Suiker, een wrang verleden Aansluiting bij vakken: taal, geschiedenis, godsdienst/zedenleer Suiker smaakt wrang Doorheen de geschiedenis van de suiker heeft het zoete niet altijd de bovenhand. Zo is de geschiedenis van suiker onlosmakelijk verbonden met die van de slavernij: in Indonesië, in de Verenigde Staten, in Midden Amerika, in Brazilië, op de Caraïben, in Afrika, op de Canarische eilanden, … werkten duizenden slaven voor hun meesters in erbarmelijke omstandigheden op de suikerrietplantages. Vandaag de dag wordt er op sommige suikerrietplantages nog altijd voor een karig loon, zonder sociale voorzieningen, gewerkt. Maar ook in de oude Europese suikerfabrieken was doffe ellende en hard labeur troef. De trafiek van suiker en de ellende die ermee gepaard ging, inspireerde menig schrijver en scenarist voor een beschrijving ervan in de literatuur of op het witte doek.
Lesactiviteit A Geef de literatuurlijst door aan de leerlingen en laat ze een boekbespreking maken. Romans over suiker in het verleden:
Nederlandstalige literatuur Pelican Bay van Nelleke Noordervliet (2002) Korte inhoud Op het einde van de 18de eeuw wordt op een Caribische eiland een gruwelijke moord gepleegd op de hoogzwangere vrouw van een suikerplanter en slavenhouder. Nazaat Ada probeert het mysterie te ontrafelen. Thema’s 1 De geschiedenis van de slavernij 1 De afhankelijkheid van het eiland van het Westerse toerisme 1 De zoektocht van een moderne vrouw naar haar adoptiebroer en naar zichzelf Soort roman Gedeeltelijk historische, psychologische roman Auteur Nelleke Noordervliet ° 1945 in Rotterdam, schrijft vooral historische getinte romans , kreeg verschillende nominaties voor verschillende prijzen. Won in 1994 de Multatuliprijs. Hoe duur was de suiker? Van Cynthia Mac Leod (1987) Korte inhoud Een succesvolle romandebuut van deze Surinaamse schrijfster. Historisch verhaal over twee vrouwen die een joodse suikerplantage runnen tijdens de tweede helft van de 18de eeuw. Net zoals hun slaven ervaren ze de bittere smaak van de suiker o.a. door de opkomst van de Boni-oorlogen. 1
Thema Het leven van slaven en hun meesters op een Surinaamse suikerplantage Soort roman Historische roman Auteur Cynthia Mc Leod °1936 Paramaribo, schrijft in het Nederlands.
Suiker: theaterstuk van Hugo Claus Korte inhoud ‘Suiker’ speelt zich af in een naturalistisch kader van de winterse activiteiten in de suikerfabriek. Kilo en Max werken in Noord Frankrijk tijdens de bietenoogst. De metafoor van de witte kristalsuiker die uit stinkende bieten, stoom en kou komt, staat voor de liefde die mensen uit doffe ellende en armoede moet lichten. Thema’s 1 De liefde 1 Armoede en sociale ongelijkheid Soort werk Naturalistisch, psychologisch drama Auteur Hugo Claus °1929 Brugge, een van de belangrijkste Vlaamse schrijvers. Ging zelf op 17-jarige leeftijd werken in de suikerfabriek in Noord Frankrijk en verwerkte in ‘Suiker’ zijn ervaringen. Naast het theaterstuk bestaat ook de novelle ‘Suiker’ met een ietwat andere inhoud.
Franstalige literatuur De oude slaaf en de bloedhond van Patrick Chamoiseau (oorspronkelijk franse titel: l’ Esclave vieil homme et le molosse, 2001) Korte inhoud Een oude negerslaaf die op een suikerplantage in Martinique werkt, besluit op een dag de bossen in te vluchten. In een rijke en verrassende taal beschrijft Chamoiseau een hallucinerende tocht doorheen een vreemd bos. Het is een creools sprookje, een oermythe uit de Caraibische wereld. Thema Slavernij en herwinnen van vrijheid Soort roman Creools verhaal, historisch onderbouwd Auteur Patrick Chamoiseau ° 1953 in Martinique, studeerde rechten en sociale economie in Parijs, won de Prix Goncourt in 1992 met ‘Texaco’, ontwikkelde een heel eigen schrijfstijl: ‘la créolité’.
2
Ségou 1 en 2 van Maryse Condé (Les murailles de terres (De aarden wallen) en La terre en miettes (De verkruimelde aarde)) Korte inhoud De twee boeken handelen over de geschiedenis van de Malinese regio vanaf het einde van de 18de eeuw tot nu gezien door de ogen van de Afrikaanse adellijke familie Traoré. Thema’s 1 Slavernij en slavenhandel 1 Opkomst van de islam in Afrika Soort roman Fictie in een historische roman Auteur Maryse Condé ° 1937 in Guadeloupe, studeert aan Sorbonne in Parijs, trouwt in Afrika, komt terug naar Frankrijk na de scheiding, trouwt met een Brit en gaat lesgeven aan de Columbia University in de VS. Wint in 1999 de Prijs Yourcenar.
