Supersnel. Thijs Blankenzee last voor jeansmerk g-star. De aluminium reddingsboten van Habbeké

alles wat je moet weten over metaalbewerking • winter 2008 • www.metaaljournaal.nl

Playstation winnnen? Kijk snel op pagina 31

Supersnel

De aluminium reddingsboten van Habbeké

Thijs Blankenzee last voor jeansmerk g-Star

Wees trots op uw vak! H

et nieuwe jaar begint meteen goed! Het eerste nummer van het Metaaljournaal in 2008 is dikker dan ooit en er ligt maar liefst € 1.500 op u te wachten. Over dat laatste heeft u, als het goed is, al een brief in uw brievenbus gekregen. Vanaf nu is dat bedrag elke twee jaar aan te vragen door iedere werknemer, voor het volgen van een of meerdere cursussen of opleidingen. Denk bijvoorbeeld eens aan een cursus techniek, een vervolgopleiding automatisering, een talencursus of een managementopleiding. In de meegestuurde catalogus ziet u wat er allemaal mogelijk is. OOM hoopt dat u hier gebruik van maakt, zodat u nog beter wordt in uw vak. In dit extra dikke Metaaljournaal-nummer vindt u weer allerlei interessante verhalen uit en over de branche. Bijvoorbeeld over de supersnelle, aluminium reddingsboten van Habbeké. De negentien meter lange Koning

2

meTaaLJournaaL winTer 2008

Willem I, een van de grootste reddingsboten ter wereld, is door dit Volendamse bedrijf gemaakt. En wist u waar die stalen trap in de G-Star winkel in New York vandaan komt? Of de gigantische letters langs de A10, van hetzelfde merk? Dat en nog veel meer maakt het Amsterdamse bedrijf Fiction Factory. Lasser Thijs Blankenzee vertelt hoe het is om als standbouwer met G-Star mee te gaan naar de modeshows in Londen en Barcelona. Natuurlijk besteden we in dit nummer ook aandacht aan de nieuwe technische Associate Degree. Voor alle werknemers met een mbo-opleiding bestaat de mogelijkheid om deze titel met een aanvullende, tweejarige opleiding te halen. Het opleidingsniveau ligt dus eigenlijk tussen mbo en hbo in. Interessant, omdat werknemers hiermee hun horizon kunnen verbreden en hun kennisniveau verder kunnen uitdiepen.

En uiteraard betaalt OOM mee als u bij een OOM-bedrijf werkt en deze opleiding wilt volgen. En laten we de Vakkanjers niet vergeten! Zij sleepten op de WorldSkills in Japan maar liefst zes medailles voor excellent vakmanschap binnen. Bij thuiskomst werden ze door niemand minder dan premier Jan Peter Balkenende ontvangen op het Catshuis. De premier prees hun prestaties uitbundig: “Ze willen excelleren in hun vak en dat hebben ze laten zien in Japan. Van dit soort mensen hebben we er meer nodig in Nederland!” Bij die woorden sluit ik mij graag aan. Wees trots op uw vak. En maak gebruik van de kans om nóg beter te worden. OOM helpt u daar graag bij. Een heel goed en succesvol 2008 gewenst!

Erik Yperlaan, directeur OOM

In dit nummer:

6

G-Star en staal

Een Landrover, een boot; het Amsterdamse Fiction Factory maakt eigenlijk alles voor kledingmerk G-Star. Alles, behalve de kleding.

6 12 Lekker warm, zeg Energie uit de Amsterdamse vuilniszak.

6 18 De lucht in Het Great Beijing Wheel is 208 meter hoog en mede gemaakt door Nederlandse bedrijven.

6 26 Veilig en snel

+ 4 14 15 16 20 22 23 24

Opening: FIRST LEGO League Het object: Zwaluw De Stagair: Mark Boddeke Check your choice: Beroepen kiezen in de Rai WorldSkills: Medailles voor de Vakkanjers in Japan De Zaterdagkracht: Bart Jacobs De Vacature: Sneep Industries in Strijen VTB: Kinderen en techniek: je kunt niet vroeg genoeg beginnen

6

Habbeké maakt in Volendam supersnelle, aluminium reddingsboten. Ook de Koning Willem I komt er vandaan.

Bijzonder bedrijf

32

Alle medewerkers bij De Verbinding in Groningen zijn doof.

25 De Regionale Startersdagen: Talent moet je blijven ontwikkelen 30 Games en Sudoku: Win een Playstation 2! 34 Alles over het nieuwe financieringsstelsel 36 Technische Associate Degree: Vult het gat tussen mbo en hbo 38 De Werkdag: Eduardo Sousa 39 Hang- en sluitwerk

Metaaljournaal, winter 2008 Metaaljournaal is een uitgave van het Opleidings- en Ontwikkelings-fonds voor de Metaalbewerking. OOM adviseert over scholing en personeelsbeleid in de metaalbewerking. OOM is de uitvoeringsorganisatie van sociale partners. In het fonds zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd: vanuit werkgevers: • Koninklijke Metaalunie, Nederlandse Organisatie van ondernemers in het mkb in de metaal • Nederlandse Vereniging van Modelmakerijen (NVvM) • Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Grafeerbedrijf (NVOG) Vanuit werknemers: • FNV Bondgenoten • CNC Bedrijvenbond • De Unie Na schriftelijke toestemming van OOM is het mogelijk delen uit deze publicatie over te nemen. Colofon: | Redactie: Edwin Schoemaker | Medewerkers: Jessica Bitter, Linda Roessen en Barbara Verhulst | Ontwerp en productie; Colombo, Amsterdam | ISSN: 1568-0959 |

OOM Postbus 15, 2390 AA Hazerswoude-dorp Telefoon: 0172 521 500 Fax: 0172 521 577 E-mail: [email protected] Web: www.oom.nl

WINTER 2008 METAALJOURNAAL

3

Opening

Wie wint de FirST LeGo League? ontwerp, bouw en programmeer je eigen robot de FirST LeGo League (FLL) is een wedstrijd die jongeren tussen de 9 en 14 uitdaagt om de maatschappelijke rol van techniek te onderzoeken aan de hand van verschillende opdrachten. Dit jaar staat de wedstrijd in het teken van energie, we gebruiken met zijn allen steeds meer energie maar waar halen we die vandaan? Wat betekent dat voor het milieu? Hoe gaan we daar in ons dagelijks leven mee om? En hoeveel energie gebruik je eigenlijk zelf ? Wanneer is onze olie op? Hoe gevaarlijk is kernenergie? De deelnemende teams bouwen een robot en gaan daarmee op zoek naar een duurzame oplossing voor het energievraagstuk. De jongeren werken in teams van maximaal tien deelnemers om de opdrachten zo goed mogelijk te vervullen en laten het

resultaat zien tijdens regionale en nationale finales. De teams moeten een volledig autonome robot ontwerpen, programmeren en bouwen. Daarbij maken ze gebruik van het LEGO MINDSTORMS system met Robolabs of RIS (Robotics Invention System) software. Met deze robot moeten tijdens de finaledagen wedstrijden worden gespeeld op een opdrachtenparcours, waarbij punten te verdienen zijn. Het parcours is zo ontworpen dat beginnende teams vrij eenvoudig punten kunnen halen. Voor gevorderde teams is het echter wel moeilijk om alle punten in de wacht te slepen: de ervaring leert dat slechts 1 procent van alle teams in staat is een robot te bouwen die alle opdrachten kan uitvoeren De Benelux-finale van de FIRST LEGO League vindt plaats op 26 januari 2008 bij de Universiteit Twente. Alle informatie is te vinden op www.firstlegoleague.org/nl

Numac wint de

Senior Power Prijs 2007 Leeftijdsbewust personeelsbeleid is een mooie term, waar bedrijven graag mee schermen. numac, dienstverlener in machineonderhoud en procesoptimalisatie laat het niet bij mooie woorden alleen. voor hun op maat gesneden loopbaanbeleid verdienden ze dit jaar de Senior Power Prijs. ‘maar dat is geen reden om op onze lauweren te gaan rusten,’ vindt hoofd P&o Wim Bisschop.

maar voor de hele ploeg,” legt Bisschop uit. “Zo zitten dertigers vaak in een fase waarin ploegendiensten absoluut niet handig zijn. Ze hebben een gezin en dat combineert soms lastig. Als de kinderen groter zijn, zouden ze misschien juist weer heel graag ploegendiensten draaien. Wij proberen zo goed mogelijk invulling te geven aan dit soort individuele wensen.”

e

Bisschop is de eerste om toe te geven dat het flexibele loopbaanbeleid van Numac is ingegeven door de krapte op de arbeidsmarkt. “De tijden zijn veranderd. Werknemers zijn onafhankelijker, óók door het tekort op de arbeidsmarkt. Ze bepalen zelf hoe ze hun leven willen leiden en ze hebben te maken met afspraken binnen het gezin. Als ze hun baan daarmee niet kunnen combineren, zoeken ze een nieuwe baan bij een bedrijf

én ding vooropgesteld: Numac voert geen ouderenbeleid. Dat wil Numacs hoofd P&O Wim Bisschop maar even benadrukken. “Het gaat erom dat je goed personeelsbeleid voert, een goed loopbaanbeleid. Waar Numac naar streeft, is een goede balans tussen wat mensen kunnen en willen én wat het bedrijf van hen vraagt. Dat geldt niet alleen voor oudere werknemers,

4


die dat wel kan bieden. Als je daar geen ogen en oren voor hebt, heb je als werkgever een probleem.” Toch is er nog ruimte voor verbetering, vindt Bisschop. “In de toekomst willen we nóg meer kijken naar de ontwikkelkant. We vinden het belangrijk dat onze mensen een voorbeeldfunctie vervullen. Numaccers werken alleen maar bij klanten en dat vereist naast technische competenties ook een aantal soft skills. Ze zijn monteur, maar ook dienstverlener. In ons eigen opleidingsinstituut besteden we daar veel aandacht aan. Daarnaast zijn we in samenwerking met Rockwool en Smurfit Kappa een bedrijfsschool begonnen. Om nieuwe medewerkers enthousiast te maken voor techniek. Want die nieuwe mensen hebben we hard nodig!”

Q-muSiC aSTronauTe BeTTY de 23-jarige Betty veenman uit naarden is de winnares van de Q-music ruimtereis. Hiermee wordt Betty de eerste nederlandse vrouw die voor de lol de ruimte ingaat. Twee heren gingen haar voor. uit handen van Jeroen van inkel ontving Betty de boardingpass voor haar ruimtereis.

d

e strijd om de reis begon met ruim 10.000 luisteraars die zich voor de wedstrijd hadden ingeschreven via Q-Music.nl. Betty wist zich met vijf andere finalisten te selecteren voor de finaleweek, en met het winnen van de laatste opdracht kwam ze als winnaar uit de bus. Niet alleen werden de kandidaten getest op kennis over de ruimte, ook moesten zij diverse opdrachten uitvoeren. Tijdens loopings in een stuntvliegtuig moest Betty twintig voorwerpen onthouden en op het circuit in Zandvoort werden er tijdens de rit muziekvragen gesteld. De eindopdracht vond plaats in het Olympisch Stadion in Amsterdam waar de finalisten een zo groot mogelijke aanhang moesten verzamelen om samen de moonwalk uit te voeren.

Spaceshuttle De ruimtereis is een zogenaamde ‘suborbitale vlucht’ met een Space Shuttle. Bij vertrek zit de Space Shuttle vast aan een vliegtuig. Op een hoogte van ongeveer tien kilometer wordt de shuttle losgelaten. Via raketmotoren schiet deze binnen zestig seconden naar een hoogte van meer dan honderd kilometer. Daar worden de raketmotoren uitgeschakeld, ben je gewichtloos en geniet je van de uitgestrekte duisternis van het heelal en het unieke zicht op de blauwe horizon van de aarde. De vlucht duurt in totaal negentig minuten. Op dit moment wordt druk gewerkt aan de realisatie van twee lanceerbasissen die rond 2009/2010 klaar zullen zijn. De eerste wordt gebouwd in de Verenigde Arabische Emiraten en de tweede in Singapore. Betty zal vanuit een van deze stations vertrekken.

vraaG en aanBod onTmoeTen eLKaar oP WWW.meTaaLJournaaL.nL Gereedschap of een printer nodig? Handleiding van je draaibank kwijtgeraakt? Of juist spullen over na het opruimen van de schuur? Kijk dan eerst even op de nieuwe site van het Metaaljournaal. Want daar kun je gratis adverteren met alles wat je kwijt wilt of juist hard nodig hebt! Zoals… Stalen bureau van ahrend Prijs: € 75,Het hele bureau kan gedemonteerd worden. Met ladenblok en ruimte voor hangmappen.

