Studiegids. najaar Geschiedenis en archeologie. Kop. Groningen. Cursus G-07. Senioren Academie Groningen en Drenthe Studiegids najaar 2006

Studiegids

Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursus G-07 Docent Mw. dr. J.C. Harvey, egyptologe ([email protected])

Senioren Academie Groningen en Drenthe  Studiegids najaar 2006

Kop

najaar 2012

Deze cursus is bedoeld voor mensen die al eerder een cursus Egyptologie hebben gevolgd. De basiskennis uit de eerdere cursussen wordt nu bekend verondersteld In deze cursus wordt hierop voortgebouwd en wordt dieper ingegaan op bepaalde aspecten van de Egyptische cultuur. Collegeprogramma: 1. Chronologie Hoe weten wij wanneer bepaalde gebeurtenissen plaatsvonden? Hoe kunnen we ze een jaartal in

Groningen  Geschiedenis en archeologie  Vervolgcursus G-07  1

Algemeen

Hoger Onderwijs voor Ouderen Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof Henriëtte Hardick

Bestuur Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter Dhr. H. Huizenga, vice-voorzitter Dhr. P. van der Burg RA, penningmeester Vacature, vertegenwoordiger Stenden hogeschool Drs. J. van der Vinne, vertegen woordiger Hanzehogeschool Groningen Mr. H. de Boer, adviserend lid en vertegenwoordiger van de Vrienden van de Senioren Academie

Administratie Postadres Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014

Studiegids najaar 2012

Hoger onderwijs voor ouderen

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Hoger onderwijs voor ouderen In 1986 werd aan de Rijksuniversiteit Groningen de eerste cursus speciaal voor ouderen georganiseerd. Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) wordt nu in alle universiteitssteden en aan een aantal hogescholen in Nederland aangeboden. Hoger onderwijs voor ouderen is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen. Een formele vooropleiding is voor het volgen van dit onderwijs niet vereist omdat men als gevolg van zelfstudie, werken levenservaring een voldoende ontwikkelingsniveau kan hebben bereikt om de colleges goed te kunnen volgen.

Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe De Senioren Academie organiseert het hoger onderwijs voor ouderen in het noordoosten van Nederland en heeft drie vestigingsplaatsen: Groningen, Leeuwarden en Emmen. De Senioren Academie is een stichting, gerelateerd aan drie instellingen op het gebied van Hoger Onderwijs in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en de Stenden hogeschool. De administratie wordt verzorgd in Groningen.

Het onderwijsprogramma Het onderwijsaanbod van de Senioren Academie is geordend in drie cursusprogramma’s per studiejaar: een najaarsprogramma, een winter-/voorjaarsprogramma en een zomerprogramma. Van elk programma verschijnt een aparte studiegids. De meeste cursussen van de programma’s van najaar en winter-/voorjaar duren tien weken, maar er staan ook een aantal kortere cursussen of collegeseries op het programma. In het zomerprogramma staan vooral kortdurende activiteiten, vaak in combinatie met een excursie, op het programma.

Locaties De Senioren Academie maakt voor haar onderwijsactiviteiten vooral gebruik van de locaties van haar moederinstellingen. De locaties in Groningen zijn verspreid over de stad Groningen en Haren. Deze locaties zijn pas kort voor aanvang van de cursussen bekend. U wordt hierover geïnformeerd in de bevestigingsbrief (zie de inschrijfprocedure achterin deze gids). In Friesland en Drenthe worden de meeste colleges gegeven in een collegezaal van de Stenden hogeschool.

Internationale contacten De Senioren Academie onderhoudt vele goede contacten in het buitenland, voornamelijk met Duitse Senioren. Elk jaar wordt in samenwerking met de Universiteit van Oldenburg een gezamenlijke cursus georganiseerd.

Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur

Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

vormgeving en dtp: www.henkmans.nl

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe • 2

Algemeen

Voorwoord


Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe

Studiejaar 2012-2013 Ook dit najaar opent de Senioren Academie haar komende studiejaar in elk van haar vestigingen in de drie noordelijke provincies.

Op 1 december 2011 vierde de Senioren Academie haar 5e lustrum. De belangrijkste spreker was professor Dick Swaab.

Senioren Academie gesloten Op vrijdag gesloten Vanaf 4 mei tot en met 17 augustus 2012 is het secretariaat van de Senioren Academie op vrijdag gesloten. Zomersluiting Vanaf maandag 16 juli tot 20 augustus 2012 is de Senioren Academie van maandag tot en met donderdag geopend tussen 10.00 en 12.00 uur. Inschrijving voor cursussen is in deze periode gewoon mogelijk (via internet of per post).

In Groningen vindt de openingslezing plaats op maandag 27 augustus in het Academiegebouw van de Groningse universiteit. In Friesland wordt het studiejaar geopend in de Stenden Hogeschool Leeuwarden op woensdag 29 augustus en in Drenthe gebeurt dit op donderdag 30 augustus in de vestiging Emmen van de Stenden Hogeschool. De openingslezingen zijn vrij toegankelijk en u hoeft zich voor het bijwonen van deze lezingen niet van tevoren op te geven. Meer informatie over de lezingen vindt u op de pagina’s voorafgaand aan de cursusinformatie van respectievelijk Groningen, Friesland en Drenthe. De Senioren Academie vindt voor haar onderwijs onderdak bij met name de bovengenoemde onderwijsinstellingen voor hoger onderwijs in Groningen, Friesland en Drenthe. Onderwijs instellingen die zich in eerste instantie richten op het onderwijs aan reguliere studenten waarbij echter ook ruimte wordt geboden aan de ‘senior-studenten’ van de Senioren Academie. Het reguliere studieaanbod van de betreffende onderwijsinstelling heeft daarbij uiteraard voorrang. Dat vraagt ook enige aanpassing van onze cursisten. De lessen en colleges bij universiteit en hogeschool zijn strak geroosterd en de zalen zijn meestal in gebruik. Hoe groot het enthousiasme ook is, er zit niets anders op dan rustig te wachten tot de voorgaande groep studenten de collegezaal heeft verlaten. Erg voortijdig bij die collegezaal arriveren is dan ook af te raden. Ook bij het verlaten van de zaal is er geen gelegenheid nog even rustig na te praten, de volgende groep studenten staat vaak al te wachten op de gang. Door het toenemend aantal studenten is de druk op de lesruimten bij de verschillende instellingen echter dusdanig groot dat de Senioren Academie zich in toenemende mate genoodzaakt ziet uit te wijken naar zalen elders. Mocht dat het geval zijn met uw cursus, dan wordt u hierover uiteraard geïnformeerd. Dit seizoen zullen in elk geval enkele cursussen van het Drentse programma plaatsvinden in Hoogeveen. Ten slotte vestigen wij hierbij graag uw aandacht op onze website. Sommige van u zal het zijn opgevallen dat de voorheen gebruikelijke Nieuwsbrief ditmaal ontbreekt. Meer of minder belangrijke nieuwsitems, links naar andere organisaties, maar ook bijvoorbeeld korte verslagen van activiteiten van de Senioren Academie kunt u voortaan vinden op onze website. Op deze site vindt u ook een verwijzing naar de site van de ‘Vrienden van de Senioren Academie’. Zij vieren hun vijfde lustrum in november 2012. De aankondiging hiervan vindt u op pagina 6 Ondanks alle veranderingen blijft er toch ook veel hetzelfde. Nu al meer dan 25 jaar vindt u ons cursusaanbod terug in onze onderwijsgids. In Groningen worden er dit najaar 33 cursussen aangeboden, in Friesland zijn dit er 13 en in Drenthe staan 11 cursussen geprogrammeerd. Meer dan 50 korte of langere cursussen dus om een keuze uit te maken.

Wij wensen u een inspirerend en leerzaam studiejaar toe.

Bestuur en medewerkers Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe.


Algemeen


Inhoud 2 3

Algemene informatie Voorwoord

Programma Groningen Openingslezing Groningen - Gezond ouder worden en gezond gedrag: genen of omgeving?6 Cursuscode 12NG00L

Twintigste Nederlandse Cultuurlezing7 Nederlands erfgoed en erfgoed in Nederland - Wat hoort bij ons? Algemeen/ multidisciplinair De toren van Babel - Taal, communicatie en cultuur Grenzkontakte - Een cursus voor Nederlanders en Duitsers De eeuw van Azië - De onontkoombare aziatisering van de wereld in de 21ste eeuw

8 9 10

Filosofie Filosofiegeschiedenis (4) - De hedendaagse filosofie Terug naar de Verlichting Filosofie als manier van leven - Levenskunst in Oost en West Capita selecta uit de geschiedenis van een verhouding - Rationaliteit en emoties

11 12 13 14

Cursuscode 12NG09 Cursuscode 12NG10 Cursuscode 12NG11 Cursuscode 12NG12 Cursuscode 12NG13 Cursuscode 12NG14 Cursuscode 12NG15 Cursuscode 12NG16 Cursuscode 12NG17

Geschiedenis en archeologie Het land van Toetanchamon - Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (2) Burger zijn in de Atheense democratie De Romeinse adoptiekeizers - Een eeuw van rust De Oude Germanen (2) De Kroniek van Morea - Westerlingen in Middeleeuws Griekenland Groningen en het Drentse water - Het landschap rond de stad Groningen tot 1600 In Emo’s voetspoor - De fascinerende wereld van de 13e eeuw Geschiedenis vanuit Europees en Arabisch perspectief De Russische wereld - Wat is Rusland, wie zijn die Russen?

