Synthegra M!. H t 0 1 O ü I!

ingekomen op t^OKT. 2011

Synthegra M

!. H t

0

1 O ü

Gemeente Ermelo

I!

Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek, karterend booronderzoek De Paalberg te Ermelo gemeente Ermelo

Opdrachtgever

Status:

CONCEPT

Tauw bv Postbus 133

Projectleider

7400 A C Deventer

drs. H. Kremer

Projectnummer

Autorisatie

Synthegra Rapport S110109

drs. E.A. Schorn (senior prospector)

Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 C B Doetinchem Telefoon +31 (0)88 81 81 981, Fax +31 (0)88 81 81 989, Internet: www.synthegra.nl

Paraaf

Datum 26-05-2011

Project:

Bureauonderzoek e n Inventariserend Veldonderzoek, karterend booronderzoek, P a a l b e r g te E r m e l o

Projectnummer: S 1 1 0 1 0 9

COLOFON

Opdrachtgever

T a u w te D e v e n t e r

Project

P a a l b e r g te E r m e l o

Projectnummer

S110109

Titel

B u r e a u o n d e r z o e k e n Inventariserend V e l d o n d e r z o e k , karterend booronderzoek,

Datum

26-05-2011

Projectleider

d r s . H. K r e m e r

Auteurs

drs. H. K r e m e r (prospector, K N A archeoloog)

Tekenaar

dhr. J . Heersink ( G I S / C A D - s p e c i a l i s t )

Autorisatie

drs. E.A. S c h o r n (senior prospector)

Druk

S y n t h e g r a bv, D o e t i n c h e m

ISSN

1874-9771

P a a l b e r g te E r m e l o

Synthegra bv S y n t h e g r a bv, D o e t i n c h e m s e w e g 6 1 a , N L - 7 0 0 7 C B D o e t i n c h e m T e l e f o o n +31 (0)88 81 81 9 8 1 , F a x +31 (0)88 81 81 9 8 9 , Internet: w w w . s y n t h e g r a . n l

© S y n t h e g r a bv, 2011

© Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 C B Doetinchem

2 v a n 15

Project:

B u r e a u o n d e r z o e k e n Inventariserend V e l d o n d e r z o e k , karterend booronderzoek, P a a l b e r g te E r m e l o


INHOUD ADMINISTRATIEVE G E G E V E N S

4

SAMENVATTING

5

1

6

INLEIDING

1.1

Onderzoekskader

1.2

Onderzoeksdoel en vraagstellingen

6 6

1.3

Ligging en huidige situatie plangebied

7

1.4

Toekomstige situatie plangebied

7

2 2.1 2.2

BEKNOPT BUREAUONDERZOEK Inleiding Resultaten geraadpleegde kaarten

8 8 8

3 3.1 3.2

INVENTARISEREND V E L D O N D E R Z O E K Methode Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens

10 10 10

3.3

Archeologische indicatoren

11

3.4

Archeologische interpretatie

11

4 4.1

C O N C L U S I E S EN A A N B E V E L I N G E N Inleiding

12 12

4.2

Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen

12

4.3

Aanbevelingen

14

LITERATUUR EN K A A R T E N

15

Bijlagen: Bijlage 1: Overzicht van de relevante geologische en archeologische tijdvakken Bijlage 2: Boorpuntenkaart Bijlage 3: Boorprofielen


3 v a n 15

Project:



Administratieve gegevens Toponiem

Paalberg

Plaats

Ermelo

Gemeente

Ermelo

Provincie

Gelderland

Projectnummer

S110105

Bevoegde overheid

Gemeente Ermelo

Opdrachtgever

Ta uw bv

Uitvoerende instantie

Synthegra bv

Datum uitvoering veldwerk

19-05-2011

Uitvoerders veldwerk

drs. H. Kremer (prospector, KNA archeoloog) dhr. G. Kleijn winkel (veldmedewerker)

Onderzoeksmelding (ARCHIS)

46.572

Datum onderzoeksmelding

05-05-2011

Onderzoeksnummer (ARCHIS)

nog te bepalen

Kaartblad

26H

Periode

laat-paleolithicum tot en met nieuwe tijd

Oppervlakte

Circa 2,5 ha

Grondgebruik

bos

Geologie

dekzand (Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel)

Geomorfologie

droog dal, landduin (noorden) en stuwwalplateau (noordwestelijke punt)

Bodem

duinvaaggronden (noorden) en holtpodzolgronden (zuiden)

Depot

Documentatie en vondsten zullen worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Gelderland, te Nijmegen

De onderzoekslocatie wordt omsloten door de volgende vier coördinaten:

noordwest

X: 173.189

Y: 477.849

noordoost

X: 173.420

Y: 477.849

zuidoost

X: 173.420

Y: 477.608

zuidwest

X: 173.189

Y: 477.608


4 v a n 15

Project:



Samenvatting Inleiding Synthegra heeft in opdracht van Tauw bv een beknopt archeologisch bureauonderzoek in combinatie met een karterend booronderzoek uitgevoerd voor een terrein op de Paalberg in Ermelo.

