Subsidie provincie Noord Holland

Ja ar g a ng 1 3 , n um m er 1

NIEUWSBRIEF

juni 20 15

Ten Geleide Dankzij de bijdrage van de provincie Noord Holland kon de al lang op de plank liggende subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed eindelijk worden aangesproken. Voor eind 2016 moeten beide subsidies zijn besteed. Daarom is de bouwcommissie voortvarend aan de slag gegaan. De westgevel is al (bijna) klaar. Het bestuur is blij met de komst van Marius van Buuren als nieuw bestuurslid. Er zijn veel taken te verdelen en dat maakte een uitbreiding wenselijk. Hij stelt zich graag aan u voor. De organisatie van de actie ‘Draag Bij’ voor een nieuw röntgenapparaat in het gezondheidscentrum wilde een sponsordiner voor 250 personen organiseren. En waar kan dat in Enkhuizen beter dan in de Westerkerk? Het werd een groot succes. Tijdens het diner werd bekend gemaakt dat het apparaat kon worden besteld. In dit nummer natuurlijk ook uitgebreid aandacht voor de opknapbeurt die de Westerkerk de komende twee jaar zal ondergaan. Veel van de geschiedenis van de Westerkerk moet worden afgelezen uit bouwsporen omdat schriftelijke bronnen ontbreken. Het is verbazingwekkend wat de werkgroep Cultureel Erfgoed uit die bouwsporen allemaal naar boven haalt. Zie pagina 8. I N DEZE NIEUWSBRIEF Onze ijverige archievenspeurder, mevrouw Suus Messchaert, stuitte op een leuke vondst: een in prachtig handschrift geschreven factuur uit het jaar 1759 voor het maTen Geleide 1 ken van een nieuwe trap naar de preekstoel. Wie rekent dat bedrag eens om naar de Subsidie 1 huidige waarde in euro’s?

Kerkenraadskamer

2

Over Marius

2

Stilte

2

Exit RK

3

Openstelling

3

Kunst in Kerk

3

Top niveau

3

Meer Matthäus

4

Koorhek

4

Bekentenis

4

Podiumbouwers

5

Galadiner geslaagd

5

Vrijwilligersavond

5

Onderhoud

6

Breuken

6

Gunstig geven

6

Archief

7

Begraven

7

Bouw Westerkerk

8

Subsidie provincie Noord Holland Op de namiddag van 5 december jl., het werd al donker, kwam er een onverwacht telefoontje van de provincie Noord Holland: ons subsidieverzoek voor de instandhoudingskosten van de Westerkerk was positief beoordeeld. Wat dat precies inhield wisten wij op dat moment niet, maar een mooier Sinterklaas cadeau konden we ons niet wensen. Dankzij die provinciale subsidie zouden we eindelijk de al vanaf 2011 klaar liggende subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunnen aanspreken. Dat werd ook hoog tijd, want als er eind 2016 nog geen gebruik van was gemaakt, zou dat prachtige bedrag terugvloeien in de staatskas. En dat is moeilijk te accepteren. Maar omdat we niet over het verplichte eigen aandeel (35% van de kosten) beschikten, konden we er geen gebruik van maken. Het indienen van zo’n subsidieaanvraag is een ingewikkelde bezigheid. Je moet keuzes maken en je zaakjes goed voor elkaar hebben. En dan is het altijd maar afwachten of je ervoor in aanmerking komt, want er zijn altijd meer aanvragen dan er geld in de pot zit. Gelukkig zaten we er dit keer bij. Toen bleek dat bij de uitreiking van de ‘beschikkingen’ door de gedeputeerde, mevrouw Elvira Sweet, de Westerkerk ook nog eens het niet geringe bedrag van € 158.000 tegemoet mocht zien, maakte dat de vreugde compleet. Met die twee subsidies zouden we de Westerkerk een behoorlijke onderhoudsbeurt kunnen geven. En dat werd ook hoog tijd want vanaf 2001 was er te weinig aan het onderhoud gedaan.

