MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER
10-2009
INGENIEURSMAGAZINE
Succesvolle EYE-conferentie in Hasselt Ing. Dirk Van Braeckel is directeur design bij Bentley Ing. Kathleen Moësse dynamiteerde brug over Albertkanaal Zuid-Afrika’s wetenschappelijke troeven en bodemschatten
VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 47, nummer 10, oktober 2009 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor ANTWERPEN X- P2A8632
Commentaar I-mag Ingenieursmagazine is een uitgave van de Vlaamse Ingenieurskamer vzw Lid van World Federation of Engineering Organisations (WFEO) van de UNESCO. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.P.P.) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Bart Demol MSc, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast MSc EINDREDACTIE Luc Vander Elst REDACTIERAAD Ing. I. Born MSc - Ing. B. Demol MSc Ing. H. Derycke MSc - Ing. K. De Wever MSc Ing. N. Lagast MSc - Ing. G. Roymans MSc Ing. W. Samyn MSc - Ing. L. Wezenbeek MSc
Ingenieursopleiding De tweede helft van september is de traditionele periode waarin de hogescholen opnieuw van start gaan. Rond deze tijd is het ook uitkijken naar het aantal studenten dat zich voor het eerst inschrijft voor industrieel ingenieur aan de departementen IW&T. Ze zullen immers mede aan de basis liggen van de welvaart en het welzijn. Natuurlijk wordt de welvaart niet alleen bepaald door het numerieke aantal ingenieurs. Kwaliteit is een even belangrijke factor. Uit een telefonische bevraging bij de hogescholen, eind september, konden we alvast als voorlopige conclusie een lichte vermeerdering van het aantal generatiestudenten industrieel ingenieur noteren. Generatiestudenten zijn degenen die zich voor het eerst inschrijven, dus de ‘bissers’ niet meegeteld. Voor de 13 Vlaamse departementen IW&T bedraagt de gemiddelde stijging vijf procent. Numeriek gaat het over een kleine toename van het aantal nieuw ingeschreven eerstejaars. Als wat de VIK telefonisch kon achterhalen, klopt, dan is de lichte toename op zich al een reden om tevreden te zijn, zij het ook lichtjes.
REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 - Fax +32 3 259 11 01 Website: www.vik.be - e-mail:
[email protected] Doorlopend open van 08.30 uur tot 17.00 uur LIDMAATSCHAPSBIJDRAGEN rek.nr.: 406-0098501-56 € 61,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden € 34,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid; voor gepensioneerden € 17,00 voor studenten-industrieel ingenieur € 78,00 voor leden woonachtig in het buitenland
Meer vreugde zou er geweest zijn als we het aantal inschrijvingen van eerstejaars uit de ‘gouden’ jaren hadden gehaald. De teller stond toen op ruim 5.000, maar dat is een kwarteeuw geleden. Nu halen we nog amper de helft van destijds. Over het waarom van de terugval is al heel wat nagedacht en er zijn heel wat studies over gemaakt. De ene reden voor de terugval is al realistischer dan de andere. Waarom de ene studierichting beter in de markt ligt dan de andere blijft een open vraag. Een van de recente studies komt van de TU Delft. Een team nam de ‘bèta-mentality’ bij de jongeren onder de loep. ‘Bèta’ is de aanduiding in Nederland voor wetenschappen en techniek. De TU Delft bevroeg honderden jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar over het waarom van hun studiekeuze na het secundair onderwijs. Daarover berichten we in een van onze volgende Imag-uitgaven. In Nederland is het niet anders dan bij ons of elders in Europa. Toegepaste wetenschappen en wetenschappen in het algemeen liggen moeilijk in de markt. Dat is nog geen reden om in de feiten te berusten. De toegepaste wetenschappen als basis voor de opleiding van industrieel ingenieur staan immers hoog in vaandel van de VIK geschreven. Ing. Joseph NEYENS MSc Algemeen voorzitter VIK
€ 580,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers € 280,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers DRUKKERIJ & LAY-OUT Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel. +32 11 80 90 90 - Fax +32 11 80 90 95
VIK en K VIV brengen ingenieursloopbanen in kaart Persconferentie op 26/10/2009 Info: www.vik.be/mijnstartbaan
Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. COVER EYE Hasselt © Jean-Paul MAGDELIJNS
3
I-mag oktober 2009
Inhoud Commentaar
03 Inhoudstafel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04 Ing. Dirk Van Braeckel, directeur design bij Bentley Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05 Modern Times Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08 Bedrijvencentrum Concentra bijna klaar Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Ing. Kathleen Moësse dynamiteerde brug Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Zuid-Afrika’s troeven en bodemschatten Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Valdetectietechnieken kunnen levens redden Centrum Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Buitenlandse stages bij Eurocopter Centrum Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Experten en VIK: waardevolle samenwerking Centrum Experten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 In de kijker: VIK Space Afdeling Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Nieuws van de afdelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 EYE Hasselt 2009 Netwerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Statutaire algemene ledenvergadering Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Identiteit stelen en toekennen Denktank studiegroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Activiteiten van de studiegroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 VIK Vorming zoekt projectmanager van het jaar Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Met charme netwerken Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Praktische invulling van EC7 Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Plannen en lastenboeken Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Veiligheidsmanagement voor leidinggevenden Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Cursusagenda Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Ingenieursopleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I-mag oktober 2009
4
technologie TECHNOLOGIE
“75 procent kunst, 25 procent techniek” Ing. Dirk Van Braeckel is directeur design bij Bentley CHESTER. Als Dirk Van Braeckel (51) in 1976 afstudeert als elektro-ingenieur aan het Vrij Technisch Instituut in Deinze, zijn het sombere tijden. Economische crisis, twaalf stielen en dertien ongelukken. Niets laat vermoeden dat de Deinzenaar twee decennia later directeur Design zou worden van het prestigieuze Britse automerk Bentley Motors, de voorlopige bekroning van een carrière bij Ford, Audi en Skoda en sinds 1999 bij Bentley dus. “Ik ben ervan overtuigd dat je met goed werk hogerop geraakt. Mijn carrière bewijst dat”, zegt Van Braeckel. Een interview met één van de grootste Belgische autodesigners. Ing. Dirk Van Braeckel MSc
In 1976 studeert u af, maar pas vier jaar later gaat u aan de slag bij Ford. Hoe hebt u die periode overbrugd? Dirk Van Braeckel: “Ik had het moeilijk om werk te vinden, maar ik liet het daar niet bij. Thuiszitten was geen optie. Ik heb aangenomen wat ik kon krijgen: ik ben schilder en loodgieter geweest, heb op werven gewerkt, ben zelfs elektricien voor de stad Deinze geweest. Maar als ik er nu op terugblik, gaf die periode me de kans om mijn toenmalige hobby – modelbouw –
volop te kunnen uitoefenen. Ik heb automodellen, eigen creaties ook, gebouwd die tot één jaar tijd in beslag namen: de ophanging moest echt werken, alle details moesten kloppen. En uitgerekend door die modellen heb ik de kans gekregen om bij Ford als modelbouwer aan de slag te gaan. Via Luc Landuyt, nu projectleider bij Renault, verscheen er een advertentie in de Belgische kranten. Ik solliciteerde en kon als modelbouwer bij Ford in Keulen aan de slag.”
Le Mans Hoe was het met de jonge Dirk gesteld? Dirk en auto’s, was dat liefde op het eerste gezicht? “Ja en neen. Ik was eerst gefascineerd door vliegtuigen, tot ik eind jaren ’60 de ‘24 uur van Le Mans’ op televisie volgde. Om het uur kreeg je toen nog een kort verslag van de stand van zaken. Jacky Ickx won de race die spannend was tot de allerlaatste honderd meter. Dat heeft me zo gegrepen
“We vinden oplossingen van technische, maar ook van esthetische aard. We leren mensen kennen die door het merk gefascineerd zijn. Elke dag is leuk.” 5
I-mag oktober 2009
TECHNOLOGIE
dat ik de vliegtuigen heb gelaten voor wat ze waren en op auto’s ben overgeschakeld (lacht). Sindsdien is het nooit meer veranderd.” U begint als modelbouwer bij Ford. Uw latere overstap naar autodesign is niet evident? “Bij Ford zag ik de designers aan het werk en ik heb er het design ontdekt, ja. Toen heb ik voor mezelf besloten: ik wil designer worden. In Keulen stak ik veel op van de designers en toen Ford een interne wedstrijd uitschreef voor design, heb ik niet geaarzeld. Ik won die wedstrijd en de prijs was niet min. Ik mocht voltijds twee jaar autodesign gaan studeren aan het Royal College of Arts in Londen, op dat moment de enige opleiding in autodesign. Het werden twee uiterst interessante jaren. Het tweede jaar stond helemaal in het teken van je praktisch eindproject. Ik heb zelfs twee projecten gerealiseerd. Ik heb een aerodynamische vierdeurslimousine van de grootte van een Ford Mondeo ontworpen: het ontwerp, de stijl, het binnen- en buitenwerk, alles erop en eraan. Het model is ook getest in de windtunnels van het Imperial College in de buurt van het RCA en verder ontwikkeld. Als tweede project heb ik een driewielige sportwagen ontwikkeld, één wiel vooraan, twee achteraan, met een tandem tweezit, gebaseerd op een zweefvliegtuig met twee zitjes.”
Bentley Ford betaalt uw studie, maar toch keert u er niet terug? “Dat klopt. Ford wilde me wel degelijk als designer terug, maar door de reorganisatie die het bedrijf op dat moment doorvoerde, kon dat niet meteen. Ford gaf me carte blanche en ik had het geluk dat een vijftal merken in mij geïnteresseerd waren: Volvo, Audi, Opel… Ik koos uiteindelijk voor Audi in Ingolstadt, waar ik bijna tien jaar ben gebleven. Begin 1993 werd me dan gevraagd om – nog altijd binnen de Volkswagen-groep – een ontwerp te maken voor het Octavia-project van Skoda. Dat was de eerste Skoda die Volkswagen wilde lanceren na de overname van de Skoda-groep, na de val van het IJzeren Gordijn. Ik ben dan naar Praag getrokken, heb er een nieuwe designstudio gebouwd en ik heb er een designteam samengebracht. In die zes jaar bij Skoda hebben we dan het geheel nieuwe gamma opgebouwd. Na de presentatie van alweer een nieuw model werd ik plotseling uitge-
I-mag oktober 2009
nodigd bij de chef design van VW. Hij vroeg of ik interesse had om voor Bentley te gaan werken. Ik was totaal onder de indruk, heb zonder nadenken spontaan ‘ja’ gezegd. Een paar dagen later was ik op weg naar Engeland voor een eerste bezoek en nog enkele dagen later werd op het Salon van Genève bekendgemaakt dat ik als chef design voor Bentley zou beginnen. Dat was in augustus 1999, wat betekent dat ik al van in 1984 voor de VW-groep aan het werk ben.”
Speeltuin Ziet u de overstap naar Bentley als een tussenstation of eerder als een bekroning van uw carrière tot nu toe? U bent tenslotte nog maar 51. “Het aanbod van Bentley beschouw ik als een bekroning voor het goede werk dat ik bij Skoda heb afgeleverd. Met echt goede resultaten van je arbeid, kom je sowieso hoger op de ladder, daar ben ik van overtuigd. Mijn carrière is daar een mooi voorbeeld van. Of het ook een tussenstation is? Ik ben 51, dat is nog – relatief – jong, ik weet niet wat er mij nog te wachten staat.
“Ik werk met een team van 115 mensen. Ongeveer 25 van hen zijn ingenieur, met hen werk ik elke dag in mijn eigen afdeling intensief aan de architectuur en het technisch concept van de wagens.”
Ik zeg niet dat ik de rest van mijn carrière bij Bentley blijf. Ik heb geleerd dat soort uitspraken nooit te doen. Maar ik ben hier graag. Bentley is een fantastisch merk om als designer voor te werken. Het is in feite een echte speeltuin. Bentley wil het beste van het beste ontwikkelen. Je werkt hier met de beste materialen. Je werkt samen met de beste ‘engineers’, voor veeleisende klanten. We staan heel dicht bij onze klanten: ik heb veel mensen leren kennen die Bentley rijden en totaal onder de indruk zijn van dit heel speciaal merk. Of we ’t een grote familie kunnen noemen? In feite wel, ja. In augustus ben ik hier tien jaar bezig en ik sta nog altijd voor grote uitdagingen. We hadden veel succes met de door ons ontwikkelde Continentalreeks, net als met de Arnage. Welnu, met de volgende generatie van onze toplimousine die we in Californië in augustus heb-
6
ben voorgesteld, willen we nog beter doen.” Hoe zwaar treft de crisis een merk als Bentley en hoe zwaar is de concurrentie van merken als Rolls Royce? “We beleven zware tijden, laten we daar eerlijk in zijn. Op een bepaald moment, zo rond september vorig jaar, liep de verkoop met vijftig procent terug. We merken nu wel een verbetering, maar we zijn nog ver verwijderd van het niveau van de voorbije jaren. En wat de concurrentie betreft: wij zijn een sportief merk in de vierdeursmodellen. Rolls Royce is inderdaad onze eerste concurrent, maar verder ook sportwagens als Ferrari, Aston Martin en in mindere mate Jaguar.”
Techniek en kunst Toeval of niet: drie van die vier concurrenten zijn van Britse signatuur? “Eigenaardig genoeg, ja. Het toont wel aan dat de klassieke Engelse stijl de cliënten nog altijd erg aanspreekt. Ze zijn nog altijd gefascineerd door de Engelse luxemerken.” U zit allang in de designwereld. U bent technisch geschoold. Hoeveel procent van uw job schat u in als kunst, hoeveel als techniek? “Een combinatie van beide. Vergeet niet dat Bentley een andere organisatie heeft dan andere merken, ook binnen de VWgroep. Ik ben verantwoordelijk voor de stijl, het design van het merk, maar ook voor de ‘package engineering’, de totale architectuur van het merk. Ik werk met een team van 115 mensen. Ongeveer 25 van hen zijn ingenieur. Met hun werk ik elke dag in mijn eigen afdeling intensief aan de architectuur en het technisch concept van de wagens. Altijd met het design en de stijl van het merk Bentley voor ogen. En mijn afdeling kadert dan nog in het grotere geheel van ongeveer 600 Bentley-ingenieurs die het merk tewerkstelt. Om op je vraag te antwoorden: ik zou zeggen 75 procent van mijn werk is kunst, 25 procent techniek.” Uit uw verhaal blijkt dat u gepassioneerd bent door uw job. Maar wat zijn de minder leuke aspecten? “Minder leuk zijn de lange wachttijden. Als we een ontwerp volledig hebben vastgelegd, duurt het nog drie jaar voor het model op de markt komt. Daar hebben we het als ontwerper soms moeilijk mee. Een model wordt gelanceerd en in feite is dat
TECHNOLOGIE
model in onze ogen al oud. Maar goed, dat weegt niet op tegen de leuke kanten van ons werk. We werken samen aan iets wat iedereen plezierig vindt: auto’s ontwikkelen. We vinden oplossingen van technische, maar ook van esthetische aard. We leren mensen kennen die door het merk gefascineerd zijn. Elke dag is leuk.”
Trots op dochter U hebt binnen uw job alles bereikt wat er te bereiken valt. Waarvan droomt Dirk Van Braeckel nog? “Voor een ander merk gaan werken? Nee, dat niet direct. Maar ik probeer mijn passie voor de motorsport in competitie ook aan bod te laten komen. Professioneel heb ik bij Audi nog meegewerkt aan de ontwikkeling van Audi-sportmodellen, ik was ook betrokken bij het Le Mansproject van Bentley. Het toeval wil dat mijn dochter in competitieverband Formule Vee rijdt. Ze heeft zeven jaar in de kartingwereld gezeten en ze heeft een paar kampioenschappen gewonnen. Nu ze 16 is, mag ze naar de autosport overstappen. Ze heeft in Duitsland formulewagens mogen testen, in samenwerking met VW heeft ze de Formule ADAC motors kunnen uittesten. In Engeland leert ze, onder meer op het circuit van Silverstone, met verschillende types wagens rijden, onder meer met de Lotus Exige en Formule Vee-wagens. Motorsport is een deel van mijn leven, iets meer ervoor kunnen doen is een droom van mij. Via mijn dochter maak ik die droom ook waar: deel uitmaken van het team dat haar begeleidt.”
“Via mijn dochter maak ik mijn dromen waar: deel uitmaken van een racingteam dat haar begeleidt.”
Wat is de link van uw familie met België nog? “Mijn vrouw is Duitse, mijn dochter is in Duitsland geboren en in Tsjechië en Engeland opgegroeid. Ze spreekt perfect Duits en Engels en een beetje Nederlands. We zijn een internationaal gezelschap, ja. We wonen in Chester, op zo’n 25 kilometer van de Bentley-vestiging in Crewe. Maar we hebben ook een klein huisje aan de Belgische kust, waar we regelmatig naartoe gaan. Onze Belgische familie is belangrijk voor ons. Of ik ooit naar België terugkeer? Ik zou het niet weten. Ik sta open voor nieuwe uitdagingen en nogmaals: zeg nooit in je carrière: dit is het nu. Maar voorlopig voelen we ons hier gelukkig.” Tot slot: zit u als Belg in uw sector niet op eenzame hoogte? “Zeker niet. Ik heb Luc Landuyt al genoemd, nu aan de slag bij Renault. Luc Donckerwolke heeft nog voor mij bij Audi gewerkt en ik heb hem meegenomen naar Skoda. Bij Lamborghini en nu bij Seat maakt hij het mooie weer. Hij is een goede vriend van mij. Steven Crijns bij Lotus en Pierre Leclercq bij BMW, Frederic Dams in mijn eigen team: dat zijn allemaal topdesigners. In de autowereld is het net als in de andere sectoren: de Belgen zijn goed vertegenwoordigd in de designwereld.”
www.bentleymotors.com Tekst: Wilfried VANDEN BOSSCHE Foto’s: BENTLEY MOTORS
7
I-mag oktober 2009
technologie MODERN TIMES
MODERN TIMES MODERN TIMES Slimme kruk Aan de universiteit van Southampton hebben professor Neil White en dokter Geoff Merrett, bijgestaan door fysiotherapeute Georgina Hallet, een ‘slimme kruk’ ontwikkeld. Het trio was geïntrigeerd door het foutieve gebruik van krukken. Als patiënten hun hulpmiddelen op een verkeerde manier gebruiken, dan kunnen ze op die manier hun problemen verergeren in plaats van ze geleidelijk aan te verbeteren. Of de patiënt zijn krukken juist gebruikt, kan een dokter maar moeilijk controleren. Het prototype met een aantal sensoren die meten hoe een patiënt zijn kruk gebruikt, moet die controle door de medici nu wel mogelijk maken. Het prototype werd gebouwd met eenvoudige middelen, die in elke elektronicazaak te vinden zijn. Het gewicht dat de kruk ondergaat, wordt gemeten met een druksensor, terwijl een andere sensor de handgrip meet. De gegevens gaan via een printplaat draadloos naar een basisstation. Alles wordt gevoed door eenvoudige batterijtjes. De experimentele kruk is voorlopig nog niet op de markt verkrijgbaar en alleen bruikbaar in een ziekenhuisomgeving, maar het trio werkt wel aan een versie die ook thuis kan worden gebruikt. http://www.fysioforum.nl
Levens redden We blijven in de (on)gezondheidssfeer. Een systeem, waarbij een auto zelf de hulpdiensten verwittigt, als de airbag wordt geactiveerd, bestaat technisch al wel wat langer. Alleen hielden vooral de Britten in de EU eCall af. Europees commissaris Reding wil daar nu verandering in brengen en het systeem vanaf 2014 verplicht maken. In feite is eCall zowat de zwarte doos voor de auto. ECall werkt met een gsm en een gps. Als bij een ongeval de airbags geactiveerd worden, dan maakt het systeem contact met het Europees alarmnummer 112. Vandaaruit probeert men dan eerst contact op te nemen met de chauffeur. Lukt dat niet, dan rukken de hulpdiensten uit. Lukt dat wel, dan is hulp afhankelijk van de reactie van de chauffeur. Landen, zoals Groot-Brittannië, vinden het systeem te duur en zijn tegen. Het zou zowat 100 euro per nieuwe auto kosten. Amerika en privédiensten in Europa gebruiken het systeem al, maar laten er fors voor betalen. Studies wijzen uit dat eCall door de snellere reactietijd, vooral in stedelijke gebieden, zowat 2.500 levens zou kunnen redden en dat het effect van blessures met 10 tot 15 procent dalen. www.eweekeurope.co.uk/news
I-mag oktober 2009
Boomelektriciteit Tussen bomen en de ondergrond bestaat een klein potentiaalverschil, waardoor bomen een beetje elektriciteit kunnen opwekken. Door een elektrode in de boom te prikken en een andere in de grond, kan een kleine hoeveelheid elektriciteit worden afgetapt. Te weinig voor normale toepassingen, maar voldoende om speciale elektronica aan het werk te zetten. MIT-onderzoekster Andreas Mershin oppert een nieuwe theorie voor de boomelektriciteit: het verschil in zuurtegraad tussen de boom en de grond zou het potentiaalverschil veroorzaken. Een boom kan 20 tot enkele honderden millivolts leveren. Elektrotechnicus Babak Parviz van de Washington-universiteit heeft nu een ‘voltage boost converter’ ontwikkeld om die spanningen toch te kunnen gebruiken. Het apparaat slaat voortdurend lading op en kan zo een tijdelijk bruikbare spanning leveren van 1,1 volt. De booster geeft zijn spanning op gezette tijden af dankzij een klok die haar spanning ook uit de boom haalt. De spanning die bomen kunnen leveren, zou kunnen worden gebruikt om via sensoren ecologische metingen uit te voeren aan bomen of hun directe omgeving. http://uwnews.org
8
MODERN TIMES
Groenste led’s? Op 21 oktober lanceert Panasonic een ‘nieuwe generatie’ led-lampen: de E26 and de E17. De lampen krijgen terug een vertrouwd ‘gloeilampuitzicht’ en zouden licht produceren dat vergelijkbaar is met een gloeilamp van 40 of 60 watt. Ze zouden worden ontwikkeld in een versie die dimbaar is en in een niet-dimbare versie. De led’s verbruiken uiteraard geen 40 of 60 watt. Hun verbruik varieert van vier tot 7,6 watt, naargelang het model. Ze zouden op de markt gebracht worden voor een prijs tussen 30 en 35 euro. Om de efficiëntie van de lamp te verhogen verbeterde Panasonic de warmteafvoerstructuur. Door de lamp met Alumite te behandelen verbeterde de lichtstraling met vier tot vijf keer. De lampen wegen 50 tot 100 gram en Panasonic hoopt er in een eerste jaar ruim 400.000 van aan de man te brengen.