Specifieke archeologische verwachting beknopt bureauonderzoek Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Ermelo heeft het plangebied een middelhoge archeologische verwachting (AV categorie 6). Dit houdt in dat binnen het plangebied een inventariserend karterend booronderzoek noodzakelijk is.

Archeologische interpretatie veldonderzoek De oorspronkelijk bovengrond van de natuurlijke podzolgrond is in het hele plangebied niet aangetroffen. Alleen het onderste deel van de podzolgrond is in sommige boringen aangetroffen. Vuursteenvindplaatsen bestaan voornamelijk uit strooiing van fragmenten vuursteen en ondiepe grondsporen, zoals haardkuilen, in de bovengrond van de oorspronkelijke podzolgrond. Aangezien de bodem vrijwel compleet is verstoord, zijn eventueel

aanwezige

vuursteenvindplaatsen

verloren

gegaan.

De

middelhoge

verwachting

voor

vuursteenvindplaatsen kan daarom naar laag worden bijgesteld.

Nederzettingsresten uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd bestaan niet alleen uit fragmenten aardewerk, maar ook uit diepere sporen zoals paalgaten en afvalkuilen. Deze sporen kunnen tot in de Chorizont reiken en zijn mogelijk nog intact. Tijdens het booronderzoek zijn echter geen archeologische resten of indicatoren aangetroffen, die wijzen op de aanwezigheid een vindplaats uit deze periode. Daarom kan de middelhoge verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de nieuwe tijd aan te treffen voor het plangebied naar laag worden bijgesteld.

Aanbeveling Op grond van de resultaten van het onderzoek wordt voor het plangebied geen vervolgonderzoek geadviseerd.


5 v a n 15

Project:

B u r e a u o n d e r z o e k en Inventariserend V e l d o n d e r z o e k , karterend booronderzoek, P a a l b e r g te E r m e l o


1

Inleiding

1.1

Onderzoekskader Synthegra heeft in opdracht van Tauw bv een beknopt archeologisch bureauonderzoek in combinatie met een karterend booronderzoek uitgevoerd voor een terrein op de Paalberg in Ermelo (afbeelding 1.1). De aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen ontwikkeling

van het terrein ten behoeve van

verblijfsrecreatie. De diepte van de toekomstige bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar zal de bodem waarschijnlijk tot in het archeologische niveau worden verstoord, dat in dit gebied vanaf 30 cm beneden maaiveld verwacht kan worden.

Door de graafwerkzaamheden die zullen gaan plaatsvinden, kunnen eventueel aanwezige archeologische waarden verloren gaan. Daarom is op basis van het Verdrag van Malta, waaruit de Wet op de Archeologische Monumentenzorg uit 2007 is voortgevloeid, voorafgaand aan de graafwerkzaamheden archeologisch onderzoek uitgevoerd.

Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Ermelo heeft het plangebied een middelhoge archeologische verwachting (AV categorie 6). Dit houdt in dat binnen het plangebied een inventariserend karterend booronderzoek noodzakelijk is. Nederlandse Archeologie versie 3.2

2

1

Het booronderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm

en de Leidraad Inventariserend Veldonderzoek.

3

Het veldwerk is

uitgevoerd op 19 mei 2011.

De bevoegde overheid, de gemeente Ermelo, zal de resultaten van het onderzoek toetsen en een selectiebesluit nemen.

1.2

Onderzoeksdoel en vraagstellingen Het doel van het karterend booronderzoek is het toetsen van het opgestelde verwachtingsmodel door de intactheid van de bodemopbouw vast te stellen en de eventueel aanwezige archeologische resten en/of vindplaatsen te inventariseren. De volgende onderzoeksvragen zullen worden beantwoord:

•

Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact?

•

Zijn in het plangebied archeologische vindplaatsen aanwezig?

•

Wat is te zeggen over de horizontale en verticale verspreiding van de archeologische waarden?

•

Wat is de vermoedelijke aard en datering van de archeologische resten?

•

In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied?

1

Goossens, 2009

2

S I K B 2010.

3

S I K B 2006.