2

Exclusief in kerkenraadskamer en librije Waar eeuwenlang de kerkbestuurders bijeen kwamen, kunt u nu bijeen komen met vrienden, familie of zakenrelaties. Een bijeenkomst in de kerkenraadskamer in combinatie met de ernaast gelegen librije. al of niet aangevuld met een drankje en een hapje, zorgt voor een samenzijn in een bijzondere ambiance. Ook een lunch aan de 17e eeuwse smetteloos wit gedekte tafel is mogelijk. De geschiedenis van de librije gaat terug tot de 15e eeuw. Het oudste boek is van 1478 en is geschreven door C. Celsus. Het is aan de librije geschonken door de beroemde Enkhuizer stadsdokter Bernardus Paludanus. De Westerkerk staat garant voor royale gastvrijheid in een historische setting. Ook een exclusief diner eventueel vooraf gegaan door een receptie en afgesloten met een feest, het kan allemaal in de Westerkerk of in de kerkenraadskamer. Wat betreft historische sfeer en ambiance is de Westerkerk een unieke locatie. Informeer eens vrijblijvend naar de mogelijkheden. Wij stellen u voor………………… Wel lastig om over jezelf te schrijven. Maar vooruit, we proberen het maar. Wij wonen sinds 1977 in Enkhuizen. Vanaf die tijd werkte ik bij Syngenta Seeds en z’n voorgangers. Eerst als veredelaar en later als registratiespecialist op de juridische afdeling. Nu ben ik met pensioen. Daarnaast ben ik lang actief geweest in het kerkenwerk met o.a. ledenadministratie en website beheer. Websites en alle communicatie er omheen hebben nog steeds mijn belangstelling. Met een website kun je de informatie in een organisatie erg inzichtelijk maken en dat kan helpen misverstanden te voorkomen. Dat is erg belangrijk vooral in een organisatie waarbij vrijwilligers betrokken zijn. Zo veel interesse voor cultureel erfgoed had ik niet, maar dat is groeiende mede omdat ik ook betrokken ben bij het Saet & Cruyt museum. Mijn motivatie om mee te (be)sturen in de Westerkerk ligt bij het zo verantwoord mogelijk gebruik maken van de beschikbare gelden. Er is veel geld nodig voor de instandhouding van de Westerkerk en wij hebben een grote verantwoordelijkheid om die gelden goed te besteden. Nu kent u mij een beetje, maar ik ken nog lang niet alle betrokkenen bij de Westerkerk. Als u mij eens tegenkomt, aarzel dan niet en schiet mij aan voor een praatje. Dus graag tot ziens, Marius van Buuren Weinig geluid uit de orgelcommissie? Het lijkt erop dat er weinig geluid uit de orgelcommissie komt, maar er gebeurt wel degelijk wat. Ons voormalige orgel van Steenkuyl gaat binnenkort verhuizen naar het Orgelmuseum in Elburg. Wij zijn blij dat het bewaard blijft. Leuk is te vermelden dat de plannen van de orgelcommissie met instemming worden ontvangen. Onlangs kregen we een telefoontje van de heer Mesdag. Willem Mesdag was organist van de Westerkerk van 1956 tot 1965. Een paar jaar geleden heeft hij de Westerkerk nog eens bezocht en natuurlijk heeft hij toen de pas gerestaureerde orgelkas bekeken. Hij had onlangs op onze website gelezen dat de orgelcommissie gekozen had voor een reconstructie van het instrument van Duyschot (1688). Hij vond dat zo’n goed idee dat hij zich spontaan aanmeldde als lid van de Club van 100. Leden van die Club storten jaarlijks € 100,- in het orgelfonds. Dat is de spaarpot voor het nieuwe orgel. Het is dus ‘geoormerkt’ geld en mag niet voor andere bestedingen worden gebruikt. Dat voorbeeld verdient navolging, vinden wij want de bouw van het nieuwe orgel zal in fasen worden uitgevoerd. Waarschijnlijk zal er eerst begonnen worden met het rugwerk. We hoeven dus niet te wachten op nieuwe orgelklanken tot de spaarpot helemaal gevuld is voor het hele orgel. Ieder nieuw lid van de’ Club van 100’ krijgt als welkomstgeschenk het boek: ‘Het grote orgel van de Westerkerk te Enkhuizen’ (waarde € 20,-). Willem Mesdag vertelde dat hij het boek van A tot Z gelezen heeft.