15 16 17 18 19 20 21 22 23

Cursuscode 12NG18

Godsdienstwetenschap en religie Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften

24

Cursuscode 12NG19 Cursuscode 12NG20

Kunstgeschiedenis Renaissance en Nieuwe kunst - Beeldende kunst van West-Europa (1400 tot 1800) Vrouwen in de kunst

25 26

Cursuscode 12NG21 Cursuscode 12NG22 Cursuscode 12NG23

Mens en maatschappij De kracht van grijze cellen Van spirituele intelligentie tot business spiritualiteit Leeskamer - Levenskunst en loslaten

27 28 29

Cursuscode 12NG24 Cursuscode 12NG25

Muziek en theater Introductie tot de vocale muziek van Bach (1) Kunst en cultuur 1900-1920 - Moskou en St. Petersburg

30 31

Cursuscode 12NG01 Cursuscode 12NG02 Cursuscode 12NG03

Cursuscode 12NG04 Cursuscode 12NG05 Cursuscode 12NG06 / 12NG07 Cursuscode 12NG08


Algemeen


Inhoud Programma Groningen vervolg Cursuscode 12NG26 Cursuscode 12NG27

Natuurwetenschappen Evolutie in acht capita selecta - En toen ontstond er leven De geschiedenis van de energievoorziening

32 33

Cursuscode 12NG28 Cursuscode 12NG29 Cursuscode 12NG30 Cursuscode 12NG31 Cursuscode 12NG32 Cursuscode 12NG33

Taal en literatuur Latijn - Vervolgcursus Franz Kafka en Midden-Europa rond 1900 The Readers’ Choice - The Rediscovery of Literary Treasures Griekse mythologie - Onvervuld verlangen Programma schrijven - Autobiografisch schrijven Programma schrijven - Columns, cursiefjes en weblogs schrijven

34 35 36 37 38 38

Programma Friesland Cursuscode 12NF01 Cursuscode 12NF02 Cursuscode 12NF03 Cursuscode 12NF04 Cursuscode 12NF05 Cursuscode 12NF06 Cursuscode 12NF07 Cursuscode 12NF08 Cursuscode 12NF09 Cursuscode 12NF10 Cursuscode 12NF11 Cursuscode 12NF12 Cursuscode 12NF13

Openingslezing Friesland - Wij en de maan40 Compassie - Driedaagse filosofiecursus 41 Introductie tot de vocale muziek van Bach (1) 42 Hoogtepunten uit de Duitse literatuur - Vier romanschrijvers, twee dichters 43 Alexander de Grote - Werkelijkheid en mythe 44 Van jong tot oud in de middeleeuwen 45 Ikoanen út de skiednis fan Fryslân - Dit wienen ek Friezen 46 Ecologie, natuurbeelden, klimaatverandering, mens en maatschappij 47 Filosofiegeschiedenis (4) - De hedendaagse filosofie 48 Kan ik willen wat ik wil? 49 Leeskamer - Levenskunst en loslaten 50 De geschiedenis van de energievoorziening 51 Overzichtscursus Moderne Kunst - Impressionisme tot heden 52 De cultuur van Berlijn in de jaren twintig 53

Programma Drenthe Cursuscode 12ND01 Cursuscode 12ND02 Cursuscode 12ND03 Cursuscode 12ND04 Cursuscode 12ND05 Cursuscode 12ND06 Cursuscode 12ND07 Cursuscode 12ND08 Cursuscode 12ND09 Cursuscode 12ND10 Cursuscode 12ND11

Openingslezing Drenthe - Waarden en normen in het tijdperk van het dikke ik54 Compassie - Driedaagse filosofiecursus 55 Verhalen schrijven 56 De oude Germanen (2) 57 Heinrich Heine - Romanticus en kritisch intellectueel 58 Biologie in Drents perspectief 59 Grote kunstenaars uit de kunstgeschiedenis 60 De Romeinse Adoptiekeizers - Een eeuw van rust 61 Oosterse filosofie - Van Aatman tot Zen 62 Inleiding moderne architectuur 1945-2005 63 Ethiek in het dagelijks leven - Wat is goed? 64 Het Russisch modernisme 65

Inschrijfformulier Inschrijfprocedure

66 67


Algemeen


Opening

Openingslezing Groningen Opening Studiejaar Spreker Prof. dr. Melinda Mills Datum Maandag 27 augustus 2012 Tijd Aanvang 14.00 uur Locatie Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen Bijzonderheden Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden Over de spreker. Prof. dr. Melinda Mills is als hoogleraar Sociologie verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. De sociologie van de levensloop behoort tot haar specialismen.

Is gezondheid en gedrag voornamelijk het resultaat van biologische en genetische factoren, of van de sociale omgeving of is het een combinatie van beide? Is uw lot al genetisch bepaald of kan uw omgeving van grotere invloed zijn door u te beschermen of juist bloot te stellen aan bepaalde ziektes of gedrag?

Gezond ouder worden en gezond gedrag: genen of omgeving? Deze lezing gaat een stap verder dan de simplistische discussie over ‘aangeboren’ versus ‘aangeleerd’ en kijkt naar de complexe interactie tussen de sociale omgeving en onze genetische samenstelling. Aan de hand van tweelingstudies om de erfelijkheid van gedrag te onderzoeken, door genetische en sociologische onderzoek, kunnen wij niet alleen het bestaan van een onderliggende genetische architectuur voor gedrag onderzoeken, maar ook de relevante genen identificeren. De individuele geschiedenis, eigenschappen van een individu, hun partner en ruimere familie en het sociale netwerk, maar ook de historische en nationale omgeving maken een belangrijk deel uit van de manier waarop het leven van mensen uiteindelijk (ver)loopt.

5e Lustrum

Stichting Vrienden van de Senioren Academie Op zaterdag 24 november viert de Stichting Vrienden van de Senioren Academie haar vijfde lustrum met een feestelijke en leerzame dag met een ‘universitair’ tintje. Noteert u deze datum vast in uw agenda. Meer informatie en aanmeldingsmogelijkheid vindt u op de internetsite van de Vrienden, www.vriendenhovo.nl.


Algemeen

Nederlandse Cultuurlezing Cursuscode 12NG00L Spreker Marlite Halbertsma Datum Zondag 7 oktober 2012 Tijd 14.00 uur


Twintigste

Nederlandse Cultuurlezing De Nederlandse cultuurlezing werd 20 jaar geleden voor het eerst gehouden en was een initiatief van de Stichting Oude Groninger Kerken. De lezing wordt daarom gehouden in een van de kerken van deze Stichting. De lezing van 2012, vindt ook dit jaar plaats in de oorspronkelijk 13e eeuwse Martinuskerk van Middelbert.

Wat hoort bij ons? Nederlands erfgoed en erfgoed in Nederland Over het algemeen wordt cultureel erfgoed beschouwd als een van de pijlers van de nationale identiteit. In de afgelopen jaren zijn er heftige discussies gevoerd over de waarde van een algemeen gedeelde en gewaardeerde kennis van het Nederlandse verleden en het culturele erfgoed, wat onder meer leidde tot het opstellen van de nodige nationale, regionale en lokale canons. De Canon van Nederland met vijftig vensters van de commissie Van Oostrum (2006) was aanvankelijk het uitgangspunt voor de opzet van het uiteindelijk niet gerealiseerde Nationaal Historische Museum.

Locatie Martinuskerk in Middelbert Prijs € 7,50 (Gratis voor donateurs van de Stichting Oude Groninger Kerken en donateurs van de Senioren Academie. Donateursschap graag vermelden bij uw opgave voor deze lezing) Uiterste inschrijfdatum 21 september 2012

Maar wat maakt cultureel erfgoed Nederlands? En is al het erfgoed in Nederland per definitie ook Nederlands erfgoed? Misschien is het beter om niet te zoeken naar de Nederlandse kenmerken van het Nederlandse culturele erfgoed, maar naar de manier waarop wij daarmee omgaan. Hoe doen we dat? Waarom zijn we er zo mee bezig? Hoe komt het dat de vraag ‘wat hoort bij ons’ vaak samenvalt met de vraag ‘wie hoort bij ons?’ De lezing vindt plaats in de Martinuskerk in Middelbert. Aanvang lezing 14.00 uur. Inloop met koffie vanaf 13.30 uur.

Over de spreker Marlite Halbertsma is hoogleraar historische aspecten van kunst en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij publiceerde over de cultuurgeschiedenis van Rotterdam (Interbellum Rotterdam. Kunst en Cultuur 1918-1940, 2001), over mondialisering en cultureel erfgoed (The Heritage Theatre, 2011) en was nauw betrokken bij diverse tentoonstellingen zoals Sisi en Wilhelm II - Keizers op Corfu in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (2010) en de herinrichting van de Laurenskerk in Rotterdam. Op dit moment is zij jurylid voor de BankGiro Loterij Museumprijs 2013.


Groningen

Algemeen/ multidisciplinair Cursuscode 12NG01 Coördinatoren Em. prof. dr. Henk F. Kauffman Em. prof. dr. Dick K.F. Meijer Cursusvorm 7 middagen, elke middag komen twee sprekers aan het woord Data Donderdag 11 oktober t/m 22 november 2012 Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 145,Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 27 september 2012 Bijzonderheden Voor meer informatie over het programma, zie deze cursus op www. hovoseniorenacademie.nl


Taal, communicatie en cultuur

De toren van Babel In deze cursus , voorbereid door dezelfde groep, die de cursussen “Bewustzijn in wording” (2010) en “Toekomst van de mensheid” (2011) samenstelde, wordt de vraag gesteld naar het hoe en wanneer van het ontstaan van taal. Jullie spreken niet dezelfde taal! Jullie instincten zijn niet dezelfde... Daarmee hebben jullie een groot probleem. Dit schreef David Brooks, columnist van de New York Times over de Europese Unie. Daarmee legde hij zijn vinger op het talenprobleem in de EU. De grote verscheidenheid aan talen (en culturen) verdeelt ons in plaats van ons te verbinden. Reden genoeg om ons te buigen over de fascinerende wereld van taal, talen en talige communicatie. Het ontstaan van taal in de geschiedenis van de mensheid en de grote verscheidenheid aan talen is een van de problemen waar de taalwetenschap een antwoord op probeert te vinden. In de discussies tussen de diverse scholen en theorieën speelt Noam Chomsky de meest geciteerde wetenschapper op aarde, een belangrijke rol. Naast zijn werk als linguïst heeft Chomsky als publiek intellectueel, publicist en politiek commentator met zijn radicale standpunten ook veel aandacht getrokken. Hij stelde dat taal bij de Homo sapiens vrij plotseling is ontstaan als een soort taalgen, dat leidde tot een universele grammatica, geldig voor alle talen op de wereld. Zijn opvattingen daarover zijn niet onweersproken gebleven en hebben tot een strijd tussen verschillende taalkundige ‘scholen’ geleid. Mogelijk bestaat er dus geen universele grammatica, maar kunnen er meerdere, totaal van elkaar verschillende grondtalen ontstaan zijn met bijbehorende muzikale uitingen. Met Darwin gaan andere taalkundigen er van uit dat ook de muzikale uitingen door vroege hominiden werden gebruikt in een proto-taal. De relatie tussen taal en muzikale uitingen tijdens de evolutie zullen besproken worden.