Gezocht: handleiding Staral draaibank Jones&Lamson Ik ben in bezit van een Staral P draaibank van Jones&lamson. Wie heeft er eventueel een handleiding of werkplaatsboek?

Ook iets voor jou?

FOTO: Q-MUSiC

Iedereen kan deze ruimtereis meemaken en er zijn geen specifieke eisen. Een normale, goede gezondheid en conditie is wel fijn, je moet dus geen last van hartritmestoornissen hebben of zwanger zijn. Zelf een ruimtereis boeken kan ook. Er zijn momenteel al meer dan tweehonderd particuliere inschrijvingen. Een dikke portemonnee is dan wel handig, want een ruimtereis kost al snel honderdduizend dollar.

Tekentafel met magnetisch werkblad Prijs: € 250,Tafel kan horizontaal en verticaal versteld worden. op te halen in Amsterdam, over de prijs kan worden onderhandeld.

meetstatieven met klokken Prijs: € 50,Twee magnetische statieven. een met een digitale (Mitutoyu) klok en een met een analoge klok. Lasapparaat Telwin utility Turbo 1600 Prijs: € 150,een lasapparaat van het merk Telwin, type: Utility Turbo 1600. Apparaat is niet nieuw, maar in goede staat. winTer 2008 meTaaLJournaaL

5

Reportage: Fiction Factory

Het staal werk

‘We MAKeN AlleS Voor g-STAr, De stalen trap in de GStar Raw winkel in New York, de VIP watertaxi en de gigantische stalen letters – ook van GStar Raw – langs de A10, ze komen allemaal uit Amsterdam Noord. Daar maakt Fiction Factory de mooiste dingen voor het jeansmerk, met soms wel vijftig vaklui. Lasser Thijs Blankenzee is er een van. Tekst: annemarie veSTerinG Foto’s: FranK HYLKema

6


v

anaf het moment dat Fiction Factory wordt gevraagd een stand te bouwen voor G-Star (officieel heet het merk ‘G-Star Raw’), kan het niet meer stuk. Het voormalige decoratelier, op dat moment voornamelijk voor theater- en dansgezelschappen werkzaam, levert zulk goed werk af dat het jeansmerk daarna vrijwel alle opdrachten bij het Amsterdamse bedrijfje neerlegt. Sterker nog, van alle werkzaamheden wordt inmiddels zo’n tachtig procent verricht voor het jeansmerk.

van G-Star

de werkplaats van Fiction Factory, waar in drukke tijden wel vijftig man aan het werk zijn.

BeHAlVe de KledINg’ Decors Fiction Factory bestaat sinds 1989. Onder de naam Schilling & De Nijs bouwde het bedrijf met behulp van één schroefmachine en een decoupeerzaag aan decors. Al snel kwamen daar ook eigen ontwerpen bij, zoals kandelaren of pilaren waarop een vaas met bloemen kon staan. Allemaal grotendeels stalen objecten, die werden verkocht in een winkeltje in Amsterdam. Na een tijdje werd het bedrijf omgedoopt tot Fiction Factory. Thijs Blankenzee begon drie jaar geleden als lasser bij Fiction Factory. “We waren toen

met negen man. Inmiddels werken er zo’n dertig man in vaste dienst, waaronder acht technisch tekenaars. En dan zijn er ook nog twee tekenaars van G-Star fulltime bij ons op kantoor. Handig, want zo wordt direct duidelijk of ontwerpen uitvoerbaar zijn en ook of prototypen voldoen aan de eisen van het jeansmerk.” G-Star komt zelf met ideeën, Fiction Factory wordt ingeschakeld voor de uitwerking en de realisatie daarvan. Twee medewerkers van Fiction Factory houden zich continu bezig met de logistieke planning. Thijs: “We regelen zelf ook al het

Thijs Blankenzee winTer 2008 meTaaLJournaaL

7


vervoer van de producten. Per zeecontainer, vliegtuig of vrachtwagen worden ze uitgeleverd naar locaties over de hele wereld. Per jaar gaan er rond de honderd vrachtwagens de deur uit.”

Sfeer Fiction Factory werkt graag met vrouwen, vertelt Thijs. “Eigenlijk gaat het beter als er veel vrouwen werken. Ze zijn zorgvuldiger

8


en het is goed voor de sfeer in het bedrijf. Bij Fiction Factory houden we niet van zo’n mannenwereld.” In principe maakt Fiction Factory voor G-Star alles wat je in haar winkels tegenkomt. Alles, behalve de kleding. Thijs: “Voor het hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam werd een heel eigen ontwerp gemaakt en alles wat er staat, van de vergadertafels en de bureau’s tot de deuren, ladenkasten en

stoelen, is door ons gemaakt. Zelfs het roestvrijstalen logo in de vijver voor het gebouw is door ons gemaakt; die gigantische letters die je vanaf de A10 ziet.”

De wereld rond G-Star is vaak aanwezig op de grote fashion events. Amsterdam, Barcelona, Londen, Japan, Kopenhagen en New York, overal zijn ze te vinden. Thijs reisde aanvankelijk mee

Stalen trap in de G-Star winkel in new York, gemaakt door Fiction Factory.

G-STAR RAW opgericht in: 1989 Hoofdkantoor: Amsterdam g-Star raw is een Nederlands kledingmerk. een hip merk met een duidelijk herkenbaar imago: een strakke, stoere vormgeving zonder tierelantijnen. g-Star gebruikt veel ruwe, oorspronkelijke materialen en heeft daardoor een industriële uitstraling. de consequente stijl wordt niet alleen toegepast op de jeanskleding, maar ook in de inrichting van winkels, stands en kantoren van g-Star. onder de naam raw Crossover Concepts werden ook een landrover defender en een watertaxi omgebouwd tot typische g-Star producten: de raw defender en de raw Ferry 01.

FOTO: G-STAr

www.g-star.com

door heel Europa, maar inmiddels houdt hij het bij Londen en Barcelona. “Je bouwt dan op wat je in de werkplaats in Amsterdam gemaakt hebt. Het is heel leuk werk, maar ook heel erg doorpezen. Lange dagen, en soms ook nachten doorgaan... Na een paar dagen zit je er dan wel doorheen. Met heel veel mensen werken we aan zo’n stand: eerst alleen de bouwers, dan komen de mensen van het geluid en het licht, pas

» ’Eigenlijk gaat het beter als er veel vrouwen werken. Ze zijn zorgvuldiger en het is goed voor de sfeer in het bedrijf. Bij Fiction Factory houden we niet van zo’n mannenwereld.’ « winTer 2008 meTaaLJournaaL

9


als laatste komt de kleding. Alles is op elkaar afgestemd, het is ontzettend goed georganiseerd. En pas als de modemensen komen, komt het goede eten. Dan komt namelijk de catering voor de modeshows en die is echt heel erg goed.”

g-STAr SIerAdeN, ooK VAN STAAl Het stoere en industriële imago, maar vooral de voorliefde voor staal voert g-Star door tot in alle details. Voor de sieradencollectie 2007 werd edelsmid laura de Monchy benaderd om een serie sieraden te ontwerpen. laura: “Ik heb een serie van vijftig ringen en twintig armbanden ontworpen, gebaseerd op de harpsluiting. de serie werd in de New York Fashion Week op de catwalk gedragen. g-Star is een jong en trendy bedrijf, met enthousiaste en kritische mensen. Ik hou van hun stijl, hij sluit goed aan bij de mijne. Ik vind het erg leuk om series te maken, om op een thema door te gaan. Bij zo’n groot bedrijf heb je die mogelijkheid.” Benieuwd naar het werk van laura? Kijk op www.laurademonchy.nl naam: laura de Monchy Woonplaats: Amsterdam Leeftijd: 33 jaar opleiding: Vakschool edelsmeden en rietveldacademie, afd. edelsmeden Huidig beroep: edelsmid

Raw Ferry

edelsmid Laura de monchy maakte deze stoere zilveren herenringen voor G-Star.

Thijs werkte vorig jaar mee aan de watertaxi die voor G-Star werd verbouwd tot Raw Ferry 01, een VIP-watertaxi die je kunt inhuren voor rondvaarttochten door Amsterdam. “We hebben de boot in het water naast de werkplaats verbouwd. Het was erg leuk om met zoveel mensen aan zo’n klein bootje te werken. Ook heel erg stressen trouwens. We hadden maar een paar weken tijd en dus was het allemaal heel strak gepland. Dan is het heel belangrijk dat iedereen precies weet wat hij wanneer moet doen. Gelukkig zijn de ontwerpen van G-Star altijd heel goed uitgedacht. Tijdens het werken merk je dat het heel logische ontwerpen zijn. En dan is het heel belangrijk dat het goed loopt, dat er geen twijfels zijn en dat alles gewoon vanaf de tekeningen wordt gemaakt. Geweldig om zo’n schip in zo’n korte tijd tot in elk detail helemaal af te maken. De kleur, de inrichting en het logo maken het echt helemaal G-Star.”

Omeletten In de gezellige werkplaats staat veel zelfgemaakt meubilair. In de keuken, ook zelfgebouwd natuurlijk, komt het logo terug als handgreep in de keukenkastjes, en boven de eettafels hangen zelfgemaakte originele lampen. Er wordt met veel plezier gewerkt en er heerst een ongedwongen, vrolijke sfeer. Thijs: “Soms, als ik zin en tijd heb, bak ik voor de lunch voor iedereen een omelet. En met kerst organiseren we elk jaar een diner. Vorig jaar kregen we aan het eind van het diner een sleuteltje. In de wand van de kantine hadden ze vijftig kluisjes gemaakt, waarin voor iedereen honderd euro lag. We waren allemaal al redelijk aangeschoten en moesten toen nog op een ladder gaan uitzoeken welk sleuteltje op welk kluisje paste. Erg grappig.”

De Fiction Factory look Thijs werkte voor hij bij Fiction Factory kwam in de scheepsbouw, maar dat was wel anders dan hoe hij nu werkt. “Hier werken we veel verfijnder. Het staal wordt volgens een vaste volgorde bewerkt. Alleen dan ziet het product eruit zoals Fiction Factory het hebben wil, alleen dan glimt het zo, alleen dan kan het zo naar de spuiter, alleen dan hebben de verstekken zo’n slijpkantje… We halen bijvoorbeeld alle bramen eraf met

10


FOTO’S: G-STAr

de G-Star raw Ferry 01, een luxe viP-watertaxi die door Fiction Factory werd verbouwd.

een speciaal slijptolletje. Niet alles wordt afgelast, maar het wordt in elkaar gezet met een paar hechtjes, op een plek waar je het niet ziet. Alle verstekken blijven open.

duct er uiteindelijk uitziet. En de afwerking kent grenzen. Alles is functioneel, zonder overbodige versieringen.”

Meer informatie: www.fictionfactory.nl en www.gstar.com Op www.gstar.com is ook de film over de bouw van de Raw Ferry 01 te bekijken.