6 v a n 15

Project:



1.3

Ligging en huidige situatie plangebied Het plangebied is circa 2,5 ha groot en ligt aan de Drieerweg in Ermelo (afbeelding 1.1). Het terrein wordt in het noordoosten begrensd door camping De Paalberg en aan de overige zijden door bosgebied. Het plangebied wordt doorsneden door de zuidwest-noordoost georiënteerde toegangsweg naar de camping. Het deel van het plangebied gelegen ten zuidoosten van de toegangsweg is in gebruik als parkeerbos en het deel van het plangebied gelegen aan de noordwestzijde van de toegangsweg is in gebruik als klimbos. De hoogte van het maaiveld varieert van circa 25,8 in het noorden tot circa 26,3 m +NAP in het zuiden (Normaal Amsterdams Peil).

4

1

1 ii

•

j N

Ermelo

li

D

• K II I

i,

Synthegra

--•..<: 171000

172000

173000

174000

175000

Afbeelding 1.1: Het plangebied op de Topografische Kaart van Nederland 1:25.000 aangegeven met het rode kader (Bron: Topografische Dienst 1998).

1.4

Toekomstige situatie plangebied Het terrein zal ontwikkeld worden ten behoeve van verblijfsrecreatie. De exacte inrichting van het plangebied is op dit moment onbekend.

4

H o o g t e l i g g i n g v a n het p l a n g e b i e d o p het A c t u e e l H o o g t e b e s t a n d N e d e r l a n d ( A H N ) in m N A P g e r a a d p l e e g d o p w w w . a h n . n l


7 v a n 15

Project:



2

Beknopt bureauonderzoek

2.1

Inleiding De gemeente heeft aangegeven dat de gemeentelijke archeologische verwachtings- en beleidskaart geldt als bureauonderzoek. Deze kaart en de archeologische landschappelijke landschappelijke eenheden kaart van de gemeente dienen te worden geraapdpleegd.

2.2

Resultaten geraadpleegde kaarten Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Ermelo (afbeelding 2.1, gele kleur) heeft het plangebied 5

een middelhoge archeologische verwachting (AV categorie 6). Dit houdt in dat bij bodemingrepen dieper dan 30 cm beneden maaiveld en bij plangebieden groter dan 100 m vroegtijdig een inventariserend archeologisch 2

onderzoek nodig is. Op de archeologische landschappelijke eenhedenkaart ligt het plangebied overwegend 6

in een droog dal. Het noordelijk deel van het plangebied ligt in een gebied met lage stuifduinen (afbeelding 2.2).

Volgens

de

bodemkaart

7

geraadpleegd

via

Archis

komen

in

het

plangebied

overwegend

holtpodzolgronden in grof zand voor (code gY30). In de noordelijke rand van het plangebied komen duinvaaggronden in leemarm en zwak lemig, fijn zand voor. Op grond van de ouderdom van de afzettingen binnen het plangebied kunnen archeologische resten uit de periode laat-paleolithicum tot en met de nieuwe tijd voorkomen. Dit houdt in dat binnen het plangebied een inventariserend karterend booronderzoek noodzakelijk is.

8

N

>

) i

m r

i

z

5

R a a p rapport 1 8 8 4 , k a a r t b i j l a g e 3

6

R a a p rapport 1 8 8 4 , k a a r t b i j l a g e 1

7

Archis2

8

J^L Synthegra r"

Goossens, 2009.


8 v a n 15

Project:


Projectnummer: S110109

Afbeelding

2.1: Ligging van het plangebied

Ermelo, aangegeven

op de Archeologische

Verwachtingskaart

van de gemeente

met het rode kader (Bron: Goossens e.a. 2009). De rode kleur geeft een hoge

archeologische verwachting aan, geel een middelhoge - en groen een lage archeologische

tixt

verwachting.

A N

-i

! 0

^Synthegra

250 —i

17Z00O

173000

Afbeelding 2.2: Ligging van het plangebied op de landschappelijk eenheden kaart van de gemeente Ermelo, aangegeven met het rode kader (Bron: Goossens e.a. 2009). De donkergele kleur in het noordelijk deel van het plangebied geeft de ligging in een gebied met lage stuifduinen weer en de lichtgele kleur waarmee de rest van het plangebied is weergegven verwijst naar de ligging in een droog.