Programma 11 oktober - [A] Logos’ worsteling met Chaos. Over rede, taal en teken. Enkele opmerkingen over logica, grammatica en semiotiek - Drs. Fred Luider, oud-docent wis- en natuurkunde. [B] Taal en evolutie. Evolutie van taal en cultuur - Prof. Henk Kauffman, emeritus medische biochemie RUG. 18 oktober - [A] Taal en hersenen en ontwikkeling - Prof. Ab Gramsbergen, emeritus hoogleraar ontwikkelingsneurologie. [B] Taal bij dieren? Communicatie- en taalonderzoek bij dieren - Esteban Rivas, psycholoog, filosoof, publicist, Amsterdam. 25 oktober - [A] ‘Wie wil spreken moet kunnen nabootsen.’ Over taal in het licht van de evolutie van cultuur - Prof. Barend van Heusden, hoogleraar cultuur en cognitie RUG. [B] Taal in het licht van “small world” netwerken in de hersenen - Prof. Jan Minderhoud, emeritus hoogleraar neurologie RUG. 1 november - [A] Chomsky. De structuur van taal: aangeboren of niet? - Prof. Frans Zwarts, hoogleraar Nederlandse taalkunde RUG. [B] Chomsky revisited. Biologie of cultuur? - Prof. Jan Koster, emeritus hoogleraar taalkunde. 8 november - [A] Het ontstaan van poëzie. Een antropologische kijk op het dichterlijke taalgebruik - Prof. Walter Schönau, emeritus hoogleraar Duitse letterkunde RUG. [B] Vertaalproblemen bij Chinese Poëzie - Prof. Jan B.F.N. Engbert, emeritus hoogleraar fysischorganische chemie. 15 november - [A] Creativiteit en gevaar van metaforen in taal en beeld - Drs. Katalin E. Herzog, oud universitair docent moderne kunst. [B] De rol van taal in de wetenschap: Begrip en onbegrip - Prof. Dick Meijer, emeritus hoogleraar farmacologie en farmacotherapie RUG. 22 november - [A] Taal onder druk: van jagers naar landbouwers. Het Gilgamesj-epos Remco Ekkers, oud-docent NHL, Nederlandse letterkunde en drama, dichter. [B] De structuur van Muziek en Taal. Op zoek naar de optimale klank - Dr. Dicky G. Gilbers, universitair hoofddocent Nederlandse taal- en lettterkunde, RUG.


Groningen

Algemeen/ multidisciplinair Cursuscode 12NG02 Docent(en) Meerdere docenten Cursusvorm Vijf verschillende bijeenkomsten in Oldenburg, Groningen en Leer


Een cursus voor Nederlanders en Duitsers

Grenzkontakte In het kader van de samenwerking tussen de Rijksuniversiteit Groningen en de Carl von Ossietzky Universität Oldenburg worden al meer dan twintig jaar activiteiten voor senioren aan beide universiteiten georganiseerd. Vanaf 1999 is er zelfs een gemeenschappelijke cursus,’ Grenzkontakte’. ‘Grenzkontakte’ is een cursus met thema’s uit verschillende vakgebieden. De voertaal is Duits. De cursus vindt plaats op vijf dinsdagen: een dag aan de universiteit van Oldenburg, een in Groningen en drie keer in het sfeervolle Leer. Tussen de middag is er genoeg tijd om met elkaar van gedachten te wisselen.

Data Dinsdag 9 en 23 oktober, 13 en 27 november en 11 december 2012 Tijd 10.30-12.00 uur en 14.00-15.30 uur Cursusprijs € 100,Uiterste inschrijfdatum 25 september 2012 Bijzonderheden De voertaal van deze cursus is Duits Voor meer informatie over deze cursus zie: www. hovoseniorenacademie.nl

Op excursie in het Bourtangermoor

Programma 9 oktober - Oldenburg 10.30-12.00 uur Johann Seehusen M.A., Frühe Backsteinarchitektur im friesischen Küstenraum 14.00-15.30 uur Johann Seehusen M.A., Taufsteine in der bau- und sozialhistorischen Forschung 23 oktober - Groningen 10.30-12.00 uur Dr. Alexandra Grieser, Romantik im Weltall. Wie moderne Religion auf Kunst und Wissenschaft trifft 14.00-15.30 uur Dr. Justin Kroesen, Mittelalterliche Kirchenausstattungen rund um die Emsmündung 13 november - Leer 10.30-12.00 uur Kristina Nowak-Klimscha, M.A., Land der Entdeckungen / Land van ontdek kingen. Die Archäeologie des friesischen Küstenraums / De archeologie van de Friese kust 14.00-15.30 uur Drs. Carel Horstmeijer, Waren wir was Besonderes? Die Niederlande und die Anerkennung der DDR 1949-1973 27 november - Leer 10.30-13.00 uur Dr. Joachim Tautz, Winterhilfswerk und ‘Schwarze Winkel’. Die Sozialpolitik der NS-Diktatur 14.00-15.30 uur PD Dr. Rita Schlusemann, Sprache und Gewalt in der Tierdichtung 11 December - Leer 10.30-12.00 uur Sabine Lutkat, M.A., 200 Jahre Kinder- und Hausmärchen der Brüder Grimm 14.00-15.30 uur Volker Scheub, Valse vrienden en goede buren Im Anschluss an den Vortrag findet ab 15:30 Uhr die traditionelle Weihnachtsfeier statt. Süßigkeiten und Gebäck können gern mitgebracht werden.


Groningen

Algemeen/ multidisciplinair Cursuscode 12NG03 Docent(en) Prof. dr. Rien T. Segers Dr. Janny de Jong Mr. dr. Herman H. Voogsgeerd Cursusvorm 7 colleges Data Donderdag 1 november t/m 13 december 2012 Tijd 15.15-17.00 uur Cursusprijs € 135,Cursusmateriaal R.T. Segers, Nederland na de crisis, (Amsterdam: Balans, 2009); R.T. Segers, Japan en de onontkoom bare aziatisering van de wereld, (Amsterdam: Balans, 2009); Tijdens het eerste college zal worden aangegeven welke delen van de literatuur per college bestudeerd moeten worden. Aanbevolen literatuur K. Mahbubani, The New Asian Hemisphere, (New York: Public Affairs, 2008) F. Zakaria, The Post-American World (New York, London: Norton & Co., 2008) Uiterste inschrijfdatum 18 oktober 2012 Bijzonderheden Voor meer informatie over het programma, zie deze cursus op www. hovoseniorenacademie.nl


De eeuw van Azië

De onontkoombare aziatisering van de wereld in de 21ste eeuw De wereld na de nog steeds voortdurende financieel-economische crisis zal er in veel opzichten volstrekt anders uitzien dan daarvoor. Een van de zaken die nu al wel duidelijk geworden zijn, is de verplaatsing van het economische zwaartepunt van de wereld naar Azië. De 19de eeuw werd in economisch opzicht gaandeweg de eeuw van het Verenigd Koninkrijk en de 20ste eeuw is het tijdvak van de Verenigde Staten geworden. Zal onze 21ste eeuw de eeuw van Azië worden? Zal de wereld nu ge-aziatiseerd worden, zoals die in de vorige eeuw ge-amerikaniseerd is? En als dat zo is, wat betekent dat dan voor ons? Dit zijn de centrale vragen van deze cursus. De cursus begint met de vraag wat die ‘aziatisering’eigenlijk is. Ook zal veel aandacht besteed worden aan de implicaties van de machtsverschuiving in de wereld (van de Verenigde Staten naar Azië) voor de Europese Unie en voor Nederland. Voorts kijken we naar recente ontwikkelingen in Azië zelf die de aziatisering lijken te ondersteunen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de toenemende regionalisering in Azië en de invloed van de Aziatische soft power op grond van een voorbeeld uit één land: Japan. Daarbij zal blijken dat aziatisering meer impliceert dan louter economische invloed. Hoe sterk de Aziatisering wordt, is op zijn minst gedeeltelijk afhankelijk van de relaties tussen de beide Aziatische giganten: China en Japan. De relaties tussen deze beide landen die even complex als interessant zijn, worden in de twee laatste colleges uiteengezet.