Functioneel Aan een meubel bijvoorbeeld kun je zien hoe het uit de zaag is gekomen en hoe de ontwerper gedacht en gerekend heeft. Het is een bepaalde manier van werken die heel goed past bij de ontwerpen van G-Star. De volgorde van werken bepaalt hoe een pro-

» ’Het staal bewerken we hier volgens een vaste volgorde, alleen dan ziet het product eruit zoals Fiction Factory het wil hebben.’ «

THIJS BlANKeNZee Leeftijd: 36 jaar opleiding: Meubelvakschool, cursus schilder- en laktechnieken Carrièrre: Scheepstimmerman en -bouwer Huidig beroep: lasser “Na de meubelvakschool ben ik gaan werken bij de scheepswerf van Hoyte Hoytema op het Prinseneiland in Amsterdam. eerst als scheepstimmerman en restaurateur. lassen heb ik in de praktijk geleerd. Na een tijd als freelancer te hebben gewerkt ben ik bij Fiction Factory begonnen. Ik heb trouwens ook mijn eigen woonschip, een tjalk, gebouwd. deze zomer hoop ik er voor het eerst mee te gaan zeilen.”

winTer 2008 meTaaLJournaaL

11

HUISVUIL ALS ENERGIEBRON Per dag worden zo’n half miljoen vuilniszakken bij het afval energie Bedrijf (aeB) van amsterdam gebracht. Jaarlijks komt dat op zo’n 940.000 ton huishoudelijk en bedrijfsafval. Slechts 1,3 procent wordt uiteindelijk echt gestort als afval. de rest wordt hergebruikt. en gebruikt voor het opwekken van energie. Trams, metro’s, de stadsverlichting, het Muziektheater en ook het stadhuis, ze draaien allemaal op elektriciteit die met huishoudelijk afval is opgewekt. daarnaast kunnen nog eens 161.000 huishoudens (ongeveer veertig procent van het totale aantal Amsterdamse huishoudens) van stroom worden voorzien. Vrijwel alles wat wordt binnengebracht aan afval – op die 1,3 procent na dan – wordt (her)gebruikt. Na het verwerken van het afval blijven rookgassen en bodemas over. Bij het reinigen van de rookgassen, die ontstaan tijdens de verbranding, wordt grondstof teruggewonnen: strooizout. en de bodemas krijgt nieuw leven als bouwmateriaal: zandvervanger in de (wegen)bouw en granulaat. Maar het belangrijkste is natuurlijk de energie die wordt opgewekt en de warmte die vrijkomt tijdens de afvalverwerking. Hiermee worden heel wat Amsterdamse bedrijven voorzien in hun stroom- en warmtebehoefte. en door de productie van deze stadswarmte wordt Co2-uitstoot vermeden, een belangrijke doelstelling voor Amsterdam. In 2025 moet de stad een Co2-reductie realiseren van veertig procent ten opzichte van 1990. om een idee te geven: het aansluiten van één huishouden op stadswarmte staat gelijk aan het vermijden van 12.000 kilometers weggebruik in Co2-uitstoot. In totaal wordt door AeB, inclusief de in september in gebruik genomen nieuwe Hr Centrale, een miljoen megawattuur per jaar geproduceerd. daarmee kunnen 320.000 huishoudens van stroom worden voorzien. Voor meer informatie: www.afvalenergiebedrijf.nl tekst: naTHaLie van der PLoeG foto’s: FranK HYLKema

12


Bekijk de hele fotoserie op www.metaaljournaal.nl.


13

Het object: Zwaluw

Wat?

Multifunctioneel verrijdbaar bed (of Zwaluw) van AP Metaalmaatwerk.

Waarom?

De Zwaluw is door AAPE ontwikkeld voor mensen die aan bed gebonden zijn. Met dit bed is het mogelijk om patiënten liggend te vervoeren waarbij volledige mobiliteit buiten gebouwen mogelijk is. De Zwaluw kan ook gebruikt worden als zijligbank.

materiaal

Buizen: staal, koud gevormd en gebeitst. Verzinkt staal, stabilus gasveer, PUwielen.

Gewicht 52 kg. Informatie: www.aape.nl

14


De Stagiair: Mark Boddeke

‘Communicatie is leuk. Maar dan wel voor iets technisch’ Mark Boddeke (18) zou eigenlijk de elektrotechniek ingaan, net als zijn vader. Maar hij kwam erachter dat hij liever iets commer ciëler te werk zou gaan. Bij Nijdra Special Products in Middenbeemster, een fullservice bedrijf in fijn mechanische onderdelen, heeft hij de ideale stage gevonden: de communicatie verzorgen voor een technisch bedrijf. Tekst: Susan Haveman Foto: Jordi huisman

S

oms is een jaartje overdoen zo gek nog niet. Wat extra tijd om tot goede inzichten te komen, het kan best handig zijn, weet Mark Boddeke. “Ik dacht altijd dat ik, net als mijn vader, elektrotechniek zou gaan doen op de mts. Ik was wel een beetje lui en deed alles op het laatste moment. Meestal haalde ik het dan toch wel, zij het met de hakken over de sloot. Tot het examenjaar: toen ging ik zwaar onderuit. Ik zakte en ik mocht niet eens meer herexamen doen. Het hele jaar moest over. Tijdens dat jaar bedacht ik me dat ik niet alleen de technische interesse van mijn vader had, maar ook mijn babbels. En dat een commerciëlere richting misschien wel beter bij me zou passen.” Hij slaagde dat jaar met vlag en wimpel voor het vmbo. Daarna was de keuze voor MBO Marketing en Communicatie snel gemaakt. Het bleek de juiste. Mark: “In je eerste jaar zijn zestig studiepunten te behalen. En ik haalde ze allemaal!”

| Naam: Mark Bodekke | Leeftijd: 18 | opleiding: MBO Marketing en Communicatie | stagebedrijf: Nijdra in Middenbeemster | ambitie: Een eigen bedrijf in de Techniek |

Voor zijn stage koos hij voor Nijdra. “Ze zijn gespecialiseerd in engineering, verspaning, slijpen en assemblage van fijnmechanische onderdelen en samenstellingen. Je komt hun producten tegen in de luchtvaart, de medische sector en in mediaproducten. Ik vind het heel leuk de communicatie te doen voor een technisch bedrijf. Daar kom ik tenslotte toch vandaan.” Mark wordt behoorlijk zelfstandig aan het werk gezet. Hij stelt brieven op, belt klanten. Ook in het Duits. De eerste keer was dat best spannend, vertelt hij. En hij verzorgt de uitnodigingen voor beurzen waar Nijdra vertegenwoordigd is. “Ik vind het leuk dat

» ‘Ik wil graag de buitendienst in, maar daar moet ik nog veel voor leren.’ «

ik steeds meer verantwoordelijkheid krijg, en er is ook ruimte voor eigen initiatief. Als er orders liggen die moeten worden opgeruimd kan ik daar gewoon aan beginnen.” Zijn werk blijft niet beperkt tot marketing en communicatie. “Ik ben ook wel eens uitgeleend aan de boekhouding en bij de assemblage-afdeling heb ik kalenders voor klanten staan inpakken. Dat hoort erbij en het zorgt ervoor dat mijn werk heel afwisselend blijft.” Na zijn stage duikt Mark gemotiveerd de schoolbanken weer in. “Ik wil graag de buitendienst in, maar daar moet ik nog veel voor leren. Ik wil door naar het hbo. Hoe meer kennis ik heb, des te groter de kans dat ik hogerop kom. En uiteindelijk wil ik toch wel heel graag een eigen bedrijfje. Iets commercieels. Met een technische achtergrond, dat wel.”

Beroepskeuze: Check your Choice Duizenden scholieren bezoeken Check Your Choice, het studie en beroepskeuzeevenement in de Rai. Vanuit de wijde omtrek komen bussen vol met leerlingen voor een dag vol wedstrijden, activiteiten en informatie. En natuurlijk is ook dit keer de sector Metaal en Techniek aanwezig. Tekst: eveLien HoeKSTra Foto’s: Jordi HuiSman

Oriënteren op je toekomst dUIZeNdeN SCHolIereN BeZoeKeN CHeCK YoUr CHoICe IN de rAI

i

ets voor het middaguur komt uit de menigte een groepje leerlingen met Robert (15) en Mazen (15) van het Bredero College uit Amsterdam-Noord aangelopen. ‘Dr. Universe’ trekt hun aandacht met zijn opmerkelijke verschijning. Ze vinden hem maar wat spannend en interessant. Dr. Universe schudt handen en loopt even later uitdagend op een meisje af, dat van schrik giechelend wegloopt. Hier is toevallig ook de techniekhoek van het Check Your Choice evenement.

16


Robert en Mazen lopen meteen door naar de transportband in miniatuurformaat. Die mogen ze programmeren. Wie de snelste tijd noteert, maakt kans op een iPod. Geconcentreerd pluggen ze de blauwe en rode snoertjes op de juiste plek van het bedieningspaneel. Robert weet nog niet wat hij wil doen na het vierde jaar elektrotechniek. “Waarschijnlijk iets met ict of logistiek,” vertelt hij. Ook Mazen weet nog niet wat hij wil, maar dat is ook precies de reden waarom hij hier is. De

Jaap Jan de Jong (r) van

jongens proberen zo goed mogelijk de juiste schakeling te bouwen. “Ik wil weten of het ons lukt om de snelste tijd te halen,” zegt Mazen. Helaas voor de jongens. Als de band eenmaal loopt, klokken ze de derde tijd. Niet slecht, vinden ze zelf. Als troost krijgen ze een tas vol informatiefolders mee.

Vervolgstudie Aan de andere kant van de hal zit een aantal deskundigen klaar om de scholieren te informeren over de mogelijkheden van

Brink Techniek legt een paar scholieren uit hoe een spelletje met een regelsysteem en transportbandjes werkt.

een technische vervolgstudie. “Ben jij een uitvinder? Ben je iemand die graag dingen bedenkt en ze ook wil maken? Dan is een beroep in de metaal en techniek iets voor jou!” Anton Verlaan, een van de regiomanagers van OOM, laat de folder aan een van de scholieren zien. Hasan (17) wil er ook wel een, ook al weet hij al wat hij wil gaan doen. Hij wil voertuigmonteur worden: “Ik hou van auto’s en van vliegtuigen. Misschien kan ik later wel op Schiphol werken.” Nu zit hij in het vierde jaar van het NOVA College. Samen met zijn klasgenoten is hij hierheen gekomen om zich te oriënteren op zijn toekomst. Check Your Choice wil met het evenement scholieren stimuleren om een vervolgopleiding te kiezen.Want het aantal leerlingen dat voortijdig afhaakt, is nog altijd groot. Jeroen Otter van Amsterdam Rai: “Het afhaken heeft uiteraard consequenties voor de kwalitatieve en kwantitatieve uitstroom naar de arbeidsmarkt. En ook voor de problemen die de werkgevers en de hele maatschappij hierbij ondervinden. Gelukkig

dalen de aantallen: in 2002 waren het er nog 70.000, in 2005 nog maar 57.000. Maar de noodzaak om hier ruim aandacht aan te geven, is echter onverminderd groot.”

Voor ieder wat wils Voor ieder is er wat wils in de Rai. De schoolverlatende leerlingen van het vmbo en het mbo kunnen tijdens wedstrijden een krukje timmeren, een schakelbord activeren, een boeket bloemen samenstellen of een toetje maken op een van de Doe Eilanden. Aan de hand van vakwedstrijden voor vmbo-talenten laten verschillende onderwijsinstellingen de leerlingen op een actieve manier met allerlei vakken en beroepen kennismaken. Ook de omgebouwde Amerikaanse

schoolbus van het Centrum voor Werk en Inkomen trekt veel publiek. Scholieren kunnen op de beursvloer binnenstappen om een specifiek loopbaanadvies te krijgen. Daarnaast zijn er informatiestands van bedrijven, onderwijsinstellingen en organisaties. En er is natuurlijk een hoek met eten, drinken en muziek. Verlaan is enthousiast over de samenwerking die is ontstaan voor de organisatie van de techniekhoek in de Rai. “We hebben de koppen bij elkaar gestoken. OOM staat nu gezamelijk de leerlingen te woord over de mogelijke vervolgstudies. Ik merk dat de leerlingen echt zelf kiezen, ze laten zich niet snel van de wijs brengen door ouders of school.”

» Regiomanager Anton Verlaan: ‘Ik merk dat de leerlingen hier echt zelf kiezen, ze laten zich niet van de wijs brengen door ouders of school.’ « winTer 2008 meTaaLJournaaL

17

18


Reuzenrad: Het Great Beijing Wheel

een reuzenrad van 208 meter hoog Vanaf de Olympische Spelen 2008 is een ritje met het allergrootste reuzenrad ter wereld mogelijk: het Great Beijing Wheel, 208 meter hoog en standplaats Beijing, moet dan namelijk af zijn. Twee Nederlandse bedrijven, IvBouw & Industrie en Bosch Rexroth spelen een sleutelrol bij de realisatie ervan.

a

l eerder waren de twee bedrijven verantwoordelijk voor de bouw van een reuzenrad: de London Eye in Londen, een rad van ‘maar’ 135 meter hoogte. De rolverdeling is ook dit keer dezelfde. Ingenieursbureau Iv-Bouw & Industrie verzorgt het ontwerp en de uitvoering. Bosch Rexroth is gespecialiseerd in de aandrijfen besturingstechniek. Het aandrijfsysteem van het rad bestaat uit een krachtig, bijna onderhoudsvrij hydraulisch aggregaat. Hydromotoren drijven 32 speciale banden aan die tegen het Great Beijing Wheel aandrukken om het te laten roteren met een constante snelheid van drie omwentelingen per uur. Bosch Rexroth zorgt ook voor de automatisering van de instapstations. Ze bewegen synchroon met de rotatie van het reuzenrad en bevinden zich aan beide zijden van het wiel.