9 v a n 15

Project:



3

Inventariserend Veldonderzoek

3.1

Methode Op basis van de archeologische verwachting op de gemeentelijke verwachtingskaart is aan de hand van de Leidraad Inventariserend Veldonderzoek een karterend booronderzoek met een boordichtheid van ten minste 9

10 boringen per hectare uitgevoerd. Hiermee is het onderzoek verkennend voor vuursteenvindplaatsen uit de steentijd en karterend voor nederzettingsresten uit de latere perioden. Aangezien het plangebied circa 2,5 ha groot is, zijn in totaal 25 boringen gezet. Voor zover de terreinomstandigheden (bebouwing, verhardingen, begroeiing etc.) het toelieten, is een boorgrid van 30 x 35 m gebruikt, waarbij de afstand tussen de raaien 30 m en de afstand tussen de boringen 35 m bedraagt. Voor een optimale verdeling van de boringen verspringt het beginpunt van een raai 17,5 m ten opzichte van de naastgelegen raai. De exacte boorlocaties zijn ingemeten met een meetlint. Er is geboord met een Edelmanboor met een diameter van 15 cm. De boringen zijn uitgevoerd tot minimaal 25 cm in de C-horizont. Het opgehoorde sediment is gezeefd over een zeef met een maaswijdte van 4 x 4 mm en geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. De boringen zijn lithologisch beschreven conform de N E N 5104

3.2

10

en bodemkundig

11

geïnterpreteerd.

Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens De locaties van de boringen staan in bijlage 2 en de boorprofielen in bijlage 3. In het terrein zijn hoogteverschillen waargenomen. Het terrein is heeft een golvend oppervlak.

De ondergrond in het plangebied bestaat op veel plaatsen uit een laagje zwak siltig, matig fijn, goed afgerond en goed gesorteerd zand met een dikte van meestal circa 15 cm en maximaal 50 cm dat is geclassificeerd als dekzand (laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel). De dieper gelegen natuurlijke ondergrond bestaat uit grover materiaal en bestaat meestal uit zwak grindhoudend, matig grof of matig fijn zand, dat scherp aanvoelt en slecht is gesorteerd. Het matig grove zand betreft waarschijnlijk erosiemateriaal van de stuwwal en kan worden geclassificeerd als een fluvioperiglaciale afzetting (Formatie van Boxtel).

Van de In het bos aangetroffen podzolbodems is slechts het onderste deel de BC-horizont bewaard gebleven (boringen 2, 4, 10-12, 14, 17, 22-25). Hier bestaat de bodem uit een circa15 cm dikke bouwvoor. De bouwvoor bestaat uit humeus, grijs, wortelhoudend, matig fijn zand met daaronder de BC-horizont die geleidelijk overgaat in de C-horizont, die vanaf 30 cm beneden maaiveld is aangetroffen. De B- en E-horizont waren niet zichtbaar, die zijn vermoedelijk opgenomen in de bouwvoor. Daarnaast is een groep verstoorde boringen aangetroffen (boringen 1, 3, 5-9, 15, 18 en 19). Hier is in de boringen tussen de circa 15 dikke bouwvoor en de C-horizont een laag aangetroffen waarin het zand van de bouwvoor gemengd met het zand van de C-horizont voorkomt. In de boringen 13, 16, 20 en 21 ligt het zand van de bouwvoor direct op het zand van de C- horizont (ACprofiel). Een gemengde tussenlaag of een BC-horizont komen in deze boringen niet voor.

SIKB, 2006. , 0

N e d e r l a n d s Normalisatie-instituut,

11

D e B a k k e r e n Schelling, 1989.

1989.


10 v a n 15

Project:



3.3

Archeologische indicatoren Bij de controle van het opgeboorde bodemmateriaal zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen die wijzen op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats.

3.4

Archeologische interpretatie De oorspronkelijk bovengrond van de natuurlijke podzolgrond is in het hele plangebied niet aangetroffen. Alleen het onderste deel van de podzolgrond is in sommige boringen aangetroffen. Vuursteenvindplaatsen bestaan voornamelijk uit strooiing van fragmenten vuursteen en ondiepe grondsporen, zoals haardkuilen, in de bovengrond van de oorspronkelijke podzolgrond. Aangezien de bodem vrijwel compleet is verstoord, zijn eventueel

aanwezige

vuursteenvindplaatsen

verloren

gegaan.

De

middelhoge

verwachting

voor

vuursteenvindplaatsen kan daarom naar laag worden bijgesteld.

Nederzettingsresten uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd bestaan niet alleen uit fragmenten aardewerk, maar ook uit diepere sporen zoals paalgaten en afvalkuilen. Deze sporen kunnen tot in de Chorizont reiken en zijn mogelijk nog intact. Tijdens het booronderzoek zijn echter geen archeologische resten of indicatoren aangetroffen, die wijzen op de aanwezigheid een vindplaats uit deze periode. Daarom kan de middelhoge verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de nieuwe tijd aan te treffen voor het plangebied naar laag worden bijgesteld.