Programma 1. Wat is Aziatisering? - Prof. Dr. Rien T. Segers Aziatisering is de invloed die uitgaat van het fascinerende verschijnsel dat het centrum van de wereldmacht zich verplaatst van de Verenigde Staten naar Azië. Allerlei globaliseringsgolven en –netwerken zullen vanuit Azië de gehele wereld gaan beïnvloeden. 2. Een nieuwe machtsbalans in de wereld; het einde van de alleenheerschappij van de Verenigde Staten - Prof. Dr. Rien T. Segers Met de bevrijding van West-Europa in 1944-45 en de daarop volgende genereuze Marshallhulp aan moegestreden en kapotgebombardeerde Europese landen kende de amerikanisering een vliegende start. 3. De gevolgen van de Aziatisering voor de EU en Nederland - Prof. Dr. Rien T. Segers Het heeft er alle schijn van dat we de amerikanisering voorbij zijn en nu leven in het tijdperk van de aziatisering. Ook in Nederland beginnen we dat nu geleidelijk aan te merken. 4. Regionalisering in Azië in vergelijkend perspectief - Dr. Janny de Jong Regionalisering en regionalisme zijn hot topics in de wetenschappelijke en politieke discussies over de groeiende betekenis van Azië. 5. Japan als voorbeeld van de invloed van Aziatische ‘Soft power’ - Dr. Janny de Jong Aziatisering heeft niet alleen een economische maar zeker ook een culturele component. 6. De Japans-Chinese buitenlandse betrekkingen - Mr. Dr. Herman H. Voogsgeerd Na een inleiding over de Japanse buitenlandse betrekkingen in het algemeen gaat deze bijeenkomst in op de relatie tussen Japan en China, zowel tijdens de Koude Oorlog als daarna. 7. Het Japanse bedrijfsleven in China - Mr. Dr. Herman H. Voogsgeerd De Japanse economie is eerder gegroeid dan de Chinese, maar China voert inmiddels een stevige ‘catch up’ door.


Groningen

Filosofie


Filosofiegeschiedenis (4)

De hedendaagse filosofie Cursuscode 12NG04

+ Werkcollege 12NG04w

Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is – als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering en specialisering - ver te zoeken.

Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm 10 hoorcolleges facultatief gevolgd door één uur werkcollege Data Vrijdag 28 september t/m 7 december 2012, 26 oktober vervalt Tijd hoorcolleges 13.15-15.00 uur Tijd werkcolleges 15.00-16.00 uur Prijs hoorcolleges € 187,50 (excl. cursusmateriaal) Prijs werkcolleges € 50,Cursusmateriaal Maarten Doorman/Heleen Pott (red.) ‘Filosofen van deze tijd. Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 14 september 2012 Bijzonderheden Áls u de hoorcolleges én de werk colleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 12NG04 en 12NG04w.

Bovendien maken steeds meer oeroude onderdelen van de filosofie zich daarvan los om zich te ontwikkelen tot zelfstandige vakwetenschappen, en hun succes lijkt in toenemende mate afbreuk te doen aan de relevantie van de klassieke wijsbegeerte. Omdat haar taak door de afzonderlijke wetenschappen lijkt te zijn overgenomen menen velen dat haar rol is uitgespeeld. De dramatische politieke ontwikkelingen in de eerste helft van de 20e eeuw brengen tenslotte een vernietigende klap toe aan het door veel filosofen aangehangen verlichtingsideaal, waarna een nieuw pessimisme ingang vindt. Deze grote veranderingen in de contemporaine geschiedenis doen echter tevens een nieuwe noodzaak tot wijsgerige overdenking ontstaan en leiden tot een herwaardering van de betekenis daarvan.

Programma In deze slotaflevering van de vierdelige reeks over de westerse filosofiegeschiedenis volgen we de wijsgerige ontwikkelingen vanaf het einde van de 19e eeuw tot aan de meest recente discussies. Daarbij zal aandacht worden besteed aan de grote debatten tussen logisch positivisten, fenomenologen, existentialisten, structuralisten en postmodernisten en zullen de belangrijkste opvattingen van denkers als Wittgenstein, Heidegger, Sartre, Popper, Foucault, Habermas, Derrida, Levinas en Sloterdijk worden besproken. Aldus verkennen we de laatste etappe van de wijsgerige geschiedenis en gaan we na welke plaats de ‘grote verhalen’ hierin nog innemen.

Over de docent Drs. Arend Klaas Jagersma studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen. Momenteel werkt hij als zelfstandig onderzoeker, o.a. aan een promotieproject over het denken van Ernst Cassirer (1874-1945). Daarnaast is hij werkzaam als docent filosofie en verbonden aan meerdere HOVO-instellingen.


Groningen


Filosofie Terug naar de Verlichting Cursuscode 12NG05 Docent Em. prof. dr. F.L. van Holthoon Cursusvorm 9 colleges Data Donderdag 27 september t/m 29 november 2012, 25 oktober vervalt Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 178,50 Cursusmateriaal Syllabus. Vanaf twee weken voor aanvang van de cursus via de site van de Senioren Academie te downloaden voor ingeschreven cursisten (pagina ‘cursusmateriaal’). Uiterste inschrijfdatum 13 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de Verlichting bestaat het cliché van een rationalistische en modernistische beweging. Dit cliché speelt in de hedendaagse discussie over de Verlichting een belangrijke rol. Dit college wil laten zien dat de philosophes baanbrekende ideeën hadden, maar overigens de status quo van het Ancien Regime aanvaardden. Dat wil zeggen dat zij streefden naar hervormingen binnen het systeem en geen bedoeling hadden om dit omver te werpen. De philosophes hebben ongelofelijk veel geschreven. Het is onmogelijk om al hun werken te bespreken. Deze colleges concentreren zich op enkele personen en enkele van de bekendste teksten. Geprobeerd wordt om via de geselecteerde schrijvers de verwantschap van hun denkbeelden met die van anderen, die niet uitdrukkelijk behandeld worden, te laten zien. Het laatste college wordt besteed aan de actuele discussie over de Verlichting bij zowel voor- als tegenstanders. De docent wil laten zien dat die discussie veel meer een reactie is op het proces van modernisering – lees de Industriële Revolutie en zijn gevolgen – dan op de denkbeelden van de philosophes. De hoop is dat een reflectie op de historische werkelijkheid van de Verlichting ertoe leidt dat we ons gaan afvragen of wij nog iets kunnen leren van de ideeën van de philosophes als we die interpreteren tegen de achtergrond van de achttiende eeuw als de Eeuw van de Verlichting.

Programma 1. Inleiding 2. Een panorama, van persoonlijkheden, programma’s en ideeën, met speciale aandacht voor de Encyclopédie 3. Natuurlijke godsdienst en openbaring, opvattingen over godsdienstvrijheid en de noodzaak van een seculiere moraal 4. Rousseau, een uitzondering? 5. Montesquieu en Hume over de scheiding en de balans der machten 6. Geschiedenis en vooruitgang, de filosofische geschiedschrijvers: Hume, Voltaire, Robertson en Gibbon 7. De fysiocraten en Adam Smith, de economie als win-win situatie. 8. De Franse revolutie en de Verlichting 9. Het dilemma van de modernisering

Over de docent Professor Frits van Holthoon was hoogleraar Amerikanistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen.


Groningen

Filosofie


Filosofie als manier van leven

Levenskunst in Oost en West Cursuscode 12NG06 (dinsdag) en

Cursuscode 12NG07 (woensdag) Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer [email protected] Cursusvorm 10 colleges gevolgd door een werkcollege

Data en tijd Dinsdag 25 september t/m 4 december, 23 oktober vervalt 13.15-15.00 uur (12NG06) óf Woensdag 26 september t/m 5 dember 2012, 24 oktober vervalt 10.15-13.00 uur (12NG07) Cursusprijs € 237,50 Cursusmateriaal Pierre Hadot, ‘Filosofie als een manier van leven’. 2007 (ca. € 12,50, zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 11 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Deze cursus bestaat uit hoorcolleges gevolgd door 1 uur werkcollege. Voor de cursus geldt daarom een verhoogde cursusprijs.

Filosofie was oorspronkelijk - van de Griekse tijd tot aan de Middeleeuwen - synoniem met levenskunst: het verwerven van wijsheid om goed te leven. Filosofie ging over geluk en lijden, ziekte en gezondheid, en het vinden van de juiste balans. Maar in de loop van de geschiedenis is filosofie steeds meer een academisch bedrijf geworden, een gespecialiseerd vakgebied voor `onder professoren´ en heeft zij zich steeds verder verwijderd van de realiteit van het dagelijkse leven. Pierre Hadot pleit hartstochtelijk voor een terugkeer van de levenskunst in de moderne cultuur. Hij laat zien hoe vruchtbaar het werk van klassieke filosofen als Socrates, Marcus Aurelius en Seneca kan zijn, en zoekt aansluiting bij moderne denkers die in de marge van de academische filosofie opereerden, zoals Erasmus, Montaigne, Descartes, Nietzsche en Wittgenstein.

Programma In deze colleges zullen we aandacht besteden aan overeenkomsten en verschillen tussen deze oorspronkelijke westerse filosofie en andere levensbeschouwingen die de basis zijn gaan vormen van de zogenaamde niet-westerse stromingen als Boeddhisme, Taoïsme en Confucianisme. Terwijl Hadot pleit voor een terugkeer naar de levenskunst denken wij dat we bij het herwinnen van de levenskunst vooruit moeten kijken en ook moeten leren van niet- westerse bronnen en ervaringen.

Over de docenten Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.


Groningen

Filosofie


Capita selecta uit de geschiedenis van een verhouding

Rationaliteit en emoties Cursuscode 12NG08 Docent Drs. Els Jepkes [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 24 september t/m 3 december 2012, 22 oktober vervalt Tijd 10.30-12.30 uur Cursusprijs € 199,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 10 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding

Wat is een emotie? Het beantwoorden van die vraag is een antwoord op de vraag hoe we over onszelf denken. Hoe moeten we over emoties denken? Zijn ze essentieel voor onze rationaliteit, zijn ze gevaarlijk of juist onmisbaar voor onze menselijkheid en voor onze verantwoordelijkheid? Een geschiedenis van de verhouding van rede en emoties is een geschiedenis van tegenstellingen. Een sturende metafoor in de discussies over emoties is de metafoor van de wagenmenner bij Plato. De wagenmenner (de rede) moet de lagere delen van de ziel in toom houden. In deze metafoor staat de standvastigheid van rede die alles onder controle heeft tegenover de instabiliteit en gevaarlijkheid van de emoties en verlangens. In het verlengde van deze metafoor zijn talloze andere tegenstellingen aan de orde zoals de objectiviteit van de rede versus de subjectiviteit van de emoties, het rationele versus het irrationele. Tegenstellingen die te herleiden zijn tot het inferieure, primitieve van emoties. De Westers filosofische traditie wordt gekenmerkt door overwegend negatieve opvattingen over emoties, maar niet de hele filosofische traditie is gevoelsvijandig. Uitgangspunt voor deze cursus is het proefschrift van Heleen Pott, De liefde van Alcibiades (1992). Een belangrijke tekst omdat hierin de grote verandering in de 20e eeuw centraal staat: de cognitieve wending waarin de traditionele tegenstellingen plaatsmaken voor toenadering en eerherstel voor emoties.