In totaal wordt het rad 208 meter hoog, met een diameter van 198 meter. Iv-Bouw & Industrie buigt zich ondertussen over de problemen die deze hoogte met zich meebrengt. Het rad in Londen vangt al veel wind, dus het Great Beijing Wheel zal daar nog veel meer last van hebben. Dat moet worden opgevangen, zodat passagiers niet ‘zeeziek’ worden. Bovendien moeten de bouwers rekening houden met mogelijke aardbevingen. Het gewicht van het rad is te vergelijken met zeven jumbojets. Er hangen 48 capsules aan het wiel, met daarin per capsule ruimte voor 40 passagiers. Zo kunnen ongeveer 5.760 passagiers per uur genieten van het fantastische uitzicht over Beijing. Een heel bijzonder uitzicht ook: het Great Beijing Wheel kijkt uit over het Plein van de Hemelse Vrede en de Verboden Stad.


19

Terugblik: WorldSkills in Japan De vergelijking met de Olympische Spelen wordt vaak gemaakt. En wie getuige was van de WorldSkills in Japan (1421 november) kan daar alleen maar mee instemmen. 300.000 bezoekers, 850 jonge vakmensen uit 46 landen en negen Nederlandse Vakkanjers. Uit de heksenketel van Shizuoka namen de metaal en elektrovakkanjers in zes van de zeven wedstrijdvakken een medaille voor excellent vakmanschap mee naar huis. Tekst: miCHieL van ruiTenBeeK

VAKKANJerS SCoreN ZeS MedAIlleS eXCelleNT VAKMANSCHAP IN ZeVeN VAKKeN

Polderjongens op n

a anderhalf jaar selectiewedstrijden, nationale finales en een straffe voorbereiding op de WorldSkills zijn de Vakkanjers wel wat gewend. Toch vallen de monden van de Vakkanjers wel even open zodra ze in Japan zijn. Door de enorme mierenhoop die Tokio heet, de talloze

tempels en paleizen, de rauwe vis en de eetstokjes en niet in de laatste plaats: de WorldSkills zelf. Elke wedstrijddag ziet het zwart van de bezoekers. De kroonprins van Japan komt langs. En er moet gepresteerd worden. Op wereldniveau welteverstaan.

Bloedserieus De negen Vakkanjers verwerven dankzij hun oranje uitdossing en aanstekelijke enthousiasme weliswaar snel de bijnaam ‘The Crazy Dutch’, maar op de wedstrijdvloer gaan ze er bloedserieus tegenaan. Aan de voet van Mount Fuji schieten ze flitsend uit de startblokken. “Alleen vlak voor de wedstrijd voelde ik een knoop in mijn maag,” verklaart mechatronicus Marco Steijlen. “Meteen na het beginsignaal was het verdwenen en gingen we vol aan de bak.” CNC-frezer Arjan Smit blijft wat achter: door een programmeerfout komt zijn eerste werkstuk flink gehavend uit de machine.

Complimenten

Foto: Bureau TOP/Fujita Tsutomu

John Tillema was met zijn vijfde plaats bij Cad-tekenen de beste europeaan.

20


Vier wedstrijddagen is het bloed, zweet en tranen bij de Vakkanjers. CAD-tekenaar John Tillema lijkt, met zijn onafscheidelijke iPod, het koelste van het stel. Hij lijkt een serieuze kanshebber voor eremetaal. “Ik ben honderd procent tevreden,” klinkt het

wereldniveau

Foto: Bureau TOP/DigiDaan

BAlKeNeNde PrIJST VAKKANJerS vol zelfvertrouwen in een pauze. Een halve kilometer verderop heeft lasser Henk van Breugel de eerste opdrachten keurig op tijd af. “Ik kreeg zelfs complimenten van de experts.”

Dure punten Na twee wedstrijddagen begint het zware schema langzaam zijn tol te eisen bij sommige deelnemers. Marco Klinkers (woninginstallaties) gaat in de fout, industrieel automatiseerder Corné Koster komt in tijdnood. “Ik heb net dure punten laten liggen,” zegt Limburger Klinkers. “Daar baal ik vreselijk van. Ik zat tegen de top aan.” De hoop op eremetaal blijft evenwel aanwezig.

Zes medailles De meeste Vakkanjers hebben alles gegeven en zitten er doorheen als op zondagmiddag 18 november het eindsignaal klinkt. De werkstukken worden gejureerd en de negen hebben tot de prijsuitreiking in Numazu drie dagen om bij te komen. Uitgerust en

Na terugkeer uit Japan wachtte de Vakkanjers een fraai toetje: een ontvangst bij minister-president Balkenende. In het Catshuis prees de premier de negen mannen voor hun prestaties op de WorldSkills. de Vakkanjers hebben volgens Balkenende allesbehalve ‘een zesjesmentaliteit’ getoond. “Ze willen excelleren in hun vak. dat hebben ze laten zien in Japan. Van dit soort mensen hebben we er meer nodig in Nederland. dat is goed voor de economie.” Staatssecretaris van onderwijs Marja van Bijsterveldt noemde de Vakkanjers ‘een visitekaartje voor technisch Nederland.’

keurig in pak met oranje stropdas zijn de Vakkanjers getuige van de slotceremonie. Teleurstelling overheerst in eerste instantie als blijkt dat het opnieuw (vooral) de Japanners en Zuid-Koreanen zijn die er met de medailles vandoor gaan. Maar zes medailles voor excellent vakmanschap bezorgen de Vakkanjers alsnog een goed gevoel. Een betere score dan bij de WorldSkills 2005 in Helsinki. En niet onbelangrijk: een plek in de Europese voorhoede op de WorldSkills 2007. Dat télt. » Meer informatie op www.vakkanjers.nl

Al NIeUWe lICHTINg (JUNIor) VAKKANJerS IN STArTBloKKeN de WorldSkills zijn amper afgelopen of de nieuwe lichting talenten staat alweer klaar! de regionale Junior VakkanjerWedstrijden zijn op 14 februari, de voorrondes voor de Vakkanjers van 28 januari t/m 1 februari. de finales voor zowel Vakkanjers als Junior Vakkanjers zijn van 11 tot en met 15 maart 2008 tijdens de Techni-Show in Utrecht. op www.vakkanjers.nl zijn gratis kaarten voor de finale (inclusief bezoek Techni-Show) te bestellen. winTer 2008 meTaaLJournaaL

21

De Zaterdagkracht: Bart Jacobs

naam: BArT JACoBS LeeFTiJd: 17 oPLeidinG: MTS PlUS WerKTUIgBoUWKUNde BiJBaan BiJ: MAZCoM IN MedeMBlIK

diT WerK HeeFT HeeL WaT meer meT miJn oPLeidinG Te maKen dan vaKKenvuLLen in de SuPermarKT “Ik werk nu bijna vijf jaar elke zaterdag bij Mazcom. Van ’s morgens zeven tot ’s middags vier uur, en alle vakanties. Ja, ik was er vroeg bij. Zo zijn we in onze familie eigenlijk allemaal wel. Ik kwam bij Mazcom terecht via mijn broer, die er leidinggevende is. dat was natuurlijk handig. Ik vind het erg leuk om bij een technisch bedrijf te werken. Mazcom is een constructiebedrijf voor verspanende bewerkingen, montage- en constructiewerk en machinebouw. Mijn taken hebben te maken met het onderhoud van de machines: ik haal olie weg, hou de machines schoon, noem maar

22


op. Zo zit ik lekker dicht bij het vuur. Handig, want ik doe werktuigbouwkunde aan de mts plus. dit werk heeft heel wat meer met mijn opleiding te maken dan vakkenvullen in de supermarkt. Wat ik verdien? Nou, genoeg. Als het zo uitkomt, help ik ook nog wel eens zonder dat ik betaald word. dat moet natuurlijk geen uren duren, maar dat doet het ook niet. Ach, ik kan mezelf goed onderhouden en ik kan elk weekend naar de kroeg. Wat wil je nog meer?” Tekst: SuSan Haveman Foto: Jordi HuiSman

De Vacature

Tekst: naTHaLie van der PLoeG

In deze rubriek geven we een beeld van bedrijven en functies in de metaalbewerking. We belichten een concrete vacature; je leest wat het werk inhoudt en krijgt een indruk van het bedrijf.

FUNCTIeS: LaSSerS, PiJPFiTTerS, BanKWerKerS, FreZerS, draaierS BedrIJF: SneeP induSTrieS, STriJen

‘W

erken bij Sneep Industries is erg interessant, omdat het werk zo divers is. Dat moet dus wel bij je passen, het vereist een zekere flexibiliteit. Maar het betekent ook meer uitdaging.” Willem Jan Jansen, veranwoordelijk voor Personeel & Organisatie bij Sneep Industries in Strijen, is enthousiast over het bedrijf waar hij voor werkt. Sneep Industries bestaat al meer dan 25 jaar en is actief in de gespecialiseerde machine- en apparatenbouw, piping en constructie. Daarnaast gebeurt er ook een en ander op het gebied van milieutechnologie. Het bedrijf levert buiten standaardoplossingen, voor veel klanten maatwerk en dat betekent dat er van idee tot en met realisatie wordt meegedacht. De lijst met referenties bevat aansprekende namen zoals DSM Gist, de Nederlandse Politie, Fujifilm, Henkel en Avery Dennison. En voor al die bedrijven wordt een grote diversiteit aan machines en

apparaten gemaakt. De gaswassers, de adhesive test equipment, de bromfiets rollentestbank en de lasmanipulatieapparatuur zijn producten die Sneep Industries zelf heeft ontwikkeld. Jansen: “In totaal werken we hier nu met zo’n 75 man. Dat zijn er al heel wat, maar daar kunnen er zo nog vijftien bij. Gelukkig blijven de lijnen kort. En het klinkt misschien gek, maar we zijn erg geordend. Alles ziet er keurig uit, en zo keurig geordend is de organisatie zelf ook. De werknemers die we zoeken moeten een goede basisopleiding hebben, maar we hechten ook veel waarde

aan praktijkervaring. Ontbrekende kennis brengen wij graag bij via diverse opleidingen.” Het soort mensen dat bij Sneep werkt, loopt nogal uiteen vertelt de personeelsmanager, “Maar dat is inherent aan de functies. Een pijpfitter is bijvoorbeeld veel op pad en werkzaam op locaties van klanten. Elke keer weer vereist dit aanpassen aan een nieuwe omgeving. Draaiers en frezers zijn werkzaam op onze locatie te Strijen en maken veel verschillende werkstukken. Dat vraagt om flexibele en vakgerichte mensen.”

Reageren op één van deze vacatures? Solliciteer online of schrijf of mail een bondige brief met cv naar Sneep Industries BV, t.a.v. dhr. W.J. Jansen (afdeling Personeel & organisatie), Christaan Huygenstraat 41, 3291 CN Strijen. Telefoon: 078 - 610 76 90, emailadres:[email protected]


23

Onderwijs: Verbreding Techniek Basisonderwijs

‘Kinderen zijn zich nauwelijks bewust van techniek ’ Hoe maak ik een bedlampje? Hoe werkt nu precies een stopcontact? Leerlingen uit groep 8 van basisschool GSV in Groningen kregen antwoord op deze vragen tijdens een bezoek aan het Noorderpoortcollege. De excursie kwam voort uit het nationaal actieplan Verbreding Techniek Basisonderwijs, dat kinderen zo vroeg mogelijk kennis wil laten maken met wetenschap en techniek.

i

n 2010 is het voor alle basisscholen verplicht om techniek en wetenschap te integreren in het onderwijsprogramma. Om dat doel te halen, ondersteunen regionale steunpunten en het landelijk programma Verbreding Techniek Basisonderwijs (VTB) de scholen. Door 1930 basisscholen in het hele land wordt in het lesprogramma aandacht besteed aan techniek en wetenschap. “Kinderen worden veel te weinig aangesproken op hun talenten op het ‘doen’-niveau. Bij technisch- en wetenschapsonderwijs gaat het niet zozeer om cognitief leren, maar om vragen stellen, uitproberen, nieuwsgierig zijn, zoeken naar een oplossing. Kinderen zijn zich nauwelijks bewust van alle techniek om hen heen. Het is belangrijk om er al vroeg mee in contact te komen,” zegt Jan Noordam, procesmanager van het programma VTB.

Samenwerking Ruim drie jaar geleden is het programma van start gegaan om de belangstelling voor wetenschap en techniek in het basisonderwijs te vergroten. En het werkt. De motivatie van scholen is groot, de ene school ontwikkelt eigen lesmateriaal, de ander gaat op excursie naar een bedrijf of school. Elke basisschool die meedoet aan het VTBprogramma krijgt eenmalig twaalfduizend euro en wordt ondersteund door regionale projectleiders, bedrijven, brancheorganisa-

24


ties en andere instellingen. Tot 1 februari 2008 worden nog eenmaal zeshonderd scholen aangesloten, waarmee het totale aantal op 2.530 scholen komt. Het programma is gebaseerd op een unieke samenwerking tussen diverse brancheorganisaties waaronder OOM, het ministerie van OCW en het Platform Bèta Techniek. “Wij willen een verbinding maken met de werkelijkheid om het kind heen. Kinderen, en specifiek meisjes, willen we interesseren voor techniek. Er zijn mooie banen in de technische sector, maar het is allemaal niet zo zichtbaar.”