11 v a n 15

Project:


Projectnummer: S110109

4

Conclusies en aanbevelingen

4.1

Inleiding Vanwege het beknopte bureauonderzoek wordt de verwachting op de gemeentelijke verwachtingkaart als gespecificeerde verwachting beschouwd. Voor het plangebied gold op basis van de gemeentelijke verwachtingkaart een middelhoge verwachting voor archeologische resten vanaf het laat-paleolithicum. Het doel van het inventariserend veldonderzoek was deze verwachting te toetsen.

4.2

Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen •

Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? De ondergrond in het plangebied bestaat op veel plaatsen uit een laagje zwak siltig, matig fijn, goed afgerond en goed gesorteerd zand met een dikte van circa 15 cm dat is geclassificeerd als dekzand (laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel). De diepere natuurlijke ondergrond bestaat uit grover materiaal. Dit bestaat meestal uit zwak grindhoudend, matig grof of matig fijn zand, dat scherp aanvoelt en slecht is gesorteerd. Het matig grove zand betreft waarschijnlijk erosiemateriaal van de stuwwal en kan worden geclassificeerd als een fluvioperiglaciale afzetting. Het bovenste deel van de aanwezige podzolgrond is in het hele plangebied niet aangetroffen. Wel is in een aantal boringen de BC-horizont van de podzolgrond aangetroffen (boringen 2, 4, 10-12, 14, 17, 22-25). In de overige boringen is een AC-profiel aangetroffen (boringen 13, 16, 20 en 21) of bevindt zich tussen het zand van de bouwvoor en de C-horizont een gemengde en verstoorde tussenlaag (boringen 1, 3, 5-9, 15, 18 en 19).

•

Zijn in het plangebied archeologische vindplaatsen

aanwezig?

In geen van de boringen zijn indicatoren aangetroffen die wijzen op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. De kans dat binnen het plangebied een archeologische vindplaats aanwezig is, wordt daarom klein geacht.

Op grond van de beantwoording van de bovenstaande vraag zijn de twee onderstaande onderzoeksvragen niet meer van toepassing.

•

Wat is te zeggen over de horizontale en verticale verspreiding van de archeologische

waarden?

•

Wat is de vermoedelijke aard en datering van de archeologische

•

In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen

resten?

ontwikkeling van het gebied? De verwachting is dat binnen het plangebied geen archeologische resten in situ aanwezig zijn, waardoor ook geen archeologische resten worden bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied.


12 v a n 15

Project:



De middelhoge archeologische verwachting uit het bureauonderzoek voor zowel vuursteenvindplaatsen uit het laat-paleolithicum en mesolithicum als voor nederzettingssporen uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd kan op grond van de resultaten van het veldonderzoek naar laag worden bijgesteld.


13 v a n 15

Project:



4.3

Aanbevelingen Op grond van de resultaten van het onderzoek wordt voor het plangebied geen vervolgonderzoek geadviseerd.

Bovenstaand advies vormt een zogenaamd selectieadvies. Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen namelijk eerst moeten worden beoordeeld door de bevoegde overheid (gemeente Ermelo), die vervolgens een selectiebesluit neemt.

Er

is

geprobeerd

een

zo

gefundeerd

mogelijk

advies

te

geven

op

grond

van

de

gebruikte

onderzoeksmethoden. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Synthegra wil de opdrachtgever er daarom op wijzen dat, mochten tijdens de geplande werkzaamheden archeologische waarden worden aangetroffen, conform artikel 53 van de Monumentenwet uit 1988 (herzien in 2007) een meldingsplicht geldt bij de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap of bij de hem vertegenwoordigende bevoegde overheid, de gemeente Ermelo.


14 v a n 15

Project:



Literatuur en kaarten Literatuur

Bakker, H. de en J . Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie

voor Nederland, de hogere

niveaus.

Staring Centrum, Wageningen.

Goossens, E., 2009: Archeologische

monumentenzorg

in de gemeente Ermelo, deel 2: toelichting op de

archeologische kaarten, RAAP-rapport 1844, Weesp.

Mulder, E.F.J. de, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff en T E. Wong, 2003: De ondergrond

van

Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten

Nederlands

Normalisatie-instituut,

1989:

NEN

5104

Geotechniek

-

Classificatie

van

onverharde

grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft.

Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (aanvulling op de KNA 3.1). SIKB, Gouda.

Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2010: Kwaliteitsnorm

Nederlandse

Archeologie,

versie 3.2. SIKB, Gouda.

Kaarten

Topografische Dienst, 1998: Topografische kaart van Nederland, schaal 1:25.000. Emmen.