Programma De cursus is geen samenvatting van het proefschrift van Pott (dat niet meer verkrijgbaar is) maar een verdieping van het onderwerp door in een aantal ‘glossen’ (verklarende kanttekeningen) meer informatie te geven over belangrijke begin- of breekpunten in de traditie. Na een inleidend college over emoties zullen vervolgens emotie-opvattingen uit de Antieke periode aan de orde zijn, omdat deze discusie immers met Plato begint en Aristoteles een belangrijk beginpunt is van het denken over emoties als vormen van kennis. (cognities). In het Hellenisme is de Stoa een van de invloedrijke scholen. De Stoa is van belang omdat veel emotie-theoriëen kunnen worden beschouwd als reacties op de stoicijnse uitdaging waarin emoties onware oordelen zijn en om die reden moeten worden uitgebannen. In een college over emotie-theoriëen in de Middeleeuwen zal worden ingegaan op Augustinus en Thomas van Aquino vanwege hun grote invloed op de christelijke traditie van het denken over emoties. Met Descartes’ emotie-theorie is een duidelijke breuk in het denken over emoties aan de orde. In diens wetenschappelijke emotie-theorie zijn lichamelijke processen het beginpunt voor de passie. Dit is een lijn die in Sartre’s emotie-theorie scherp wordt bekritiseerd. Emoties zijn hier strategische vormen van irrationaliteit. Dit alles vormt de opmaat voor colleges over de belangrijke verschuivingen in 20e eeuwse filosofie. Verschuivingen die gekenmerkt worden door een verbreding van eerdere rationaliteitsopvattingen, waarin emoties zich hebben losgerukt uit de verstikkende tweedelingen en zich als geëmancipeerde, volwaardige partners genesteld hebben in het hart van de filosofie.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG09 Docent Dr. Julia C. Harvey [email protected]


Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (2)

Het land van Toetanchamon Deze cursus is bedoeld voor mensen die al een basiskennis Egyptologie hebben, of met de docente al een keer naar Egypte zijn geweest. Er wordt dieper ingegaan op bepaalde aspecten van de cultuur van het oude Egypte. De invalshoek zal altijd het ‘waarom’ zijn – de redenering achter de beslissingen van de Egyptenaren want juist dit heeft uiteindelijk hun cultuur gevormd. Aansluitend aan de cursus is er onder leiding van de docente dr. Julia Harvey in maart 2013 een vervolgreis naar Egypte.

Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 19 september t/m 28 november 2012, 24 oktober vervalt Tijd 13.15-16.00 uur Cursusprijs € 199,50 Cursusmateriaal Handouts. Aanbevolen literatuur: M. Seidel en R. Schulz, Egypte; het land van de farao’s, Köln (Köneman), 1998 (verkrijgbaar via internet en soms in de ramsj). J. Baines en J. Malek, Atlas van het Oude Egypte, Elsevier 1981, ISBN 9010035190. I. Shaw (ed.), The Oxford History of Ancient Egypt, Oxford University Press. ISBN 0-500-05074-0. I. Shaw, Ancient Egypt: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2004, ISBN13: 9780192854193, ISBN10: 0192854194. Marleen Reynders, Onder het oog van de zonnegod, 3000 jaar OudEgyptische beschaving, ISBN 9789080675926 Uiterste inschrijfdatum 5 september 2012 Bijzonderheden Aansluitend aan de cursus is er onder leiding van de docente, dr. Julia Harvey, in maart 2013 een reis naar Egypte.

Programma 1. Chronologie. Hoe weten wij wanneer bepaalde gebeurtenissen plaatsvonden? Hoe kunnen we ze een jaartal in onze jaartelling geven? Wat is de status van onze bronnen en hoe moeten we ze beoordelen? Wij zullen de astronomische kennis van de oude Egyptenaren bestuderen, en de verschillende dateringsmigelijkheden, zoals: Sothis-data, regeringsjaren, C14, boom ringen, etc. 2. Handel. Wat werd verhandeld en door wie? Zowel de locale handel als de contacten met Egypte’s buren worden bekeken. En hoe ging dat in een cultuur zonder geld? 3. Het Middenrijk. Vaak een tijdperk dat in de schaduw staat van zowel het Oude Rijk als het Nieuwe Rijk. Maar ten onrecht. Dit was een periode van enorme verandering en ook van bloei. 4. Saqqara. De dodenstad horend bij de hoofdstad Memphis. Wij zullen dit enorme gebied in detail bekijken. 5. Leefwereld. De literatuur en andere niet-officiële geschreven bronnen geven een andere blik op de leefwereld van de oude Egyptenaren dan de officiële inscripties op stèles, graf- en tempelwanden. Verhalen, poëzie, boodschappenlijstjes, wij hebben ze allemaal. 6. De goden. Hoe herken je de goden, en welke goden werden vereerd door de gewone bevolking? 7. Mythologie. Er waren vele verhalen over de goden. Wij zullen kennismaken met een paar van de bekendste mythen. 8. Gezondheid en ziekte. Geneeskunde, tandheelkunde en ‘magie’. 9. Karnak en Luxor. Karnak is het grootste tempelcomplex van Egypte. Welke goden werden er vereerd en hoe ontwikkelde het complex zich door de jaren heen? 10. De Ptolemeïsche periode. Veel van de overgebleven monumenten, vooral tempels, dateren uit deze periode. Wie waren de Ptolemeeën, en hoe verschillend was hun regeringsperiode? De stad Alexandrië wordt ook onder de loep genomen.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG10 Docent Dr. Ed.Ch.L. van der Vliet Cursusvorm 6 colleges Data Woensdag 3 oktober t/m 14 november 2012, 24 oktober vervalt


Burger zijn in de Atheense democratie De klassieke Atheense democratie van de vijfde en de vierde eeuw v.Chr. wordt breed beschouwd als de voorloopster van onze democratie. Afgezien van de vraag of dat terecht is (het is niet terecht), verschilde de Atheense democratie hemelsbreed van de onze. Het was een directe democratie en het was een exclusieve aangelegenheid van de volwassen mannelijke burgers, die niet alleen vrouwen en slaven, maar ook immigranten buiten sloot. Burger zijn in de klassieke Atheense democratie was meer dan deelname aan de gezamenlijke besluitvorming in de volksvergadering, de voorbereiding ervan in de Raad van 500 en de vervulling van ambten, meestal na loting. Naast de politiek was er de alledaagse ervaring van het “burger zijn”. De burgers konden hun onderlinge conflicten - over erfenissen, schulden, aangerichte schade en al dan niet vermeende misdragingen - uitvechten voor de volksrechtbanken, die door honderden van hun medeburgers gevormd werden. Daarbij kwamen de zorg om het bestaan en de steeds aanwezige kans voor de krijgsdienst te worden opgeroepen, evenals de gezamenlijke feesten ter ere van de goden met de daarbij behorende wedstrijden.

Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 119,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 19 september 2012

Programma - In het eerste college wordt duidelijk gemaakt hoe de Atheense democratie werkte, niet alleen hoe het er toeging, maar ook waar het over ging. Een belangrijk onderwerp was de graanvoorziening en de zeemacht. Graanimporten waren noodzakelijk. Op locaal niveau brengt dit ons bij het boerenbedrijf en de naaste omgeving van verwanten en buurtgenoten, vrouwen, slaven, vreemdelingen en jongens. Daar speelde het sociale leven van de burger zich af met ruzies en conflicten, wederzijdse verplichtingen, en ging het om zijn reputatie. - De bestaanseconomie en buurt- en verwantschap zijn de onderwerpen van de colleges twee en drie. - Het vierde gaat over religie en cultus. Als zaak van de gemeenschap gingen die om meer dan het handhaven van goede betrekkingen met de hogere machten. Zij bevestigden de hechtheid en de exclusiviteit van de eigen groep door deelname aan optochten, feesten, wedstrijden en offermaaltijden. Burgerschap was ook krijgerschap, en oorlog was een alledaagse realiteit. - Oorlogvoering te land en ter zee is het onderwerp van het vijfde college. Het sluitstuk is ‘de dood of de gladiolen’. Wie ambities had en de leiding nam, liep de kans ter dood veroordeeld te worden wegens bedrog van het volk of falen in de uitvoering. Daartegenover stonden voor wie slaagde openbare eerbewijzen en huldigingen.


Groningen

Geschiedenis en archeologie


De Romeinse adoptiekeizers

Een eeuw van rust

Cursuscode 12NG11

De 2e eeuw n. Chr. is in velerlei opzichten een boeiende periode. Na de tirannie van keizer Domitianus (door zijn tijdgenoot en satirisch dichter Juvenalis “een kale Nero” genoemd), begint in 96 n.Chr. een politiek stabiliseringsproces door adoptie van de potentiële opvolger.

Docent Dr. Henk Schoonhoven [email protected] Cursusvorm 10 colleges

Dit zal leiden tot de regeringen van de keizers Trajanus, Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius – voor het Imperium Romanum een bloeiperiode. Maar niet alleen in politiek opzicht is deze periode opmerkelijk, het is ook de tijd waarin het Christendom zich begint te ontwikkelen tot een cultus die ondanks vervolging steeds meer terrein wint en zich gaat meten met de overige mysterieculten zoals de Dionysische mysteriën, de Mithrascultus, de cultus van de Grote Moeder en andere.