Enthousiast Ook Michiel Jansen, regiomanager van OOM, merkt dat de scholen enthousiast zijn. In de drie noordelijke provincies worden veel lokale activiteiten ontwikkeld door basisscholen, vmbo-scholen en het bedrijfsleven. “We proberen steeds meer leerlingen te enthousiasmeren voor techniek. Als je dan zo’n excursie ziet in Groningen, dan weet je waar je het voor doet. Op een speelse manier en door middel van een activiteit maken kinderen kennis met de metaaltechniek.” Concreet betekende dat bijvoorbeeld een bedlampje in elkaar zetten of leren hoe een stopcontact precies werkt. Jansen: “Als je er niet bekend mee bent, kies je ook niet zo snel voor een technische opleiding. Het kost tijd, maar het is een succes.” Tekst: eveLien HoeKSTra

OOM info: Regionale startersdagen

Talent gezocht ‘Blijf je ontwikkelen!’ Dat is de boodschap van de regionale startersdagen van OOM in het voor en najaar 2008. Met een aansprekend programma voor jonge werknemers in de metaal bewerking wil OOM de jongeren stimuleren om hun technische talenten verder te ontwikkelen. Tekst: eveLien HoeKSTra illustratie: enKeLinG

‘W

ij willen tijdens de startersdagen werknemers informeren over aantrekkelijke carrières in de metaalbewerking. Wat is er allemaal mogelijk? Wat zijn je dromen als jonge werknemer? Het worden hele leuke en inspirerende dagen,” zegt Jolanda Janssen, beleidsmedewerker arbeidsmarkt van OOM. Samen met FNV Bondgenoten en het programma ‘Aantrekkelijke Carrières in de Techniek’ (ACT) organiseert zij de dagen. Janssen wil de jongeren de liefde voor het vak meegeven. “Ik wil dat deze jongeren meer uit hun vak halen. Als je techniek leuk en interessant vindt dan haal je nog meer plezier uit je werk als je je blijft ontwikkelen en bijleert.” En dat is dus een belangrijk doel van de startersdagen.

er informatie over wat je nodig hebt bij het nadenken over je toekomst. Een interactief onderdeel met simulatiespellen en groepsopdrachten. Toepasbare workshops, filmpjes en fotoreportages, er is dus van alles te doen op de informatiedagen.

Workshops

In elke ooM-regio wordt een startersdag georganiseerd. In het voorjaar vinden er twee plaats en na de zomer nog eens drie. Houd je brievenbus en www.oom.nl in gaten om te weten te komen wanneer de startersdag bij jou in de buurt is!

Naast een gezamelijk gedeelte zijn er ook workshops tijdens de startersdagen, waarbij je in gesprek kan met je baas. Er wordt een kijkje in de keuken gegeven van verschillende innovatieve ontwikkelingen. Ook is

Ontwikkelen OOM wil dat de nieuwe generatie metaalbewerkers zich bewust is van haar talent, werk en loopbaan. Het hoofdthema is dan ook ‘Blijf je ontwikkelen’. Vaak kunnen werknemers vaardigheden en kennis verder ontwikkelen in de huidige werkomgeving. Met allerlei scholingsfaciliteiten kan OOM daar een belangrijke rol in spelen.


25

Reportage: De reddingsboten van Habbeké

Supersnel en

Habbeké Shipyard bouwt supersnelle aluminium schepen. En dat doen eigenaar Arie de Waart en zijn acht medewerkers op een plek waar je het niet zou verwachten: midden op een industrieterrein in Volendam. Hun bekendste schip is de Koning Willem I, een van de grootste reddingsboten ter wereld. Tekst: naTHaLie van der PLoeG

26

Foto: Pim korver meTaaLJournaaL winTer 2008

betrouwbaar de AlUMINIUM reddINgSBoTeN VAN HABBeKÉ

I

n de loods van Habbeké staat een boot ter reparatie op een paar grote bokken. De boot, eigendom van een roeivereniging, is gebouwd van aluminium. Het onderwaterschip was ernstig vervormd. Hoewel het schip niet door Habbeké is gebouwd, wilden de roeiers per se dat De Waart hem zou repareren. Het probleem: de twee roestvrijstalen uithouwers stonden een centimeter uit lijn en waren ook nog eens getordeerd. Arie de Waart: In eerste instantie denk je dan: hoe begin ik daar nu weer aan? Ik loop er dan eerst maar eens omheen en ga uiteindelijk maar eens wat proberen. Hier was echt grof geweld nodig om die uithouwers daar te krijgen waar ze zijn moeten. En uiteindelijk heb ik de natuur zijn werk laten doen door het warm te maken en het vervolgens weer af te laten koelen. Zo weet je precies wat er gebeurt. En dan maar hopen dat je het in de hand houdt. Maar alles zit nu weer goed op zijn plek en we hebben het ook zo gemaakt, dat het niet meer mis kan gaan. Ik heb me er wel over verbaasd hoe deze boot in elkaar zit. Ik zou hem nooit zo hebben gemaakt. Het mag duidelijk zijn, Arie de Waart (62) is een echte specialist. Rond zijn twintigste begon hij zijn bedrijf in Landsmeer, met een compagnon. “Mijn compagnons vader had een schuur en daar mochten we wat spullen neerzetten. We hadden een laskar, een slijptol, een vijl en nog een paar van die dingen. Daar kon je een stalen boot mee bouwen. We waren eigenlijk net de nozemtijd ontgroeid.”

Liefde voor boten De Waart had van begin af aan een grote liefde voor boten. Of eigenlijk beter gezegd, voor het maken van mooie dingen. En al snel kwamen de twee ondernemers erachter dat ze, om te overleven, maar het beste speciale schepen konden gaan bouwen. Als een van de eerste scheepsbouwers maakten ze een groot aluminium motorjacht, voor een Amerikaan. Het bedrijf verhuisde naar Volendam, de compagnon vertrok en nu werkt De Waart alweer zo’n vijftien jaar op

arie (r) en orm de Waart.

» ‘Je moet wel denken: Ik ben de baas, niet dat stomme stuk aluminium.’ « deze plek op het industrieterrein aan zijn boten. Habbeké is gespecialiseerd in het bouwen van snelle, aluminium schepen. Van de Valentijn, de elf meter lange reddingsboot die langs de Nederlandse kust vaart, maakte het bedrijf er maar liefst achttien. En ook de Koning Willem I, de reddingboot van Schiermonnikoog staat op naam van Habbeké. De Waart: “We hebben het geluk dat we kunnen maken wat we mooi vinden. Eigenlijk is de manier waarop we werken heel simpel: gewoon netjes. Als het niet past, moet je zorgen dat het past en dat niemand het ziet. Als ik in die boot kijk die

hier staat voor reparatie dan denk ik: hoe is het mogelijk? Grof, ruw, echt knoeiwerk. Het zal wel te maken hebben met geld, maar ook met de liefde voor het werk.” Samen met het veel grotere Royal Huisman Shipyard in Vollenhove is Habbeké een van de weinige scheepsbouwers die werkt met het zeewaterbestendige alustar, een speciale, hardere aluminiumlegering. Iedereen kan het gebruiken, er is niks geheims aan. Je kunt het gewoon kopen. Alleen, je moet er wel gevoel voor hebben. Je moet een potentaat zijn om het te winnen van het materiaal. Je moet denken: ik ben de baas, en niet dat stomme stuk aluminium. winTer 2008 meTaaLJournaaL

27

Reportage: De reddingsboten van Habbeké

Reddingsboot Tot een jaar of vijftien geleden bouwde Habbeké nog vooral casco bootjes voor particulieren. Zeilboten, motorboten, tot de eerste opdracht voor een reddingsboot bij De Waart werd geplaatst. Eerst nog als onderaannemer, maar na de oplevering van deze boot werd Habbeké hoofdaannemer van de volgende vier reddingsboten. Inmiddels gaan de boten compleet de deur uit.

Fijn plaatwerk De Waart: ‘We doen alles zelf, behalve elektronica. Wij kunnen heel dun aluminium verwerken. Zo’n opbouw van drie millimeter wil niemand anders doen. Ik heb fijn plaatwerk geleerd en zei: dat gaan we gewoon wél doen. Alustar is niet moeilijk te bewerken, maar je moet het wel volgens

een bepaalde volgorde doen. Tegenwoordig kun je het aluminium watersnijden. Dat wordt heel mooi, je hebt geen bramen meer, alles is strak en op de millimeter nauwkeurig. Natuurlijk controleer ik daarna of het patroon klopt. Ik zet er nog een paar werklijnen bij en dan zetten we hem in elkaar.’

Scheepsbouwers gezocht Werk heeft het bedrijf genoeg. Het probleem zit hem in de mensen: daar heeft De Waart, net als veel collega’s, een tekort aan. Orm de Waart, de zoon van Arie de Waart wordt klaargestoomd als zijn opvolger: “De gemiddelde leeftijd van onze werknemers is 55 plus. We vergrijzen en er komen nauwelijks jonge mensen bij. Eigenlijk zoeken we continu naar scheepsbouwers met een MTS-niveau, maar het is een unicum als we

een achttienjarige binnen kunnen krijgen. Mensen die hier komen werken moeten breed inzetbaar zijn en interesse hebben in bootjes. En ze moeten in de metaal zitten. Wij moeten vervolgens creatief zijn in hoe we ze in gaan zetten. Wij staan kwalitatief hoog in de markt, dus mensen die er met kop en schouders bovenuit steken kunnen bij ons instromen. Maar met behulp van OOM zorgen we dat nieuwe mensen worden bijgeschoold. En trouwens, ook dat ervaren mensen leren hoe ze hun kennis moeten overbrengen.”

Herrie Arie de Waart vult aan: “Je mag hier eigenlijk alles doen, als je het kan. Maar ik kan het werk niet aantrekkelijker maken dan het is. Je moet ook met de slijptol aan de

» ‘Voor mezelf heb ik een langzame trekschuit gebouwd. met een electromotor, ik wil buiten mijn werk absoluut 28


19 MeTer lANg, oNZINKBAAr, TWee JeTMoToreN VAN dUIZeNd PK: de KoninG WiLLem i

slag, dat hoort erbij. Ik kan niet zeggen dat het geruisloos is. Als je een schip afslijpt, dan heb je toch een dag herrie aan je kop.” Hoeveel boten Habbeké per jaar maakt, hangt af van het type boot. Van de kleinere elf meter boten maakt het bedrijf er gemiddeld twee per jaar. Voor de Koning Willem I werd negen maanden uitgetrokken. En alles gebeurt in opdracht. De Waart: ‘Dat kan niet anders, want zo’n schip bouwen kost veel geld.’ Nou ja, één boot maakte De Waart niet in opdracht van een ander, maar voor zichzelf: een mooie rondspant. Het is een langzame trekschuit en heeft een electromotor. Ik wil buiten mijn werk absoluut geen herrie om me heen. Het is een heel apart schip en er komt echt geen tweede van. Uiteraard is-ze van aluminium. Stil en ruim en alles hebben we zelf bedacht.’

de Koning Willem I werd in 1999 geschonken aan de Koninklijke Nederlandse redding Maatschappij (KNrM) door het ministerie van Verkeer en Waterstaat, vanwege het 175-jarige bestaan van de KNrM. Het geheel uit aluminium opgebouwde schip is negentien meter lang en daarmee de grootste ‘rIB’ (rigid Inflatable Boat) ter wereld. rondom zit een rubberen band waardoor het schip niet kan zinken. deze ‘tube’ geeft ook stabiliteit en vangt energie op als de boot ergens tegenaan klapt. de reddingsboot is zelfrichtend en beschikt over twee zware, duizend pk M.A.N. jetmotoren, waarmee een snelheid van dik 34 knopen kan worden bereikt. dat is ruim zestig kilometer per uur. de reddingsmaatschappij heeft met de Koning Willem I een van de meest prestigieuze reddingsboten tot zijn beschikking, waar ook het buitenland veel interesse in heeft. Arie de Waart: “de mensen van de KNrM vertrouwen blind op wat we maken. dat geeft een boel verantwoordelijkheid. Ik ga daar niet gebukt onder, maar ik denk er wel over na. die mensen hebben ook allemaal een vrouw en kinderen. en als iedereen naar binnen gaat omdat het weer zo slecht is, gaan zij naar buiten.” dat de boot doet wat hij moet doen, bleek een paar maanden geleden toen ze bij Ameland omging. de Waart: “Ze ging twee keer over de kop. de deur van het stuurhuis stond open, twee mensen die niet gezekerd waren werden als een speelbal door dat stuurhuis gegooid. drie ton water kwam naar binnen. Binnen een minuut stond het schip weer rechtop. die twee man waren gelukkig niet ernstig gewond. dat alles werkt zoals het moet, geeft de bemanning een stuk rust. en ik ben er natuurlijk ook blij mee.” Meer informatie:www.habbeke.nl, www.knrm.nl Foto: Pim korver