Nieuwe zonneceltechnologie op komst? Door een koolstofnanobuisje te gebruiken in plaats van traditioneel silicium hebben drie onderzoekers misschien wel de basis gelegd voor een zonnecel die op een veel efficiëntere manier zonlicht kan omzetten in elektriciteit. Natuurkundige Paul McEuen, chemicus Jiwoong Park en student-auteur Nathan Gabor van de Amerikaanse Cornell-universiteit maakten een fotodiode met enkelwandige koolstofnanobuizen. Het trio verbond de nanobuizen aan twee elektrodes en plaatste een negatieve en positieve elektrische poort nabij de buisjes.
http://techon.nikkeibp.co.jp/english/NEWS_EN/20090911/175144
Hun uitvinding zet licht in elektriciteit om via een erg efficiënt proces, waarbij de elektrische stroom verveelvoudigd wordt.
Ole(d) Op de IFA technologiebeurs in Berlijn was het deze keer het Koreaanse LG dat de aandacht trok met een flinterdunne tv, haarscherpe beelden, schitterende kleuren en vlijmscherpe bewegingen. Het nieuwe scherm heeft een standaard die verticaal achter het scherm is geplaatst. De resolutie is 1366 bij 768 pixels en de contrastratio is 100.000:1. Het tv-toestel van de (nabije) toekomst? Wie zal het zeggen. Feit is dat eerder ook Sony al zijn best heeft gedaan voor een oled-tv. Oled staat voor ‘organic light emitting diode’ en zou lcd en plasma uit de markt moeten duwen. Voorlopig is het scherm nog klein (15 inch), maar het is wel maar een karton dik. LG zou nog dit jaar met de productie willen beginnen en dan zou men ergens volgend jaar aan de verovering van Europa en de VS willen beginnen. Vanaf dan zouden ook grotere schermen tot de mogelijkheden behoren (32 en 42 inch). Een prijs kunnen we nog niet plakken op de tv van de toekomst, maar de producent zal daar binnenkort wellicht wel toe in staat zijn. Naar verluidt zou de technologie aanvankelijk nog vrij duur uitvallen in vergelijking met wat we tegenwoordig aan lcd en plasma hebben. Ook bij de levensduur van de schermen rijzen momenteel nog vragen en het energieverbruik zou zowat het dubbele zijn van de huidige technologie. Iets waar zeker in deze tijden aan zal moeten worden gewerkt…
Als de nanobuizen met laserlicht van verschillende golflengtes werden belicht, werd de elektrische stroom hoger naargelang de lichtenergie toenam. De elektronen werden door de nanobuizen geduwd. Ze maakten daarbij andere elektronen los en veroorzaakten zo een lawine-effect. Het verschil met silicium is dat de restenergie bij silicium in warmte wordt omgezet. De koolstofnanobuizen zetten die restenergie om in bijkomende elektronen en laten dus veel minder energie verloren gaan. Alleen de massaproductie van het product wordt nu nog een ernstige uitdaging voor de onderzoekers. Het zal immers geen sinecure zijn om het product betaalbaar en betrouwbaar te maken op grote schaal. http://www.news.cornell.edu
http://www.bright.nl/lg-toont-een-15-inch-oled-tv
9
I-mag oktober 2009
technologie TECHNOLOGIE
Bedrijvencentrum Concentra nadert voltooiing Ing. Jos Aerts begeleidde de bouw en realisatie van concept tot verhuis en inrichting ANTWERPEN. De Katwilgweg is in Antwerpen en ver daarbuiten al decennialang een begrip. Het is de thuisbasis van de Gazet van Antwerpen op Linkeroever. Naast die gedateerde gebouwen van de GVA verrijst nu een nieuw, modern en fris ogend bouwwerk: het nieuwe bedrijvencentrum van de groep Concentra. Verderop deze maand verhuizen de medewerkers van de Gazet van Antwerpen naar hun imposante nieuwe gebouw, dat 550 medewerkers kan herbergen. Vol goede moed? Wellicht wel, maar er zijn er ook met bedenkingen. In het nieuwe gebouw wordt er immers totaal anders gewerkt en niet iedereen is daar evengoed op ingesteld. Ing. Jos Aerts MSc, industrieel ingenieur elektronica, begeleidde het project van Concentra aan de Katwilgweg van A tot Z: van concept tot zelfs een heel stuk na de verhuis. Het wel en wee van een ‘totaalprojectleider’.
Het bedrijvencentrum van Concentra is een gebouw geworden met een zekere uitstraling. Het gebouw is strak en toch weer niet. Het ademt ruimte, licht en lucht. Het bedrijvencentrum is ook zo opgevat dat het qua bezetting heel flexibel is. De indeling zorgt ervoor dat de ruimte perfect kan worden afgestemd op de activiteiten. Bepaalde delen zijn alleen toegankelijk voor de werknemers, andere delen zijn perfect toegankelijk voor bezoekers. Die publieke ruimte is heel ruim opgevat en staat volledig open voor de bezoekers. De benedenverdieping heeft een heel hoog plafond en de inkomhal is erg ruim. Ze geeft toegang tot een soort van lange ‘binnenstraat’ met aan de zijkanten de werkruimten.
“Het is een beetje opgevat als een blokkendoos. Elke werkplek in dit gebouw bevindt zich op een vrij beperkte afstand van glas en beschikt zodoende over natuurlijk licht.”
Jos Aerts: “Dat hoge plafond vind je alleen op deze verdieping, omdat een gedeelte van de benedenverdieping ook de magazijnen huisvest en daar is het plafond sowieso heel hoog. We hebben ervoor gekozen om die hoogte hier overal aan te houden. Dat geeft inderdaad een
I-mag oktober 2009
10
TECHNOLOGIE
mooi ruimtelijk gevoel. Als je uit de publieke zone bijvoorbeeld naar de redactie wil gaan, dan heb je een badge nodig. Eigenlijk is het een beetje een open huis voor bepaalde zones. We verwachten ook wel wat bezoekers en die moeten hier kunnen circuleren zonder dat je je in een bankgebouw waant.” Centraal staat een twintigjarige ginkgo biloba in een ‘glazen’ binnentuin. Het gebouw heeft ook heel veel doorkijken binnenin. De talrijke glaspartijen aan de buitenschil halen het licht binnen en door de doelgerichte glaspartijen binnenin kan dat licht overal in het gebouw zijn werk doen. “Het gebouw is een beetje opgevat als een blokkendoos. Elke werkplek bevindt zich op een vrij beperkte afstand van buitenglas en beschikt zodoende over natuurlijk licht.”
Buitenterrassen Op de eerste verdieping zijn er drie ruime buitenterrassen, die elk nog verschillende partijen groen krijgen. “Dat is een van de meer duurzame elementen van dit gebouw. Die terrassen worden gedeeltelijk ingezaaid met sedum als groendak. En er zit een substraat onder voor de bufferende werking van het regenwater. Tegelijk zijn de terrassen ook leuke plekken voor de medewerkers om op adem te komen.” Beneden in de redactieruimte valt nog de grote witte wand op. Drie beamers projecteren daar permanent actua: de previews van de krant, de webpagina’s en nieuws. Dat laatste kan een tv-zender zijn, bijvoorbeeld CNN. “De redactie is ook de werkplek waar het concept van de dynamische werkplek het meest zal worden gebruikt. Zij krijgen bijna geen kasten meer. Alleen nog een opbergkastje en een laptop. De bedoeling is om zoveel mogelijk te digitaliseren.” Onder het gebouw zit een ondergrondse parkeergarage voor 112 wagens. De totale kantooroppervlakte beslaat 6.684 m². In het gebouw zitten ook een auditorium en een studio, waar opnames kunnen gemaakt worden. “Die studio is in feite een polyvalente ruimte. Hij kan bijvoorbeeld net zo goed gebruikt worden om er een miniboekenbeurs te organiseren.
Duurzaam Behalve de buitenterrassen is er uiteraard ook aandacht besteed aan het aspect ‘duurzaam’ bij de bouw van het bedrijvencentrum.
“We voldoen uiteraard minstens aan de normen die Vlaanderen oplegt inzake isolatie, hemelwaterrecuperatie, enz. Hier en daar zijn we verder gegaan. Zo hebben we twee centimeter isolatie extra geplaatst en gewerkt met supergeïsoleerd glas. Dat viel goed te beargumenteren met het terugverdieneffect. We hebben ook vier luchtgroepen geïnstalleerd met warmterecuperatie, waardoor we toch zowat 85% van onze energie recupereren. Maar veel verder zijn we niet kunnen gaan. We ondervonden dat de architecten daar zeer sceptisch tegenover staan. En ik begrijp dat deels ook wel, want zij dragen uiteindelijk de verantwoordelijkheid. Als er een onbekende factor in het verhaal zit, zijn onze architecten vaak zeer terughoudend. Ik ben er ook van overtuigd dat je het moet hebben van architecten die met die manier van bouwen zeer goed vertrouwd zijn, als je een meer duurzame richting wil uitgaan. We hebben aanvankelijk zelfs bekeken of we er geen passief kantoorgebouw konden van maken, maar de geesten waren daar niet rijp voor. We hebben ook zonnepanelen onderzocht, maar gezien de beperkte nuttige oppervlakte leende het dak zich daar niet toe.”
Projectleiderschap Van vroeger een leidinggevende functie is Ing. Jos Aerts overgestapt naar een functie als projectleider. Tijd voor opleiding is er niet meer, want Jos draait lange dagen, maar ‘on the job’ heeft hij ondertussen erg veel geleerd. “We hebben onze projectteams een beetje gefaseerd naar de verschillende echelons. Mijn taak is vooral sturen en coördineren en voor de gespecialiseerde materie doe ik een beroep op materiespecialisten. Bij een project zoals dit zijn veel belangen gemoeid, intern en extern. Een kleine verandering heeft soms enorme invloeden op allerlei vlakken. Intern zijn er ook heel wat belangen. Over de onthaalbalie bijvoorbeeld heeft bijna elke dienst zijn zeg willen hebben. De architect vangt die dingen op, maar heeft ook zijn eigen versie en manier van werken. Dat is soms een moeilijke strijd voor een schakel, zoals ik, tussen opdrachtgevers en architect.” Ing. Jos Aerts heeft zich nu een goede drie jaar op het projectleiderschap toegelegd. “Heel boeiend, maar bij momenten ook zeer frustrerend. Je moet de belangen van de bouwheer verdedigen, maar er komt input van alle kanten. Daar maakte ik vaak
11
een resumé van: wat zijn die verschillende vragen en wat communiceer ik aan de architect? En dan hoopte ik dat die architect rekening zou houden met wat je wil en wat je ook presenteert achteraf. Soms is dat een hevige strijd. Maar er waren ook heel veel momenten van voldoening: het uitstekende teamwerk, enerzijds de strijd met de aannemer, maar anderzijds toch ook wederzijds respect. Er zijn resultaten, we realiseren mooie dingen en je ziet dat het vooruitgaat.”
Concentra maakt van de bouw van het nieuwe bedrijvencentrum gebruik om anders te gaan werken. Het spreekt voor zich dat daar heel wat reacties op komen, maar er is ook een uitgebreide begeleiding.
Anders werken Concentra maakt van de bouw van het nieuwe bedrijvencentrum gebruik om anders te gaan werken. Het spreekt voor zich dat daar heel wat reacties op komen, maar er is ook een uitgebreide begeleiding. “We stappen volledig af van het eigen kantoor en gaan voor 99% naar een kantoor in open space. Niemand heeft een vaste werkplek, maar iedereen krijgt een ruimer aanbod aan middelen ter beschikking. Er wordt gewerkt met clean desk en zoveel mogelijk met een digitaal klassement. De werkplekken zijn berekend op zowat 80% van het personeel. Half oktober verhuizen we, maar we laten dat niet zomaar gebeuren. Een consultant begeleidt de mensen vanuit de huidige werksituatie naar de nieuwe manier van werken, zodat het beter geaccepteerd kan worden. Met die begeleiding zijn we nu al bijna een jaar bezig.”
Apostelgroep “Als projectleider heb ik heel wat steun van verschillende werkgroepen. We werken nu ook onder andere met een apostelgroep. We zijn met 12 begonnen, maar nu zijn we met 14. Die groep moet adviseren, informeren, bewaken, rapporteren en bespreken. Onder andere dat nieuwe werkconcept kun je niet door een of twee personen laten overbrengen. Je moet ervoor zorgen dat je op elke afdeling iemand hebt, die dat mee wil begeleiden. Om alle nieuwigheden te introduceren bij het personeel hebben we onze apostelgroep.”
I-mag oktober 2009
TECHNOLOGIE
Daarnaast zijn er nog andere werkgroepen: human resources en IT bijvoorbeeld. “Ik zit in alle werkgroepen en ik begin vaak als moderator, maar meer en meer laat ik dat door anderen overnemen. De werfopvolging, de werfvergaderingen, enz. dat vraagt allemaal heel veel tijd. Ik denk dat ik zowat 70-80% van mijn tijd doorbreng met vergaderen. De rest is telefoneren en coördineren.” Als de nieuwbouw klaar is, volgen nog afbraakwerken en de aanleg van de tuin en bovengrondse parkeermogelijkheden. Het zal nog tot maart 2010 duren, vooraleer alle bouwactiviteiten afgerond zijn en tot zolang blijft Jos Aerts de totaalprojectleider, maar wat komt er daarna? “Concentra heeft verschillende vestigingen en ik zou dan het facilitaire gebeuren over die vestigingen heen moeten analyseren. Het komt erop aan om vooral synergieën te zoeken tussen de verschillende vestigingen. Voorts blijf ik de productiemachines op druktechnisch vlak opvolgen. Moeten we ze vernieuwen? Wanneer moet er worden vernieuwd? Als we niet of later vernieuwen, vangt de concurrentie ons dan klanten af? Enzovoort. Zeker nog werk genoeg op de plank.” Tekst: Luc VANDER ELST Foto’s: CONCENTRA
Een carrière bij Concentra Ing. Jos Aerts is ingenieur elektronica. In 1996 begon hij bij Concentra, de uitgever en drukker van het Belang van Limburg, dat in die periode Gazet van Antwerpen overnam. Vanaf 1996 leidde hij gedurende vier jaar de technische ploeg in de drukkerij in Hasselt. “Daarna ben ik op het project Concentra Media in Beringen gezet, in mijn achtertuin. Ik volgde alles op rond technieken: drukmachines, verzending, gebouwentechniek, klimatisatie, enz. In die periode evolueerde ik van hoofd technische dienst, waar ik zowat 25 mensen aanstuurde in Beringen, naar ingenieur-projectleider. Ik heb dan de stap gezet om het operationele los te laten en mij meer op de projectwereld te richten. En toen kwam er het project van de nieuwbouw op Linkeroever aan. Zo is dat totaalproject bij mij terechtgekomen: bouwtechnisch, architecturaal, inrichting, tot en met de voorbereiding van de verhuis en de afronding.” Ing. Jos Aerts coördineerde vrijwel alle werkzaamheden.
Bouwteams Voor de bouw van het bedrijvencentrum van Concentra is er gewerkt met een bouwteam. “We hebben een relatief beperkte aanbesteding gedaan. Je maakt een beperkt, weinig gedetailleerd lastenboek. Daarmee ga je naar enkele aannemers en je maakt duidelijk wat voor een gebouw je wil en waaraan het moet voldoen. Op dat concept plakken die aannemers een maximum gegarandeerde prijs. Daarna ga je scheep met een van die aannemers. Het idee is dat je een aannemer bij het ontwerp betrekt, omdat een aannemer vaak meer praktijkervaring heeft dan een architect. Aannemer, architect en bouwheer stappen in het bouwteam en je gaat samen met die aannemer zoeken naar besparingen. Dat kan op bouwkundig vlak zijn, maar dat kan ook over details gaan, zoals het soort isolatie, de makkelijke verwerking van bepaalde producten, enz. Dankzij die besparingen kom je na verloop van tijd tot een gecorrigeerde maximumprijs, die altijd lager ligt dan de oorspronkelijke maximumprijs.” Met die nieuwe gegarandeerde prijs kan men in zee gaan met de aannemer uit het bouwteam en met hem een contract ondertekenen. Theoretisch kan men zo sneller werken en als bouwheer komt men tot een gedefinieerd budget: je weet wat je gebouw maximum mag kosten. “De praktijk toont wel aan dat het niet altijd zo evident is. Ik heb geleerd dat het toch belangrijk is om in enkele basisdocumenten de zaken toch ook in detail te beschrijven. Je mag heel weinig hiaten openlaten. De basisidee is goed: je betrekt de bouwheer erbij om het ontwerp te optimaliseren. In een bouwteam moet je als driehoek heel goed kunnen functioneren en heel open zijn tegenover elkaar. Je mag niet in de klassieke verhouding bouwheer-architect-aannemer verzeilen en niemand mag een verborgen agenda hebben. Het was voor mij de eerste keer dat ik met zo’n bouwteam werkte en ik heb er veel van geleerd: hoe ga je het best met die driehoek aannemer-architect-bouwheer om, het belang van een zeer goede voorbereiding, enz. LVE
I-mag oktober 2009
12
technologie TECHNOLOGIE
Brug dynamiteren: een meisjesdroom? Ing. Kathleen Moësse liet brug over Albertkanaal ontploffen HASSELT. Begin 2009 werd de beschermde brug van Vroenhoven over het Albertkanaal - zo’n 30 meter hoog - met 700 kilogram dynamiet tot ontploffing gebracht. Een spectaculaire operatie, want het verkeer op het kanaal mocht van de overheid welgeteld 48 uur stilliggen. Vrouw achter de operatie was Ing. Kathleen Moësse MSc (31). Als industrieel ingenieur bouwkunde is ze sinds juni 2003 aan de slag bij nv De Scheepvaart in Hasselt, een overheidsinstelling die alle kanalen in Antwerpen en Limburg en de Maas op Vlaams grondgebied beheert. “Als er op kantoor een afbraakproject binnenkomt, zegt iedereen: iets voor Kathleen”, zegt ze lachend. Maar Kathleen Moësse is met meer dan alleen maar afbreken bezig.