Data Vrijdag 12 oktober t/m 14 december 2012 Tijd 10.15-12.30 uur Cursusprijs € 197,50 Cursusmateriaal Handouts via de docent, ca. € 12,Aanbevolen literatuur: Hans Kloft, Mysterienkulte der Antike. Götter, Menschen, Rituale. uitg. C.H. Beck, München, 2006 (3e druk)

Ook zullen we (indien toepasselijk: in vertaling) kennis maken met schrijvers van naam als de geschiedschrijver Tacitus, de satiricus Juvenalis, Plinius de Jongere, Apuleius, de keizer-filosoof Marcus Aurelius zelf, alsmede Lucianus en Plutarchus (de favorieten van resp. Rabelais en Shakespeare).

Programma Onder meer zullen de volgende facetten aan de orde komen:

Uiterste inschrijfdatum 28 september 2012

- De regering van Trajanus (o.a. correspondentie met Plinius; houding t.a.v. Christenen) - Ontstaan en ontwikkeling van de Mithrascultus - Keizer Hadrianus (hellenofiel; relatie met Antinoös) - De Dionysische Mysteriën en de Bacchanalia - Vroegste documenten over Christenvervolgingen, de zgn. martelaarsakten - Keizer Marcus Aurelius als Stoïsch filosoof - De ziel en de goddelijke liefde: Amor en Psyche - ‘Levenslessen in steen’: het Epicurisme gebeiteld op een muur - Overzicht van de overige mysterieculten (Isis en Osiris, Cybele, Attis) - Hadrianus en Marcus Aurelius als ingewijden in de Eleusinische mysteriën - Lucianus’ De dood van Peregrinus: een belangrijk geschrift voor de heidense kijk op het vroege Christendom - Overzicht van de politieke en culturele ontwikkelingen in de 2e eeuw en de voortekenen van naderende stormen

Over de docent Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG12 Docent Dr. Tineke Looijenga [email protected] Cursusvorm 5 colleges Data Woensdag 10 oktober t/m 14 november 2012, 24 oktober vervalt


De Oude Germanen (2) Terwijl 2000 jaar geleden in Zuid Europa een wereldrijk ontstond, leefden volkeren ten noorden van de Alpen nog in eenvoudige boerengemeenschappen met een karige economie. In de eerste eeuw voor onze jaartelling verschijnen zij in de geschiedenis: Caesar heeft het als eerste klassieke auteur over Germanen. Hij zegt er wel bij dat het slechts 1 stam betreft die zo heet, maar dat deze naam uiteindelijk op de hele groep stammen overgaat die in Germania leven. Tacitus beschrijft een eeuw later de gewoonten en ambities van de Germanen, met gepaste verbazing. Deze cursus is een uitbreiding en een verdieping van de eerste serie van 5 colleges die in het najaar van 2011 werd gegeven. In deze nieuwe reeks besteden we extra aandacht aan de literaire overlevering in de diverse Germaanse talen en aan het runenschrift en de in dit schrift overgeleverde teksten. Ook de bevindingen uit de archeologie komen weer aan bod. Ook cursisten die de eerste serie niet hebben gevolgd, kunnen aan deze cursus deelnemen.

Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 101,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 26 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Programma - De cursus bestaat uit een serie van vijf colleges. Het eerste college geeft een overzicht van de rijke literatuur uit de vroege middeleeuwen die is overgeleverd in het Oudengels, het Oudhoogduits en Oudsaksisch. - In het tweede college gaan we enkele teksten lezen en bespreken. - Het derde college wordt gewijd aan het runenschrift, het ontstaan, de verspreiding, de inscripties. - Het vierde college behandelt een aantal inscripties diepgaand. - Het vijfde en laatste college gaat in op de angelsaksische migratie en de effecten daarvan op de West-Europese samenleving.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG13 Docent(en) Em. prof. dr. W.J. Aerts Cursusvorm 6 colleges Data Vrijdag 5 oktober t/m 16 november 2012, 26 oktober vervalt


Westerlingen in Middeleeuws Griekenland

De Kroniek van Morea De vierde kruistocht leidde (tegen de oorspronkelijke bedoeling in) tot de inname van Konstantinopel in 1204. Als gevolg hiervan zag het merendeel van de kruisridders af van een verder trekken naar het Heilig Land. Integendeel, velen wensten zich in het veroverde Griekenland te vestigen. Een groep Frankische ridders vestigde zich rond Thessaloniki, een andere rond Thebe, de belangrijkste veroverde de Peloponnesus en stichtte daar een feodaal rijk onder de Villehardouins. De lotgevallen van het rijk van Morea (de Peleponnesus) worden beschreven in de Kroniek van Morea. In 1259 werd de prins van Morea bij een veldslag tegen de Byzantijnse heerser van Nicea, de latere keizer Michael VIII Palaeoloog, gevangen genomen en hij moest belangrijk gebied, waaronder de door hem gestichte vestingstad Mistra bij Sparta, aan de Byzantijnen afstaan. In de tijd daarna probeerden de Franken het afgestane gebied weer onder controle te krijgen, maar tevergeefs. Er ontstond een soort status quo, waarbij het westelijk deel van de Peloponnesus in Frankische handen bleef tot ± 1425, en het oostelijk deel, met Monemvasia als havenstad, onder Byzantijns bewind kwam.

Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Handouts Bijzonderheden De colleges worden gegeven met medewerking van verschillende docenten van de Rijksuniversiteit Groningen.

Programma Een en ander staat levendig beschreven in de Kroniek van Morea, een dichtwerk van ongeveer 10.000 verzen in het vroeg-Nieuwgrieks geschreven, maar bezien vanuit het Frankische gezichtspunt, met felle uithalen tegen de Griekse orthodoxie. Duidelijk komen de politieke verwikkelingen aan de orde, vooral door de bemoeienis van Westelijke vorsten, waaronder Karel van Anjou, met de ontwikkelingen in de Morea.

Over de docent Prof. Aerts is emeritus hoogleraar Byzantinologie (Rijksuniversiteit Groningen) en geeft al vele jaren colleges voor de Senioren Academie.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG14 Docent Dr. Jan F.J. van den Broek Cursusvorm 10 (werk)colleges Data Maandag 24 september t/m 10 december 2012 , 22 oktober en 19 november vervallen Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 187,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 10 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


Het landschap rond de stad Groningen tot 1600

Groningen en het Drentse water De streek rond de stad Groningen ligt ingesloten tussen het Drentse plateau en de kleilanden langs de Waddenkust. Ze was alleen bewoonbaar voor zover de bewoners erin slaagden zich het Drentse water en de zee van het lijf te houden en tegelijk ook hun eigen overtollige water kwijt te raken. Eeuwenlang hebben de bewoners van de streek hun best gedaan om hun leefomgeving te verbeteren. Soms deden ze dat door de natuur een handje te helpen, maar meestal ging het erom haar te bedwingen of de schade te herstellen die ze had aangericht. Ze legden kaden en dijken aan, groeven watergangen en bouwden zijlen (sluizen). Sporen van deze ingrepen zien we terug in het landschap: in de loop van een sloot, in de vorm van een perceel grasland of in een verzakte dijk. Wie zijn ogen de kost geeft, ervaart zelf dat het landschap zich laat lezen als een tekst. In deze cursus bespreekt dr. Jan van den Broek de sporen die tot op de dag van vandaag getuigen van de strijd die onze middeleeuwse voorouders tegen het water hebben gevoerd. Hij gaat daarbij uit van de schaarse middeleeuwse bronnen die daarover bewaard zijn gebleven en die vaak moeilijk te interpreteren zijn. De cursisten volgen Hunze, A en Peizerdiep in hun loop door het land en de tijd en ontdekken dat ook de inrichting van het grondgebied van de gemeente Groningen grotendeels bepaald is door de eisen die het water stelde. Deze cyclus is bedoeld voor fijnproevers die niet tevreden zijn met een verhaal in grote lijnen, maar terug willen naar de bronnen van onze kennis.

Programma 1. Inleiding: waterschapsgeschiedenis in Groningerland en de fysisch-geografische achtergrond 2. Een conflict tussen Aduard en Drenterwolde over de Hunze (1285) 3. Een Nieuw Gat voor Innersdijk (1321-1322) 4. Zijlen bij Schilligeham, in Redwolde en de Paddepoel (1323-1365) 5. De streek ten westen van de Hondsrug: Peizerdiep en Hunsinge (13e-14e eeuw) 6. Nogmaals het land ten westen van de Hondsrug: het Aduarderdiep en het Aduarderzijlvest (c. 1400) 7. Van Hunze tot Schuitendiep en Selwerderdiep (c. 1400) 8. De vijftiende eeuw: elke streek krijgt zijn eigen oplossing 9. Van Kleisloot en Selwerderdiep naar Boterdiep (16e eeuw) 10. Tussen Aduard en Grijpskerk

Over de docent Jan van den Broek studeerde klassieke talen, oude geschiedenis en wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen en is vanaf 1971 in het Groningse archiefwezen werkzaam. Eerst (19711977) als chartermeester bij het rijksarchief in de provincie Groningen, daarna (1977-2002) als gemeentearchivaris van de stad Groningen. Hij is tegenwoordig verbonden aan het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven. Hij promoveerde in 2007 aan de Rijksuniversiteit te Groningen op een proefschrift over de geschiedenis van de stad Groningen in de middeleeuwen en vroegmoderne tijd.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG15


De fascinerende wereld van de 13e eeuw

In Emo’s voetspoor

Docent(en) Meerdere docenten

Met het boek Emo’s Reis is recent de fascinerende wereld van de vroege dertiende eeuw ontsloten. Op basis van de kroniek van Emo van Huizinge, de eerste abt van het klooster Bloemhof in Wittewierum, is de reis die Emo in 1211-1212 naar Rome maakte van dag tot dag gereconstrueerd. Daardoor kunnen we ons nu een beeld vormen van de motieven, de ervaringen en de denkbeelden van onze Groningse abt.