Kijk voor meer informatie en vacatures op www.habbeke.nl

Uiteraard van aluminium en geen herrie om me heen.’ « winTer 2008 meTaaLJournaaL

29

Games vijf technische spellen voor de PlayStation 2 de PlayStation 2 is ‘s werelds best verkochte spelcomputer. Heb jij zo’n machine onder je tv staan, dan is deze top vijf voor jou: vijf PlayStation 2-games die te maken hebben met techniek. Tekst: nieLS ’T HooFT

2

JUICED 2: HOT IMPORT NIGHTS

In het racespel Juiced 2 draait het niet alleen om snelheid. Zo is het van belang steeds betere, snellere wagens aan te schaffen, en deze aan te passen met de nieuwste autotechniek. Immers kan een lachgasinjectie zorgen voor net dat beetje extra vermogen waardoor je als eerste over de finishlijn sjeest. ook stijlvol racen is aan te raden – zo krijg je extra punten als je lang in een drift weet te blijven. Het spel sluit hier op aan met een stijlvolle aankleding van hot chicks en hippe dj’s. Juiced 2: Hot import nights € 44,99

30


3

SYPHON FILTER: DARK MIRROR

4

EYE TOY: KINETIC COMBAT

geheim agent gabe logan heeft goed gekeken naar James Bond. Als hij zijn tanden zet in een van zijn vele missies rond de wereld – die te gevaarlijk zijn voor de ‘normale’ geheime dienst’ – neemt hij altijd handige technologische snufjes mee. Van een nachtzichtkijker tot explosieve wapens. die laatste komen goed van pas, want bij logans missies gelden geen regels. en terecht, aangezien in dark Mirror een superwapen het voortbestaan van onze planeet bedreigt.

In deze nieuwe eyeToy-game komen twee technieken samen: de cameratechniek van de eyeToy en de motorische techniek van het menselijk lichaam. de eyeToy is een webcam die bovenop de tv geplaatst dient te worden en vervolgens ziet waar jij als speler staat en wat je doet. In Kinetic Combat kun je een fitnessprogramma van 16 weken volgen, gebaseerd op oosterse vechtsporten. dat wordt dus zweten – en het oog van de PS2 houdt je in de gaten!

Syphon Filter: dark mirror € 59,95

eyeToy: Kinetic Combat € 69,99 inclusief camera (€ 44,99 exclusief camera)

WIN DEZE PLAYSTATION 2

1

Speel de Sudoku op www.metaaljournaal.nl Pursuit Force: Extreme Justice

Bij Pursuit Force komt heel wat gewichtige techniek kijken. In dit spel speel je een politieagent die kosten noch moeite spaart om achtervolgingen tot een goed einde te brengen. daarbij springt hij van auto naar auto, gebruikt hij motorfietsen, stapt hij van tijd tot tijd in een tank en balanceert hij zelfs op de vleugel van een vliegtuig. de stad wordt nu eenmaal bedreigd door meedogenloze bendes en dat staat zo slordig – daar moet iets aan worden gedaan. Pursuit Force: extreme Justice € 54,99

Op de website van Metaaljournaal kun je de Sudoku online invullen. Zo speel je mee voor de fantastische hoofdprijs: deze Playstation 2 spelcomputer. En als je de hoofdprijs niet wint maak je altijd nog kans op één van die andere mooie prijzen...

5x

Gamepad Digitaal, 3 modes

10x

Bluetooth adapter

5

Plaats de cijfers 1 t/m 9 zo dat ze zowel horizontaal, verticaal als in de blokjes slechts één keer voorkomen. de cijfers in de gekleurde vlakjes vormen de oplossing.

Draadloze verbinding tussen notebook en PC

ROGUE GALAXY

Aan de rand van de Melkweg ligt de woestijnplaneet rosa. Hier groeit de jonge piraat Jaster op, die ervan droomt door de ruimte te reizen. Wat volgt is een intergalactisch avontuur dat zijn gelijke niet kent. onderweg verken je andere werelden, leer je personages kennen en vecht je met talloze vijanden. om je te verweren heb je de beschikking over honderden wapens, die je allemaal naar eigen inzicht kunt aanpassen om precies aan te sluiten op je spelstijl. rogue Galaxy € 54,99

de PriJSWinnaarS van de naJaarSPuZZeL: J. de Vries / w. Holdijk / J. Holkenbrink / D. van Marsbergen / B. Bosgraaf / H. kivits / D. Hertgens / M. van Mourik / S. Mulder / A. Straathof / M. kuipers / M. Bruurs / A. van Gils / A. van der Sijs / J. de ruiter. de beachcruiser is gewonnen door: B. Blankestijn uit driebergen-rijssenburg. winTer 2008 meTaaLJournaaL

31

Bijzonder bedrijf: De Verbinding in elke MeTAAlJOUrnAAl BeSTeDen wiJ GrAAG AAnDACHT AAn een BiJZOnDer BeDriJF. wilT U Hier een BeDriJF VOOr OPGeVen, MAil DAn nAAr [email protected]

‘Het lijkt wel of iedereen een andere taal spreekt’ De koffiepauze in de Groningse kozijnenfabriek De Verbinding is hét moment om even met elkaar bij te praten. Net als bij elk ander bedrijf, trouwens. Maar hier gaat het toch iets anders: alle veertien werknemers van De Verbinding zijn namelijk doof. Tekst: SuSan Haveman Foto: STiJnTJe de oLde

d

e Verbinding werd iets meer dan een jaar geleden opgezet door Cora de Jonge en Toine van Bijsterveldt, samen met drie bevriende echtparen. De aanleiding was Tijl, de doofgeboren oudste zoon van Toine en Cora. Ze maakten zich zorgen over zijn toekomstperspectief. Piet van Burik, een van de ‘andere’ initiatiefnemers en inmiddels directeur, kon zich meteen inleven in de noodzaak van zo’n bedrijf. “Doofheid is een lastige handicap op de arbeidsmarkt. Ook al beheers je een vak, de communicatieproblemen zijn groot.

32


Kennisoverdracht gaat bijvoorbeeld vaak verbaal. Maar een nog veel groter struikelblok blijken de sociale contacten. Dove mensen zijn vaak echt eenlingen in een andere wereld. Denk je maar eens in dat je in een bedrijf werkt waar iedereen een andere taal spreekt dan jij. Eerst doet iedereen nog wel zijn best om je bij het gesprek te betrekken, maar al snel zijn ze te verdiept in een discussie om op te merken dat jij het niet kunt volgen. Voor dove mensen geldt precies hetzelfde. Áls ze na zo’n discussie al eens vragen wat er is gezegd, krijgen ze vaak alleen een korte

samenvatting en kunnen ze nog steeds niet meepraten. Daar wordt een mens hartstikke eenzaam van.”

B

ij De Verbinding worden in opdracht van Kozijnenfabriek Schipper uit Opmeer kozijnen, dakkapellen en schuifpuien gemaakt van aluminium. Het Opmeerse bedrijf besteedde het eerste jaar 10.000 manuren aan productie uit bij De Verbinding. Een goed begin, vooral omdat de aanvankelijk negen werknemers (inmiddels zijn het er veertien) nog moesten worden ingewerkt.

vlnr. Guus Bouwsema, Willem Bossenbroek, Wim nijboer en douwe oosterbaan.

Piet van Burik: “Onze ploeg had aanvankelijk weinig tot geen werkervaring en al helemaal geen ervaring met de producten die wij maken. Ze hebben wel een korte opleiding gevolgd en we hebben ook steun gekregen van Schipper, maar ze moesten het toch ook voor een belangrijk deel zelf ervaren.”

op veertig tot vijftig procent van hun productieniveau. Nu zitten we al op tachtig tot negentig procent en we gaan er vanuit dat we begin 2008 op honderd procent zitten. Voor volgend jaar heeft Schipper al 35.000 uur werk aan ons uitbesteed. Wanneer je

e

» ‘Ons succes bewijst maar weer wat we eigenlijk al wisten; doofheid doet niets af aan de kwaliteit van mensen’ «

rvaring is belangrijk: al doende leert men, aldus Van Burik. Dat kost in het begin erg veel tijd en energie, maar dat hebben we ingecalculeerd. Zes maanden geleden zaten onze werknemers

bedenkt dat we nog maar een jaar bezig zijn, dan hebben we toch al heel wat bereikt. We mogen onszelf best een schouderklopje geven. En het bewijst maar weer wat we eigenlijk al wisten: doofheid doet niets af aan de kwaliteit van mensen.”


33

Financieringsstelsel: € 1.500 voor iedere werknemer

cursus! ik wil een

Altijd al een cursus Spaans willen een leertegoedbon liggen, dan is er niks aan de hand. U kunt hem nog tot 31 december doen? Of misschien wilt u juist 2009 verzilveren! wel wat meer weten over werken Innovaties met kunststof? Per 1 januari is “Om te blijven concurreren en mee te er voor elke werknemer van een gaan met technologische innovaties is het van belang dat de kennis en kunde in de OOMbedrijf. € 1.500 om aan metaalbranche toeneemt. Met het nieuwe training, opleiding of coaching financieringsstelsel willen we werkgevers te besteden. In de digitale cursus en werknemers stimuleren zich te blijven ontwikkelen. Dit is goed voor het bedrijf, catalogus van OOM kunt u de de individuele loopbaan van de werknemer en tenslotte voor de gehele sector. De diacursus uitzoeken die u altijd al loog tussen werkgever en werknemer is heeft willen doen. De keuze is noodzakelijk om samen na te denken over opleiding en ontwikkeling,” vertelt OOMvrijwel onbeperkt! directeur Erik Yperlaan.

d

e Persoonlijke TrainingsToelage van € 1.500 per twee jaar is nieuw en kunt u gebruiken voor een lascursus, een managementopleiding, maar ook voor een EVC, of bijvoorbeeld een talencursus. Zo kunt u nog beter worden in uw vak of van richting veranderen. Daarnaast kunt u het bedrag gebruiken voor coaching of advies over de verdere ontwikkeling van uw loopbaan. Want één ding staat voorop: u heeft samen met uw baas de regie in handen!

Initiatief De cursussen worden aangeboden door externe opleidingsinstituten of door uw eigen bedrijf. Aanvragen van de TrainingsToelage doen de werknemer en de werkgever gezamelijk. U kunt het initiatief nemen en in overleg met uw baas ondertekent u het aanvraagformulier. Veel cursussen en opleidingen zijn heel praktisch, waardoor u niet veel in de boeken hoeft te zitten. Bovendien maakt het uw werk uitdagender en afwisselend. De toelage vervangt de leertegoedbon. Heeft u nu nog

34


Samen werken aan kwaliteit Alleen samen kun je blijven werken aan kennis en kwaliteit. Wie niet meegaat, legt het onherroepelijk af. Het is dus belangrijk dat het hele bedrijf zich blijft ontwikkelen. Daarom worden naast werknemers, ook werkgevers door OOM financieel ondersteund. Met een Ontwikkelbudget van € 1.800 per twee jaar kan een werkgever het personeels- en opleidingsbeleid binnen het bedrijf verder professionaliseren en zo hun werknemers nog beter ondersteunen en coachen tot topprestaties. Maar een werkgever kan er ook voor kiezen om de training voor praktijkopleiders uit het Ontwikkelingsbudget te financieren. Voor de opleiding van (leerling-)werknemers op mbo- of hbo-niveau is er met ingang van het schooljaar 2007/2008 de LeerWerk Bijdrage. De basis hiervoor is een arbeidsovereenkomst die samen met de leerling is getekend. Aan de bijdragen voor stagiaires van het vmbo, mbo en hbo verandert niets vergeleken met het afgelopen jaar.

Zo geregeld:

1 2 3

Log in op www.mijnoom.nl en klik op ‘cursuscatalogus’ om een cursus uit te zoeken.

Kies uit het aanbod van ruim 3.500 cursussen de meeste interessante uit. Klik vervolgens op

Je ziet nu je Persoonlijke OpleidingsPlan (POP). Hier vind je o.a. cursussen die je al gevolgd hebt en het saldo van je Persoonlijke TrainingsToelage. Klik op om de cursus van je keuze toe te voegen.