De beelden van het opblazen van de brug in Vroenhoven gingen de wereld rond. Veel collega’s zouden meteen tekenen voor zo’n prestigieus project? “Het was mijn belangrijkste project tot nu toe, dat klopt. Maar de afbraak van de brug is een onderdeel van het project voor de bouw van de nieuwe brug, van een hele nieuwe site eigenlijk. Het is niet omdat die brug werd afgebroken met dynamiet dat het project aan mij is gegeven. Ik volg het hele project mee op, de afbraak is slechts een klein onderdeel. Vergeet ook niet dat Stefan Sablon in feite de hoofdverantwoordelijke is. De bouw van de nieuwe brug was zo’n immens project - eigenlijk een fulltime bezigheid - en vermits we allemaal nog met andere projecten bezig zijn, ben ik aan het project toegevoegd. De brug in Vroenhoven was een van de laatste vernauwingen in het Albertkanaal. Het was een echte flessenhals. Van 100 meter werd het kanaal er plotseling 26 meter breed. Bovendien waren de brug en de bunker ernaast beschermde monumenten, want langs daar zijn de Duitsers België binnengevallen. Een beschermd monu-
ment mag je niet zomaar afbreken. Daarom heeft de Vlaamse bouwmeester een wedstrijd uitgeschreven om een meerwaarde aan de nieuwe brug te geven: de bunker moest worden geïntegreerd om een herinnering aan de oorlog te behouden. Er is enerzijds de nieuwe brug, maar er komt ook een amfitheater, een horecaruimte en een museum. Dat is het plaatje van het totale project.” Was dynamiet de enige optie? Ik neem aan dat het opblazen van bruggen met explosieven niet meteen een schoolvak is? “Dat klopt, we leren al doende (lacht). In het bestek stond dat we op één weekend de brug moesten afbreken én het kanaal weer moesten vrijmaken. Het wegverkeer op de baan Tongeren-Maastricht moest mogelijk blijven en de scheepvaart mocht hooguit 48 uur stilliggen. Bovendien was de brug 30 meter hoog en ingebed in het krijttalud van Vroenhoven. Dynamiet was de enige optie. De gespecialiseerde firma Titanobel propte 700 kilogram dynamiet in de brug. Ze werd helemaal ingepakt in kip-
Een nieuwe brug moet de beschermde brug gaan vervangen. I-mag oktober 2009
14
pengaas, want de nieuwe brug die 20 meter verderop ligt, mocht geen schade oplopen. Na de ontploffing kwam het puin in het vijf meter diepe Albertkanaal terecht. Vermits de schepen 3,40 meter in het water liggen, moest de aannemer van op een ponton met een grijper alle puin ruimen. Duikers hebben dan het kanaal nauwlettend geïnspecteerd om te zien of het vrij was. Ikzelf ben dat bewuste weekend twee dagen een paar uur op de site geweest en alles is zonder noemenswaardige problemen verlopen. Nu moeten we de afwerking van de hele site opvolgen. Het amfitheater is in aanbouw, de bunker is een meter verschoven, de nieuwe brug ligt er al, maar moet nog 20 meter verlegd worden tot op de positie van de oude brug. We verwachten dat alles klaar is midden 2011.” Je zei daarnet dat je nog met andere projecten bezig bent? “Ja, als ik het goed heb: een vijftal in uitvoering. Op het kanaal Bocholt-Herentals in Overpelt zijn we een kaaimuur van 100 meter aan het bouwen in opdracht van het bedrijf VMS, dat zo toegang tot het kanaal krijgt. In Rijkevorsel op het kanaal DesselTurnhout-Schoten bouwen we een bedieningsgebouw dat op termijn de automatisering van tien bruggen en een sluis moet coördineren. Nu worden die bruggen nog handmatig bediend. Beide projecten moeten op het eind van dit jaar klaar zijn. Verder zijn we in Zandvliet langs de Schelde-Rijnverbinding over een afstand van tien kilometer de oeverbekleding aan het herstellen. Dat project loopt over vijf jaar en per jaar herstelt de aannemer zo’n twee kilometer. Dit jaar nog beginnen we met de afbraak van het Dossche-complex in Heusden-Zolder, met zijn 70 meter naar verluidt het hoogste gebouw van Limburg. Geen dynamiet deze keer, want het pand bevindt zich te midden van de voedingsindustrie en er lopen enkele belangrijke nutsleidingen langs het kanaal. Of afbreken mijn specialiteit is? Ach, twee jaar geleden heb ik de afbraak van de oude Belga-gebouwen in Merksem voor mijn rekening genomen. Als er nu iets af te breken valt, belandt dat blijkbaar op mijn bureau (lacht).”
TECHNOLOGIE “Zelf ervaar ik niet dat er een onderscheid is tussen mannelijke en vrouwelijke ingenieurs.”
Ing. Kathleen Moësse MSc en nv De Scheepvaart De bunker werd op een hoogst originele manier gevrijwaard tijdens de werken.
Wat vind je leuk en minder leuk aan je job? “Mijn werk is heel gevarieerd. Ik zit niet van 9 tot 5 op een bureau voor mijn pc. Ik ga naar de werf, overleg met aannemers. Elke keer zijn er weer andere projecten met eigen problemen, met een eigen kostenplaatje. Het enige wat ik soms anders zou willen, is wat minder tijdsdruk. Met andere woorden: ik zou soms wat langer aan wat minder projecten tegelijk willen werken. Maar al bij al ben ik tevreden. Soms vraagt men mij: zou je niet ‘in de privé’ willen werken? Ik heb er geen ervaring mee, maar ik ben ervan overtuigd dat ik er misschien sneller meer geld kan verdienen. Maar dan moet je wel om zes uur ’s morgens als eerste met de aannemer op de werf zijn. En ’s avonds ga je als laatste weer naar huis. Nu heb ik een redelijke dagindeling: pakweg van half negen tot kwart voor vijf ben ik aan de slag. Met af en toe wat langere dagen en wat weekendwerk erbovenop. Toegegeven: bij de overheid word je betaald volgens loonschalen. Maar je kunt binnen de hiërarchie telkens een trapje hoger gaan. Nu ben ik adjunctdirecteur, een volgende stap is directeur. Niet dat ik hier de baas van het bedrijf word (lacht), het is gewoon een hogere functie en een dito wedde. Ik hoop echt dat ik hier nog lang mag blijven.” Met de afbraak van de brug in Vroenhoven heb je al een prestigieus project gerealiseerd. Wat staat er nog op je verlanglijstje? “Dromen hoeft niet, want we zijn nu al met een uniek project bezig. We gaan pompin-
stallaties en waterkrachtcentrales bouwen op het Albertkanaal langs de sluizen, zodat we energie kunnen opwekken. De studie is bezig, we hopen volgend jaar met de werken te kunnen starten. Dat is een hele uitdaging, omdat dat nog nergens ter wereld op zo’n grote schaal is gebeurd. Hoe het werkt? We hebben een dubbele doelstelling. Kijk, een sluis verbindt twee verschillende panden met een hoogteverschil van tien meter. Volgens een bepaald verdrag mogen we voor al onze kanalen zoveel kubieke meter water per seconde van de Maas afnemen om onze kanalen op peil te houden. Bij droogte of hitte kan het zijn dat de Maas te weinig water heeft. We moeten er dus voor zorgen dat we toch voldoende water overhouden voor onze kanalen. Ook door het versassen van de schepen en door bedrijven die water van het kanaal mogen afnemen, hebben we telkens waterverlies. Welnu, door die pompinstallaties willen we water terug oppompen, zodanig dat we geen verlies hebben. Hebben we water van de Maas over, dan gebruiken we dat om groene energie op te wekken. Twee vliegen in een klap. Eind 2011 hopen we de eerste twee van zes sluizen van het Albertkanaal aan te pakken: Ham en Olen. Nadien volgen de sluizen van Hasselt, Genk, Diepenbeek en Wijnegem. Hoe dat project zichtbaar zal zijn voor de buitenstaander? Aan elke sluis zul je een constructie van drie vijzels met een doormeter van vijf meter elk zien, een gebouwtje en een klein omloopkanaal van het ene pand van de sluis naar het andere. En we hebben inderdaad alle zes de sluizen nodig om het project rendabel te maken. En zoals gezegd: een project
15
Ing. Kathleen Moësse studeert drie jaar burgerlijk ingenieur architectuur aan de K.U.Leuven, ziet daarna architectuur niet meer zitten en stapt over naar de opleiding industrieel ingenieur bouwkunde. Ze studeert af in 2002 aan de XIOS Hogeschool, toen nog Hogeschool Limburg. Ze is een klein jaar werkloos, maar begin juni 2003 gaat ze aan de slag bij nv De Scheepvaart op de afdeling Waterbouwkunde, een afdeling met 41 werknemers, onder wie acht ingenieurs. Nv De Scheepvaart stelt in totaal ongeveer 700 mensen tewerk en exploiteert alle kanalen in Limburg en Antwerpen. WVB
van dergelijke omvang is nog nooit gerealiseerd.” Tot slot: kijken je collega’s op de werven niet raar op, als ze te maken krijgen met een vrouwelijke ingenieur? “We zijn bij ons op de afdeling met vier vrouwelijke projectingenieurs en de aannemers zijn dat onderhand gewend. Zelf ervaar ik niet dat er een onderscheid is tussen mannelijke en vrouwelijke ingenieurs. Uiteindelijk werkt iedereen voor zijn eigen portemonnee en er zal evenveel ruzie over geld gemaakt worden, of er nu een man of vrouw aan de andere kant van de tafel zit.” Tekst: Wilfried VANDEN BOSSCHE Foto’s: NV DE SCHEEPVAART en WVB
I-mag oktober 2009
samenleving
Arsenaal aan wetenschappelijke troeven en bodemschatten
Wetenschapper Ph. D. Van Zyl de Villiers over Zuid-Afrika’s onderwijssysteem en kernenergie BRUSSEL. Sinds de nieuwe ZuidAfrikaanse grondwet in 1996 van kracht werd, is het land een republiek ‘in transformatie’. Dat geldt zowel op politiek, op maatschappelijk, op economisch als op onderwijsvlak. De republiek Zuid-Afrika staat bekend om zijn vermaarde universiteiten en de hoge scholingsgraad van zijn ingenieurs. In 2004 voerde Zuid-Afrika een
Ph. D. Van Zyl de Villiers
grondige hervorming door van het hoger onderwijs. Het land beschikt over belangrijke natuurlijke rijkdommen zoals uranium, steenkool, ijzererts, koper, goud, platina, diamanten, antimoon en aardgas. De mijnbouw is een van de voornaamste industriële activiteiten. Eind van de jaren vijftig van de vorige eeuw was Zuid-Afrika betrokken bij de ontwikkeling van innoverende toepassingen van kernenergie, zoals medische isotopen en de nieuwe generaties van kerncentrales. ! Van onze hoofdredacteur
I-mag oktober 2009
16
Zuid-Afrikaanse wetenschappers stellen hun kennis, kunde en ervaring in dienst van wereldorganisaties om het vreedzaam gebruik van de kernenergie te bevorderen. Een van hen is de wetenschapper Ph. D. Van Zyl de Villiers. In Pretoria is hij ‘general manager research and development’ bij Necsa, South-African nuclear energy corporation. Onlangs was hij in Brussel voor een bijeenkomst van kernenergiewetenschappers uit verschillende landen. Van Zyl (dit is zijn voornaam) is voor ondergetekende geen onbekende. In de jaren negentig had ik de eer om met hem samen te werken in een uitwisselingsprogramma met Zuid-Afrika. Ik sprak met hem over de bijdrage van Zuid-Afrika aan kernenergie, alternatieve energiebronnen, de opleiding van ingenieurs in zijn land en zo meer. Geen vraag ging hij uit de weg, ook niet over het huidige Zuid-Afrikaans maatschappelijk klimaat. U krijgt een samenvatting van het uitgebreide interview.
In een notendop De multi-etnische en multiculturele republiek Zuid-Afrika (RSA) telt 49 miljoen inwoners: 79% zwarten, 9% blanken en 12% kleurlingen en Indiërs. Er zijn 11 offi-
SAMENLEVING
“Vanaf 2001 heeft Zuid-Afrika zijn hoger onderwijs hervormd, gerationaliseerd en geharmoniseerd, niet zozeer naar Europees voorbeeld, maar naar structuur volgens een wereldwijd erkende gemene noemer.”
De site van Necsa.
ciële talen, waaronder het Engels (8 %) en het Afrikaans (13 %), dat ontwikkeld is uit het Nederlands. Duits, Portugees en Frans zijn niet-officiële talen. De algemene verkiezingen van 1994 maakten een einde aan het apartheidsregime en leidden in 1996 tot een nieuwe grondwet die in fasen tot stand kwam. De bestuurlijke macht is in Pretoria gevestigd, de wetgevende macht bevindt zich in Kaapstad en de rechterlijke macht in Bloemfontein. Het land telt slecht een vijftal meren en weinig grote rivieren, wat een probleem is voor de watervoorziening. Negen procent van de beroepsbevolking werkt in de landbouwsector, 22 % in de handelssector, 14% in de productiesector, 10 % in het bankwezen en 19 % in de dienstensector. De werkloosheid bedraagt ruim 20 %. De economische problemen uit de periode van voor de apartheid zijn nog steeds niet weggewerkt. Maar een versoepeling van de arbeidswetten en een versnelling van de privatisering zwengelen geleidelijk de economische groei en de buitenlandse investeringen aan. In 2008 was de economische groei toegenomen met 5 %, in vergelijking met 2005. Naast mijnbouw zijn de belangrijkste sectoren de auto-, metaal-, textiel-, staal-, chemicaliën- en voedingsindustrie. Zuid-Afrika exporteert vooral naar het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Japan, Italië en Duitsland. Ondanks de ruim 3.000 kilometer kustlijn bevindt de ZuidAfrikaanse visserijsector zich in een neerwaartse spiraal. De regering besteedt ook bijzondere aan-
dacht aan alle vormen van onderwijs. Heel wat opleidingen aan universiteiten werden hervormd en dat was niet in het minst het geval voor de opleiding van ingenieurs.
Ingenieursopleiding Zuid-Afrika beschikt over een uitstekend uitgebouwd hoger onderwijs met negen bekende universiteiten en andere instellingen, waar alle soorten van opleidingen worden aangeboden: Universiteit van Pretoria, Stellenbosch, Noordwes, Weskaapland, Johannesburg, Kaapstad, Rhodes, Witwaterstand, enz. Van Zyl de Villiers: “Om tot het hoger onderwijs te worden toegelaten moet men een bepaalde graad hebben. In ZuidAfrika is dat de zogenaamde ‘graad 12’. Dat houdt in dat men in een voorafbepaalde standaard is geslaagd in een aantal vakken die toegang geven tot specifieke studierichtingen van het hoger onderwijs.” “Vanaf 2001 heeft Zuid-Afrika zijn hoger onderwijs hervormd, gerationaliseerd en geharmoniseerd, niet zozeer naar Europees voorbeeld, maar naar structuur volgens een wereldwijd erkende gemene noemer. Dat geldt zeker voor de opleiding van ingenieurs. Zo werden de Technikons, vergelijkbaar met de hogescholen in België, gerationaliseerd en fuseerden de overgebleven onderwijsinstellingen tot grotere eenheden. De benaming ‘Technikon’ werd opge-
17
heven en vervangen door ‘University of Technology’. Zo werd begin 2004 de ‘Tshwane University of Technology’ (TUT) opgericht uit de samenvoeging van drie vroegere Technikons, waaronder die van Pretoria. De TUT telt nu op haar drie campussen ongeveer 60.000 studenten en circa 2.700 professoren.” Zuid-Afrika heeft zestien universiteiten en zeven ‘universities of technology’. Samen tellen ze 600.000 studenten. Sinds mei 2005 zijn ze verenigd in de Higher Education South Africa (HESA). Ter vergelijking: de 22 Vlaamse hogescholen en 5 universiteiten tellen samen 164.000 studenten. Per instelling is dat ruim vier keer minder studenten dan in Zuid-Afrika. Ingenieurs krijgen een soort van ‘vooropleiding’ aan een ‘faculty of engineering’. Dat geldt zowel aan een universiteit als aan een ‘university of technology’. Beide soorten van hogeronderwijsinstellingen bieden een waaier van studierichtingen aan. Men kan er bijvoorbeeld studeren in de studierichting ‘clinical engineering’, ‘chemical engineering’, ‘mechanical engineering’, electronic engineering’, ‘digital engineering’ enz. ‘Engineering’ is niet hetzelfde als ‘engineer’. Studies in ‘engineering’ zijn een voorbereiding op de beroepstitel van ingenieur. ‘Engineering’ is dus de basis van het ‘ingenieurswezen’. Met andere woorden: wat heeft iemand aan ‘vooropleiding’ nodig om het beroep van een ingenieur te kunnen uitoefenen? Met een ‘vooropleiding’ alleen is men dus nog geen ‘professional engineer’.
I-mag oktober 2009
Buiten een aantal universiteitsinstellingen zijn er wereldwijd slechts vijf kernreactoren die op grote schaal isotopen voor medische gebruik maken.
Beroepstitel De professionele titel van ingenieur wordt uitgereikt door de ‘Engineering Council of South Africa’ (ECSA), een instelling die erkend is door de overheid. Van Zyl: “Het systeem van het toekennen van beroepstitels is vergelijkbaar met dat van het Verenigd Koninkrijk (chartered engineer) of van Amerika en van sommige Europese landen waar er een orde van ingenieurs bestaat. De beroepstitel vergemakkelijkt de erkenning van de betrokkenen in andere landen. Zuid-Afrika heeft een lange traditie met de uitreiking van beroepstitels voor ingenieurs. Die traditie gaat terug tot 1969, toen de ‘South African Council for professional engineers’ (SACPE) werd opgericht en in 2000 werd omgedoopt tot ECSA.” Zuid-Afrikaanse studenten die aan een universiteit afstuderen met de graad van BEng of BScEng (4 jaar) kunnen door ECSA geregistreerd worden als ‘professional engineers’. Ze mogen dan de officieel erkende afkorting ‘Pr.Eng.’ of ‘PrEng’ voor hun naam voeren. De erkende afkorting is dus ‘post-nominal’ en wereldwijd erkend. “Iemand die aan een ‘University of Technology’ is afgestudeerd met de graad ‘B.Tech’ (bachelor technologist) kan zich eveneens bij ECSA laten registreren voor de beroepstitel van ingenieur. Hij is dan een ‘professional engineer technologist’ (Pr.Tech.Eng).” “Als ‘beroepsingenieur’ kun je je laten registreren op basis van een aantal jaren ervaring als ingenieur in het werkveld. Het verschil in kwalificatiegraad van de ‘vooropleiding’ is het enige verschil tussen beide soorten ingenieurs. De ‘University of Technology’ biedt een meer praktische vooropleiding dan de ‘university’. De ervaring en competenties die men na de studies verwerft, bepalen de geschiktheid om de taken van ingenieur uit te oefenen. Dat behoort tot de officiële bevoegdheid van ECSA in samenwerking met het werkveld en de onderwijsinstellingen.”
Ingenieursstudies Van Zijl: “Er bestaat relatief veel belangstelling voor ingenieursstudies aan de universiteiten, maar het kan altijd beter. De perceptie leeft onder jongeren dat de studies ‘onoverkomelijk moeilijk’ zijn en saai. Op dat vlak staat de tijdsgeest niet aan onze zijde. Ondanks alle inspanningen die in Zuid-Afrika worden onderno-
I-mag oktober 2009
men om de jongeren ‘op andere gedachten te brengen’, zullen we met die situatie moeten leren leven, maar er niet in berusten. We stellen geen afname van de belangstelling voor de techniek en wetenschap of voor ingenieursstudies vast. Wel veeleer een statische toestand. Het is best mogelijk dat we over enkele jaren een heel ander beeld hebben. Studies voor rechten, economie, talen, literatuur, sociale wetenschappen en geneeskunde genieten meer belangstelling.”
Wetenschap In Potchefstroom bevindt zich de enige universiteit van Zuid-Afrika die ingenieurs voor kernenergie opleidt. Van Zyl de Villiers, die in 1957 in Montagu aan de West-Kaap werd geboren, studeerde chemische wetenschappen aan de universiteit van Stellenbosch en daarna aan die van Johannesburg, waar hij zijn mastersen doctorsgraad behaalde. Van Zyl: “Wetenschap heeft me van kinds af geboeid. Mijn vader was een boer en de natuur boeide me. Ik ben met de natuur en in de natuur opgegroeid. Ik wilde het ontstaan van de dingen achterhalen en verklaren. Die passie is me bijgebleven. In mijn vrije tijd trek ik met mijn gezin de natuur in of gaan we naar het Kruger Nationaal Park. Na mijn studies ging ik bij Necsa werken, waar ik nu directeur ben van de afdeling onderzoek en ontwikkeling voor nucleaire toepassingen voor de medische sector en de industrie. Necsa werd in 1962 opgericht en stelt 1.650 mensen in dienst op één vestiging in Pretoria. Onze onderzoeksreactor dient vooral om medische isotopen te vervaardigen. Ons onderzoeksprogramma is in de loop der jaren fors uitgebreid. Zelf ontwikkelen we geen kerncentrales, maar we werken wel mee met organisaties die daar specifiek voor instaan.”
Medische isotopen Isotopen zijn atomen van hetzelfde element maar met een verschillend aantal neutronen in de kern. De term is een samentrekking van twee Griekse woorden: ’isos’ (gelijk) en ‘topos’ (plaats). Het aantal neutronen dat naast de protonen in de kern zit, bepaalt de isotoop van het element. Niet alle isotopen zijn stabiel. Na enige tijd veranderen ze door een proces van radioactief verval. Dergelijke isotopen noemt men radio-isotopen. Door het radioactief verval ontstaan er uiteindelijk stabiele isotopen, meestal van een ander element dan het uitgangsmateriaal.