3

Openstelling Wester- en Zuiderkerk Bij de openstelling voor bezoekers werken de Zuiderkerk en de Westerkerk nauw samen. Daarbij worden beide kerkgebouwen gesteund door de VVV. Die zorgt voor de verspreiding van flyers en ansichtkaarten waarop beide kerken staan afgebeeld en waarop de openingstijden zijn vermeld. Omdat er zoveel toeristen door de stad lopen zullen de kerken gedurende een langere periode open zijn. Ook de uren waarop de kerken open zijn worden op elkaar afgestemd. In beide kerken wordt geen toegangsprijs gevraagd. De werving van surveillanten wordt gezamenlijk aangepakt. Wie eens een middagje wil helpen bij de openstelling is hartelijk welkom. En u hoeft echt niet alles te weten over de geschiedenis van het kerkgebouw. De meeste bezoekers willen gewoon even binnen kijken. Maar soms hebt u ook zo maar een leuk gesprek.

Expositie ‘Eindig in eeuwigheid’ Tijdens de aanstaande zomeropenstelling zal er in de Westerkerk een grafisch – poëtisch kunstobject te zien zijn naar een idee van Gijs Elzinga. Het thema is ‘Eindig in eeuwigheid ‘. Het kunstwerk hangt rond een hoge koker met een diameter van 5 meter zodat ‘Einde’ en ‘Begin’ elkaar raken. Op een strook papier van 15,4 meter en 50 cm. hoog zijn twee, om en om vervlochten, verhaallijnen te zien: ‘schepping ‘ en ‘jij en ik’. Op die strook papier staan 30 prenten en 10 gedichten. De grote prenten verbeelden de verhaallijn ‘schepping’, de twee kleinere de verhaallijn ‘jij en ik’ Werk op niveau De Westerkerk is een groot gebouw: ± 80 meter lang en ± 30 meter breed. Maar ook hoog: tot in de nok is het 18 meter. Een aantal interieurstukken zoals het orgel en het klankbord van de preekstoel kun je moeilijk bereiken. Het heeft bijvoorbeeld meer dan honderd jaar geduurd voordat we in 2010 het beeldje van Gommarus dat boven op het orgel staat konden schoonmaken. En dat kon toen omdat er een steiger om het orgel was gebouwd voor de restauratie van de orgelkas. Vanaf de vloer is goed te zien dat er op het klankbord van de preekstoel een dikke grijze laag stof ligt. Maar je kunt er niet bij om het even af te stoffen. Met een hoogwerker zou dat wel kunnen, maar zo’n dingen huren om alleen de bovenkant van de preekstoel stofvrij te maken is wel erg prijzig. Het is dus jaren wachten voordat zich een mogelijkheid aandient. En die kans deed zich voor toen er een hoogwerker in de kerk was om te controleren of de houten delen van het gewelf nog goed ‘door gespijkerd’ waren. Dat maakte onderdeel uit van het restauratieplan. Natuurlijk hebben we toen meteen even die hoogwerker gebruikt om een paar klussen te doen waar we anders niet bij hadden gekund. Helaas zijn we aan het afstoffen van het klankbord boven de preekstoel nog niet toe gekomen R.K. parochie haakt af Bij de eerste besprekingen over het plan van de rk. parochie om een deel van de Westerkerk en de Costerije te gebruiken voor hun vieringen was het enthousiasme bij beide partijen zeker aanwezig. Er was ook al overeenstemming over de huurovereenkomst. Bij de invulling van de bouwkundige aanpassingen op het hoogkoor kwamen er wel meningsverschillen naar voren, maar daarover waren wij nog niet uitgepraat. Wat de reden ook moge zijn, de rk. parochie denkt een beter onderkomen gevonden te hebben door de aankoop van de voormalige bibliotheek. Het is natuurlijk jammer van de vele uren van overleg en het vele werk wat daar weer uit volgde, maar soms gaan de dingen zo.