4 5

Klik nu op dit icoontje om een Persoonlijke TrainingsToelage aan te vragen voor deze cursus.

Je komt nu bij het laatste onderdeel: het aanvraagformulier. Vul dit volledig in en print het formulier, samen met je POP en de presentielijst. Onderteken samen met je werkgever je POP en stuur alles op naar OOM. Nu alleen nog aanmelden bij het cursusinstituut en je kunt beginnen! Na behandeling van de aanvraag door OOM, ontvangt je werkgever bericht.

winter 2008 METAALJOURNAAL

35

Beroepsonderwijs: Technische Associate Degree er bestaat sinds vorig jaar een nieuw type hoger onderwijs: het Associate-degreeprogramma. Dat is een tweejarige studie met een eigen wettelijke graad: de Associate Degree (AD). De AD is ingevoerd op aandringen van diverse sectoren binnen de arbeidsmarkt. De AD geeft dus goede vooruitzichten op een baan. De AD is vooral bedoeld voor werkenden die weer een studie willen oppakken en voor degenen die na hun mbo-4-opleiding best nog willen doorstuderen, maar niet voor een vierjarige hbo-bacheloropleiding willen kiezen.

associate degree vult het gat tussen mbo en hbo Binnen de sector Metaal en Elektro is een tekort aan goed opgeleide vakmensen. Bedrijven willen meer technische mensen op mbo plus niveau. En veel werk nemers willen hun kennis verdiepen zonder weer vier jaar een opleiding te volgen. Daarom is er nu de techni sche Associate Degree. Een opleiding tussen mbo en hboniveau in van twee jaar. Tekst: eveLien HoeKSTra Foto: Jordi HuiSman

oom betaalt mee! Inmiddels worden naast technische Associate degrees in Zwolle, ook Adprogramma’s aangeboden in eindhoven, enschede en Breda. Je kunt bij ooM voor het schooljaar 2007/2008 € 2.500 aanvragen voor maximaal twee studiejaren per student in dienst van een ooM werkgever. Vanaf schooljaar 2008/2009 is dit een bedrag van € 2.000 (per jaar) voor maximaal twee studiejaren per student in dienst bij een ooM werkgever. Meer info: www.oom.nl.

36


S

ilas Boxum volgt de tweejarige duale Associate Degree Industrieel Product Ontwerpen aan Hogeschool Windesheim in Zwolle. Drie dagen in de week studeert hij op school en twee dagen in de week loopt hij stage. Voordat hij in september begon met deze opleiding, rondde hij zijn mbo-opleiding Werktuigbouwkunde af. “Vorig jaar liep ik stage op de engineering-afdeling en was ik bezig met het ontwerpen van allerlei dingen. Omdat het alleen functioneel ontwerpen was, maakte het minder uit hoe iets eruit zag. Nu loop ik stage bij Schaap Composites in Lelystad en daar worden producten van composiet gemaakt, zoals boten. De ABN-Amro 1, die in 2005/2006 de Volvo Ocean Race won, is hier ook gebouwd.” Voor Boxum is dit de kans om nog een korte opleiding te volgen na zijn mbo, want hij kan zich voorstellen dat de draaibank anders wel was gaan vervelen naar verloop van tijd. Nu heeft hij na twee jaar, als het goed gaat, een diploma van een erkende verkorte hbo-opleiding. Als hij wil kan hij daarna nog twee jaar door om zijn bachelor te halen.

Werkvoorbereider Voor medestudent Niels Bakker is de duale opleiding Werktuigbouwkunde de kans om zijn horizon te verbreden. “Ik heb altijd op de werkvloer rondgelopen, nu zit ik aan de andere kant. Ik had geen idee hoe duur sommige onderdelen zijn. Nu maak ik de berekeningen en bepaal wat voor bewerkingen

er moeten worden gedaan.” Twee dagen in de week werkt hij nu als werkvoorbereider bij zijn stagebedrijf VMI Epe Holland B.V, Dit bedrijf produceert machines die autobanden maken.

Associate Degree Hogeschool Windesheim biedt dit collegejaar zowel voltijd als duaal vier tweejarige Associate Degree programma’s aan. Naast Industrieel Product Ontwerpen en Werktuigbouwkunde zijn er ook de opleidingen Elektrotechniek en Technische Bedrijfskunde. De opleidingen richten zich op het ontwerpen, maken, installeren en beheren van technische producten en systemen. Op dit moment hebben achttien studenten gekozen voor een technische AD.

Maatwerk Volgend jaar hoopt opleidingscoördinator Bert Lukkien nog meer studenten te kunnen inschrijven. Voor werknemers gaan ze maatwerktrajecten aanbieden. “Het voordeel voor deze jongens is dat zij hun technische kennis in korte tijd kunnen verdiepen. Ze hebben een voorsprong op de reguliere havo-studenten als het gaat om technische vakken, maar ze moeten bijspijkeren in talen, wis- en natuurkunde. Naast de werkzaamheden in de stagebedrijven doen ze tijdens die lessen de nodige theoretische kennis op. Ook bedrijfskunde, communicatie en integraal ontwerpen staan op het programma.”

» ‘Het voordeel voor deze jongens is dat zij hun

technische kennis in korte tijd kunnen verdiepen’ ««

associate degree studenten niels Bakker en Silas Boxum.

De werkdag van: Eduardo Sousa NAAM: eduardo SouSa leeFTIJd: 30 BeroeP: STaaLBeWerKer en eiGenaar van meTaLurGia SouSa in Gouda METALURGIA SOUSA LEVERT MAATWERK IN BIJVOORBEELD MEUBELS, HEKWERKEN, WINKELINRICHTINGEN OF DECORATIES

» www.MeTAlUrGiASOUSA.nl

Ontwikkeling kán niet verkeerd zijn

‘

Ik begon op mijn zeventiende met werken en ik heb ook helemaal geen technische opleiding. Mijn vader was metaalbewerker en thuis in de schuur was ik altijd al met staal bezig. Alles wat ik weet heb ik geleerd in de praktijk. Eerst als lasser in een metaalbedrijf en later toen ik voor mezelf begon. Ik deed er altijd al klusjes bij, maakte in de avonduren bijvoorbeeld stalen meubels en hekwerken op bestelling, en gaandeweg was ik ’s avonds drukker dan overdag. Ik ben acht jaar geleden zelfstandig geworden omdat ik in het bedrijf waar ik werkte de creativiteit miste. Ik verdiende wel goed, maar had het gevoel dat ik veel meer kon dan alleen maar productie draaien. De eerste jaren was het sappelen en het is eigenlijk pas sinds kort dat we een beetje geld verdienen. We zijn dan ook alleen maar bezig geweest met groeien. Er werken nu zeven mensen in de werkplaats en ik heb ook nog

38


iemand op kantoor, dus inclusief mijzelf zijn we met negen man.

Groei Ik heb een showroom in het centrum van Gouda en de werkplaats zat hier eerst aan de overkant. Maar omdat we echt uit onze jas groeiden zijn we onlangs verhuisd naar een mooi groot pand op een bedrijventerrein. Onze buren zijn een grote binnenhuisarchitect en een houtwerkplaats waar we veel mee samenwerken. Verder is er ook een glasbewerker met wie we veel doen en al die contacten zorgen voor een hele leuke synergie.Onze kracht is daardoor echt een

combinatie van techniek en creativiteit. Veel groter dan dit hoeft mijn bedrijf niet meer te worden. We werken nog steeds erg informeel samen en dat wil ik graag zo houden. Zo blijft het persoonlijk en kan ik ook nog lekker zelf meewerken in de werkplaats. Als mijn medewerkers meer willen verdienen zeg ik altijd: ga maar een cursus volgen zodat je meer waard wordt. Ik ben ervan overtuigd dat ontwikkeling nooit verkeerd kan zijn en dat kennis alleen maar toegevoegde waarde is voor een bedrijf.

’

» ‘Als mijn medewerkers meer willen verdienen zeg ik altijd: ga maar een cursus volgen zodat je meer waard wordt.’ «

HANG- EN SLUITWERK

Gepensioneerd technisch talent gezocht WordT TeCHNIeK CoACH oP eeN BASISSCHool Bureau TOP is voor het nieuwe schooljaar op zoek naar vrijwilligers die in het basisonderwijs aan de slag willen als Techniek Coach. Hiervoor is deze promotieorganisatie voor de metaal en elektro op zoek naar (vroeg)gepensioneerden die zelf gewerkt hebben in de technische bedrijfstakken. Hoe repareer ik een fietslamp? Wat is een magnetisch veld? En hoe wordt een computer gemaakt? Overal komt techniek bij kijken. Ú weet dat misschien, maar weten kinderen op de basisschool dat ook? Bureau TOP heeft enkele jaren geleden speciaal voor kinderen van 8 tot en met 12 jaar de functie van Techniek Coach in het leven geroepen. In totaal bezoeken 110 Techniek Coaches jaarlijks op vrijwillige basis 120.000 kinderen op duizend scholen om technische gastlessen te geven.

Werkervaring Een geschikte Techniek Coach heeft gewerkt in de techniek en een technische opleiding.

Het maakt niet uit of u lasser, afdelingschef, fietsenmaker of elektricien bent geweest. Het gaat erom dat u kunt vertellen over techniek en over uw eigen werkervaringen. Verder moet u zo’n zestien uur per week ter beschikking hebben.

Werkervaring Als Techniek Coach bezoekt u een aantal jaren achtereen basisscholen in de regio om kinderen van 8 tot en met 12 jaar actief te laten kennismaken met techniek. Zelfstandig functionerend, maar goed ondersteund en opgeleid door Bureau TOP. Tegenover het werk als Techniek Coach staat geen salaris maar wel een royale onkostenvergoeding. Voor meer informatie of een sollicitatieformulier kunt u tijdens kantooruren contact op met Linda Reus van Bureau TOP: telefoonnummer 0172-23 66 00 of mail naar [email protected]. Bezoek voor meer achtergronden de website www.techniekcoach.nl.

» Wat is een magnetisch veld? En hoe wordt een computer gemaakt? Overal komt techniek bij kijken. Ú weet dat misschien, maar weten kinderen op de basisschool dat ook? «

SCHOLING BIEDT UITKOMST BIJ PERSONEELSTEKORT

de Femme metaaldag 2008 Op 10 april organiseert OOM opnieuw de Femme Metaaldag. Vorig jaar maart heeft OOM deze succesvolle netwerkdag voor vrouwen die in technische functies werkzaam zijn in onze branche voor de eerste keer gehouden. Dit jaar worden ook de vrouwelijke p&o’ers, managers en meewerkende partners uitgenodigd. De dag heeft een aansprekend programma, waarbij ondermeer de Prix de Femme Metaal uitgereikt wordt aan het OOM bedrijf dat zich postief onderscheidt op het gebied van werven en behouden van vrouwelijke werknemers. Alle vrouwen worden persoonlijk uitgenodigd door OOM, dus let op uw brievenbus!

Veel bedrijven in de sector Metaal en Elektro kampen met een tekort aan personeel. In een aantrekkende economie voelen de ‘metalektrobedrijven’ dit knelpunt des te meer. Door de vergrijzing van het personeelsbestand neemt de vervangingsbehoefte de komende jaren sterk toe, terwijl de instroom van schoolverlaters met een technische opleiding achterblijft. Uit de recente Quick Scan die het Researchcentrum Onderwijs Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht heeft gehouden, blijkt dat veel metalektrobedrijven hun personeelstekorten willen opvangen door meer te investeren in het scholen van eigen personeel. Meer dan zestig procent van de bedrijven geeft aan dit een betere oplossing voor hun personeelsproblematiek te vinden dan uitzendkrachten in te lenen. De sector zal in de toekomst meer gaan investeren in zijn oudere werknemers. 48 Procent

van de metaal- en elektrotechnische bedrijven geeft aan dat ze meer gaan investeren in de ontwikkelingskansen van oudere werknemers om de concurrentiekracht van het bedrijf te versterken. Het risico dat het geschoolde personeel overstapt naar een ander bedrijf wordt door de respondenten niet hoog ingeschat. Bijna veertig procent van de bedrijven geeft aan dat de personeelstekorten op de korte termijn te veel aandacht krijgen in het eigen personeelsbeleid. Een grotere groep metalektrobedrijven geeft echter aan dat het personeelsbeleid juist niet gedomineerd wordt door de korte termijn. Deze bedrijven implementeren een structurele oplossing van hun personeelsproblematiek onder meer door het ‘zittende’ personeel te scholen. Onder meer op deze manier versterkt de sector Metaal en Elektro zijn toekomstige concurrentiepositie. Bron: Bureau Top


39

HANG- EN SLUITWERK

OOM INFO

arBeidSmarKT en SCHoLinG Jaarlijks brengt OOM de ontwikkelingen op het gebied van scholing en arbeidsmarkt voor de metaalsector in kaart. Enkele opvallende uitkomsten vindt u op deze pagina.