Cursusvorm 6 colleges

In de cursus In Emo’s voetspoor gaat een aantal specialisten nog een paar stappen verder en proberen we te kijken naar Emo’s kleine en grote wereld.

Data Donderdag 11 oktober t/m 22 november 2012, 25 oktober vervalt

Dat gebeurt door de cursisten mee te nemen in de boeiende wereld van de Friese en Groningse handschriften die aan de hand van de lotgevallen van verschillende kloosters de dynamische geschiedenis van het Noorden beschrijven. Hoe zijn ze overgeleverd, en welke verhalen vertellen ze? Ook kijken we naar de enorme dynamiek die ervoor zorgde dat op wierden en terpen oude kerkjes werden verbouwd en verfraaid, en nieuwe kerkjes verrezen, als getuigenissen van devotie en welvaart. Ook volgen we Emo’s Reis en bespreken enkele belangrijke thema’s, om ten slotte te eindigen in de eeuwige stad, Rome, en ons af te vragen hoe de oogst van eeuwen christendom en klassieke wereld er in Emo’s dagen uitzag

Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 118,50 Cursusmateriaal D.E.H. de Boer, Emo’s Reis, 2011 ISBN 978 90 330 07 880 Dit boek vormt de leidraad voor deze cursus Uiterste inschrijfdatum 27 september 2012

Programma 1. Emo’s grote en kleine wereld, een algemene introductie Prof. dr. D.E.H. (Dick) de Boer, em. hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis, Rijksuniversiteit Groningen 2. Kerken in Groningen omstreeks 1200 Dr. J.E.A. (Justin) Kroesen, universitair docent Kunstgeschiedenis van het Christendom, Rijksuniversiteit Groningen 3. Emo’s kroniek: contemporaine en groningse handschriften Drs. G.C. (Gerda) Huisman, conservator Bijzondere Collecties, Bibliotheek Rijksuniversiteit Groningen 4. Fries-Groningse abtenkronieken Prof. dr. J.A. (Hans) Mol, Fryske Akademy en buitengewoon hoogleraar Middeleeuwse Friese geschiedenis Rijksuniversiteit Leiden. 5. Emo’s Rome Prof.dr. S.L. (Sible) de Blaauw, hoogleraar Vroegchristelijke Kunst en Architectuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen 6. Emo’s reis Prof. dr. D.E.H. (Dick) de Boer, em. hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis, Rijksuniversiteit Groningen


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG16 Docent Drs. Wim Kratsborn Cursusvorm 8 colleges


Geschiedenis vanuit Europees en Arabisch perspectief - Over een verleden dat nog geen geschiedenis is De relatie tussen Europa en de Arabische wereld is eeuwenoud en al eeuwen problematisch. Zij hebben een gemeenschappelijke geschiedenis waarin beide culturen elkaar wederzijds op een positieve manier beïnvloed hebben. Op economisch en politiek gebied was er daarentegen vaak sprake van tegenstrijdigheid, geweld, wantrouwen en onbegrip. In deze cursus neemt Drs. Wim Kratsborn u mee op een reis door de geschiedenis van Europa en de Arabische wereld, die begint bij de Grieken/Romeinen en eindigt tijdens de Arabische lente. Met behulp van woorden, beelden en muziek beleeft u de geschiedenis. De historicus Johan Huizinga noemde dat ‘de historische sensatie’.

Data Maandag 24 september t/m 3 december, 22 en 29 oktober en 5 november vervallen Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 162,Cursusmateriaal Syllabus ca. € 5,Uiterste inschrijfdatum 10 september 2012

Het is verhelderend en fascinerend om door de ogen van de ander te kijken tijdens de heilige oorlogen, het Ottomaanse rijk, de Wereldoorlogen en de Koude oorlog. Ten slotte komt de Arabische lente aan de orde die de relatie tussen Europa en de Arabische wereld heeft veranderd en een grote impact zal hebben op de toekomst.

Programma 1. De Grieken en Romeinen: Mare Nostrum 2. De Heilige Oorlogen: de twee jihads 3. De Alhambra: de conquista en de reconquista 4. Het Europese imperialisme en de Arabische wereld 5. De Wereldoorlogen 6. De Koude oorlog: migratie en stabilisatie 7. De Arabische lente? 8. De toekomst is niet wat hij geweest is

Over de docent Drs. Wim Kratsborn studeerde geschiedenis op de RUG en werkt sinds 1971 op de Pedagogische academie te Winschoten/Groningen. Vanaf de jaren tachtig is hij werkzaam in Europese onderwijsprojecten en sinds 2006 projectleider van het internationale onderwijsproject voor jonge mensen in Europa en de Arabische wereld: To-Gather (website: www.to-gather.org).


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursuscode 12NG17 Docent Drs. Larisa Shcherbenok [email protected]


De Russische wereld

Wat is Rusland, wie zijn die Russen? Het verre Rusland wordt door de rest van de wereld vaak alleen waargenomen in vaste stereotypen die in de meeste gevallen negatief zijn. Het idee is, dat Rusland voornamelijk bestaat uit grote steppen, uitgestrekte wouden bevolkt door wolven en beren. Hier overleeft op miraculeuze wijze een nogal wreed en barbaars volk, onvriendelijk en vertrapt door het totalitarisme. Dat dit volk genieën op het gebied van literatuur, muziek, theater heeft voortgebracht, is volkomen raadselachtig. Deze cursus wil u kennis laten maken met niet alleen de cultuur, de geografie en de kunst van Rusland, maar ook met de mensen uit deze streken. Met dat deel van het mensdom, dat onder de noemer ‘Russen’ wordt verenigd. Tijdens deze cursus speelt het leven van die mensen de belangrijkste rol. We behandelen hun gewoonten, tradities en manier van denken. Misschien wel zoals Nikolay Gogol, de grote Russisch schrijver van de 19e eeuw, bedoelde, toen hij uitriep: “Ik zweer het, de mens is de moeite waard om te worden bezien, te worden bezien met grote nieuwsgierigheid, veel meer dan welke mooie fabriek of welke prachtige ruïne dan ook”. Deze cursus is ook een poging om de eigenaardigheid van het nationale karakter van het Russische volk, hun opvattingen en inzichten over het leven, te bepalen. U wordt een aantal thema’s aangeboden; thema’s welke naar de mening van de docent het meest belangrijk zijn voor het begrijpen van het Russische leven en het ontdekken van het Russische karakter.

Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 27 september t/m 6 december 2012, 25 oktober vervalt Tijd 11.00-13.30 uur Cursusprijs € 197,50

Omdat de Russen erg gevoelig zijn voor alle vormen van schoonheid - de natuur, liefde, kunst, muziek – kunnen in de lezingen deze aspecten niet ontbreken. Daarom worden de lezingen ondersteund met veel muziek, mooie beelden en filmfragmenten.

Programma - Regio’s van Rusland: eenheid in verscheidenheid - Russische sprookjes en Russisch karakter - Rusland en het Westen. Paradoxen van de communicatie tussen culturen - De tradities van het gezinsleven - De status van de vrouw in Rusland – stereotypen en realiteit - Orthodoxie en Russisch orthodoxen - De tradities van de Russische gastvrijheid

Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 13 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Larisa I. Shcherbenok is een Russische docente, afkomstig uit St. Petersburg. Daar bracht zij het grootste deel van haar leven door, studeerde taalwetenschap en bouwkunde, volgde diverse studies over cultuur en historie van Rusland en was tot 2005 werkzaam als docent en coördinator van internationale projecten voor Russische en Duitse studenten. Sinds 2007 verzorgt zij met passie en liefde cursussen over Rusland aan diverse HOVO-instellingen in Nederland.


Groningen

Godsdienstwetenschap en religie Cursuscode 12NG18 Cursuscoordinator Em. prof. dr. G.P. Luttikhuizen www.gerardluttikhuizen.nl Cursusvorm 5 colleges Data Dinsdag 30 oktober t/m 27 november 2012 Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 101,50 Cursusmateriaal Aanbevolen achtergrondliteratuur: G.P. Luttikhuizen, De veelvormigheid van het vroegste Christendom, Damon 2006 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 16 oktober 2012


De evangeliën van Thomas, Maria Magdalena en Judas, en het Geheime Boek van Johannes

Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften Op verschillende plaatsen in Egypte zijn in de vorige eeuw tot dan toe onbekende vroegchristelijke boeken teruggevonden, waaronder esoterische en gnostische evangeliën en openbaringsgeschriften. De cursus behandelt enkele van deze teksten op basis van vertalingen die aan de cursisten worden uitgereikt. In de herontdekte geschriften maken we kennis met de opvattingen van niet-orthodoxe vroegchristelijke groeperingen. Deze groeperingen, hun ideeën en hun teksten zijn in de tweede tot vijfde eeuw bestreden door de geestelijke leiders van de in die tijd opkomende kerkelijke hoofdstroming. Mede als gevolg daarvan zijn vrijwel alle esoterische en gnostische geschriften verloren gegaan, totdat een groot aantal oude boeken met “ketterse” teksten werd teruggevonden in het droge zand van de Egyptische woestijn. Bij de bespreking komen vragen aan de orde als: wat is de plaats geweest van het gedachtegoed van deze teksten in de context van het pluriforme christendom van de eerste eeuwen, waarin wijkt hun inhoud af van de geloofsleer van het kerkelijke christendom en wat is het verband tussen dit gedachtegoed en ontwikkelingen in de contemporaine filosofie.