Internet (geraadpleegd mei 2011) www.ahn.nl http://archis2.archis.nl www.bodemloket.nl www.dinoloket.nl www.kich.nl www.watwaswaar.nl


15 v a n 15

Bijlagen:

Bijlage 1:

Overzicht van relevante geologische en archeologische tijdvakken

Overzicht geologische en archeologische tijdvakken

Ouderdom in jaren

Chronostratigrafie

MIS

Holoceen 11.75512.745-

LaatWeichselien (LaatGlaciaal)

13.67514.025-

_aat

c CD

Laat eichseli

29.000 • 50.000

(ijstij

15.700-

J

artair

CU CD O O üO CD CL

idden

idden

130.000-

Formaties: Naaldwijk (marien), Nieuwkoop (veen), Echteld (fluviatiel)

2

LaatPleniglaciaal MiddenWeichselien (Pleniglaciaal)

MiddenPleniglaciaal

VroegWeichselien (VroegGlaciaal)

c

115.000-

410.000-

Late Dryas (koud) Aller0d (warm) Vroege Dryas (koud) Bolling (warm)

VroegPleniglaciaal

75.000 -

370.000-

1

Lithostratigrafie

3

5a

Formatie van Beegden

5b 5c 5d 5e

Saalien (ijstijd)

6

Eem Formatie Formatie van Drente Formatie van Urk

Elsterien (ijstijd) 475.000Cromerien (warme periode)

2.600.000

Vroeg

Vroeg

850.000Pre-Cromerien

Formatie van Boxtel

4

Eemien (warme periode)

Holsteinien (warme periode)

Formatie van Kreftenheye

Formatie van Sterksel

Formatie van Peelo

Cal. jaren v/n Chr. 1950-

1 4

C jaren 0

Chronostratigrafie -

Pollen zones Vb2

Laat

-1500

-450 0 "12

Subatlanticum koeler vochtiger

Vb1 Va

Vegetatie Loofbos eik en hazelaar overheersen haagbeuk veel cultuurplanten rogge, boekweit, korenbloem

Archeologische perioden Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd Ijzertijd

-800 815-

2650-

IVb

-2000

buDDoreaai

ceen

koeler droger

3755-

5000-

O X

-4900

PP!I/\I

O

-5300

7020-

Preboreaal warmer

I

Late Dry as

LW III

Allerad

LWII

10.800-

13.675-

11.800-

14.025-

12.000-

15.700-

13.000-

35.000

II

i n 1 cn I U . I DU

LaatWeichselien (LaatGlaciaal) .aat-P leistoce Weic hselien (ijstijd)

-

Boreaal warmer

O

-8800

12.745-

III

0)

9000-

> 11.755-

Atlanticum warm vochtig

8000-

cn 8240-

IVa

Loofbos eik en hazelaar overheersen beuk>1% invloed landbouw (granen)

Vroege Dryas LW I Boiling

c

Bronstijd

Neolithicum

Loofbos eik, els en hazelaar overheersen in zuiden speelt linde een grote rol den overheerst hazelaar, eik, iep, linde, es eerst berk en later den overheersend

Mesolithicum

parklandschap dennen- en berkenbossen open parklandschap open vegetatie met kruiden en berkenbomen

Mid denWei chselien (Pleniglaciaal)

perioden met een poolwoestijn en perioden met een toendra

VroegWeichselien (VroegGlaciaal)

perioden met bos en perioden met een subarctisch open landschap

Laat-Paleolithicum

75.000-

Midden-Paleolithicum

115.000-

Eemien (warme periode)

- 300.000

sn-Pleistoceen

130.000-

loofbos

Saalien (ijstijd)

;o

I

Vroeg-Paleolithicum

Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en D e Mulder et al. (2003). Lithostratigrafie volgens D e Mulder ef al. (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot et al. (1994). Atmosferische data volgens Stuiver et al. (1998). Zuurstofisotoop calibratie ( O x C a l ) versie 3.9 Bronk R a m s e y (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het H o l o c e e n . Archeologische periode-indeling e n ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek ( R O B ) . Vegetatie bewerkt volgens B e r e n d s e n (2000). Pollenzones volgens P. V o s & P. Kiden (2005).

Bijlage 2:

Boorpuntenkaart

N

Boorpuntenkaart schaal:

A

+

Paalberg Ermelo 1:2000

Legenda Boorpunt o

AC-profiel

•

BC-profiel

X

Verstoord

|

| Plangebied

S 1 1 0 1 0 9 B O I V O - K 25-S-?011_JH 1.0

0

+

+

Meter 0

12,5 2 5

50

«3^ Synthegra 1 173200

1 173300

1 173400

Bijlage 3:

Boorprofiel

Pagina 1 / 5

Synthegra E

Boring:

Zand, matiq fijn, matig siltig, geelgrijs, gemengd

G

Zand, matig fijn, matig siltig, grijs, Ap horizont ••O o • 0:0:0::::.