Leeftijdsopbouw naar bedrijfsgrootte leeftijdsopbouw naar bedrijfsgrootte in procenten jonger dan 25 jaar

KLEINE BEDRIJVEN

Gemiddelde leeftijd van werknemers

minder dan 15 werknemers

in jaren

37,5

37,9

38,8

38,6

38,2

aandeel jongeren groter bij kleine bedrijven: 17%

ouder dan 55 jaar

10%

GROTE BEDRIJVEN 35,3 1993

35,7

1998

11%

15 werknemers of meer

2002

2003

2004

2005

2006

11% verSCHiLLen Per reGio overijssel / Noordoostpolder: Minder bedrijven leiden via BBl op dan in vorige jaren. rijnstreek / Haaglanden: Aantal leerlingen mbo niveau 3 dramatisch gedaald. Noord-Holland werknemers gemiddeld iets ouder dan landelijk. Utrecht, gooi, Flevoland, Veluwe (Midden Nederland) Gemiddelde leeftijd is met 37,8 jaar lager dan landelijk. gelderland Meer oudereninstroom (55+) dan landelijk. Zeeland/West-Brabant Meer leerlingen op mbo-2 niveau. rijnmond Minder bedrijven dan gemiddeld met BBl-traject. Midden- en oost-brabant Twintig procent meer leerlingen opgeleid bij bedrijven. groningen, Friesland en drenthe Meer werknemers van onder de 35 jaar. limburg Minder instroom van werknemers onder de 25 jaar. Meer uitstroom van werknemers onder de 35 jaar.

40


Aandeel van jongeren en ouderen in procenten jonger dan 25 jaar

ouder dan 55 jaar 15%

10

5

1993

1998

2002

2003

2004

2005

2006

0

Leerlingaantallen naar opleidingsrichting, schooljaar 2006/2007

middenkaderopleiding/ werktuigbouwkunde

26,7%

mobiele werktuigen

6,4%

monteur service en onderhoud

machinebouw mechatronica

4,1%

De sector - kerncijfers bedrijven in 2006

12.156

+1,5%

operator

3,5%

pijpenbewerker

lassen

0,5%

18,4%

plaatwerken

t.o.v. 2005

werknemers in 2006

144.809

8,7%

+4,2%

4,7%

fijnmechanische techniek

verspanen

3,3%

vliegtuigen

constructiewerker

8,2%

t.o.v. 2005

werkvoorbereider/ tekenaar

7,5%

7,9%

0,2%

Ontwikkeling bedrijven en werknemers

Uitstromers

Instromers - 22.528 in 2006

naar leeftijd, 2006

aandeel in totale werkgelegenheid 15,6%

55+

11%

13,8%

45-54 jaar

13%

14%

12,6%

is vrouw

9,3%

35-44 jaar

26%

86%

25-34 jaar

28%

< 25 jaar

22%

2003

2004

2005

2006

In 2006 is er een lichte stijging in het aantal vrouwen in technische beroepen maar over een langere periode gezien neemt het aantal al een paar jaar af. De instromers worden overigens ook steeds ouder. 36% van de instromers heeft al eens eerder in de metaalbewerking gewerkt en gaat aan de slag als meewerkend leidinggevende, verspaner, lasser of in de constructie.

inFOGrAPHiC: THiJS BAlDer

is man

de complete onderzoeksrapporten vindt u op www.oom.nl, of zijn op te vragen via oom, tel: 0172 - 52 15 00.


41

HANG- EN SLUITWERK

OOM INFO

Waar vind ik mijn regiomanager? De regiomanager vertegenwoordigt OOM in de regio. U kunt bij hem of haar terecht met al uw vragen over opleidingen en ontwikkeling Friesland, Groningen, Drenthe

Midden- en Oost-Brabant

Michiel Jansen // mobiel 06 – 537 624 17 e-mail: [email protected]

Marcellino kat // mobiel 06 – 519 908 35 e-mail: [email protected]

Overijssel en de Noordoostpolder

Zeeland en West-Brabant

Jan Abbing // mobiel 06 – 51 990 828 e-mail: [email protected]

Jet ruiter // mobiel 06 – 519 908 33 e-mail: [email protected]

Utrecht, het Gooi, Flevoland, Veluwe

Rijnmond

evert Polhoud // mobiel 06 – 519 916 59 e-mail: [email protected]

Houria Belkhadda // mobiel 06 – 304 129 83 e-mail: [email protected]

Gelderland

Rijnstreek en Haaglanden

Johan-Peter leeuwenburg // mobiel 06 – 533 661 48 e-mail: [email protected]

etienne Oldeman // mobiel 06 – 304 112 11 e-mail: [email protected]

Limburg

Noord-Holland m.u.v. het Gooi

Patricia Storms // mobiel 06 – 209 568 03 e-mail: [email protected]

Anton Verlaan // mobiel 06 – 519 908 30 e-mail: [email protected]

i

AGENDA 8-9 februari Open dagen ROC Leiden

12-16 februari Metapro 2008 Brussel

14-15 maart Technishow Utrecht

1 april Laserevent Enschede

23-25 April Plastics for the industry Kortrijk, België

Veelgestelde vragen aan OOM

OOM Postbus 15, 2390 AA Hazerswoude-dorp tel 0172 – 52 15 00 fax 0172 – 52 15 77 e-mail [email protected] website www.oom.nl Waar vind ik het aanvraagformulier voor stagesubsidies? Dat formulier bestaat niet. Stuur in plaats daarvan een kopie van de stageovereenkomst naar OOM. Voor het mbo is dat een praktijkovereenkomst, voor het hbo een stageovereenkomst (tussen school en werkgever). Hoe vraag ik een bijdrage in de cursuskosten aan? Met een aanvraagformulier en een persoonlijk opleidingsplan. Dit is te downloaden via www.oom.nl of in te vullen via uw persoonlijke pagina op www.mijnoom.nl. Hoeveel subsidie krijg ik als ik een cursusbijdrage aanvraag? Per 1 januari 2008 kent OOM een nieuwe regeling. Er ligt voor elke werknemer een Persoonlijke TrainingsToelage van € 1.500 klaar. Deze Persoonlijke TrainingsToelage is een tweejaarlijks budget dat u kunt gebruiken om nog beter te worden in uw vak of van richting te veranderen. Zo kunt u zelf nadenken over uw ontwikkeling en samen met uw werkgever bepalen wat u gaat doen. Voor de werkgever ligt er een ontwikkelingsbudget van € 1.800 klaar. Dit is eveneens een

42


tweejaarlijks budget dat gebruikt kan worden voor bijvoorbeeld een training op het gebied van personeelszaken of de ontwikkelingskosten van interne scholing specifiek voor uw bedrijf. Wat is de ‘Jobstartregeling’? Jobstart kan door een werkgever worden aangevraagd voor de opleiding en begeleiding van: • werknemers vanuit de metaalbewerking die meer dan drie maanden werkloos zijn; • werkzoekenden van buiten de metaalbewerking; • arbeidsgehandicapten. Meer informatie over de voorwaarden en de wijze van aanvragen kunt u bij uw regiomanager krijgen. Hun bereikbaarheidsgegevens staan hierboven. Ik heb een LeerTeGoedbon maar de cursus die ik in gedachten heb, staat er niet tussen op de site. Wat moet ik doen? Weet u al wel waar deze cursus wordt gegeven, bespreek dit dan met uw werkgever. Vraag uw werkgever het totale cursusbedrag voor te schieten. Omdat OOM maximaal € 500 kan terugstor-

ten, dient het volgende te worden aangeleverd: • factuur van de gevolgde opleiding • het aanvraagformulier cursusbijdrage (te downloaden via www.oom.nl). • de leertegoedbon, ondertekend door zowel werkgever als werknemer. De termijn waarin de LeerTeGoedbon moet worden gebruikt is verlengd t/m 31-12-2009. Ik heb een KennisCheque gekregen. Mag ik die gebruiken voor interne scholing of een cursus anders dan op het gebied van strategisch management of P&O? Dit is niet mogelijk, de kosten worden dan niet vergoed. Neem bij twijfel contact op met OOM: 0172 – 52 15 55. De termijn waarin de KennisCheque moet worden gebruikt is verlengd t/m 31-12-2009 Kan ik bij OOM mijn naam- en adresgegevens wijzigen? Helaas niet. Het adresbestand van OOM is een kopie van het bestand van pensioenfonds MN Services. Wijzigingen kunt u bij die organisatie doorgeven (tel: 070 – 316 01 60).

‘MEER MIDDELEN EN MOGELIJKHEDEN VOOR DE PRAKTIJKOPLEIDER NODIG’ Met de komst van het competentiegericht opleiden wordt de rol van praktijkopleiders steeds belangrijker. Daarom organiseerde OOM op tien roc’s door het hele land voorlichtingsbijeenkomsten voor praktijkopleiders en docenten.

Praktijkopleiders: leren van je collega’s.

Bijeenkomsten “Officieel is de invoering van het competentiegericht onderwijs (cgo) uitgesteld tot 2010. Maar veel praktijkopleiders, en ook de docenten van het roc, hebben nu al te maken met deze onderwijsvorm. De bijeenkomsten zijn eigenlijk vooral bedoeld om elkaar beter te leren kennen. En dat werkt prima; praktijkopleiders en scholen ontmoeten elkaar in levende lijve en dat praat toch een stuk makkelijker. Tijdens de bijeenkomsten word ingegaan op het cgo. Wat houdt dat nu precies in, waar komt het vandaan? Wat verandert er voor de praktijkopleiders en de docenten? Wie komt de leerling bij het cgo allemaal tegen gedurende de opleiding en welke hulpmiddelen zijn er? Op deze en veel andere vragen wordt gedurende de drie bijeenkomsten antwoord gegeven,” vertelt projectleider Edwin Versluis. Coachen Steeds vaker zoeken roc’s contact met metaalbedrijven. Opleiden vindt niet meer alleen plaats op school, de rol van de praktijkopleider wordt steeds belangrijker. Dat

beaamt ook praktijkopleider Leon Reijmer van Numac. Hij heeft regelmatig contact met het roc om af te stemmen wie wat doet. “De nadruk ligt steeds meer op coachen in plaats van te laten zien wat de leerling moet doen,” legt hij uit. Onderzoek Uit een onderzoek van het Centrum voor Innovatie van Opleidingen (Cinop), in opdracht van OOM, blijkt dat ‘praktijkopleiders zich ervan bewust zijn dat competentiegericht leren en opleiden van hen een andere rol vereist en om intensieve samenwerking met het roc vraagt’. Reijmer is actief als Pacttbestuurslid (de vereniging praktijkopleiders actief in techniek) van de regio Limburg en probeert vanuit die rol collega-praktijkopleiders te interesseren voor hun spilfunctie als praktijkopleider. “Ze moeten zich bewust worden van hun belangrijke rol.” Daar sluit projectleider Versluis zich volledig bij aan. “Praktijkopleiders moeten veel bewuster opleiden. Nu doen ze het er een paar uur per week bij naast hun reguliere werk in het bedrijf.”

FOTO: JOrDi HUiSMAn

Van groot belang Jan Berghuis, landelijk onderhandelaar van FNV Bondgenoten, zou daarom graag zien dat Pactt een veel grotere rol gaat spelen in het begeleiden van praktijkopleiders. “Ik heb een voorstel gedaan om Pactt meer financiële armslag te geven. Naar mijn mening zou de vereniging tien à vijftien euro per praktijkopleider moeten krijgen. Daarmee kunnen zij vervolgens themadagen organiseren en praktijkopleiders opleiden. Want die praktijkopleider moet veel beter worden toegerust op het cgo. Nu zijn leerlingen nog te afhankelijk van wat de praktijkopleider er zelf van maakt. Als we het er over eens zijn dat praktijkopleiders van groot belang zijn bij opleidingen, dan moeten er ook middelen en mogelijkheden worden gecreëerd om goed te functioneren als praktijkopleider.” EVELIEN HOEKSTRA


43

BLAST

BIG

BIGGER

HIGH

COOL

KITE

BLOW

RACE

WET

SUN

BLING

FAST

SPACE

WAVE

GEK OP TECHNIEK?

metaaljournaal.nl !

alles wat je moet weten PIPE

SCREW

DRILL

TURN

Supersnel. Thijs Blankenzee last voor jeansmerk g-star. De aluminium reddingsboten van Habbeké

Recommend Documents