18
Instabiele kernen worden niet alleen in reactoren aangemaakt, ze komen ook in de natuur voor, zoals uranium, thorium en radium. Het radioactief verval wordt getypeerd door zijn halfwaardetijd: het tijdsinterval waarin het aantal moederkernen tot de helft is afgenomen. De perioden van het radioactief verval kunnen zeer uiteenlopend zijn. Voor sommige isotopen bedraagt het verval duizenden jaren, voor andere fracties van een seconde. Buiten een aantal universiteitsinstellingen zijn er wereldwijd slechts vijf kernreactoren die op grote schaal isotopen voor medische gebruik maken. Drie daarvan staan in Europa: de BR2 in Mol, de hogefluxreactor in Petten (Nederland) en de Osiris in Saclay (Frankrijk). De twee buiten Europa staan in Ontario, Canada en in Zuid-Afrika: de Safari 1 in Pretoria. De isotopen worden de hele wereld overgevlogen naar diverse distributiecentra en ziekenhuizen, die ze gebruiken voor diagnose, therapie en als pijnbestrijder. In België worden er jaarlijks ongeveer 550.000 diagnostische onderzoeken met isotopen uitgevoerd. Canada staat in voor de helft van de isotopenproductie. Het technetium-99m is de meest gebruikte isotoop in de nucleaire geneeskunde. De isotoop ontstaat bij het spontaan uiteenvallen van het radioactief molybdeen99 dat in een kernreactor wordt gemaakt. Wereldwijd worden er jaarlijks ongeveer 30 miljoen diagnoses met technetium uitgevoerd. Ook iridium-192 is een gangbaar isotoop. Het wordt in het lichaam ingebracht om tumoren te behandelen. Andere isotopen gebruikt men om het dichtslibben van aders te voorkomen. De isotopen hebben een korte halfwaardetijd. De straling die ervan uitgaat, is dus van korte duur. Na medisch gebruik leveren ze geen stralingsgevaar meer op. Van Zyl: “Door die ‘korte levensduur’ is het vaak een hele klus om alle ziekenhuizen op tijd van isotopen te voorzien. De halfwaardetijd gaat immers direct na productie in. Technetium-99m heeft een halfwaardetijd van zes uur. Om wat meer tijd te hebben maakt de reactor een ander radioactief materiaal aan: molybdeen-99, dat een halfwaardetijd heeft van 66 uur en door uitzending van radioactieve straling vervalt tot technetium-99m. Ziekenhuizen die normaal één keer per week een voorraad molybdeen-99 krijgen aangeleverd hebben continu technetium-99m ter beschikking. De hoeveelheid die men nodig heeft is eerder klein. Met een paar miljoenste gram kan men een tiendui-
SAMENLEVING
zendtal patiënten onderzoeken. Maar als sommige reactoren op hetzelfde ogenblik uitgeschakeld zijn, hetzij voor onderhoud of vanwege een technische storing, dan kan de bevoorrading van de ziekhuizen in het gedrang komen. Onlangs was dat het geval.”
Diagnostiek Van Zyl: “Isotopen worden in hoofdzaak voor diagnostiek gebruikt. Via injectie, infuus of een drankje wordt een kleine hoeveelheid radioactief materiaal bij de patiënt ingebracht. Met een speciale camera wordt dan nagegaan waar het middel zich concentreert. Zo krijgt men een beeld van bijvoorbeeld een infectie van de darmen of van een afsluiting van een bloedvat in de longen.” Radioactieve stoffen dragen ook bij om tumorgroei af te remmen. Met een ‘transportmiddel’ wordt de radioactieve stof naar het aangetaste orgaan gebracht. Strontiumisotopen dienen dan weer voor de bestrijding van de pijn bij botkanker.
Energieopwekking De bron van al onze energie is de zon. Al in de prehistorie werd veel energie opgespaard en opgeslagen in de vorm van brandstof, zoals kolen en olie. Het proces van energiebinding in de natuur gaat onverminderd door. De verbranding van hout is niets anders dan gebruikmaken van zonne-energie die de bomen hebben opgespaard. Maar de ontwikkeling van de wetenschap heeft ook andere methoden bedacht om energie te winnen. Kernenergie is er één van. De ontdekking in 1939 van de splijting van uranium door het te bestralen met neutronen is van Europese oorsprong. Eind 1942 was de eerste reactor in werking. Hij leverde een vermogen van 200 watt. Leider van het project was Enrico Fermi. Na het stadium van de laboratoriumopstellingen ging men in de Verenigde Staten, Canada en Engeland over tot de bouw van de eerste proefcentrales. Met behulp van de Verenigde Staten werden in de jaren vijftig van de vorige eeuw ook in Frankrijk, Nederland, Noorwegen en in ons land kernreactoren gebouwd. Als gevolg van de toenemende vraag naar energie nam het vermogen van de reactoren langzamerhand toe, steeg het aantal kernreactoren en verbeterde men de kernreactoren (nieuwe generaties). Wereldwijd zijn er 442 kerncentrales in 31 verschillende landen. Daarvan bevinden er zich slechts twee op het Afrikaans continent, met name de Zuid-Afrikaanse
kerncentrales Koeberg 1 en Koeberg 2 nabij Kaapstad. Met de bouw was men in 1976 begonnen. In 1985 werd de tweede eenheid aan het elektriciteitsnet gekoppeld. De twee watergekoelde reactoren zijn samen goed voor een vermogen van 1.800 megawatt, wat overeenkomt met 6% van de elektriciteitsproductie van ZuidAfika. Tien steenkoolcentrales leveren 90% van de elektriciteitproductie (met een vermogen tussen 2.100 en 4.100 MW) en vier waterkrachtcentrales met een vermogen tussen 240 en 1.000 MW leveren twee procent. Zonne-energie en windenergie worden in geringere mate toegepast. In België wordt een kleine 60 % van alle elektriciteit opgewekt door kernenergie: er staan vier reactoren in Doel en drie in Tihange.
Meer investeren Het gaat de laatste jaren goed met de economie is Zuid-Afrika. Het gevolg is dat de vraag naar stroom stijgt en dat het elektriciteitsnet overbelast geraakt met stroomstoringen als gevolg. Begin 2008 was er zelfs sprake ven een ‘elektriciteitscrisis’ waardoor veel bedrijven en huishoudens een paar uur per week zonder stroom zaten. Door de grote voorraden steenkolen waarover Zuid-Afrika beschikt werden er ook heel wat steenkoolcentrales gebouwd. Zuid-Afrika heeft dan ook de laagste elektriciteitsprijzen ter wereld, al is de lage prijs niet lang meer commercieel houdbaar. Van Zyl ontkent het probleem van de uitstoot van kooldioxide niet voor de milieuvervuiling en de opwarming van de aarde. De regering in Zuid-Afrika wil daarom meer in kernenergie investeren. En ook in zonne-energie en windenergie. Van Zyl: “Afrika heeft grote uraniumreserves die niet enkel geëxporteerd kunnen worden, maar ook moeten worden gebruikt om hier energie op te wekken. Kernenergie kan een middel zijn om de energietoevoer te waarborgen. We ontwikkelen nu een hogetemperatuurreactor, een type dat veiliger is dan de huidige reactoren. Maar we moeten ook rekening houden met het kostenplaatje. In een kerncentrale zorgt de brandstof slechts voor 10% van de totale kosten. In een steenkool- of oliecentrale is dat ruim 60%. Om het nationaal energieverbruik, dat nu wordt aangeleverd door steenkool en kernenergie, te verminderen, sensibiliseert de nationale stroomleverancier Eskom mensen om over te schakelen op zonne-energie. Zon hebben we in Zuid-
19
Afrika in overvloed, maar het is maar de vraag welke gezinnen het zich kunnen veroorloven om op zonne-energie over te schakelen, want het is heel duur. Of de overheid ook in de investering zal tussenkomen, is lang niet zeker. Ik twijfel eraan of we snel zonnepanelen op de ZuidAfrikaanse daken zullen te zien krijgen. Meer investeren in kernenergie lijkt me wel een veilige uitkomst. Dat moet men ook een letterlijk begrijpen, want kerncentrales zijn veilig en voor het kernafval is er ook een veilige oplossing gevonden.”
‘Generation IV’ Kerncentrales worden ingedeeld in vier generaties. De eerste generatie waren prototypes uit de jaren vijftig en zestig. De tweede generatie waren commerciële centrales van het einde van vorige eeuw. Ze zijn gebaseerd op veranderingen in het ontwerp tijdens de levensduur van de generatie I-reactoren. Voorbeelden van generatie II-reactoren zijn de hogedrukreactor, de boiling water reactor en de advanced gas-cooled reactor. De derde generatie verschilt niet geheel van de tweede, maar heeft enkele verbeteringen op het vlak van veiligheid, bedrijfszekerheid en de kostprijs voor de opwekking van elektriciteit. De eerste reactor van de derde generatie werd in Japan, in 1996, opgestart. Voor de vierde generatie verrichten tien landen wereldwijd onderzoek, vooral inzake recycling van het kernafval en het effectiever gebruik van uranium. Canada, China, Frankrijk, Japan, Rusland, Zuid-Korea, Zuid-Afrika, Zwitserland, VS en Euratom werken samen in de zogenaamde ‘Generation IV International Forum’ (GIF). Argentinië, Brazilië en het VK zijn eveneens lid van de GIF, maar nemen niet actief deel. De eerste vierdegeneratiereactor in Europa wordt de EPR (European pressurized waterreactor) nabij Olkiluotoin in Finland. De tweede vierdegeneratiegenerator komt in Flamanville, Frankrijk. De Franse president Sarkozy had onlangs aangekondigd dat de reactor in 2020 in gebruik zou worden gesteld. Bij succes zal de wereldvoorraad aan uranium volstaan voor circa tienduizend jaar in plaats van de nu geschatte 100 jaar. Bijna 80% van alle nu in bedrijf zijnde reactoren (derde generatie) zijn lichtwaterreactoren.
Tekst: Ing. Noël LAGAST MSc Foto’s: NECSA
I-mag oktober 2009
centra
Lessius, campus De Nayer ontwikkelt verbeterd camerasysteem voor valdetectie bij ouderen MECHELEN. Vijfendertig tot veertig procent van de thuiswonende ouderen valt minstens één keer per jaar. Bij rusthuisbewoners is dat minstens de helft. Niet alleen de letsels en de psychische gevolgen die door de val veroorzaakt
zich heeft of als de batterijen niet tijdig werden vervangen? Wat als de oudere bewusteloos is en niet meer in staat is om hulp in te roepen?
worden, berokkenen heel wat menselijk leed. Vaak leidt de lange tijd die verstrijkt, vooraleer de oudere weer kan opstaan of gevonden wordt, tot heel wat complicaties, zoals uitdroging, onderkoeling of zelfs overlijden van het slachtoffer van de valpartij. Valincidenten en hun gevolgen worden enorm onderschat. Vaak verzwijgt de oudere het incident en groeit de angst om nog buiten te komen of om zelfstandig te blijven functioneren. Zo vergroot men alleen maar het risico op valpartijen en raakt de oudere langzaamaan geïsoleerd. Rond de valproblematiek bij ouderen is heel wat te doen. Door de toenemende vergrijzing zal het thema alleen maar aan belang winnen. De onderzoeksgroep Elektronica van Lessius, campus De Nayer zette samen met Mobilab (zie ook Imag november 2008) van de Katholieke Hogeschool Kempen en met het Centrum voor Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap (CZV) en de dienst Geriatrie van de Katholieke Universiteit Leuven een IWTTetra-project op, dat het veiligheidsgevoel bij ouderen wil verhogen.
Valpreventie Veel valpartijen kunnen voorkomen worden. Daarom worden er in Vlaanderen talrijke initiatieven genomen om ouderen te sensibiliseren. Zo werd onder andere eind 2008 het Expertisecentrum Valpreventie Vlaanderen (EVV) opgericht als samenwerkingsverband tussen verschillende Vlaamse universiteiten, wetenschappelij-
I-mag oktober 2009
ke verenigingen en gezondheids- en welzijnsorganisaties. Zij werken rond het thema valpreventie bij zowel thuiswonende ouderen als ouderen die in een residentiële omgeving verblijven. Zij geven daar informatie en advies, ontwikkelen methodieken en materialen en ondersteunen de toepassing van methodieken en materialen. Thuiswonende ouderen wil men zo lang mogelijk zelfstandig laten wonen. In en rond de woning kunnen heel wat maatregelen genomen worden om vallen te voorkomen. Ouderen wordt ook aangeleerd hoe ze symptomen voor een nakende val kunnen herkennen om zo de val eventueel te kunnen voorkomen.
Valdetectie Maar vaak kan vallen niet worden vermeden en is het raadzaam om hulpverlening snel ter plaatse te hebben. Er zijn al meerdere systemen ontwikkeld die de oudere in staat stellen om hulp in te roepen, als hij niet meer zelfstandig kan opstaan. Daar wringt soms het schoentje: de oudere moet dan immers zelf het initiatief nemen om hulp te krijgen. Vaak gebeurt dat door een knop in te drukken op een toestelletje dat hij bij de hand heeft. Wat als de oudere dat toestelletje toch niet bij
20
Camerasysteem De onderzoeksploeg aan Lessius, campus De Nayer boog zich over het fenomeen en werkte een IWT-Tetra-project uit rond de problematiek in samenwerking met de bovenvermelde partners. Zij bouwen momenteel een camerasysteem voor detectie van valincidenten bij de thuiswonende ouderen met een verhoogd valrisico. De bedoeling is dat de camera’s de volledige woning van de oudere in beeld kunnen brengen. De camera registreert beweging en schakelt bij een valincident meteen en automatisch hulpverlening in. Het grote voordeel van die aanpak is dat de oudere niet meer zelf de hulpverlening moet vragen en dat de hulpverlening daardoor sneller en te allen tijde ter plaatse kan zijn. Op die manier kan het camerasysteem ouderen meer vertrouwen geven en hun valangst doen afnemen. Door de analyse van de camerabeelden kunnen preventieve maatregelen voorgesteld worden, zodat de woning nog veiliger wordt.
Simulaties Hoe herkent de camera nu een valincident? Dat gebeurt door de beelden te vergelijken met een wiskundig model van de typische bewegingen tijdens een val. Dat model werd opgesteld door beelden van heel wat valsituaties te analyseren. Voorlopig wordt gewerkt met simulaties
ONDERWIJS
Informatie en onderzoek van valpartijen die werden gefilmd in een judolokaal, maar nu worden ook echte valbeelden verzameld bij ouderen. Belangrijk daarbij is dat ook beelden van niet-valsituaties verzameld worden, zodat de camera ‘leert’ om niet nodeloos alarm te slaan. Als de oudere zich bukt om iets op te rapen of zich bijvoorbeeld in de zetel laat zakken, zijn dat situaties die kunnen lijken op een val, maar dat toch niet zijn. In Italië werd op dat vlak al heel wat bereikt, maar vaak zijn de situaties ‘ideale situaties’. In dit onderzoek tracht Lessius De Nayer daarom de omstandigheden zo dicht mogelijk bij de realiteit van de thuiswonende oudere te laten aansluiten.
Kruisbestuiving De partners in het onderzoeksteam hebben ook elk hun specifieke bijdrage. De KH Kempen houdt zich hoofdzakelijk bezig met het uittesten van de algoritmes, terwijl Lessius De Nayer zorgt voor de toepassing van het systeem. Het CZV en de dienst geriatrie van de K.U.Leuven organiseerden de valsimulatiedagen, stellen hun wetenschappelijke en klinische kennis rond valproblematiek ter beschikking en gaan actief op zoek naar deelnemers waar het camerasysteem kan worden uitgetest. Bij de realisatie van het camerasysteem wordt er intensief samen-
De camera registreert beweging en schakelt bij een valincident meteen en automatisch hulpverlening in.
Meer informatie over het onderzoek vindt u op www.fallcam.be. U vindt daar ook het programma van het symposium dat wordt georganiseerd op 30 oktober 2009: Camera based fall detection symposium. Heeft u zelf een verhoogd valrisico of kent u een persoon met een verhoogd valrisico, die graag wenst deel te nemen aan deze studie, dan kunt u vrijblijvend contact opnemen met het onderzoeksteam op 016/33.69.06 (van 9 tot 17.30 uur). DL
gewerkt in de onderzoeksgroepen van de elektronica-afdeling. Toegepaste beeldverwerking (Eavise) staat in voor de hoofdontwikkeling van het systeem. De onderzoekscel EmSys neemt de detailverwerking voor haar rekening en EMC-PCC kan elektromagnetische compatibiliteitstesten uitvoeren. De praktische elektronica doet de detailverwerking en in het gebouw van labo De Nayer kan EMC (Elektromagnetische compatibiliteit) testen uitvoeren.
zoeksgroep de camera’s bij een testgroep van ouderen die echt een hoog valrisico hebben en willen meewerken aan het onderzoek. Zij werden vooraf volledig gebrieft over wat het onderzoek precies inhield en wat ze wel of niet mochten verwachten. Momenteel volgt de K.U.Leuven de testgroep dagelijks telefonisch op. Zo weten ze hoe de oudere het systeem ervaart en of het systeem naar behoren functioneert.
Toekomst Strenge eisen Een camerasysteem installeren zorgt voor uitzonderlijk uitdagingen. Er zijn heel wat eisen omtrent de grootte en het vermogen van het systeem en ook aan de warmteafgifte worden normen opgelegd. Qua veiligheid en gebruiksvriendelijkheid voor de consument moeten heel wat regels in acht worden genomen. Een belangrijk discussiepunt is zeker ook de privacy van de oudere. Daarom wordt gewerkt aan een camerasysteem dat in zijn uiteindelijke vorm de beelden in real time verwerkt om aan valdetectie te doen, wat ook weer een technische uitdaging is.
Senioren aan het werk Om het systeem zo waarheidsgetrouw mogelijk te testen installeerde de onder-
21
Of het systeem op de markt kan komen kan nu nog niet voorspeld worden. Hoewel er duidelijk enkele sterke punten naar voren komen in het eerste ‘proof of concept’, moet er nog voortgewerkt worden aan de robuustheid en de gebruiksvriendelijkheid. Ook zullen er vragen rijzen omtrent de beschikbaarheid van het systeem. Kan de oudere het huren of moet het worden aangeschaft? In hoeverre zou een terugbetaling door het RIZIV mogelijk zijn? De vraag is ook hoe de ouderen staan tegenover het subjectief gevoel van verlies aan privacy, het ‘Big Brother’gevoel. We spreken van een subjectief gevoel, omdat de beelden in hun uiteindelijke vorm niet zullen worden opgeslagen, maar de camera’s blijven wel aanwezig. Tekst: Lic. Diane LUYTEN
I-mag oktober 2009
centra
“Stage is absolute aanrader voor iedereen”
Pas afgestudeerde ingenieurs keren enthousiast terug van buitenlandse stage bij Eurocopter MARSEILLE. Het Centrum Lucht- en Ruimtevaart van de VIK geeft pas afgestudeerde ingenieurs de kans om een jaar op stage te gaan in een hoogtechnologisch Europees bedrijf. Vier Vlaamse studenten gingen begin september 2008 stage lopen bij Eurocopter in Marseille. Matthias Vijverman, Kris Verbiest en Xavier Sartieaux sloten dat stagejaar eind vorige maand af. Pieter Van Acker verlengde zijn stage niet na de eerste zes maanden.
Matthias Vijverman (23) is afgestudeerd als industrieel ingenieur elektromechanica aan de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven in Gent. Zijn stage bij Eurocopter lag helemaal niet in de lijn van zijn studies, maar hij vindt ze wel complementair. “Ik ben begonnen bij het labo ‘Metalen en temperatuursbehandeling’, waar ik een fabricagehandleiding heb geschreven voor de productie van allerlei metalen leidingen en hun verschillende aansluittypes. Dat vond ik niet zo interessant, maar het was een goede start om het bedrijf te leren kennen en ik werd meteen ondergedompeld in het gebruik van het Frans.” “Nadien ging ik tests doen rond intergranulaire corrosie: daarbij veranderde ik parameters om de invloed ervan op het resultaat te meten en te vergelijken. Later deed ik nog mee aan een RoundRobin-test, waarbij verscheidene labo’s van Eurocopter tegelijkertijd dezelfde test deden met dezelfde parameters op dezelfde materialen, maar waarbij factoren
I-mag oktober 2009
22
LUCHT- EN RUIMTEVAART
del op de computer, zodat we hun gedrag softwarematig kunnen nabootsen en de boordcomputer in verschillende toestanden kunnen brengen. Zo gaan we na of de boordcomputer doet wat hij moet doen. Een voorbeeld daarvan is een toepassing schrijven die noodbakens kan simuleren met een bepaald zendgedrag en gps-positie.”
die ze niet zelf in de hand hadden, vergeleken werden. Uit die tests moest onder meer bepaald worden wie de nieuwe leverancier zou worden van een bepaald soort aluminium. Alleen een beetje jammer dat ik de eindevaluatie van die tests niet meer heb kunnen meemaken.”
Verrijkend “Hoeveel studenten gaan niet op Erasmus? Zij moeten ervoor betalen, wij krijgen bovendien een superprofessionele context aangeboden en worden er nog voor vergoed ook.”
“Na zes maanden ben ik overgestapt naar de composietenafdeling, waar zowel seriemateriaal als op maat gemaakte producten gerealiseerd worden. Daar heb ik samengewerkt met de verschillende ploegbazen en dat werk ligt me veel beter. Het is een beetje leidinggeven, maar ook probleemoplossend denken, productie begeleiden, enzovoort.” “Bij mijn stagesollicitatie heb ik niet zelf mogen kiezen in welk labo ik zou terechtkomen, want uiteindelijk is het Eurocopter dat de specifieke opdracht toekent. Achteraf gezien is het zeker niet slecht dat ik verschillende opdrachten heb kunnen vervullen. Het is absoluut een verrijkende ervaring geweest.” “Ik wil graag bij het leger gaan werken. Daar heb ik al een eerste positieve test achter de rug om onderhoudschef van het vliegtuigmateriaal bij de luchtmacht te worden. Heel graag zou ik bij de F16’s terecht komen. Mijn interesses liggen bij onderhoud en mechanica, als daar nog leidinggeven bijkomt, dan zou dat perfect zijn. Wellicht vergt die functie nog een extra jaar opleiding in de Militaire School.” “Eurocopter heeft een heel goede faam, het is een hoogtechnologisch bedrijf van wereldniveau. België heeft er onder meer tien helikopters gekocht, waarvan de eerste in juni 2011 geleverd zal worden. Het was niet direct mijn ambitie om in de luchtvaart terecht te komen, maar na mijn stage bij Eurocopter mag ik zeggen dat ik de luchtmacht een onmiskenbare meerwaarde kan bieden.”