4

Opnieuw: Het koorhek van de Westerkerk ‘Het koorhek in de Gommarus- of Westerkerk te Enkhuizen heeft zeker wel het mooiste beeldhouwwerk der Vroeg-Renaissance en is tevens een meesterwerk van klein-architectuur’, hetgeen te lezen is in het beschrijving van de Westerkerk door de stadsarchivaris Douwe Brouwer. Mede om die reden behoort de Westerkerk tot de top-100 van de Nederlandse monumenten. De heer Gerrit Vermeer deed daar in de vorige nieuwsbrief nog een schepje bovenop. Het koorhek in Enkhuizen kent volgens hem zijn gelijke niet. Na bijna al het zestiende-eeuwse houtsnijwerk in Nederland, Duitsland, Noord-Italië, Noord-Frankrijk en Spanje te hebben bekeken komt hij tot de conclusie 'dat de reliëfs aan de beide zijden van het koorhek tot de absolute top behoren van wat er in heel Europa op dit vlak te beleven valt'. Dat is nogal wat en we hopen dat zijn speurwerk nog eens de naam van de meestersnijder oplevert. Het bezit van dit uitzonderlijke monument brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Nu is tot onze grote schrik de laatste tijd opgevallen dat de fundering van het koorhek niet stabiel meer is. Het lijkt er op dat een verdergaande verzakking van het koorhek optreedt. De oorzaak daarvan is niet bekend. Nader onderzoek is daarom nodig en dat moet uitwijzen wat er aan gedaan kan en moet worden. Het ligt in de bedoeling dat onderzoek gelijk met de geplande werkzaamheden aan de zerkenvloer uit te voeren.

Terugblik Matthäus Passion Honderden mensen hebben op zondagmiddag, 29 maart weer genoten van de Matthäus Passion. Gezien de reacties na afloop vallen de opvattingen van dirigent Thijs Kramer hoe een Matthäus Passion moet worden uitgevoerd bij velen in de smaak. Er stonden ruim honderd koorleden van het vocaal ensemble Fioretto en het Concertkoor Baarn op de koortrappen van het podium. In de zijbanken zaten de zangertjes van de Muziekschool Waterland en het Holland Symfonieorkest had een royale orkestbezetting. Organist Wybe Kooijmans begeleidde bij bepaalde passages op zo’n sublieme wijze het koor dat de bezoekers de orgelklanken in hun lichaam voelden meetrillen. Omdat bij de Matthäus Passion alles ‘dubbel’ is: twee koren en twee orkesten en bovendien zes solisten is het een dure uitvoering. Ondanks de toegangsprijs van € 35,- kan zo’n uitvoering het niet stellen zonder bijdragen van sponsors. Daarom willen wij graag het Westfriesland fonds en de Rabobank hartelijk danken voor hun bijdrage.