Engelstalige literatuur Slavenroute van Charles Johnson (oorspronkelijke titel: Middle Passage,1990) Korte inhoud Een man ontloopt een huwelijk en schulden en scheept in op een schip van illegale slavenhandel. Thema’s 1 Illegale slavenhandel 1 Levensomstandigheden van slaven tijdens de oversteek Soort roman Fictieve historische roman Auteur Charles Johnson ° 1948 USA, docent engels in Universiteit vanWashington. Maakte eerder politieke cartoons. Kreeg de National Book Award in 1990 voor Middle Passage. De suikeroogst van La Amada van Cristina Garcia (oorspronkelijke engelse titel: Monkey Hunting, 2003) Korte inhoud Het verhaal begint met Chen Pan, een Chinees die naar Cuba emigreert waar hij in erbarmelijke toestanden moet werken in de suikerrietplantage La Amada. Dan volgen we de verdere levenslopen van de kinderen. Thema’s 1 Emigratie en dubbele identiteit van de immigrant 1 Saga van Chinees-Cubaanse familie Soort roman Fictieve historische roman Auteur Cristina Garcia ° 1958 Cuba, opgegroeid in New York, soepele Latino-vertelstijl.
3
Lesactiviteit B Voorzie een filmvoorstelling ter introductie van de Noord-Zuidproblematiek toegespitst op de wereldhandel van suiker. Bespreek de film. Onderzoek het historische kader waarin de film zich afspeelt.
Films Le sucre van Jacques Rouffio, 1978 Frans | duur: 1 u. 40 min. | met Gérard Depardieu, Jean Carnet en Michel Piccoli, Korte inhoud Adrien, een belastinginspecteur is radeloos op zoek naar een smak geld. Hij laat zich in de doeken doen door de makelaar Renaud. In 1974 is er een tekort aan suiker op de wereldmarkt. Renaud ziet zijn kans schoon om het geld van Adrien in te zetten op de beurs. Dan overspoelt suiker opnieuw de wereldmarkt… Satire op financiële wereld en de beurs. Abril Despedacado door Walter Salles (Behind the Sun), 2001 Braziliaans-Frans-Zwitsers | duur: 1 u. 39 min. | met Ravi Ramos Lacerda, José Dumont en Rodrigo Santoro Korte inhoud Over een familievete, die zich afspeelt tussen de archaïsche suikerplantages in een snelgroeiende economische en industriële vooruitgang. Manderlay van Lars Von Trier, , 2005 Deens-Zweeds | duur: 2 u. 9 min. | met William Dafoe, Bryce Dallas Howard, Lauren Bacall Korte inhoud Grace, haar vader en hun bende komen in 1933 terecht op een plantage in Manderlay. Slavernij bestaat hier nog altijd. Grace trekt zich het lot van de slaven aan… Des plumes dans la tête van Thomas de Thier, 2003 Belgisch-Frans | duur: 1 u. 57 min. | met Sophie Museur, Francis Renaud en Ulysse de Swaef Korte inhoud De suikerfabriek overheerst het leven en uitzicht van Genappe. Een kind komt om in de waterzuiveringsinstallatie van de fabriek: magisch realistisch verdriet. Amistad van Steven Spielberg, 1997 USA | duur: 2 u. 35 min | met morgan Freeman, Anthony Hopkins, Djinou Hounsou, Nigel Hawthorne Korte inhoud 1839: de bemanning van het schip ‘Amistad’ wordt door opstandige slaven die in mensonwaardige omstandigheden illegaal worden verscheept, over boord gegooid. Enkel diegenen die hen de weg kan aanwijzen blijft leven. Hij doet ze in de Verenigde Staten aankomen. De negerslaven staan terecht voor de moorden die ze pleegden op het schip. De film speelt zich af ten tijde waarin voorstanders van de slavernij uit het Zuiden en tegenstanders uit het Noorden scherp tegenover elkaar staan. 4
Documentaires Bittere Suiker van Troelller/Defforge Fr/ndls, Duitsland | 45 minuten, video Over de grote suikerplantages in NO Brazilië Bevrijdingsfilms, Leuven bevrijdingsfi
[email protected] Bitter Riet van Jacques Arcelin Fr/ndls | 70 minuten | Haïti/USA, 1983 Over de Laotiaanse situatie in het suikerriet Bevrijdingsfilms, video Bittere Suiker IKON-productie 55 minuten Documentaire over de biotechnologische industrie en de kunstmatige zoetstoffen
[email protected], 3 weken levertermijn
5