Zand, matig grof. matiq siltig, matig grindhoudend, bruin, B C geleidelijke overgang Zand, matig grof, matig siltig, geel, C horizont

Zand. matiq fijn. matig siltig,' sg C horizont

Boring:

Boring:

Zand, matig fijn, matig siltig, grijs, Ap horizont

Zand, matiq fijn, matiq siltig, matig grindhoudend, grijs, sg

O O O '

7Ö.7.

•

1

Zand, matig fijn, matig siltig, bruingeel, gemengd

Zand, matig fijn, matig siltig, bruin, BC

Zand, matig fijn, matig siltig, 1 C horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, geel, C- horizont

Zand, matiq grof, matiq siltig, sterk grindhoudend, geel, C-horizont

d

- oooo- • o o

• o

::7..6v.v.v§

... o — o - N r o v ::::O:Q:::::

- .0.0 b'. > O- O- O- O- O-

•o-o-o O' o .06 • O

L O

Boring:

1 Zand, matig fijn. matig siltig, resten wortels, grijs, Ap horizont

a

O

Zand, matiq grof, matiq siltiq, matig grindhoudend. geel, C-horizont

^

• -O-Q. • • . • - .fcN

c -O' • •

O O • 0 0 0 ., . O . O . . . 0 . .

c\

s>

Boring:

Boring:

I

Zand, matiq fijn, matig siltiq, resten wortels, grijs, Ap horizont

Zand, matiq fijn, matig siltig, grijs, Ap horizont

Zand, matiq qrof, matig siltig, grijsgeel, gemengd

Zand. matiq fijn, matig siltig, grijsgeel, gemengd

Zand, matig qrof, matiq siltiq, matig grindhoudend, geel, C horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, geel. C horizont

5

Zand, matig grof, sterk siltig, matig grindhoudend, geel, C horizont

Projectnaam: Paalberg te Ermelo Projectcode: S110109

Datum: 16-5-2011

Pagina 2 / 5

Synthegra Boring:

Boring:

I . Q Q .'. Q

•o •••oo ••

Zand. matig fijn, matig siltig, grijs, Ap horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, grijs, Ap -horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, matig grindhoudend, grijsgee!. gemengd

Zand, matig fijn, matig siltig, grijsgeel. gemengd

Zand, matig grof, matig siltig, matig grindhoudend, geel, C horizont

Zand. matig fijn, matig siltig, geel. C horizont

•3

— o

—

Boring:

Zand, matig grof. matig siltig, sporen roest, matig grindhoudend. C-horizont

o<s

'.'.VP.Ï.'.VO:

^

Boring:

10

Zand. matig fijn, matig siltig, resten wortels, grijs, Ap horizont

Zand, matig grof, matig siltig, grijs. Ap horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, grijsgeel, sg gemengd

Zand, matig grof, matig siltig, bruin. BC

Zand, matig fijn, matig siltig. zwak grindhoudend, geel, sg

0T>


<

I Boring:

11

Boring: Zand, matig fijn, matig siltig, grijs, Ap horizont

12

. . -O • O

Zand, matig grof, matig siltig. zwak grindhoudend, grijs, Ap horizont

Zand, matig grof, matig siltig, bruin, BC

Zand, matig grof, matig siltig, bruin, BC

Zand, matig grof. matig siltig, geel, C horizont

Zand, matig grot, matig siltig, zwak gnndhoudend, geel. C horizont

i


Datum: 16-5-2011

Pagina 3 / 5

Synthegra Boring:

13

Boring:

14

Zand, matig fijn, matig siltig, grijs, Ap horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, resten wortels, grijs, Ap horizont

Zand, matig grof, matig siltig, geel, C horizont

Zand, matig grof, matig siltig, bruin, BC ••-u-• ' ' O" Ö' '

Zand, matig grof, matig siltig, matig grindhoudend, C horizont

,66.. • o - o o •< ••o o•

. ..70.7.7. - O • • O-O-

Boring:

15

Boring: Zand, matig fijn, matig siltig, grijs. Ap horizont

I Boring: Zand, matig fijn, matig siltig, resten wortels, grijs, Ap horizont Zand, matig grof. matig siltig, bruin, BC Zand. matig grof, matig siltig, geel, sg C horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, resten wortels, grijs, Ap horizont Zand, matig grof. matig siltig, matig grindhoudend, geel, C-horizont

4


17

16

i

Zand, matig fijn, matig siltig, grijsgeel, gemengd

Boring:

f

18 Zand. matig fijn, matig siltig, grijsbruin, Ap horizont Zand. matig fijn, matig siltig, bruingeel, gemengd Zand, matig fijn, matig siltig, zwak roesthoudend. geel, C horizont


Datum: 16-5-2011

Pagina 4 / 5

Synthegra Boring:

• o o • .70.7.