“Software schrijven was natuurlijk recht in mijn specialisatie. Eurocopter heeft daar in mijn geval goed op ingespeeld en het was echt wat ik gehoopt had. Vandaar dat ik een heel jaar lang op dezelfde stoel ben blijven zitten.” “Voor mijn toekomst geeft de stage mij een absolute meerwaarde tegenover pas afgestudeerden. Ik heb nu toch aangetoond dat ik mijn plan kan trekken in een belangrijk buitenlands bedrijf. Nu solliciteer ik in de luchtvaartsector en ik heb er goede hoop op om spoedig aan de slag te kunnen bij een bedrijf dat software produceert voor de vliegtuigindustrie, voor de visualisatie van vliegroutes. Die ‘Air traffic management’-software simuleert verschillende vliegtuigroutes en gaat zo na wat de optimale belasting is van elk van die routes.” “Toch wil ik niet in een donker kamertje hele dagen voor mijn pc zitten. Ik wil ook reizen voor mijn job, dingen ontdekken. Daarom heb ik ook gesolliciteerd om consultant te worden voor dat bedrijf. Zo kan ik bij bedrijven de software gaan installeren en toepassen. Misschien kom ik zo ooit nog wel eens terug bij Eurocopter terecht?” “Zo’n buitenlandse stage is een absolute aanrader voor iedereen in onze branche. Je komt terecht in een superprofessionele context, in de Provence dan nog. Hoeveel studenten investeren niet zelf in een jaar Erasmus? Wij krijgen er een superprofessionele omgeving en een vergoeding bovenop!”
Simulatiemodellen Kris Verbiest (23) studeerde af aan Groep T in Leuven als ingenieur elektronica-ICT. Hij heeft de volledige periode bij Eurocopter doorgebracht op de ‘system core testbank’. “Ik heb simulatiemodellen gemaakt in java om verschillende situaties te creëren in het gedrag van de computers in de helikopter. De input die de centrale boordcomputer van een helikopter krijgt, is heel divers. Randapparatuur en detectoren van een helikopter worden vervangen door een simulatiemo-
Verantwoordelijkheid Pieter Van Acker (23) kreeg als afgestudeerde professioneel bachelor elektromechanica-ICT aan het De Nayer Instituut in Mechelen ook de kans om zes maanden stage te doen bij Eurocopter. Pieter heeft zijn stage niet verlengd na zes maanden. “Ik was er op de analyseafdeling terechtge-
23
I-mag oktober 2009
LUCHT- EN RUIMTEVAART
komen. Dat was niet meteen mijn ding: ik was er heel veel met research bezig en zat de hele dag voor mijn pc. Er lag geen druk op mij en ik had er niet het gevoel dat ik met belangrijk werk bezig was. Dat waren zeker breekpunten. Ik had gehoopt veel bij te leren over de techniek van de luchtvaart, maar in die zes maanden heb ik geen helikopter van dichtbij gezien. Dat vond ik heel jammer.”
“Zo’n stage is een onmiskenbaar surplus na de opleiding en staat heel mooi op ons cv.” “Niettemin was het een interessante ervaring, die me zeker een meerwaarde geboden heeft bij mijn zoektocht naar een job. Het was een goede professionele ervaring, uiteraard leer je er goed Frans spreken en je moet je inwerken in een nieuw team.” “Ik was graag in de luchtvaart terechtgekomen, maar heb me nu geheroriënteerd en werk intussen al enkele maanden op de IT-dienst van Lidl als projectassistent. Ik moet er opdrachten aangeven, voorbereiden en opvolgen. Doel is dat ik later projectleider word en de kans krijg om te managen, te reizen, met techniek bezig te zijn. Ik voel me goed in die job. Bij Eurocopter heb ik zeker geleerd dat dat laatste superbelangrijk is om je job goed te kunnen doen.”
product op de helikopter, contact met de kwaliteitszorg, enzovoort. Dat was veel interessanter, een mooie combinatie van techniek en management.” “Ik heb twee doelen voor ogen: ik wil graag officier bij de marine worden om verantwoordelijkheid te nemen over de bewapeningssystemen van een fregat. Dat vereist zowel technisch inzicht als people management. Als dat niet zou lukken, dan wil ik graag worden wat mijn leveranciers bij Eurocopter nu voor onze afdeling doen: een product maken, dat testen, het design ontwerpen en verbeteren. Het gaat dan vooral over complexe producten. Op termijn wil ik sowieso evo-
lueren naar een leidinggevende job: een combinatie van techniek en management.” “Het jaar bij Eurocopter is zonder twijfel een meerwaarde voor ons cv. We hebben speciale dingen geleerd, hadden contact met zeer interessante mensen en leerden werken in een hoogtechnologisch bedrijf van wereldniveau. En niet te vergeten: ook al sprak ik thuis van kleins af aan al Frans, toch heb ik bij Eurocopter nog veel bijgeleerd in de Franse taal. Ook dat is een onmiskenbaar pluspunt.”
Combinatie Xavier Sartieaux (23), afgestudeerd als ingenieur elektronica-ICT in het De Nayer Instituut in Mechelen, begon zijn Eurocopter-stage bij de afdeling Software voor de Tiger-helikopter, waar hij aan unittesting deed van embedded mission code. “Ik wou koste wat het kost in zo’n gerenommeerd bedrijf werken. Maar in een eerste fase zat ik te veel aan de computer en het was geen dynamische job. Ik ben ook niet gemaakt om te programmeren, mijn specialisatie is elektronicaontwerp. Het was best interessant, ik werd er goed onthaald en goed opgeleid, maar na zes maanden vroeg en kreeg ik een overstap naar de afdeling ‘Electronic equipments & computers’, waar ik mocht meewerken aan de ontwikkeling van verlichting voor heli’s. Dat was wat ik zocht, want ik wilde ginds veel bijleren over avionica. We onderhandelden er met leveranciers over de ontwikkeling en installatie van nieuwe verlichtingsproducten, integratie van het
I-mag oktober 2009
Burgerlijke en militaire helikopters Eurocopter produceert zowel burgerlijke als militaire helikopters. De groep ontstond in 1992 uit de fusie van de helikopterafdelingen van het Franse Aerospatiale-Matra en het Duitse DaimlerChrysler Aerospace. Het bedrijf is nu een dochter van EADS (European Aeronautic, Defense and Space Company), een van de drie grootste luchtvaartproductiebedrijven ter wereld. Na opeenvolgende integraties is Eurocopter de leidende aeronautische groep in Europa geworden, met de hoofdvestiging in Marseille, Frankrijk, en twee andere vestigingen in Duitsland en Spanje. Over de vijf werelddelen spreidt Eurocopter zich uit over 24 vestigingen. Info: www.eurocopter.com
Interesse om na je opleiding met de VIK op buitenlandse stage te gaan? Neem contact op met Manuella Goyvaerts op telefoonnummer 03 259 11 06 e-mail:
[email protected]. Info: www.vik.be/lenr
24
afdelingen ACTIVITEIT IN DE KIJKER
>
LIMBURG
VIK SPACE TAKES OFF AGAIN Netwerkevent op 22 oktober 2009 in Stayen Na een succesvolle vlucht in 2008 organiseert de VIKafdeling Limburg opnieuw haar ingenieu(r)sconcept VIK SPACE, dit jaar in het trendy businesscenter Stayen.
• een toekomstgerichte kijk op de ingenieur: “the sky is not the limit!”
• een realistische kijk op de ingenieur: “welke verantwoordelijkheid heeft zij/hij in tijden van economische crisis?”
VIK SPACE, dóór en vóór ingenieurs, is ‘the space to be’ voor economisch, politiek en academisch Limburg en Vlaanderen. VIK SPACE creëert ‘ruimte’ voor • een bredere kijk op de ingenieur: “wat is zijn/haar plaats in onze globaliserende wereld?” • een creatieve kijk op de ingenieur: “enkel wie naar de ruimte wil vliegen, krijgt het idee om een raket te ontwerpen…”
• PRAKTISCH 18.30 uur: 19.00 uur:
19.50 uur: 20.00 uur:
23.30 uur:
Check-in Take-off Countdown Flight captain: Ing. Hans Claes MSc, voorzitter VIK-afdeling Limburg. Co-pilot: Nathalie Bekx, trenddocente, “De nieuwe ingenieur. Een wolf in het kippenhok”. Paul Donnersprijs: bekendmaking & uitreiking Walking dinner Netwerking met politiek, economisch en academisch Limburg. Arrival – Check-out
• PRAKTISCH Locatie: Businesscenter Stayen, Tiensesteenweg 168, Sint-Truiden. Datum: donderdag 22 oktober 2009 om 18.30 uur. Kostprijs: 25 euro per persoon; ingenieurstudenten betalen 5 euro. Eerst inschrijven op het secretariaat, daarna betalen op rekeningnummer 451-8527851-34 van de VIK-afdeling Limburg, met de vermelding: ‘VIK Space 22/10/2009’. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: FELBG11009.
“FLIRTEN ALS VAARDIGHEID” VIK SPACE biedt ook ruimte … om te flirten Wie kan u om 2 uur uit zijn/haar bed bellen? Wie betaalt u om met u te mogen lunchen? Wie wil vrijwillig met u brainstormen? Wie brengt u in contact met de juiste persoon?
• de kneepjes van het vak ‘netwerken’ • waarom u aandachtig moet zijn voor onopvallende dingen • welk cruciaal belang lichaamstaal speelt Reserveer nu! De cursusplaatsen zijn beperkt!
Door zakelijk te ‘flirten’ of door actief te ‘netwerken’ bouwt u een netwerk van contacten op dat u helpt om uw doelen te bereiken. Op professioneel en op privévlak. Ontdek de kracht van relaties. Geen aangeboren charme, maar pure wetenschap die je kan leren.”
• PRAKTISCH Locatie: Businesscenter Stayen in de exclusieve lounge van Finplan4you, Tiensesteenweg 168, Sint-Truiden. Datum: donderdag 22 oktober 2009 van 16 tot 18 uur. Van 18 uur tot 18.30 uur broodjes en drank, aansluitend gratis deelname aan het VIK-Space-netwerkevent. Doelgroep: deelnemers aan VIK Space, die effectief en efficiënt willen leren netwerken. Kostprijs: 75 euro per persoon, inclusief gratis toegang tot VIK Space. Inschrijven via de website: www.vik.be/vikspace-workshop Inschrijving vereist: VIK-secretariaat.
Samen met Kantara organiseert Satisfête voor VIK SPACE de workshop: “Flirten als vaardigheid” Flirten? Kan je dat leren? Absoluut! In de flirtworkshop leert u: • waarom netwerken belangrijk is • hoe een netwerk u helpt om professionele en privédoelen te bereiken
I-mag oktober 2009
30
afdelingen ACTIVITEITEN
ANTWERPEN 24-okt-09 24-jan-10 11-jun-10
• De Vlaamse Leeuw, K. Mire • Luitenant Kijé opus 60, Sergej Proko Kijés geboorte Romance Kijés huwelijk Troika Kijés begrafenis • Jazz suite n° 1, Dimitri Shostakovich • Uit het Zwanenmeer, Peter Ilich Tchaikovksy Csardas – Hongaarse dans Spaanse dans Napolitaanse dans Mazurka • The Walzing Cat, Leroy Anderson • Plink Plank Plunk, Leroy Anderson • Egyptische Mars, Johann Strauss jr.
Uniek Scala-concert voor muziekminnende ingenieurs, Antwerpen, 20 uur AKO-nieuwjaarsconcert en -receptie, DeSingel, Antwerpen, 11 uur Regionale ledenvergadering
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
Uniek Scala-concert voor ingenieurs zaterdag 24 oktober 2009 De Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (K VIV) en de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) organiseren als eerste gezamenlijke culturele activiteit een optreden van Scala. Het Vlaamse meisjeskoor onder de leiding van Steven en Stijn Kolacny voorstellen, hoeft niet meer. Scala is een succesnummer met tal van internationale prijzen op de palmares.
• PRAKTISCH Plaats: De Singel, Desguinlei, Antwerpen. Datum: zondag 24 januari 2010 om 11 uur. Kostprijs: 25 euro voor deelnemers boven 15 jaar; 15 euro voor deelnemers tot 15 jaar. Te betalen op rek. nr. 4060098501-56 van de VIK met de vermelding ‘AKO-concert’. Eerst inschrijven bij het secretariaat, nadien betalen. De toegangskaarten worden begin januari 2010 verstuurd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: CAAWN10110.
Via de Vlaamse Ingenieurskamer kunnen u en uw familie, vrienden, collega’s, mee genieten van een uniek optreden in een uniek kader. We kozen voor een akoestisch optreden in kleine bezetting waarbij 15 zangeressen onder begeleiding van de broers Kolacny klassieke en hedendaagse nummers brengen gedurende een 75 minuten durend concert.
KEMPEN
• PRAKTISCH
22-okt-09
Plaats: Kapel van ’t Elzenveld, Lange Gasthuisstraat 45, Antwerpen. Datum: zaterdag 24 oktober 2009 om 20 uur. Kostprijs: 20 euro per persoon voor leden VIK en K VIV en hun gezinsleden; niet-leden betalen 30 euro. Inschrijving vereist: eerst inschrijven bij het VIKsecretariaat (via de website of mail), daarna uiterlijk op 15 oktober 2009 betalen op rekening 406-0098501-56 van de VIK in Wommelgem met de vermelding ‘Scala’. De inschrijving is pas definitief na ontvangst van de betaling. Er zijn geen genummerde plaatsen. Deelnemers kunnen plaatsnemen in de kapel, nadat zij zich gemeld hebben aan de inkom. Maximum 250 deelnemers. Referte: CAAWN11009.
21-nov-09 3-dec-09 6-feb-10
Regionale ledenvergadering en bedrijfsbezoek, Nike Belgium, Vorst-Laakdal, 14.30 uur Muziekconcert, Gierle, 19.30 uur Myrrha en generatie IV-reactoren: kernenergie van de toekomst, Geel, 19.30 uur Gezellig samenzijn
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
Nike donderdag 22 oktober 2009 Het Europees logistiek centrum van Nike coördineert alle logistieke activiteiten tussen de productiefabrieken van Nike tot de levering aan de klanten. Het ELC bevoorraadt alle sportwinkels en atleten in Europa met sportkleding (apparel), sportuitrusting (equipment) en sportschoenen (footwear).
AKO-nieuwjaarsconcert met receptie zondag 24 januari 2010
Alle logistieke activiteiten tussen 200 fabrieken en 30.000 klanten worden gecoördineerd vanuit Nike ELC, dat de magazijnen, de transportmiddelen, de informatie- en communicatiesystemen beheert en innovatieve logistieke oplossingen aanbiedt op maat van de klant. Zowat 1700 medewerkers kunnen gebruikmaken van ver geavanceerde technologie om goederen te ontvangen, te behandelen en te verzenden.
Het Antwerps Kultureel Overleg (AKO), waarbij ook de VIK is aangesloten, organiseert op zondag 24 januari 2010 in de Singel in Antwerpen voor de 30ste keer zijn traditioneel nieuwjaarsconcert met bijbehorende receptie. Het concert vangt aan om 11 uur en vanaf 12.15 uur volgt de receptie.
In al die activiteiten maakt Nike concreet werk van duurzaam ondernemen, o.m. door afvalvermindering, rationeel energiegebruik (zonnepanelen, spaarlampen,...) en een windmolen-
Het Vlaams Symfonisch Orkest o.l.v. Bart Van Casteren speelt voor ons volgend programma:
31
I-mag oktober 2009
afdelingen
park dat heel het bedrijf van groene stroom voorziet. 96% van de binnenkomende containers komt via het kanaal en multimodaal transport wordt actief onderzocht.
Myrrha en generatie IV-kernreactoren donderdag 3 december 2009 Alternatieve energiebronnen, zoals zonne-energie, wind, waterkracht en biomassa zullen nooit volstaan om volledig te voldoen aan de groeiende vraag naar energie in het algemeen en naar elektriciteit in het bijzonder. Daarom blijft kernenergie een onderdeel van de toekomstige energiemix. De huidige vermogenreactoren van de tweede en de derde generatie hebben nog grote beperkingen, zoals het lage effectieve gebruik van uranium als brandstof (0,7%) en het hoogradioactief afval, waarvoor een technologisch en maatschappelijk aanvaarbare oplossing noodzakelijk is. De kernreactoren van de vierde generatie brengen oplossingen voor die gangbare problemen.
Het bedrijfsbezoek zal toegespitst worden op enerzijds het nieuwe logistieke centrum en anderzijds op de toegepaste duurzame technieken. Na het bedrijfsbezoek volgt de regionale ledenvergadering waarvan de agenda in vorige I-mag werd gepubliceerd. Kandidaturen voor een van de functies kunnen worden ingediend bij Ing. Guido Hendrikx MSc, voorzitter VIK-afdeling Kempen via e-mail:
[email protected]
Sinds 1998 werkt het studiecentrum voor kernenergie (SCK•CEN) in Mol in het kader van het Myrrha-project aan de ontwikkeling en de realisatie van een onderzoeksfaciliteit die de weg moet effenen voor de technologie, die nodig is voor de bouw van snelspectrumreactoren. Tijdens de voordracht gaan we in op het ontwerp en het R&D-programma van Myrrha en bekijken we enerzijds het belang van het project op de ontwikkeling van kernreactoren van de vierde generatie in het algemeen en op transmutatiemachines in het bijzonder en anderzijds de impact van Myrrha op de Kempen als regio.
Volledige tekst in I-mag augustus-september en op www.vik.be.
• PRAKTISCH Plaats: Nike EMEA Logistics, Nikelaan 1, Laakdal. Datum: donderdag 22 oktober 2009. Bezoek om 14.30 uur, regionale ledenvergadering om 17 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBKPN11009.
• PRAKTISCH Plaats: Katholieke Hogeschool Kempen, Kleinhoefstraat 4, Geel. Datum: donderdag 3 december 2009 om 19.30 uur Spreker: Paul Schuurmans, SCK•CEN. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOKPN11209.
Muziekconcert zaterdag 21 november 2009 De 111-jarige Koninklijke Harmonie ‘De Vriendenkring’ uit Gierle geeft dit jaar haar 40ste muziekconcert. Elk jaar is dat steeds een absoluut hoogtepunt, maar dit jubileumjaar wordt het nog specialer. De gebrachte muziekuitvoeringen zijn stuk voor stuk absolute toppers in hun muziekgenre. Zo voeren zij zowel klassieke stukken uit als ‘Tritsch-Tratschpolka’ of ‘ballet Egyptien’ als filmmuziek, zoals ‘Batman’ en ‘Terminator’, concertmarsen, pop, modern en zelfs symfonische rock, zoals Queen en Genesis. Een echte aanrader voor elke muziekliefhebber en voor elk wat wils!
LEUVEN-HAGELAND 2-okt-09 20-nov-09 4-dec-09 27-feb-10 9-mrt-10
Voor meer info zie website: www.khdevriendenkring.be
Bezoek LMS, Leuven, 15 uur Bezoek Coil, Landen Bowling, 21 uur Winterwandeling, Averbode Lezing: geldigheid en privacy e-mail
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
• PRAKTISCH Plaats: Parochiezaal, De Nefstraat, Gierle. Datum: zaterdag 21 november 2009 om 19.30 uur. Kostprijs: 5 euro per persoon. Inschrijving vereist: eerst inschrijven via het secretariaat, daarna de betaling doen. De inschrijving is pas definitief na betaling voor 17.11.2009 op rekening 789-5076950-85 van Ing. Geert Geens MSc, 2275 Lille, met de vermelding ‘muziekconcert’. Uw kaarten liggen dan aan de inkom klaar en er wordt een plaats gereserveerd aan de voorbehouden VIK-tafel(s). Referte: CAKPN11109.
I-mag oktober 2009
LIMBURG 8-okt-09 22-okt-09 16-nov-09: 2-apr-10
Lezing: Een vreemde eend in de bijt: Israël in het Midden-Oosten, Lummen, 20 uur VIK-Space, Stayen, Sint-Truiden, 19 uur Passiefhuizen en lage-energiewoningen, Heusden-Zolder, 19.45 uur Reis naar Peru (tot 18 april 2010)
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
32
ACTIVITEITEN
rium. Nadien volgt een rondleiding in de tentoonstellingszaal en een bezoek aan de observatietoren. Tijdens een pauze van ongeveer een half uur bieden wij de deelnemers een drankje aan in de Astrobar.
Israël: vreemde eend in de bijt? donderdag 8 oktober 2009 Soms is er oorlog, bijvoorbeeld in Gaza. Soms zijn er aanslagen, bijvoorbeeld in Tel-Aviv. Sinds de stichting van de staat Israël in 1948 is het land nooit door zijn buren geaccepteerd. Dat heeft alles te maken met het lot van de Arabische Palestijnen. Want zelf heeft Israël ook nooit enige verantwoordelijkheid geaccepteerd voor de honderdduizenden Arabieren die juist door de oprichting van de joodse staat have en goed zijn kwijtgeraakt en die tot ongewenste vreemdelingen werden verklaard in het land waar ze hadden gewoond.