Film van de Matthäus Passion op website Van de uitvoering van de Matthäus Passion is door een professioneel bedrijf een film gemaakt. Er is gefilmd vanaf het moment dat de koorleden en de bezoekers de kerk binnenkomen tot aan de pauze. Deze film komt binnenkort op onze website. Wie dus nog een keer wil nagenieten bezoeke de website. WWW.WESTERKERKENKHUIZEN.NL

Ook in 2016 weer een ‘Matthäus’ Op zaterdag, 12 maart 2016 wordt weer de Matthäus Passion in de Westerkerk uitgevoerd. Dit keer door de C.O.V. ‘Stem en Snaren’ uit Enkhuizen. Dit honderd leden tellende koor voerde dit moeilijke stuk voor het eerst uit in 1933 onder leiding van hun dirigent Crevecoeur. Reinhard Crevecoeur was ook organist van de Westerkerk en daarnaast had hij vele andere functies op muzikaal gebied. Zo’n grote uitvoering met een amateurkoor en in een klein stadje in de crisistijd was een waagstuk. Maar Crevecoeur durfde het aan en het lukte hem. Ditmaal dirigeert Marcel Joosen en wij zijn ervan overtuigd dat een prachtige uitvoering wordt.

5

Podiumbouwers hadden het druk Er was heel wat denk- en spierkracht nodig voor de bouw van het podium voor het kerstconcert van het Noord Hollands Ouderen Orkest en de Matthäus Passion. Bij het kerstconcert stonden en zaten er maar liefst 200 zangers en musici op het podium en bij de Matthäus Passion zo’n 150. En die kun je niet zo maar een willekeurig plek geven. Dirigent en orkestmeester stellen hun eisen. Bovendien staan die lastige pilaren soms danig in de weg. Met veel passen en meten door Menno Faber, Dick Broersen, Jaap Holwerda, Pierre de Bie, Kees Kramer en Frits Lebbing en de ervaren Jan Kaspers kwam het allemaal goed. Het zijn inmiddels bedreven (en gedreven!) podiumbouwers. Geslaagd galadiner Voor het sluitstuk van de actie ‘Draag Bij’ voor de aanschaf van een nieuw röntgenapparaat voor het gezondheidscentrum had de organisatie de Westerkerk uitgekozen. Een logische keuze want er moesten maar liefst 250 personen aan grote ronde tafels kunnen dineren. Bekende Enkhuizer restaurants als Die Drie Haringhe, de Smederij en Onder de Wester zorgden voor een uitstekend diner. Slijterij de Dijk leverde de erbij passende wijnen en vele vrijwilligers zorgden onder leiding van Arend Jans ervoor dat al die heerlijke gerechten snel en warm op de 25 tafels kwamen. Voor de sfeermuziek zorgden o.a. Menno Bruin en Niels van de Gulik. De avond kon niet meer stuk toen de directie van het Westfries Gasthuis bekend maakte dat de actie inmiddels voldoende geld had opgeleverd om het röntgenapparaat te bestellen. Aan het eind van de avond stelde burgemeester Jan Baas dan ook tevreden vast dat het doel van de actie door de gezamenlijke inzet van veel Enkhuizers en Enkhuizer bedrijven toch maar weer bereikt was Vrijwilligersavond 2015 De jaarlijkse vrijwilligersavond wordt gehouden op dinsdag, 15 september. Alle vrijwilligers en hun partners zijn dan hartelijk welkom voor een gezamenlijke maaltijd. Vooraf geven we een terugblik op het afgelopen jaar en natuurlijk gaan we de nieuwe vrijwilliger van het jaar bekend maken. Maar tot die datum dragen Lies Visser en Henny Harder nog die eretitel.

Van een leien dakje Op tal van plaatsen in de kerk zijn opschriften, namen en jaartallen te vinden van mensen die daar toen bezig waren. Soms op verborgen plaatsen die je tegenkomt als iets verwijderd wordt, maar soms ook zichtbaar. In het balgenhuis is een glasin-lood raam waarin toenmalige organisten hun naam en een jaartal hebben gekrast. Het is alsof men iets wilde achterlaten: hier was ik in het jaar 1734 of in 1804. Die kans heeft u nu ook. Van één dakvlak worden alle leien vernieuwd. Ieder kan voor € 2,- op de achterkant van een lei een boodschap achterlaten eventueel met zijn of haar naam en een datum. Het mag van alles zijn: een berichtje, een tekening of een liefdesverklaring. Zo’n leiendak gaat minstens 70 jaar mee. Dus pas in het jaar 2085 komt uw boodschap pas tevoorschijn. De leien en een vilstift komen binnenkort in de kerk te liggen. U mag er ook één mee naar huis nemen of er eens diep over na te denken