19

i

Zand, matig fijn. matig siltig, bruingrijs, Ap horizont

Zand, matiq fijn, matiq siltig, zwak wortelhoudend, bruingrijs, Ap horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, bruingeel, gemengd

Zand, matig fijn, matig siltig, geel. C horizont

è

Boring:

21

Boring:

22

Zand, matiq fijn. matiq siltiq, matig wortelhoudend, grijs, Ap horizont

l Boring:

20

Zand, matiq fijn, matig siltiq, sporen roest, matig qrindhoudend, geel, sg

:P.\

Q'.Q'.Q

Boring:

Zand, matig fijn, matig siltig, matig wortelhoudend, grijs, Ap horizont Zand, matig fijn, matig siltig. bruin, BC horizont

Zand, matiq fijn, matiq siltiq, sporen grind, sporen roest, geel, C horizont

Zand. matig grof, zwak grindhoudend, geel, C horizont

. <:§

23

24

Boring: Zand, matiq fijn, matiq siltiq, matig wortel houdend, grijs, Ap horizont

Zand, matiq fijn. matig siltig, grijs, Ap honzont

Zand, matiq fijn, matiq siltig, bruin, BC horizont

Zand, matiq fijn, matig siltig, bruin, BC horizont

Zand, matig fijn, matig siltig, geel, C horizont Zand, matiq fijn, matiq grindhoudend, geel, C horizont

Ö77ö\\\7

Zand, matig grof. matig grindhoudend, sg

, . Q D .

P.7:0.'Ö.7.7. O.O.O. • O- O-

(


Datum: 16-5-2011

Pagina 5 / 5

Synthegra PB^tt

Boring:

A R C H E O L O G I E

25 Zand, matig grof, matig siltig, resten wortels, grijs, Ap horizont Zand, matig grof, matig siltig, bruin, BC

Q . .Q . D - O - O - • o- • • 7/.CY.\7.'CVP/PI

Zand, matig grof, matig grindhoudend, geel, C horizont

.. .o.o.. .o.o.. — o- • - • 1-Q- ' ' C O ' ' '


Datum: 16-5-2011

Legenda (conform NEN 5104) klei

grind •• o o o o o dNN

ooooooKv iaoo o ot o o o o o o d

geur Klei. zwak siltig

G r i n d , siltrq

K l e i , matig siltig

G r i n d , zwak zandig

•• 0 0 O O O O

o c 0 o o o q.' K l e i . sterk s i l t i g

O

geen geur

O

zwakke geur

^

matige geur

^

sterke geur

•

uiterste geur

olie VoVoVcj-^i O O Q O O

1

o] " I

o o o o o d) • o o o o o]'.';.

K l e i , uiterst s i l t i g

G r i n d , sterk z a n d i g

K l e i . zwak z a n d i g

G r i n d , uiterst z a n d i g

K l e i , matig z a n d i g

Klei. sterk z a n d i g

zand ffl

Zand, kleiig

i

Z a n d , zwak siltig

leem T^s

J3 \\

.,

Z a n d , matig siltig

L e e m , zwak zandig

G

g e e n olie-water reactie

f}

z w a k k e olie-water reactie

fit

matige olie-water reactie

fcr

s t e r k e olie-water reactie

•

uiterste olie-water reactie

p.i.d.-waarde 3

>o

8 8

>t

-'100

9

>1000

S

>10000

L e e m , sterk z a n d i g

Z a n d . sterk s i l t i g

geroerd monster

Z a n d , uiterst siltig

overige toevoegingen n

Veen, mrneraalarm

^

L

matig h u m e u s

sterk h u m e u s

Veen. zwak kleiig

ongeroerd monster

zwak h u m e u s

overig A

bijzonder bestanddeel

4

Gemiddeld hoogste g r o n d *

* •/^

>to

lè

zwak grindig

V e e n , sterk kleiig

•

grondwaterstand G e m i d d e l d laagste grondw.

K ^ ^ ^ ^ H V e e n , zwak zandig

F£

matig grindig

V e e n . sterk z a n d i g

To"{

sterk grindig

slib

Synthegra M!. H t 0 1 O ü I!

Recommend Documents