• PRAKTISCH Plaats: Volkssterrenwacht Urania, Jozef Mattheessensstraat 60, Hove. Datum: vrijdag 23 oktober 2009 om 20 uur. Kostprijs: 8 euro voor VIK-leden, KVIM-leden en VAMleden. Niet-leden betalen 10 euro. Alle betalingen bij de inschrijving doen per overschrijving of storting op de rekeningnummer 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen, met vermelding van de referte. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat voor 15 oktober 2009. Wie voor meerdere personen inschrijft, vermeldt ook de naam van die mensen. Referte: BBMLN11009.
Mark Ooms heeft het dossier bijna twintig jaar gevolgd voor de VRT-radio en vertelt over een stukje geschiedenis en over de belangrijkste knelpunten in het conflict. Voorts is er aandacht voor het religieuze discours in de gewone politiek en de joodse en islamitische uitwassen van extremisme die daarmee samenhangen. Uiteindelijk lijkt zich één ultieme keuze op te dringen: ofwel een staat voor de Palestijnen, naast een staat voor de Joden, ofwel één enkele staat, waarin beide groepen met gelijke rechten samenwonen
Hyperbare kamer Antwerpen donderdag 19 november 2009 De Eenheid voor Hyperbare Geneeskunde van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) heeft met meer dan 4.000 behandelde patiënten een ruime expertise op het vlak van hyperbare zuurstoftherapie. De eenheid groeide de afgelopen tien jaar uit tot een referentiecentrum voor hyperbare zuurstoftherapie. In de hyperbare kamer ademen patiënten zuivere zuurstof in bij een druk van 2,5 bar. Dat is vergelijkbaar met de druk die duikers ondervinden bij een duik naar vijftien meter onder de zeespiegel. De combinatie van zuivere zuurstof en verhoogde omgevingsdruk zorgt voor een rijkelijke aanvoer van zuurstof in het bloed en in zuurstof arme weefsels. Daardoor versnelt onder andere de wondheling, terwijl bij CO-vergiftiging hyperbare zuurstoftherapie zorgt voor een snellere ontgifting van de weefsels. Voor patiënten met een luchtbel in de bloedbaan (gasembolie) is de verkleining van die bel onder hyperbare druk levensreddend.
• PRAKTISCH Plaats: Intermotel, Klaverbladstraat 7, Lummen. Datum: donderdag 8 oktober 2009 om 20 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat en te bevestigen door overschrijving van het juiste bedrag op rekening 451-8527851-34 van de VIK-afdeling Limburg, 3500 Hasselt. Referte: VOLBG11009.
MECHELEN 5-okt-09 23-okt-09 15-nov-09 19-nov-09 24-jan-10
Bezoek Betca, Rumst Bezoek Volkssterrenwacht Urania, Hove, 20 uur Brunch KVIM Bezoek hyperbare kamer, UZ Antwerpen, 19 uur Nieuwjaarsreceptie / aperitiefconcert VIK/KVIM
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
Volkssterrenwacht Urania vrijdag 23 oktober 2009
Sinds de start van de hyperbare kamer kregen meer dan 4.000 patiënten in het UZA een behandeling met hyperbare zuurstoftherapie. Het UZA geniet bij duikers grote faam voor een snelle en correcte opvang en behandeling van duikongevallen. Er werden al meer dan driehonderd duikers behandeld.
Het is dit jaar een bijzonder jaar voor de sterrenkunde en voor de Volkssterrenwacht Urania vzw. Naar aanleiding van het 400-jarig bestaan van de telescoop is het jaar 2009 uitgeroepen tot het internationaal jaar van de astronomie. Het was Galileo Galilei die in 1609 voor het eerst met een kleine sterrenkijker naar de hemel keek en de hemellichamen bestudeerde.
Volledige tekst in I-mag augustus-september en op www.vik.be.
In juli 1969 werd Urania opgericht naar aanleiding van de eerste maanlanding in juli 1969. Een bezoek aan de Volkssterrenwacht Urania is altijd de moeite waard. Wij hebben geopteerd voor een presentatie over het zonnestelsel en een korte film van 10 minuten over ruimtevaart in het audito-
• PRAKTISCH Plaats: Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, Edegem. Datum: donderdag 19 november 2009 om 19.30 uur.
33
I-mag oktober 2009
WAASLAND
Kostprijs: 5 euro 'inschrijvingswaarborg' voor VIK- en KVIM-leden. Voor de aanwezige VIK- en KVIM-leden wordt de 5 euro waarborg terugbetaald via overschrijving. Niet-leden betalen 5 euro, Vam-leden betalen 2,50 euro. Alle betalingen vinden plaats bij de inschrijving via overschrijving op rekening 405-0106331-50 van de VIKafdeling Mechelen met vermelding van de referte. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBMLN11109.
1-okt-09 5-nov-09
19-nov-09 26-nov-09 3-dec-09
OOST-VLAANDEREN 2-okt-09 23-okt-09 9-nov-09 17-jan-10
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
Milieulabo Beveren-Waas
Bezoek Imec, Leuven, 19.15 uur Bezoek: Mechatronica in de melkveestal, Hollebeekhoeve, Kruibeke, 14 uur VikaFee over alternatieve energie, Huis van de Bouw, Gent, 20 uur Nieuwjaarsconcert en -aperitief, Gent, 10 uur
donderdag 19 november 2009 De groeipool van de haven van Antwerpen ligt duidelijk op de Linkerscheldeoever en meer specifiek op het grondgebied van de gemeente Beveren-Waas. Door de vele Seveso-bedrijven die daar gevestigd zijn, is de gemeente niet alleen sterk betrokken bij de milieuvergunningsproblematiek, maar moet er ook veel aandacht besteed worden aan veiligheid en volksgezondheid. Om die taak te volbrengen heeft de gemeente een uitgebreid laboratorium opgericht en beschikt ze over de nodige mobiele apparatuur om metingen ter plaatse te kunnen uitvoeren. Tijdens de rondleiding in het laboratorium krijgen we informatie over de analyses die er uitgevoerd worden en over de evolutie door de jaren heen van de gemeten waarden naar luchtkwaliteit, waterkwaliteit en geluid. Ook wordt stilgestaan bij belangrijke aandachtspunten in zo’n uitgebreid haven- en industriegebied.
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
Mechatronica in de melkveestal vrijdag 23 oktober 2009 Ook de landbouw ontsnapt niet aan de trend naar schaalvergroting. Meer bepaald in de melkveehouderij, waar zoiets essentieels als koeien melken zonder automatisering al snel een viertal uur van de landbouwer kost. Het spreekt dan ook voor zich dat meerdere bedrijven zich al geruime tijd toeleggen op de automatisering van dat werk. We stellen de oplossing voor van Lely, de marktleider voor die toepassing. Het bedrijf heeft rond 1992 een eerste versie op de markt gebracht. Men spreekt van een melkrobot, maar dat mag niet in de klassieke voorstelling worden opgevat. Want ook hier komt de modernste ontwerpmethode voor machines om de hoek kijken: de mechatronische methode. Als resultaat daarvan zijn er in de machine toepassingen van de relatief onbekende servopneumatica voor de arm, laserscanning met triangulatie voor het zoeken van de spenen en geleidingsmeting voor opsporen van ziektes via de melk. De machine is op haar beurt gekoppeld aan het beheersprogramma op de pc van de landbouwer, die zo een krachtig hulpmiddel wordt om de gezondheid van het melkvee te beheren.
• PRAKTISCH Plaats: Dienst milieubescherming, Gravendreef 5a, Beveren-Waas. Datum: donderdag 19 november 2009 om 19 uur. Kostprijs: gratis voor leden en partner, niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBWLD11109.
Composittrailer donderdag 26 november 2009
Eerst krijgen we een inleiding over het bedrijf Lely, daarna een korte bespreking van de machine. Ten slotte gaan we alles in de praktijk ontdekken.
In 1993 al begon Composittrailer met de ontwikkeling van composiettrailers. Dat er voor trailers werd geopteerd is eenvoudig te verklaren: het bedrijf is immers gegroeid uit Carrosserie Stevens dat sinds 1870 zijn roots in trailerbouw heeft. De nieuwe ontwikkeling leidde in 2000 tot de eerste geproduceerde trailer die uitsluitend uit composietmateriaal bestond. Behalve de trailers moesten ook de composieten zelf worden ontwikkeld: ze moesten namelijk zware dynamische lasten kunnen dragen op alle soorten ondergrond. Een driedimensionele structuur werd ontwikkeld, gepatenteerd en gecommercialiseerd, o.a. ook voor windturbinebladen en luchtvaartonderdelen. Vandaag werken er een dertigtal werknemers bij Composittrailer. Onder hen ook een engineeringteam van 6
Na een bezoek aan de stal met Lely Astronaut melkrobot en de melkerij is er een mogelijkheid om de producten te proeven.
• PRAKTISCH Plaats: Hollebeekhoeve, Hondenstraat 24, Kruibeke. Datum: vrijdag 23 oktober 2009 om 14 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 10 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Maximum aantal deelnemers: 40 personen. Referte: BBOVL11009.
I-mag oktober 2009
Bestuursvergadering + presentatie "Incidentenonderzoek", Sint-Niklaas, 20 uur Bestuursvergadering + presentatie "Consequenties bij de keuze voor een digitale mediaprovider", Sint-Niklaas, 20 uur Bezoek aan het milieulabo van de gemeente Beveren-Waas, 19 uur Bezoek Composittrailer, Lokeren, 19 uur Bestuursvergadering + presentatie "Brandveiligheid", Sint-Niklaas, 20 uur
34
ACTIVITEITEN
personen. In de fabriek in Lokeren worden naast trailers ook containers en andere grote composietstructuren gemaakt. Ook de bewerking van de composieten is cruciaal om tot goede eindproducten te komen. Ook daarvoor zijn de noodzakelijke ontwikkelingen in huis uitgevoerd. Composittrailer en de VIK-afdeling Waasland verwelkomen u.
zien ook het spectaculaire en unieke volautomatische onderdelenmagazijn van dichtbij. De rondleiding wordt afgesloten met een bezoek aan de stock heftrucks, het atelier, de draaierij en de ververij. Met andere woorden, een bedrijfsbezoek dat u zeker niet mag missen!
• PRAKTISCH
• PRAKTISCH
Plaats: Composittrailer, Wolfsakker 2, Lokeren. Datum: donderdag 26 november 2009 om 19 uur. Kostprijs: gratis voor leden en partner, niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat Referte: BBWLD21109.
Plaats: TVH - GroupThermote & Vanhalst, Brabantstraat 15, Waregem. Datum: maandag 5 oktober 2009 om 18 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat uiterlijk tot zondag 20 september 2009 met het engagement zeker aanwezig te zijn en bij afwezigheid zeker tijdig telefonisch te verwittigen 0472 24 58 81 (Frederik Delobelle). Maximum 35 personen. Referte: BBZWV11009.
ZUID-WEST-VLAANDEREN 5-okt-09 6-okt-09 16-okt-09 31-okt-09 13-dec-09 22-feb-10
Wijndegustatie
TVH - GroupThermote & Vanhalst, Waregem, 18 uur Lezing: Energie besparen door verbrandingsprocessen te optimaliseren, Kortrijk, 20 uur Wijndegustatie, Wijnhuis Vanden Bulcke, Roeselare, 20 uur Heksenwandeling … een vat vol mysterie, Poperinge, 15 uur Ingenieurshappening (PIV HUVLUV) Bezoek Deba nv, Nevele, 18.30 uur
vrijdag 16 oktober 2009 Wijnhuis Vanden Bulcke is een familiebedrijf waar momenteel de derde generatie de scepter zwaait, terwijl de vierde generatie stilaan aantreedt. In oorsprong was het een productiebedrijf dat uitgroeide tot een distributiebedrijf voor groot- en kleinhandel door zich telkens opnieuw soepel aan te passen. Door die evolutie heeft het veel kennis en ervaring in huis. Vanden Bulcke geniet bekendheid om zijn uitstekende prijs-kwaliteitverhouding. Je kunt er voor een fles sympathieke landwijn al terecht vanaf 3,50 euro, maar je bent net zo goed aan het juiste adres voor een kist prestigieuze kasteelwijn. In elke prijsklasse houden de wijnen de reputatie van het huis hoog, wat trouwens geregeld onderstreept wordt door de onderscheidingen die de wijnen in de wacht slepen. Het gamma omvat vaste waarden uit Frankrijk, maar wordt voortdurend aangevuld met nieuwe ontdekkingen uit het Mediterrane Zuiden en de ‘nieuwe wereld’. Je wordt met informatie en deskundig advies bijgestaan voor de keuze van de juiste wijnen bij een (feest)maaltijd of voor een (relatie)geschenk, dat bovendien nog leuk oogt. Meestal is er gelegenheid tot proeven voor wie zijn wijnkelder aanvult, zelfs speciaal uitgebreid tijdens de openflesdagen in het najaar.
Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten
TVH – Group Thermote & Vanhalst maandag 5 oktober 2009 Onder het motto “Enterprise… where VIKj has not yet gone before…” brengen we een bezoek aan TVH - Group Thermote & Vanhalst. TVH – Group Thermote & Vanhalst is een wereldwijde leverancier met klanten in meer dan 162 verschillende landen. Als ‘onestopshop’ biedt de onderneming een full service aan in heftrucks, onderdelen, accessoires, verhuur, herstellingen en handling equipment met garantie op een snelle levering aan een concurrentiële prijs. Van het eenvoudigste steekwagentje tot de zwaarste heftruck, van het kleinste moertje tot het complete chassis. Ongeacht merk, type of bouwjaar van de heftruck. De ongeëvenaarde knowhow van TVH vindt u in een bestand van 12 miljoen artikelnummers waarvan ruim 450.000 referenties op voorraad zijn.
De gerenoveerde site van een voormalige brouwerij tegenover de gebouwen van de post herbergt vandaag de gezellige kelderwinkel en de magazijnen, waar de wijnen in prima ‘natuurlijke’ omstandigheden bewaard worden.
• PRAKTISCH
De grootste onestopshop in heftrucks bestaat uit vijf divisies, nl. parts division, forklift division, handling equipment division, rental equipment division en service & repair division.
Plaats: Wijnhuis Vanden Bulcke, Hugo Verrieststraat 92, Roeselare. Datum: vrijdag 16 oktober om 20 uur. Kostprijs: 9 euro per persoon voor het proeven van 8 tot 10 wijnen, met kaasblokjes en stukjes brood tussendoor om de smaakpapillen alert te houden. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: FEZWV11009.
Wat kunt u verwachten van dit drie uur durend bedrijfsbezoek? Na het onthaal en een korte introductie nemen we een kijkje in de kantoren, waar dagelijks 15.000 binnenkomende oproepen worden behandeld in 31 verschillende talen. We
35
I-mag oktober 2009
netwerk
EYE Hasselt 2009 De VIK organiseerde op 29-30-31 mei 2009 een EYE-conferentie in Hasselt
Officiële opening met vlnr: Leo Delcroix (LRM), Ing. Jan De Schepper (jongerenvoorzitter VIK Limburg), Ing. Tom Duchamps (penningmeester) en Rob Beenders (schepen Hasselt).
HASSELT. European Young Engineers (EYE) is een snel groeiend, dynamisch netwerk van meer dan 150.000 ingenieurs, gegroepeerd in negentien ingenieursverenigingen uit dertien Europese landen. Elke zes maanden organiseert een van de ingenieursverenigingen de driedaagse EYE-conferentie. Voor de conferentie van eind mei 2009 nam de VIK, met een team van 18 enthousiaste jongeren, de organisatie op zich.
Hoofdverantwoordelijke EYE Hasselt, Jan De Schepper, met partner.
Ice breaking event.
I-mag oktober 2009
36
Samen poseren voor het galadiner.
Na anderhalf jaar voorbereidingen was de spanning te snijden bij het organiserend team. Zouden het thema - ‘Energy of the future’ -, het programma en de locatie aanslaan? En jawel, niet minder dan 105 jongingenieurs zakten af naar Hasselt om ondergedompeld te worden in een perfect cocktailrecept: inzicht in ‘the state of the art technology’ in alle velden van engineering en dat in een ontspannen(de) sfeer. De verwachtingen waren hooggespannen, want de ingrediënten waren zorgvuldig geselecteerd: weloverwogen bedrijfsbezoeken, een goede dosis workshops en hoogwaardige sprekers!
F16
Uitbundig poseren tijdens het galadiner.
Workshop djembé.
Workshop djembé.
Ice breaking event
Bij prachtig weer werd op vrijdagmorgen het startschot gegeven. Tijdens het ‘ice breaking event’ stonden teambuilding en communicatie centraal. De ideale manier om het ijs te breken en de ontspannen sfeer te zetten voor de rest van het weekend. Vrijdagnamiddag stonden de bedrijfsbezoeken op het programma: Sabic Europe in Geleen gaf een beter inzicht in de petrochemische wereld. Nike Emea Logistics Center in Laakdal maakte bij heel wat jong-ingenieurs indruk door de buitengewone logistieke organisatie. ElectrabelGDF Suez toonde hoe er via verbranding van steenkool elektriciteit gevormd wordt. Bij Arcelor Mittal kon de koudwalserij van dichtbij bekeken worden. Ook Kleine Brogel was meer dan de moeite waard. Al van bij de eerste minuut werden we verrast door een testvlucht van een F16 boven de basis. Daarna volgde een technische uitleg waarbij men ons de vernuftige technologie van de F16 duidelijker maakte.
Belgisch bier
Workshop bierproeven.
Voldaan na menige kennisverruiming in verscheidene gebieden opende de heer Leo Delcroix de conferentie officieel in het stadhuis van Hasselt, gevolgd door een diner, waar alle Europese deelnemers konden kennismaken met de heerlijke Belgische keuken. Dat was de ideale basis voor de kroegentocht, waar de Belgische bieren geproefd konden worden. Na een absoluut noodzakelijk weksignaal bleek iedereen uiteindelijke met kleine oogjes paraat voor het seminarie. Een interessante discussie tussen de heren Gaston Meskens (SCK-CEN), Bram Claeys (Bond Beter Leefmilieu), Bruno Defrasnes (Electrabel) en moderator Jean Manca (Universiteit Hasselt) over de energie van de toekomst.
Bezoek Jenevermuseum.
37
I-mag oktober 2009
Verrast door het vernuft op Kleine Brogel.
Workshop how to think like Leonardo.
Council meeting.
Creatieve workshops
Kriebels?
De professionele workshops zoals ‘Bringing bad news’, ‘How to think like Leonardo Da Vinci’, ‘Negotiating successfully’, ‘Working together with colleagues’ en ‘Motivating inspiringly’ konden de deelnemers wel bekoren. Maar de vernieuwing van deze EYE-conferentie zat in de creatieve workshops. Een volledig nieuw item binnen het traditioneel conferentieprogramma! Iedere deelnemer kon kiezen uit vier creatieve workshops: ofwel kon men zich uitleven tijdens een twee uur durende djembésessie; of men kon meer leren over de Belgische biercultuur tijdens het bierproeven; voor de cocktailliefhebbers werd er in een proefsessie voorzien; of men kon zich verdiepen in de wereld van de portretfotografie.
Zo eindigde alweer een formidabel EYEweekend. Het was meer dan goed geweest en als VIK zijn we meer dan trots om de beste EYE-conferentie ooit neergezet te hebben!
Een mooie leerrijke dag met een nog mooiere afsluiter: een overheerlijk galadiner in de prachtige gebouwen van Huis de Corswarem met hoogwaardige sprekers als Joseph Neyens, voorzitter van de VIK, en Jaak Blokken, ondervoorzitter VIK en vertegenwoordiger van GDF-SUEZ. En als neusje van de zalm was er een goochelaar aanwezig die tussen de gangen door het publiek entertainde en iedereen klaarstoomde voor een fantastisch galabal, dat bleef duren tot in de vroege uurtjes… Zondag sloten we af met een bezoek aan het Jenevermuseum en de Japanse tuin in Hasselt.
I-mag oktober 2009
Op deze pagina’s kun je al genieten van enkele sfeerbeelden. Maar er is meer! Steven Danschutter, lid van de VIK-afdeling Antwerpen, maakte een prachtig sfeerfilmpje dat te bezichtigen is op de VIK-website. Begint het ook te kriebelen om binnen Europa te netwerken? Om op locaties te komen waar je anders misschien niet zou komen? Wordt de Europese jonge ingenieur in je wakker? Kom gerust eens mee. EYE Glasgow van 11 tot 13 juni 2010 zal ongetwijfeld meer dan de moeite waard zijn!
Allemaal samen voor het stadhuis van Hasselt.
Voor meer info, neem eens een kijkje op www.e-y-e.eu Tekst: Ing. Wendy SAMYN MSc, Actief lid EYE en medeorganisator EYE@Hasselt Foto’s: Ing. Jean-Paul MAGDELIJNS MSc
Workshop make your own cocktails.
Mogelijk gemaakt dankzij de medewerking van GDF SUEZ, Tessenderlo Group, Arcelor Mittal, Stad Hasselt, Halton, Menerga.
