De kracht van verhalen
Thijs Tromp Reliëf
De kracht van verhalen • Zoveel initiatieven, benaderingen, ontwikkelingen, doelen en toepassingen. • Wat is de verbindende kracht tussen al die verhalende toepassingen ? • Welke functies vervult het vertellen van en luisteren naar verhalen?
2
De kracht van verhalen
Judith Koelemeijer
3
De kracht van verhalen
Hemelvaart “Ik weet niet of ik ooit zal begrijpen wat er die nacht is gebeurd. Hoe het zo onherroepelijk mis kon gaan. Eén ding weet ik wel. Mijn leven was anders verlopen als Annette er nog was geweest.”
4
De kracht van verhalen
5
De kracht van verhalen
6
De kracht van verhalen
7
De kracht van verhalen
“Ik weet niet of ik ooit zal begrijpen wat er die nacht is gebeurd.” 8
De kracht van verhalen
I Ordenen, op zoek naar betekenis • We vertellen en hervertellen op zoek naar samenhang en betekenis. – – – – – –
9
Hoe kon het gebeuren? Wat als het anders was gegaan? Wat was mijn aandeel? Wat was het aandeel van anderen? Wat waren hun intenties? Hoe kan ik verder?
De kracht van verhalen
10
De kracht van verhalen
Barnes: “Het verlies van een geliefde maakt alle vertrouwde patronen kapot. Erger nog, het tast zelfs het geloof aan dat er ook maar ergens zo’n patroon bestaat. Maar we kunnen niet overleven zonder een dergelijk geloof. Dus moet ieder van ons, vanuit dat geloof, op zoek naar woorden en patronen die naar we hopen resulteren in ideeën en verhalen waarmee we verder kunnen.”
11
De kracht van verhalen
I Ordenen, op zoek naar betekenis We vertellen om daarmee de betekenisloze chaos op afstand te houden. Verhalen helpen om onze humaniteit terug te winnen op het onverschillige zijn. (het il y a van Levinas) Om van ‘domme pech’ en ‘stom toeval’ wederwaardigheden te maken (M. Walton) Tijd wordt menselijke tijd, als vertelde tijd (Ricoeur).
12
De kracht van verhalen
II Het verlangen naar erkenning
13
De kracht van verhalen
14
De kracht van verhalen
II Het verlangen naar erkenning “Doet het ertoe voor jou dat dit wat ik vertel met mij is gebeurd en voor mij belangrijk is?” Naar Andries Baart, Theorie van de presentie
15
De kracht van verhalen
II Verlangen naar erkenning • Verhaal als deur naar de ziel – treed binnen, maar doe het behoedzaam. • Voorwaarden voor erkenning zijn: ruimte in je ziel en het kunnen opschorten van je oordeel • Dat lukt lang niet altijd, zeker niet in intieme relaties: als beide zielen vechten om erkenning van hun eigen versie • De waarde van vrijwilligers: een luisterend oor is niet altijd het oor van een bekende …
16
De kracht van verhalen
III Relaties aangaan, verdiepen, veranderen of verbreken
17
De kracht van verhalen
18
De kracht van verhalen
III Relaties aangaan, verdiepen, veranderen of verbreken • Het draait om verhalen, het gaat om relaties. • Niet per se een doel, relaties ontstaan, verdichten zich, ontvlechten zich en doven soms uit. • Dat doen we met verhalen, uitnodigende, ontwapenende, beschuldigende, meelijwekkende, bewonderenswaardige of kwetsbare verhalen. • Verhalen vormen het cement van samen leven • Soms zelfs medicijn tegen oud en eenzaam zijn. 19
De kracht van verhalen
IV Verhalen van hoop
20
De kracht van verhalen
“Zij gaf mij dit verhaal. Maar ik wilde ook iets teruggeven.”
21
De kracht van verhalen
IV Verhalen van hoop Verhalen over vroeger kunnen verhalen van hoop zijn of worden, als het lukt om een perspectief te zien, waarin mijn verhaal doorgaat, trouw aan mijn eigen geloof en mijn eigen waarden, of in de geest van de mensen, die mij dierbaar zijn. Geen automatisme, maar wel een mogelijkheid! 22
De kracht van verhalen
V. De relativering van het ik Het dikke ik: auteur, verteller, hoofdpersoon vallen samen -> koppeling met waardigheid. Het verleidelijke perspectief: ik leef mijn leven zoals ik dat wil. De zware last: als mijn leven niet loopt zoals ik wil, ligt dat uiteindelijk aan mezelf -> de autobiografische imperatief. Uitsluiting van de non-auteurs, de non-vertellers en de non-hoofdpersonen.
23
De kracht van verhalen
V. De relativering van het ik • De nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het levensverhaal experimenteren met de plaats en de functie van de auteur, de verteller en de hoofdpersoon. • • • • • • 24
Fragmenten Minder cognitief en verbaal Familieverhalen Groepsverhalen Toekomstverhalen Afscheidsverhalen van het eigen ik
De kracht van verhalen
V. Relativering van het ik Ik kan dat niet anders zien dan een relativering van de eenzijdige nadruk op het ik en de erkenning van het feit dat de waarde van mijn ik voor een belangrijk deel geborgen ligt in de wijze waarop anderen het verhaal over mij stem geven, koesteren, bewaren en beschermen.
25
De kracht van verhalen
V. De relativering van het ik Eerherstel: • • • • • • • • • • 26
Voor de mensen van fragmenten Voor de mensen zonder ik Voor de mensen van het stamelen Voor de mensen met een breuk Voor de mensen zonder stem Voor de mensen uit de marge Voor de mensen die verdwaald zijn Voor de mens die is verschoven Voor de mens die gaat vertrekken Voor de mens die achterblijft
De kracht van verhalen
27
De kracht van verhalen