6

Vakwerk aan de Westerkerk Meteen nadat bekend werd hoe hoog de subsidie van de provincie Noord Holland uitviel, is oud-aannemer en nu bouwcommissielid Gerard Appelo voortvarend aan de slag gegaan. Hij verdeelde de geplande werkzaamheden in vier onderdelen: A. Westgevel plus balgenhuis, B. Muurwerk buitenzijde, C. Binnenzijde en D. Daken en kapconstructie. Elk onderdeel werd weer onderverdeeld in kleinere brokken en daarvan werd een kostenraming gemaakt. Zo werden de werkzaamheden genoemd onder A (Westgevel en balgenhuis) onderverdeeld in steigerwerk, metselwerk, voegwerk, pleisterwerk, ankerwerk, timmerwerk, verhelpen lekkage, glaszetter en schilderwerk. Zo werd het gemakkelijk een overzicht van de totale kosten te maken en de uitgaven te bewaken. Omdat eind 2016 de werkzaamheden moeten zijn afgerond, wilden we geen tijd verloren laten gaan. De westgevel was er het slechtst aan toe, dus daarmee werd begonnen. Op dinsdag, 6 april en de dagen daarna werd een steiger tegen de westgevel gebouwd. Nadat die was goedgekeurd stonden meteen de vakmensen klaar om waar dat nodig was de voegen uit te slijpen en weer opnieuw te voegen. Los zittende muurankers, zo’n 40 stuks, werden uitgehakt, ontroest en weer in de zwarte verf gezet. Het deel van het anker dat in de muur komt te zitten wordt in een vette doek gewikkeld om roestvorming tegen te gaan. Tegelijkertijd werden er offertes opgevraagd voor de overige onderdelen van de restauratie. Breuken zerkenvloer in kaart gebracht Bezoekers van de kerk hebben veel belangstelling voor de zerkenvloer. Er zijn dan ook zerken bij met bijzondere opschriften of gedichten. Op het hoogkoor liggen de mooiste. Bijzonder is ook dat de meeste nog op hun oorspronkelijke plaats liggen. In veel kerken kregen veel zerken in de loop der eeuwen nogal eens een andere plek. Veel zerken zijn echter o.a. door het inzakken van de grafkisten scheef gezakt en daardoor soms ook gebroken. Sommige vertonen meer dan één breuk. Behalve dat het zonde is van zo’n eeuwenoude zerk, levert het ook beperkingen op in het gebruik. Soms zakt een stoelpoot weg in een te grote tussenruimte tussen de stenen en moet er een plankje onder. Het verbeteren van de zerkenvloer maakt deel uit van het restauratieplan. Helaas zijn er zoveel gebroken zerken dat ze niet allemaal kunnen worden hersteld. Er moeten dus prioriteiten worden gesteld, maar dan moeten eerst alle zerken met hun breuken in kaart worden gebracht. Onze vrijwilliger Jan Doedes heeft in het verleden al eens een compleet overzicht gemaakt van alle zerken met de opschriften. Bij dat overzicht zitten ook (analoge) foto’s van elke zerk. Die foto’s zijn nog voor het begin van de restauratie in de jaren ‘90 gemaakt door Co Steltenpool. Kees Kramer heeft alles gedigitaliseerd in een hoge resolutie en hij heeft samen met Cees Groot en Adrie Brinkkemper van elke zerk inclusief het grafnummer het aantal breuken vastgesteld en ingetekend. Dat vormt prachtig uitgangsmateriaal voor nu. En voor later denken we aan een overzicht van alle zerken op de website. Het was wel even schrikken als je ziet wat eraan mankeert en het benodigde bedrag wat er voor nodig is ze te repareren. Er zullen dus keuzes moeten worden gemaakt. Welke zerken moeten wel en welke niet en welke gedeelten van de vloer krijgen voorrang? De leden van de werkgroep Cultureel Erfgoed van de Westerkerk zullen daarbij behulpzaam zijn. Gunstig geven. Als u aan de Westerkerk geeft, schenkt de overheid mee. Een eenvoudig voorbeeld. U besluit jaarlijks € 500 te schenken aan de Westerkerk. (dan bent u meteen lid van het illustere gezelschap van het Genootschap van Zestien) Vermenigvuldigd met 1,25 mag u dus € 625 aftrekken van uw inkomen. Stel dat u 42% belasting betaalt, dan scheelt u dat € 262,50. Netto betaalt u dus € 237,50. Wij helpen u graag met meer informatie hierover.