38 Workshop make your own cocktails.
netwerk
Statutaire Algemene Ledenvergadering zaterdag 17 oktober 2009 De voorzitter en de leden van de Raad van Bestuur van de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK vzw) nodigen alle leden uit voor de jaarlijkse statutaire algemene ledenvergadering, die plaatsvindt in het VIK-huis, Herentalsebaan 643 in Wommelgem op zaterdag 17 oktober 2009 om 14 uur. Op het programma staat o.a. • het jaarverslag over de werking van de vereniging • het financieel verslag over het boekjaar 2008-2009 • de verkiezing van tien leden voor de Raad van Bestuur met een mandaat dat loopt tot 2012. Uittredend en herkiesbaar zijn: Ing.’s Dirk Baert, Ivan Born, Walter Dams, Hilaire Derycke, Karel De Wever, Ief Leroy, Joseph Neyens, Serge Schroef, Ludo Verhegghe, Leo Wezenbeek. Na de statutaire vergadering is er om 17 uur een misviering voor de overleden VIK-leden. Ing. Peter Claeys MSc Secretaris Raad van Bestuur
Ing. Joseph Neyens MSc Voorzitter Raad van Bestuur
studiegroepen
Identiteit stelen en toekennen Of hoe met vertrouwelijke data omgaan? WOMMELGEM. Het is om er een identiteitscrisis van te krijgen. Als je dacht dat jij altijd jij bent en nooit iemand anders, kan je je lelijk vergissen. En als je dacht dat jij altijd toegang krijgt tot gegevens die jij nodig hebt ook, want misschien vindt een computer van niet. Tijd voor e-specialisten om onze e-identiteit even uit te klaren.
De tijd dat je identiteitskaart volstond om te bewijzen wie je bent, is allang voorbij. We vertoeven namelijk ettelijke uren en dagen in een virtuele wereld. We surfen regelmatig op het internet, interageren met allerlei digitale interfaces, zoals digitale televisieboxen en browsen op de harde schijf van het bedrijf waar we werken. Al die toepassingen willen weten wie je bent, als je er gebruik van maakt. Ze vragen naar je identiteit. Dat kan soms problemen met zich meebrengen. Vooral als er vertrouwelijke gegevens mee gemoeid zijn. Op het werk krijg je toegang tot informatie van klanten en op een site als Facebook kan je erg persoonlijke gedachten kwijt. Wanneer een malafide persoon zich voordoet als jezelf, behoren cruciale misverstanden en misbruiken tot de mogelijkheden.
Ing. Thomas Baeck MSc.
Op het internet zijn misbruiken veel makkelijker. Niemand kan jou horen of zien, dus je kan wat dan ook vertellen, als verificatiegegevens worden opgevraagd. Een vrouw van vijftig kan zich voordoen als een kind van tien om op de chatbox van Ketnet te geraken. Facebook laat toe aan een zonneklopper om een account onder de naam van Frank Deboosere te openen. Wanneer hij beweert dat het morgen mooi weer wordt, is er niemand die hem tegenspreekt. Behalve Frank Deboosere zelf, die op zijn website met klem ontkent dat hij op eender welke sociale netwerksite actief is. “Extra gegevens opvragen is een eerste optie om te checken wie ik ben”, zegt Baeck. “Neem het voorbeeld van de VIK-website. De bedoeling is dat ik een bericht op de website plaats waarin ik vertel wat er de komende activiteit gaat gebeuren. De mensen die het bericht lezen, moeten zeker zijn dat het echt wel van mij komt en niet van iemand anders - of ze staan misschien voor een gesloten VIK-huis. Daarbij speelt de VIK de rol van autoriteit. De VIK geeft mij een lidnummer - op basis van persoonlijke en professionele gegevens - en een account. Wanneer ik inlog, vragen zij dat lidnummer met bijbehorend paswoord op.”
Deboosere In de echte wereld is de verificatie van je identiteit gebaseerd op vertrouwen. Er is een controlerende autoriteit die je identiteit nagaat en bevestigt, zegt de voorzitter van de VIK-studiegroep ‘Information technology management’. “Mijn naam is Thomas Baeck. Ik ben een man van zevenentwintig jaar, één meter achtenzeventig groot en ik woon in Reet. Dat zijn allemaal kenmerken die mij persoonlijk beschrijven. De Belgische staat weet dat dat klopt en geeft me een identiteitskaart als bewijs. Als ik naar het buitenland ga, checken de douaniers eerst of die identiteitskaart niet vervalst werd. Als dat niet zo is, veronderstellen zij dat ik wel degelijk Thomas Baeck ben. Ze vertrouwen de Belgische Staat als autoriteit.”
Facebook “Een vrouw van vijftig kan zich voordoen als een kind van tien om op de chatbox van Ketnet te geraken.”
I-mag oktober 2009
Toch is waakzaamheid geboden. Het paswoord zelf is een schakel die zo sterk of zo zwak is als wat de eigenaar ervan maakt. Hackers raden een kort paswoord al snel. Gebruik dus best een lang woord, met een mix van hoofdletters, kleine letters en cij-
40
DENKTANK
-
STUDIEGROEPEN
Gegevensbeheer
fers. Hackers gebruiken desondanks softwareprogrammaatjes die jouw toegangscode kraken. Ze installeren soms zelfs een soort virus dat de aanslagen van het toetsenbord registreert en zo de juiste lettercombinatie achterhaalt. De manier waarop je met de eigenlijke inhoud van socialenetwerksites omgaat, blijft met andere woorden even cruciaal. Op Facebook gebeurt het dat iemand een onbekende accepteert als vriend. Wanneer jij vrolijk in je status schrijft dat je op reis bent, hoop je maar dat die onbekende geen inbreker is. Zelfs zogenaamde vrienden kunnen wel eens tegenvallen, bewijst een actuele casus. Let op voor je ermee uitpakt dat je vals hebt gespeeld tijdens de examens. De kans bestaat dat je je moet verantwoorden bij de directie van de hogeschool. De Raad voor Examenbetwistingen in Brussel erkende het Facebook-gesprek tussen twee spiekers als bewijsmateriaal. Voor je ergens een account aanmaakt, is het trouwens goed om na te gaan wat die organisatie kan en mag doen met je gegevens. Vaak geef je de toestemming om je gegevens te verkopen aan commerciële derden, zonder dat je het weet, omdat je de gebruiksvoorwaarden niet hebt gelezen.
Nu we tenminste al weten wie we zijn, komt er een extra moeilijkheid bij. Wat mógen we nu en wat mogen we niet? Op het werk bijvoorbeeld, volstaat het niet om te weten wie gebruikmaakt van de harde schijf en of diens identiteit niet werd gestolen. “Het is van existentieel belang dat de toegang tot interne gegevens beheerd en gecontroleerd wordt. Welke medewerker heeft toegang tot welk deel van de server, nadat hij of zij is ingelogd? Dat vraagt met andere woorden om een doorgedreven Identity and access management”, benadrukt Nanne Homma, senior consultant bij Bull Nederland. Bull is leverancier van IT-oplossingen voor o.a. beveiligingsvraagstukken en richt zich op instanties, zoals overheid en gezondheidszorg, maar ook op het bedrijfsleven met cliënteel in de bankensector en de industrie. Het beruchte Enron-schandaal in de Verenigde Staten, waar managers voor miljoenen dollars handel dreven op de beurs zonder medeweten van aandeelhouders, is een mooi voorbeeld. Of het Ahold-schandaal in Nederland. Daar werden miljarden aan kapitaal verduisterd doordat mensen onjuiste toegang tot informatie hadden. De twee schandalen leidden tot een golf van wetgeving. De Sarbanes-Oxley-wet schrijft regels en rapportagevoorschriften voor aan bedrijven die met gevoelige gegevens werken. Op medisch gebied wordt dat de HIPAA-wetgeving en Basel-II voor de banken. Omdat bedrijven hier steeds vaker samenwerken met Amerikaanse bedrijven, neemt Europa de wetgeving langzamerhand over. De rigide eisen vormen meestal de trigger voor een bedrijf om iets aan haar Identity and access management (IAM) te doen. “Al worden organisaties met de neus op de feiten geduwd in hun eigen werking. Het komt zeker voor dat researchgegevens aan een concurrent worden doorgespeeld. Patiëntgegevens van beroemdheden worden duur verkocht aan tabloids. Defensiemedewerkers durven met USB-sticks rondlopen waar gegevens op staan die nooit gekopieerd mochten worden. Zo ontstaan enorme lekken. Het belangrijkste risico voor misbruik van gegevens ligt dus intern, niet extern”, weet Homma.
Een recente oplossing voor de identiteitscrisis in de e-ruimte, is de elektronische identiteitskaart. De papieren identiteitskaart krijgt daarmee een digitaal verlengstuk. Dezelfde Belgische Staat treedt op als tussenpersoon om te staven wat iemand beweert. De vrouw van vijftig die haar pas in een speciaal daarvoor ontworpen kaartlezer steekt, kan onmogelijk nog beweren dat ze een meisje van tien is. Op die manier worden chatboxen hoe langer hoe meer gevrijwaard van ongewenste indringers. De elektronische pas maakt het zelfs mogelijk om je belastingen online aan te geven. Niet evident natuurlijk, met alle persoonlijke gegevens die een overheid daarvoor nodig heeft. Zelfs medische documenten opvragen gaat vanzelf, nochtans informatie die je evenmin graag op straat gegooid ziet. Financiële transacties waar onlinebankiers gebruik van maken, worden dan weer veiliggesteld met de digipasjes van de banken. Nadat je je pincode ingegeven hebt, geeft de site je een unieke en eenmalige code om in te voeren. Opnieuw een extra stap om je digitale identiteit te beveiligen.
RBAC Gemiddeld een derde van de werknemers in een bedrijf heeft toegangsrechten die hij niet nodig heeft. Meestal kan die dan aan alle menu's binnen een toepassing. Homma: “Er is geen verdere verfijning naar functie of hiërarchie toe bijvoorbeeld. Dat wordt vooral gevaarlijk, als er sprake is van
“Defensiemedewerkers durven met USB-sticks rondlopen waar gegevens op staan die nooit gekopieerd mochten worden.”
41
I-mag oktober 2009
DENKTANK
-
STUDIEGROEPEN
“Zombieaccounts kunnen een achterdeur zijn voor ongewenste gasten.”
iemand kreeg nog steeds overeenstemmen met diens huidige functie. Als iemand naar een nieuwe afdeling migreerde of als tijdelijke projecten afgelopen zijn, kunnen die makkelijk worden aangepast. Vroeger duurde het weken om de gegevens aan te passen. Tegenwoordig kan dat in één dag.”
Menselijk kapitaal Maar er is een keerzijde aan de medaille. Dat complexe werkinstrument volledig op poten krijgen binnen een bedrijf vraagt niet alleen financieel kapitaal. Het vraagt ook veel menselijk kapitaal en tijd. Discussies over functiebeschrijvingen, verandering van een bedrijfscultuur, de technische kant van de zaak aanleren: het heeft heel wat voeten in de aarde. “In de realiteit zijn het ondernemingen vanaf duizend medewerkers die het model gaan gebruiken”, zegt Homma. “Vijfhonderd is een absoluut minimum, voor minder dan dat is het best om handmatig te blijven werken. Er bestaan trouwens minder complexe programma's voor zulke kleinschalige netwerken. RBAC is ideaal, als er verschillende grote kantoren over heel het land zijn, als de directie onmogelijk al haar personeel kent en als er een diversiteit aan operatingsystemen gebruikt wordt. In een kmo is het risico meestal overzichtelijker, omdat je je mensen kent en je toegangsbeleid op een gecentraliseerde plaats coördineert.” Het gebeurt zelfs dat grote bedrijven er na een risicoanalyse voor kiezen om bepaalde risico's te aanvaarden. Sommige banken accepteren bijvoorbeeld het gevaar van creditcardfraude. Voor hen zijn de kosten van een vergoeding bij fraude kleiner dan de uitgaven die er nodig zijn om de beveiliging op dat vlak sluitend te krijgen.
rancune ten opzichte van een baas of wanneer mensen overstappen naar een nieuwe werkgever en snel wat info willen meepikken voor ze weg zijn. En dan zwijgen we nog over de zogenaamde zombieaccounts. Mensen die allang niet meer in het bedrijf werken, maar nog steeds een gebruiksnaam met wachtwoord hebben. Die accounts kunnen een achterdeur zijn voor ongewenste gasten. Meestal vergeet de IT-afdeling ze gewoon te verwijderen. Een IT'er wordt graag voor van alles en nog wat ingezet, waardoor het opkuisen van de database onderaan zijn lijstje durft terechtkomen. Wanneer alle accounts handmatig beheerd worden, vervuilt de database gemakkelijk.” Eén van de oplossingen voor het probleem hier, heet Role based acces control (RBAC). Aan elke persoon en dus account wordt een rol toebedeeld: Ann is verkoopster, Bea is manager. Elke rol krijgt bepaalde rechten. Ann heeft toegang tot het adressenbestand en kan haar verkoopscijfers ingeven. Bea kan de cijfers zien van heel haar verkoopsteam. In feite voegt het computersysteem de dames toe aan een groep van mensen die zo’n specifieke autorisatie gekregen hebben. Het voordeel is dat de rechten niet aan individuele personen moeten worden toegekend, maar aan een groep van personen die allemaal dezelfde rol hebben. Als er iets verandert waardoor de rol meer of minder rechten nodig heeft, dan hoeven die niet per persoon te worden aangepast. Het RBAC zorgt ervoor dat alle accounts tegelijk een update krijgen. Het is de humanresourcesafdeling die de database input geeft. Ze definieert onder meer de functie- en rolbeschrijvingen of houdt bij, wanneer iemand in en uit dienst gaat of van functie verandert. “Op die manier ontstaat er een centrale database met een veelheid aan regels waar de toepassingen mee worden gevoed”, zegt Homma. “Het synchronisatieproces tussen de twee heet provisioning. Provisioning vertaalt de regels in de centrale database naar de juiste accountsettings in de toepassingen waar ze gebruikt worden, zoals de persoonlijke computer. Provisioning en RBAC zorgen samen voor een terugkoppeling vanuit iedere applicatie naar de centrale database: kloppen zijn accountgegevens nog met de gegevens die in de centrale database staan? Is dat niet het geval, dan kan de RBAC-tool de applicatie automatisch sommeren om de verschillen weg te werken. Omgekeerd polst hij op regelmatige basis bij de human resources of de rechten die
I-mag oktober 2009
“Het beveiligingsbeleid van een bedrijf stoelt niet alleen op RBAC”, vult Homma aan. “Er moeten ook beslissingen vallen over de inrichting van netwerkbeveiliging, het wachtwoordbeleid en over het gebruik van een business critical element als e-mail.” Daar zit zo'n breed scala aan gegevens in verweven dat het nuttig kan zijn om alle binnenkomende en uitgaande e-mail te controleren. Zo kan men nagaan of er nummers in een mail staan die lijken op creditcardnummers. Of e-mails blokkeren waar een bepaald soort woorden in staan. Webtoegang is nog zo'n beveiligingsissue. Kan je vanuit de werkplaats inloggen op een marktplaats als Facebook? Want dat die voor heel wat identiteitsproblemen kan zorgen, wisten wij inderdaad al lang.
Tekst: Lisbeth JASPERS Foto’s: Nanne HOMMA, BULL en Luc VANDER ELST
42
studiegroepen
BEDRIJFSBELEID
aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. U wenst de presentatie online te volgen? Vermeld dit via het inschrijvingsformulier of bel naar Chris Bonte 03 259 11 19 en stort onmiddellijk 10 euro op rekening van VIK Vorming op het rekeningnummer 406-0098502-57 met de melding "Live Performancemanagement 20.10.2009". U krijgt na het storten van het verschuldigde bedrag de correcte url voor het livegebeuren. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOBED11009.
Performancemanagement dinsdag 20 oktober 2009 De lijm tussen strategie en uitvoering Wat is performancemanagement? Het is hét hulpmiddel om te bepalen of een strategie juist wordt uitgevoerd. Het verschaft ook inzicht in de wijze waarop de uitvoering plaatsheeft. Wat zijn de valkuilen en oplossingen bij performancemanagement? In het algemeen kan worden gesteld dat het vakgebied performancemanagement te veel op het strategische en tactische niveau blijft hangen. Performancemanagement is meer dan het louter verstrekken van financiële en nietfinanciële informatie. Performancemanagement raakt alle niveaus van de organisatie, van de top tot de man of vrouw op de werkvloer. Op strategisch niveau wordt vaak gewerkt met zogenaamde ‘strategy maps’ en ‘balanced scorecards’ (BSC) en op individueel niveau met persoonlijke scorekaarten.
ELEKTRICITEIT Manipulatie van veiligheidssystemen voorkomen donderdag 8 oktober 2009 Manipulatie van veiligheidssystemen is te voorkomen: • manipulatie kan alle - vanuit richtlijnen en normen bedachte oplossingen onderuit halen • ergernis en productiedruk zijn meestal de oorzaak van opzettelijk omzeilen van veiligheidsfuncties • de werkgever blijft vanuit de arbo-wetgeving verantwoordelijk • doordachte integratie van veiligheidssystemen kan manipulatie voorkomen.
Performancemanagement heeft nood aan: • Een heldere strategie, gedragen door de organisatie • Een besturingsvisie die daarop aansluit • Een organisatiestructuur, gestoeld op de vorige twee noden • Informatie die nodig is om de voortgang en de prestaties te beoordelen • Een goede infrastructuur en een regelcyclus om die info tijdig te krijgen • Vaardigheden om de aangeboden informatie te analyseren en verbeteringen door te voeren
De jongste innovaties op het gebied van machineveiligheid, zoals de toepassing van logische systemen en transpondertechnologie, vormen samen met slimme oplossingen het wapen tegen manipulatie. Elke machinebouwer en elke werkgever die machines in gebruik heeft, is verantwoordelijk voor de gezondheid van zijn medewerkers. Te vaak wordt vergeten om veiligheidssystemen op een doordachte wijze te integreren in het productieproces en is dat meestal de laatste ‘schil’ rond het proces, die juist iedereen in de weg zit. Door specialisten op het gebied van machineveiligheid te betrekken bij het ontwerpproces worden die problemen voorkomen. Voor die kennis kunt u terecht bij de fabrikanten van veiligheidssystemen, omdat zij kunnen bouwen op jarenlange ervaring en vele praktijkvoorbeelden.
Performancemanagement staat bij veel ondernemingen op de agenda, maar of het tot prestatieverbetering leidt is zeer de vraag. In veel gevallen blijft het op een te abstract niveau hangen. Pas wanneer al de vorige elementen op elkaar aansluiten is er daadwerkelijk sprake van een werkend performancemanagementsysteem. De spreker Karel Rosiers voor XPE Engineering heeft ‘bedrijfsorganisatie & productietechnieken’ gestudeerd aan de universiteit in Dortmund en is al vele jaren werkzaam als projectmanager. Hij kan dus uit een rijke ervaring putten en werkt als projectmanager bij voorkeur met een hulpmiddel als performancemanagement op alle niveaus in de organisatie.
• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: donderdag 8 oktober om 19.30 uur. Sprekers: Ronny Slenders en Vladimir Dragosavic (Euchner Benelux nv). Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOELE11009.
Deze presentatie kan ‘live’ gevolgd worden vanaf uw pc thuis. Tevens kunt u er deelnemen aan de discussie.
• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 20 oktober 2009 om 20 uur. Spreker: Karel Rosiers. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de
I-mag oktober 2009
44
ACTIVITEITEN
PIJPLEIDINGEN EN LASTECHNIEKEN
MEET- EN REGELTECHNIEKEN Industriële stofmetingen in schouwen
Workshop: inspectie van pijpleidingen
maandag 5 oktober 2009
dinsdag 27 oktober 2009
Durag Group ontwikkelt en fabriceert industriële systemen voor verbrandingsprocessen en stofmetingen. Lars Platzhoff, directeur verkoop en onderhoud in Europa, zal in het Engels een voordracht geven over de verschillende methoden die gehanteerd worden voor kwantitatieve en kwalitatieve stof(concentratie)metingen in schouwen en de omgeving.
Korte inleiding met een overzicht van de bestaande technieken en hun toepassingen. Daarna bespreking van de volgende technieken: • ultrasone materiaalcontrole, waaronder de nieuwste ‘Phased Array’-technologie • wervelstroomtechniek (Eddy Current) • endoscopie: toelichting bij de precisiemeting van defecten d.m.v. de stereomeettechniek met zijn toepassingsgebieden, zijn sterke punten en zijn beperkingen.
Aan de hand van een productoverzicht zullen de verscheidene meetprincipes aan bod komen en wordt het u duidelijk voor welke toepassingen u welk principe kiest.
De stalen die u meebrengt worden geïnspecteerd!
• PRAKTISCH
Verwittigt u wel even vooraf wat u zult meebrengen? Dan kunnen we daar beter op inspelen.
Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: maandag 5 oktober 2009 om 20 uur. Spreker: Lars Platzhoff (Durag Group). Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit gebeuren zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOREG11009.
• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 27 oktober 2009 om 20 uur. Sprekers: Christoffel Buyst en Gert Van de Mieroop. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOPPL11009.
AGENDA BIJEENKOMSTEN
Keuringen van pijpleidingssystemen dinsdag 17 november 2009
Studiegroep Bedrijfsbeleid 20-okt-09 Lezing: Performancemanagement, de lijm tussen strategie en uitvoering, VIK-huis, 20 uur
Welke keuringen zijn verplicht wanneer u een pijpleidinginstallatie ontwerpt, bouwt of uitbaat? Veiligheidsaspecten en criteria, toepasbare wetgeving en normen, geïllustreerd aan de hand van ervaringen op het terrein.
