d is ­ cusses the salient points in the specifications.) 4 kol. „ Jo u rn a l of the American Society of N aval Engineers, A ugustus 1937, blz. 4 5 2 . T h e co n d itio n in g o f a b e a r in g fa c e . (T he value of co llo id al graphite during the run n in g-in process.) 2 kol. m et lite r a tu u r opgave. „The Motor Ship”, October 1937, blz. 2 5 8. T o ep assin g v a n m a g n e tis c h e o lie filte r s b ij s m e e r in r ic h tin g e n . Door L. H. de Langen. (Sam envatting: Toestellen worden besclareven, die kleine magnetiseerbare deeltjes u it er längs stroomende o lie kunnen verwijderen. De hiermee bereikte verm indering van s lijt a g e van assen en dergelijke w ordt besproken.) 8 kol., 8 fig. „ P h ilip s ’ Technisch T ijd sch rift” , October 1937, blz. 295.

Bovenstaand ltteratuur-overzicht is ontleend aan het litcratuur-kaartsysteem , dat sinds jaren w ordt bewerkt door den in lich tin g en d ien st van het Instituut voor Scheepvaart en Luchtvaart. A lleen de voornaam ste artikelen worden opgenomen in „Schip en W e rf”. M eerdere literatuur wordt op aanvrage — ook telefonisch (telefoon 5 5217) — verstrekt. De vermelde literatu u r is tegen vergoeding van p o rtk o sten ter leen verkrijgbaar van het In stitu ut voor Scheepvaart en Luchtvaart, H arin g v liet 68 te Rotterdam .