7

Uit het archief Onlangs heeft mevrouw Suus Messchaert in het Regionaal Archief te Hoorn enkele afrekeningen gevonden uit het jaar 1758/59. Ze hebben betrekking op 'de vernieuwing van de trap aan de Predikstoel in de Westerkerk'. Daardoor weten we nu heel wat meer over de fraaie, in de ronding van de pilaar gemaakte trap. Zo blijkt de trap totaal 483 gulden en 19 stuivers te hebben gekost, als volgt verdeeld: aan de timmerman fl. 150 (lees: 150 gulden, 15 stuivers en 0 centen) idem voor het maken van de mal fl. 30 aan de houtsnijder fl. 175 materiaal: eikenhout fl. 96 G. Schokker voor gedane diensten fl. 31

:15 :-:11 :-: -- :-: -- :-:13 :--

Uit een opgave voor de levering van het eikenhout blijkt dat het hout werd geleverd door Dirk Sijm Dekker te Zaandam, op verzoek van G. Schokker. Deze laatste handelde in de functie van 'Stads Fabriek', de voorloper van wat later de 'Directeur van Gemeentewerken' werd genoemd. Deze G. Schokker diende ook zelf een rekening in voor zijn diensten. De naam van 'de beeldsnijder' wordt niet genoemd. Ook weten we niet wie het ontwerp in de stijl van de Rococo heeft gemaakt. Er is ook een specificatie van de rekening van de timmerman gevonden. Daaruit blijkt dat er in de periode van 20 november 1758 tot 18 mei 1759, door vier met name genoemde timmerlieden aan is gewerkt. Hun werk vergde totaal 129 mandagen. Het dagloon was in het begin fl. 1,-, maar dat werd halverwege het werk verhoogd tot fl. 1,30. Een opslag van 30%! Werd dat afgedwongen of was men zo tevreden over het uitgevoerde werk? In ieder geval kunnen we er 250 jaar na dato nog steeds genieten van dit fraaie stukje vakwerk. Met dank aan mevr. Suus Messchaert voor het beschikbaar stellen van de gegevens. Begraven in de kerk Soms staan bezoekers van de kerk verbaasd te kijken als ze horen dat ze bij hun gang door het gebouw over de graven van overledenen moeten lopen. Sommigen vinden het zelfs een eng idee. "Liggen ze er nog?" wil men dan weten. Men is met deze manier van begraven niet meer bekend. Dat komt omdat het al ruim 200 jaar niet meer gebeurt, op last van 'Napoleon'. Er zijn bovendien niet meer zo veel kerken met een vloer die geheel uit grafzerken bestaat. Bij andere kerken werd de vloer vaak vlak gemaakt door deze te voorzien van een betonnen ondervloer, al of niet met vloerverwarming. Deze 'verbetering' gaat echter veelal 'in zekere mate' ten koste van het historisch karakter: het wordt te vlak, te netjes. Om die reden was de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg er bij de restauratie in 2000 niet voor om dit in de Westerkerk ook te doen. Een gevolg is echter wel dat er zo nu en dan onderhoud nodig is om de vloer in stand te houden. Door de thans voorgenomen onderhoudswerken aan de vloer en de zerken is het onderwerp 'begraven in de kerk' extra onder de aandacht gebracht. Er is in het archief gezocht naar de grafleggers en grafboeken van de kerk. Om meer te weten te komen over de gang van zaken in vroeger tijden. Want daar zijn nogal wat vragen over. Er zijn daarbij enige bijzonderheden aan het licht gekomen waarop we in de komende tijd in deze nieuwsbrief zullen terugkomen.