Studiegroep Elektriciteit 8-okt-09 Lezing: manipulatie van veiligheidssystemen voorkomen, VIK-huis, 19.30 uur Studiegroep Piping, pijplijdingen en lastechnieken 27-okt-09 Workshop, Inspectie van pijpleidingen, VIK-huis, 20 uur 17-nov-09 Lezing: Verplichte keuringen van pijpleidingssystemen, VIK-huis, 20 uur
• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 17 november 2009 om 20 uur. Spreker: Ing. Guy Franssens MSc, SGS Statutory Services Belgium. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOPPL11109.
Studiegroep Regeltechniek 5-okt-09 Lezing: Industriële stofmetingen in schouwen, VIK-huis, 20 uur 6-okt-09 Stuurgroepvergadering, VIK-huis, 20 uur 3-nov-09 Stuurgroepvergadering, VIK-huis, 20 uur 1-dec-09 Stuurgroepvergadering, VIK-huis, 20 uur
45
I-mag oktober 2009
VIK V orming VIK V orming
Ben jij de projectmanager die wij zoeken? VIK Vorming gaat op zoek naar ‘Projectmanager van het jaar’
? WOMMELGEM. Bedrijven werken alsmaar projectmati-
Succes hangt af van de voorbereiding, organisatie, structurering en beheersing van het project. Ook de manier waarop er gecommuniceerd wordt in het projectteam is belangrijk. Het overzien en effectief managen van al die factoren is de kern van projectmanagement. Als 'manager' moet de projectmanager niet dé technische expert bij uitstek zijn. Net als andere managers heeft hij ook heel andere vaardigheden in huis, zoals het delegeren van bevoegdheden, samenstellen en motiveren van het team, omgaan met veranderingen en conflicten, beslissingen nemen en zorgen dat ze worden nageleefd, … Succesvol projectwerk is dus heel wat meer dan technisch professionalisme.
ger. Die manier van werken veronderstelt duidelijke doelstellingen, een haalbaar projectplan en een gedegen opvolging tot het project is afgerond. De taak van een projectmanager is dan ook complex. Hij is er verantwoordelijk voor dat zijn project binnen de gestelde randvoorwaarden succesvol verloopt. Van hem wordt naast bekwaamheid en inzicht in de materie ook een juiste aanpak en gedrevenheid verwacht.
Goede voorbereiding In de praktijk blijkt het allemaal niet zo eenvoudig. De faalkans bij projecten ligt nog steeds behoorlijk hoog. Daar zijn verschillende oorzaken voor. Veel heeft te maken met de flexibiliteit die van de huidige productieprocessen wordt verlangd. Teams moeten het bovendien stellen met kleinere budgetten, kortere tijdsbestekken en minder medewerkers. Tegelijkertijd worden ze geacht slimmer, harder en vlugger te werken dan ooit tevoren. De hele arbeidssituatie staat onder druk. In vele gevallen wordt er plots ook nog een gedreven medewerker zonder al te veel voorbereiding tot projectmanager gepromoveerd. Geen wonder dat men zo in de problemen komt en dat de resultaten teleurstellen. Ondanks al die beperkingen verwachten bedrijven toch dat hun projecten slagen. Het enige middel om dat doel te halen is de toepassing van efficiënte projectmanagementprocessen en -technieken.
Hoewel iedereen het erover eens is dat een goede voorbereidingsfase altijd loont, geeft de realiteit vaak een ander beeld. Een projectplan opstellen is een eerste deliverable van dat proces en beschrijft alle aspecten van het project. Zodra de klant het heeft goedgekeurd, is dat plan de basis waarop wordt voortgewerkt. In zo’n projectplan vindt men op de eerste plaats de omschrijving en het einddoel van het project terug. Waarom wordt dit project gestart? Welke zijn er de drijfveren voor? Wat willen we bereiken? Welk is het eindresultaat, het eindproduct? Daar hoort onmiddellijk de ‘scope’ bij. Welke eigenschappen verwacht men? Wat behoort wel bij het opzet van het project, maar ook wat niet? Hoe zullen we dat verifiëren of meten?
Succesvol projectwerk is heel wat meer dan technisch professionalisme. In vele gevallen wordt er plots ook nog een gedreven medewerker zonder al te veel voorbereiding tot projectmanager gepromoveerd. Geen wonder dat men zo in de problemen komt en dat de resultaten teleurstellen.
I-mag oktober 2009
Elke realisatie, dus zeker ook elk project, houdt risico’s in. Het maakt deel uit van een goed projectplan om die al vooraf te onderkennen, te benoemen en er voorzieningen voor in te bouwen. Dan
46
VIK V orming VIK V orming Fellow
komen de organisatorische aspecten aan bod. Wie maakt deel uit van het projectteam? Wie is de projectmanager, wie de opdrachtgever? Hoe verloopt de communicatie binnen het team? Vervolgens vindt men er een eerste ruwe tijds- en middelenplanning in terug. Dat moet dan weer resulteren in een kostenplaatje voor het project. Afhankelijk van de projectomvang is een projectplan een bundeltje van pakweg 20 pagina’s, maar kan het ook een boekwerk worden van een honderdtal bladzijden.
Heeft u nog te weinig ervaring in het beheer van projecten, maar trekt het u wel aan, dan is een gepaste opleiding een eerste stap. Misschien wordt u dan wel binnen enkele jaren onze onze projectmanager van het jaar. Het programma 'Fellow in projectmanagement' wil vooral jonge ingenieurs een gedegen basis aanreiken. Toch mag de cursist niet verwachten dat hij een soort van ingeblikt concept geserveerd krijgt dat hij stap na stap maar te volgen heeft om zijn projecten met succes te kunnen afwerken. Elk bedrijf werkt immers zijn eigen methodiek uit die overeenstemt met de eigen bedrijfsbehoeften, cultuur en activiteiten.
Startvergadering Wordt het projectplan goedgekeurd dan kan men werk maken van een meer gedetailleerde tijdsplanning, gesteund op een ’work breakdown’-structuur van het project, een WBS in het vakjargon. Het team wordt samengesteld en de startvergadering is de kans bij uitstek om de neuzen gelijk te richten en procedures af te spreken. Hoe zal men omgaan met ‘issues’, wijzigingen in de scope, met risico’s, met kwaliteitsproblemen, met de onderlinge communicatie…? Als projectteam moet men immers op elkaar kunnen rekenen en niet iedereen kent alle andere teamleden. Heel vaak - te vaak - doen mensen er een project gewoon bij, naast hun eigenlijke taak. Een goede projectstart helpt!
Het programma steunt inhoudelijk op aanbevelingen van Prince II, op de 'Project management body of knowledge' opgesteld door het Project Management Institute (PMI) en het IPMA-programma (International Project Management Association). Al die organen willen aan de discipline projectmanagement en aan de professionaliteit van projectmanagers meer erkenning geven. Dat gebeurt o.a. door een officiële certificatie. Deze opleiding is er een perfecte aanloop voor. De ‘Fellow in projectmanagement’ is niet vergelijkbaar met een tweedaagse stoomcursus in projectterminologie om te slagen in een multiplechoicetest om de certificatie te behalen. Gedurende een jaar wordt u met uw collega-deelnemers ondergedompeld in een klimaat van projectwerk en leert u anders denken en reageren op bepaalde situaties. Voor velen was bij de aanvang een projectplan onbekend, laat staan dat ze het ooit hadden opgesteld. Dit Fellow-programma is ook meer dan het komen bijwonen van een opeenvolging van sessies. Het programma is afwisselend opgebouwd. Van de cursist wordt een actieve bijdrage verlangd. Tijdens de 160 uren durende opleiding zal op gepaste tijden via pc-workshops ingegaan worden op software voor projectmanagement en voor risicoanalyse. Tijdens de cursus zullen regelmatig cases en vaardigheden via groepswerk worden geïllustreerd en ingeoefend. Het geheel wordt afgesloten met een residentiële dag waar verscheidene sprekers praktijkvoorbeelden, nieuwe tendensen en hun visie op projectmanagement toelichten. De zesde promotie start zeer binnenkort. Meer informatie vindt u via www.vik.be/fip.
Tijdens de uitvoering van het project is het voor de projectmanager dan weer van belang dat hij het tijdsverloop en zijn budget opvolgt, zijn planning bijstelt, de kwaliteit bewaakt en oog heeft voor de rode waarschuwingslichtjes die her en der opduiken. Zo kan een kleine budgetafwijking in het begin al een alarm zijn voor het hele project, als men er niet in slaagt om dat recht te trekken. Hou ook de moraal van het team in de gaten. Gaan ze er nog steeds even enthousiast tegenaan?
VIK zoekt projectmanager van het jaar Op het vlak van opleidingen rond projectmanagement heeft VIK Vorming al een jarenlange traditie. Al in de jaren tachtig verschenen de eerste introductiecursussen in het aanbod. De laatste vijf jaar is daar het langlopend Fellowprogramma Projectmanagement bijgekomen. Daar worden de deelnemers een jaar lang met een regelmaat van twee sessies per week in een beperkte groep vertrouwd gemaakt met de principes en technieken, eigen aan projectwerk.
Tekst: Ing. Karel DE WEVER MSc, voorzitter VIK Vorming
Dit academiejaar introduceert VIK Vorming een nieuw initiatief: de projectmanager van het jaar. Projecten zijn een vertrouwd beeld geworden in onze industrie. De nood om ze almaar beter op te volgen en tot een goed einde te brengen is reëel aanwezig bij de vele ingenieurs die ook dikwijls de functie van projectmanager toebedeeld krijgen. En dat willen we onder de aandacht brengen. Bovendien willen wij diegenen, die door toepassing van de juiste technieken en procedures, uitblinken in hun projectwerk ook even in de kijker zetten. De prijs gaat dus niet om het project en hoe groots en indrukwekkend dat wel is, maar wel om de wijze waarop u als projectmanager projecten tot een goed einde brengt. Inzendingen worden gedurende de volgende maanden bij VIK Vorming verwacht en de prijs zal begin 2010 tijdens de VIKNieuwjaarsreceptie worden uitgereikt in aanwezigheid van tal van genodigden en relaties uit de industrie. Alle informatie over de deelnemingsvoorwaarden kunt u krijgen bij VIK Vorming of op de VIK-website.
Hoe wordt u projectmanager van het jaar? Deelnemingsvoorwaarden • bij Manuella Goyvaerts, tel. 03 259 11 06 • via een e-mailtje naar
[email protected] • of via de link op www.vik.be/pmvanhetjaar Uw deelnamedossier wordt verwacht vóór 15 december 2009.
47
I-mag oktober 2009
VIK V orming VIK V orming
Met charme netwerken donderdag 19 november 2009 Unieke leertechniek Anders dan de meeste seminars en workshops plaatst men de deelnemers onmiddellijk zelf in een leidende of coachende rol. Omdat mensen in die rol nieuwe kennis verrijken met elementen uit hun eigen beleving en ervaring, wordt de nieuwe kennis snel eigen gemaakt en gaat die nooit meer verloren.
Deze erg ludieke workshop maakt komaf met de stereotiepe beeldvorming die velen hebben over ‘zakelijke’ communicatie en menselijke interactie in de werksfeer.
In de workshop leer je hoe je meetings, netwerken, recepties en diners kunt verrijken voor jezelf én voor je contacten, met het gevoel… bijzonder te zijn.
• PRAKTISCH Donderdag 19 november 2009 van 19 tot 22 uur, VIK-huis in Wommelgem.
Praktische invulling van EC7 bij het ontwerp van diepe en ondiepe funderingen vanaf 16 november 2009 • PROGRAMMA
Met de komst van Eurocode 7 is de filosofie achter de uitwerking van een funderingsontwerp sterk veranderd. Vooreerst door een volledige gewijzigde waardering van de definitie van een veilig ontwerp (met betrekking tot de standzekerheid van een fundering). Voorts moet de ontwerper meer grenstoestanden beschouwen dan de klassieke berekening van het evenwichtsdraagvermogen. Ook met betrekking tot de beoordeling van de gebruiksgrenstoestand worden de grenswaarden anders gedefinieerd.
Bedoeling is dat telkens na een korte theoretische uiteenzetting de cursisten daadwerkelijk oefeningen maken. • les 1: afleiding van grondkarakteristieken • les 2: ontwerp van ondiepe funderingen • les 3: ontwerp van diepe funderingen
• PRAKTISCH Maandagen 16, 23 en 30 november 2009, telkens van 19 tot 22 uur, VIK-huis in Wommelgem.
I-mag oktober 2009
48
VIK V orming VIK V orming
Plannen en lastenboeken zaterdag 21 november 2009 • Een maquette maken: van 2 naar 3 dimensies aan de hand van
Plannen en lastenboeken correct lezen voor de beginnende bouwprofessional
de verschillende plattegronden, sneden en details van het bouwplan. • Met de losse hand perspectieftekeningen (schetsen) maken over bepaalde details van een plan (geeft ruimtelijk inzicht).
Deze workshop richt zich tot beginners, leken en iedereen die meer wil weten over de techniek van het begrijpend plan lezen en meer specifiek bouwplannen lezen.
De workshop is sterk interactief opgebouwd. Cursisten gaan zelf aan de slag met plannen en pc. Alle leermateriaal wordt voorzien.
• PROGRAMMA • Over welke plannen beschikken wij en hoe moeten wij onze • PRAKTISCH
weg zoeken in het dossier?
• Wat staat er op het plan? Hoe herken ik de materialen?
Zaterdag 21 november 2009 van 9 tot 16 uur, VIK-huis in Wommelgem.
Wat is een schaal en hoe moet ze worden gebruikt?
Slim interpreteren van plannen en lastenboeken voor de gevorderde bouwprofessional
• • • • •
Deze workshop richt zich tot geroutineerde bouwprofessionals die net iets meer willen halen uit plannen en lastenboeken en op een slimme manier geld willen besparen.
PROGRAMMA verschillende plannen in het bouwproject doorsneden, aanzichten herkennen en linken methodiek voor integratie van plannen tips ‘n’ tricks
De workshop is sterk interactief opgebouwd. Cursisten gaan zelf aan de slag met plannen en pc. Alle leermateriaal wordt voorzien.
• PRAKTISCH Zaterdag 28 november 2009 van 9 tot 16 uur, VIK-huis in Wommelgem.
Veiligheidsmanagement voor leidinggevenden vanaf 16 november 2009 • • • • • •
De cursus omvat niet alleen de meeste aspecten met betrekking tot veiligheid, welzijn én gezondheid, maar verklaart die onderwerpen ook aan de hand van praktijkgerichte voorbeelden. Er wordt niet alleen een samenvatting gegeven van de voornaamste van toepassing zijnde wettelijke reglementeringen, maar de cursus legt héél sterk de nadruk op de toelichting van de meest courante risico’s in de industrie- en bouwwereld. Er wordt ook een risicoanalysemethodiek aangeleerd, waarbij ook een ongevalsanalysetool wordt aangereikt.
De economische grondslag om aan preventie te doen Toolboxmeetings De verantwoordelijkheden van de H.L. Wettelijke keuringen Risicomanagement Preventietechnieken - Branden en ontploffingen - Werken met gevaarlijke producten
• PRAKTISCH • PROGRAMMA • Wat is preventie en welzijn? • Welke zijn de fundamentele motieven om aan veiligheid
Maandagen 16 en 23 november 2009, telkens van 18.30 tot 22 uur, VIK-huis in Wommelgem.
te doen?
49
I-mag oktober 2009
VIK V orming VIK V orming
Cursusagenda oktober - november 2009 CURSUS TECHNOLOGIE Duurzaam bouwen Inzicht in lastechniek Hoe meer halen uit je smartphone? Bekistingen en zichtbeton Ventilatie van niet-residentiële gebouwen Industriele ventilatie: normen, geluid en onderhoud CE-markering: nieuwe machinerichtlijn 2006/42/EG vanaf 2010 Praktische business intelligence voor de kmo Integration (SSIS) en analysis (SSAS) EC7 bij het ontwerp van ondiepe en diepe funderingen Persoonlijke organisatie met Outlook Verwarmingstechnische calculaties: basis Verwarmingstechnische calculaties Drukvaten, warmtewisselaars en opslagtanks Pompen, het kwetsbare hart van de installatie Correct lezen van plannen en lastenboeken voor de beginnende bouwprofessional Reporting services (SSRS) Meet- en regeltechniek in de praktijk Regeltechniek in de praktijk Generieke methodologie voor plc-programmatie Slim interpreteren van plannen en lastenboeken voor de gevorderde bouwprofessional Performance Point Services BEDRIJFSKUNDE Rapportering via Crystal Reports Legionella Pneumophila beheersplan Projectplanning en -management Projectplanning en -management: basiscursus CLP (Classification, labelling and packaging) GHS (Global harmonised system) Inventieve probleemoplossing Standaarden, PDCA en 5S Probleemoplossende technieken Bedrijfsmanagement Veiligheidsmanagement voor leidinggevenden Reach voor downstream users Projectplanning en -management gevorderden Validatie, kwaliteitscontrole en meetonzekerheid in laboratoria (ISO/IEC 17025) Basisopleiding EEx Business-to-business marketing Productinnovatie VAARDIGHEDEN Slechtnieuwsgesprekken Snellezen Clear English in technical reports Met charme netwerken A = 19 tot 22 uur A*= 18.30 tot 22 uur D = 9 tot 17 uur
D* = 8.30 tot 16 uur D**= 9 tot 16 uur D***= 9 tot 16u.30 uur
I-mag oktober 2009
STARTDATUM
EINDDATUM
UREN
AANTAL SESSIES*
15/10/2009 19/10/2009 21/10/2009 09/11/2009 10/11/2009 10/11/2009 14/11/2009 16/11/2009 16/11/2009 16/11/2009 17/11/2009 18/11/2009 18/11/2009 18/11/2009 19/11/2009
29/10/2009 29/03/2010 28/10/2009 23/11/2009 24/11/2009 15/12/2009 5/12/2009 30/11/2009 16/11/2009 30/11/2009 17/11/2009 16/12/2009 10/02/2010 25/11/2009 26/11/2009
D A A A A A V NA NA A D A A D D
6 10 2 5 3 6 4 6 2 3 2 5 10 4 4
790 1010 300 580 390 680 490 840 380 390 230 580 1050 560 650
670 870 260 490 330 580 420 710 320 330 200 490 890 480 550
21/11/2009
21/11/2009
D**
2
200
170
23/11/2009 25/11/2009 25/11/2009 27/11/2009
23/11/2009 30/01/2010 16/12/2009 4/12/2009
NA N****D*** N****D*** D
2 14 6 4
380 1240 760 650
320 1050 650 550
28/11/2009
28/11/2009
D**
2
200
170
30/11/2009
30/11/2009
NA
2
380
320
15/10/2009 15/10/2009 15/10/2009 15/10/2009
29/10/2009 15/10/2006 24/11/2009 29/10/2009
A N*** D D
3 1 10 6
420 220 1450 910
360 190 1230 770
19/10/2009
19/10/2009
D
2
340
290
21/10/2009 22/10/2009 10/11/2009 13/11/2009 16/11/2009 16/11/2009 17/11/2009
28/10/2009 22/10/2009 24/11/2009 5/02/2010 23/11/2009 16/11/2009 24/11/2009
D D N** NA A* D D
4 2 3 18 2 2 4
960 360 490 1320 240 340 650
820 310 420 1150 200 290 550
18/11/2009
2/12/2009
D
6
880
750
19/11/2009 20/11/2009 25/11/2009
19/11/2009 20/11/2009 25/11/2009
N** NA D
1 2 2
220 340 480
190 290 410
15/10/2009 23/10/2009 17/11/2009 19/11/2009
29/10/2009 30/10/2009 1/12/2009 19/11/2009
D N D A
4 2 4 1
320 310 400 140
270 260 340 120
N = 14 tot 17 uur N** = 13 tot 17 uur N***= 13.30 tot 17.30 uur
N****= 14 tot 18 uur NA= 14 tot 21 uur V= 9 tot 12 uur 50
* 1 deel = 3 uur
LEDENLEDENTARIEF TARIEF ONDERW. & OVERH.
VIK V orming VIK V orming
Fellow in industrial engineering Hoe interne bedrijfsprocessen optimaliseren? Programma: • Inleiding • Procesanalyse en methodestudie • Tijdstudie en normstelling • Omsteltijdreductie • Productiviteitsverbetering in administratieve en dienstverlenende processen • Mensvriendelijke processen • Managementaspecten bij veranderings- en verbetertrajecten • Simulatiecase, praktijkgetuigenissen en bedrijfsbezoeken Aan het einde van de opleiding werken de deelnemers een project uit in de eigen werkomgeving, zodat er meteen een terugverdieneffect is voor de onderneming.
Praktisch Start: 29 januari 2010 Aantal sessies: 63 Wanneer: vrijdag van 14 tot 21 uur. Een tiental sessies vindt plaats op zaterdagvoormiddag van 9 tot 12 uur. Waar: VIK-huis in Wommelgem
Meer informatie? Kijk op de website
ww.vik.be/fie Of neem contact op met VIK Vorming: 03 259 11 06 of
[email protected] VIK Vorming - Herentalsebaan 643 - 2160 Wommelgem