Bijeenkomst Genootschap van Zestien en Club van 100 De jaarlijkse bijeenkomst met de leden van het Genootschap van Zestien en de Club van 100 is dit jaar vastgesteld op vrijdagmiddag 25 september a.s. We zullen de leden dan informeren over de laatste stand van zaken van de restauratiewerkzaamheden en de orgelplannen. De definitieve uitnodiging volgt. Leden: noteert u wel alvast de datum?

8

De bouw van de Westerkerk (3) Gedurende de hele bouw van de kerk speelden de financiën ten aanzien van de voortgang natuurlijk een belangrijke rol. Maar het is ook mogelijk dat het werk halverwege werd gestaakt vanwege ontstane funderingsproblemen. De oostelijke gevel van de kerk moet al vroeg na de bouw zijn gaan verzakken. Ze staat momenteel zelfs ca. 30 cm ‘uit het lood’. De pilaren in de kerk werden daardoor in oostelijke richting behoorlijk scheefgetrokken. In het gedeelte van de eerste bouwfase wel het meest. Zie afbeelding 5. Kennelijk was de zakking naderhand voldoende tot staan gekomen toen men aan de volgende fase van de bouw begon. Heeft men dit moment afgewacht alvorens men de bouw durfde te hervatten? En leidde de verzakking soms ook tot de beslissing toch maar geen kruiskerk te bouwen? Later werd na de bouw van het houten klokhuis (de Westertoren), het grote raam in de oostgevel ook nog eens dichtgemetseld. Dat extra gewicht heeft mogelijk naderhand geleid tot een verdere verzakking. Zie afbeelding 6.

Afbeelding 5

Geldgebrek bleef een rol spelen. In de laatste bouwfase werd er zelfs in de kap sloophout gebruikt. Aan het hergebruikte hout is te zien dat het afkomstig was van een groot bouwwerk. Dan ligt het voor de hand te veronderstellen dat dat hout van de oude St. Gommaruskerk afkomstig was. Echter, het jaarringonderzoek wijst uit dat het hout rond het jaar 1460 moet zijn gekapt en dat maakt de veronderstelling weer minder aannemelijk. Wordt vervolgd.

Afbeelding 6

Over de bouw van een geplande stenen toren bij de kerk is indertijd veel te doen geweest. Nog in de huidige tijd gaan daar verhalen over rond. Het werd uiteindelijk een houten klokhuis met daarin een grote luidklok. Pas daarna was men in staat het interieur af te ronden met preekstoel, orgel en koorhek. In de volgende bijdrage zullen we tot slot zien hoe dat in z'n werk is gegaan

Bezoek onze website Onze Nieuwsbrief verschijnt twee keer per jaar. Maar er is natuurlijk vaker wat nieuws te melden. Kijkt u daarom eens op onze website: www.westerkerkenkhuizen.nl Klik daarna op tabblad ‘Info’ en daarna op ‘Nieuws’. Dan ziet u het laatste nieuws. INFORMATIE Bureau de Westerkerk E-mail: Website:

tel. (0228) 317800 [email protected] www.westerkerkenkhuizen.nl

Fotografie: Aart van Wijk - Adrie Brinkkemper - Richard Lijnsvelt - M. van Buuren

Aan dit nummer werkten mee: Adrie Brinkkemper Richard Lijnsvelt Aart van Wijk Marius van Buuren