Programma Na een inleiding die de omstandigheden van de handschriftenvondsten kort zal beschrijven en waarin de begrippen “esoterie” en “gnostiek” worden gedefinieerd, komt allereerst het Evangelie van Thomas ter sprake. Dit evangelie presenteert Judas Thomas als de tweelingbroer van Jezus en als de enige leerling die de “verborgen” leer van Jezus werkelijk heeft begrepen. Het Evangelie van Maria Magdalena beschrijft onder meer een conflict tussen Petrus en Maria: Petrus zou het niet hebben kunnen verdragen dat Maria meer wist van Jezus’ leer dan hij en de andere leerlingen. In het pas in 2005 bekend geworden Evangelie van Judas lezen we dat de apostelen in een andere God geloofden dan de Vader van Jezus. Wat deze teksten, ondanks grote verschillen, gemeen hebben is hun kritiek op het “apostolische” of vroeg-orthodoxe christendom. Het in niet minder dan vier oude handschriften bewaard gebleven Geheime Boek van Johannes kan helpen de inhoud van het ernstig beschadigde enige exemplaar van het Evangelie van Judas te reconstrueren en beter te begrijpen.

Over de docent Prof. dr. Gerard Luttikhuizen geldt internationaal als expert op het gebied van de antieke gnosis. Hij was tot 2005 werkzaam als hoogleraar vroegchristelijke letterkunde en de uitlegging van het Nieuwe Testament aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ook doceerde hij jarenlang Koptisch aan studenten egyptologie en theologie. In 2006 verscheen de vijfde druk van zijn voor een breed publiek geschreven boek De veelvormigheid van het vroegste christendom (Uitgeverij Damon).


Groningen

Kunstgeschiedenis

Cursuscode 12NG19 Docent Drs. Miranda van Gelderen [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 28 september t/m 7 december 2012, 26 oktober vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 189,50 Cursusmateriaal Hand-outs. Aanbevolen: Hugh Honour & John Fleming, Algemene kunstgeschiedenis (zelf aanschaffen, ca. € 75,-) Bijzonderheden Op vrijdag 14 december wordt bij voldoende belangstelling een excursie georganiseerd naar het Rijksmuseum Amsterdam of het Gemeentemuseum Den Haag (topstukken Mauritshuis). Voor deze excursie betaalt u € 15,- aan de begeleidster.


Overzichtscursus kunstgeschiedenis Renaissance en Nieuwe kunst - Beeldende kunst van West-Europa (1400 tot 1800) Het doel van deze cursus is een kennismaking met de belangrijkste stromingen en ontwikkelingen van de beeldende kunst in West-Europa, tussen 1400 en 1800. U leert de stijlkenmerken herkennen van de verschillende stijlperioden die we in dit tijdvak tegenkomen als de gotiek, de renaissance, het maniërisme, de barok, het classicisme, rococo en het neoclassicisme. Daarbij wordt aandacht besteed aan de cultuurhistorische context, de economische omstandigheden, opdrachtgevers, specialismen en genres, bloei en verval.

Programma De cursus begint met de renaissance in Italië, de wedergeboorte van de klassieke oudheid op het gebied van literatuur, beeldende kunst, architectuur, politiek en wetenschap, met werken van kunstenaars en architecten als Masaccio, Donatello, Brunelleschi, Piero della Francesca, Luca della Robbia, Botticelli, Michelangelo, Leonardo da Vinci, Rafaël en Titiaan. Na de renaissance zetten de ontwikkelingen van de kunsten zich voort in het zestiende eeuwse maniërisme in Italië (Pontormo, Parmigianino en Giambologna), waar de kunstenaars ten noorden van de Alpen in de loop van de zestiende eeuw mee kennis maakten. Men kende in deze streken geen fase als de Italiaanse renaissance en tot ca. 1500 leefde de gotische stijl er voort. Daardoor werd de laatgotische stijl gecombineerd met die van het maniërisme, zoals in Fontainebleau (Rosso en Primaticcio). Ook ontstond er een late variant van het maniërisme in Holland (o.a.: Spranger en Goltzius). De zestiende eeuwse, religieuze opvattingen hadden mede geleid tot de reformatie (Maarten Luther), de beeldenstormen, de contrareformatie (rooms-katholieke kerk) en hadden een diepgaande invloed op de kunstontwikkelingen. Dit thema wordt toegelicht met schilderstukken van o.a.: Michelangelo, Lucas van Leyden, Maarten van Heemskerck, Pieter Brueghel en Pieter Aertsen. Tijdens de contrareformatie formuleerde de rooms-katholieke kerk criteria waaraan beelden voortaan moesten voldoen op het Concilie van Trente (1563). Deze regels werden later nader uitgewerkt en kunstenaars begonnen ze op inventieve wijze toe te passen in hun beeldende kunst. Dit heeft onder meer geleid tot het ontstaan van de barok. We behandelen de periode van de barok (ca. 1600-1750) in Italië, de Nederlanden, Frankrijk en Spanje, met onder meer werk van meesters als Caravaggio, Carracci, Bernini, Rubens, Frans Hals, Rembrandt, Jan Steen, Jacob van Ruisdael, Vermeer, Poussin, Lorrain, Le Vau, Lebrun en Velázquez. Tot slot komt de achttiende eeuw in Frankrijk en Engeland aan bod met stromingen als het rococo en het neoclassicisme waarbij doeken van o.a. Watteau, Fragonard, David, Hogarth en Reynolds zullen passeren. In de loop van de cursus worden specifieke kunsthistorische vaardigheden geoefend zoals visuele analyse.


Groningen


Kunstgeschiedenis Vrouwen in de kunst Cursuscode 12NG20 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 24 september t/m 10 december 2012, 22 oktober en 3 december vervallen Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 189,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 10 september 2012

In de meeste cursussen en boeken over kunstgeschiedenis spelen vrouwen bijna geen rol. Vrouwen hadden eeuwenlang een ondergeschikte rol in de maatschappij en dus ook in de kunstwereld. Hun rol was te trouwen, voor nageslacht te zorgen en een dienstbare echtgenote te zijn. Er zijn door de eeuwen heen echter altijd getalenteerde dames geweest, die zich aan dit beeld hebben onttrokken. Bekende, maar vooral ook onbekende schilderessen, beeldhouwsters, fotografes en architectes komen in deze cursus aan bod. De eerste vrouwelijke kunstenaar wier werk of portret we kennen, treffen we al aan in de Middeleeuwen. De non Guda laat boekverluchtingen na en een zelfportret en abdis Hildegard von Bingen schreef muziek en verluchtigde ook boeken. De Renaissance en het daaruit voortvloeiend Humanisme bracht meer mogelijkheden. Vrouwelijke schilders en beeldhouwers konden net als hun mannelijke collega’s naam maken met hun werk. Uit deze tijd zijn ook veel meer namen bekend zoals Sofonisba Anguissola, Maria Robusti (dochter van Tintoretto) en de Vlaamse aquarelliste Mayken van Hemessen, die twee keer met een beroemde schilder trouwde: Pieter Breughel de Oude en Pieter van Aelst. Ze was de lerares van Pieter Breughel de Jonge. In de 17e eeuw is Rosalba Carriera de eerste kunstenares die aan een academie mag studeren. Omdat er op de academies met naaktmodellen werd gewerkt, werden vrouwen daar altijd geweerd, iets dat tot 1878 zou voortduren. Ze moesten zich noodgedwongen vaak in de ‘mindere’ genres zoals stillevens en portretten specialiseren. Elisabeth Vigée-Lebrun wist dat in de 19e eeuw echter tot het uiterste uit te buiten, met prachtige allegorische portretten. Vanaf 1891 mochten vrouwen exposeren op de Salons en langzamerhand werd de situatie een beetje gelijkgetrokken. In de 20e eeuw komen we vrouwen op alle gebieden van de kunstwereld tegen.

Programma In tien colleges, beginnend in de Middeleeuwen, worden de kunstenaressen van de verschillende periodes behandeld. Behalve over de vrouwen komt u ook één en ander te weten over de maatschappij van die dagen en de problemen waar de dames mee te maken hadden. Voor vrouwen was bijvoorbeeld reizen en je werk promoten een heel andere kwestie dan voor hun mannelijke collega’s.

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunst geschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.


Groningen

Mens en maatschappij Cursuscode 12NG21


De kracht van grijze cellen Ouderen leven in een wereld waarin andere medische, pedagogische en psychiatrische verhoudingen bestaan dan waarin zij zelf als kind en later als ouders zijn opgegroeid. Medische of psychiatrische categorieën waarin ze soms hun kleinkinderen beschreven zien – autisme, ADHD, hoogsensitief – bestonden een of twee generaties geleden nog niet in deze vorm. Omgekeerd zijn door de toegenomen vergrijzing onderwerpen als het lange leven na de pensionering of persoonlijkheidsveranderingen in de ouderdom voor het eerst tot de persoonlijke ervaring van ouderen gaan behoren. De serie De kracht van grijze cellen doet een poging deze nieuwe verhoudingen in kaart te brengen en te overdenken. 1. Medicalisering van de ouderdom - dr. Willeke van Zelst Medicalisering van de ouderdom is soms goedbedoelde zorgzaamheid door artsen, maar steeds vaker niet doordachte medische zorg die net zo goed en goedkoper buiten de gezondheidszorg gehouden kan worden. Of, kwalijker, het behelst zorg die niet nodig is en ouderen wordt aangepraat door instellingen die er geld aan willen verdienen. Van elk van deze categorieën zullen er voorbeelden gegeven worden en zal ook het eigen aandeel van de ouderen benadrukt worden. We besluiten met een optimistische boodschap.

Docent(en) Diverse docenten Cursusvorm 5 colleges Data Dinsdag 2 oktober t/m 13 november 2012, 16 en 23 oktober vervallen Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 100,Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 18 september 2012

2. a. Stereotypering van ouderdom - prof. dr. Douwe Draaisma Stereotypen van ouderdom bewegen zich tussen twee uitersten. Het ene is de oudere als iemand die bij de laatste technische innovatie is afgehaakt: nog wel mobiel belt, maar niet sms’st. Zijn omgeving heeft weinig vertrouwen in zijn geheugen, concentratievermogen en intelligentie. Het andere is de kwieke 50-plusser die volop gebruik maakt van zijn vrijgekomen tijd en financiële mogelijkheden. Wat is het psychologische realiteitsgehalte van dergelijke stereotypen? Welke cognitieve vermogens gaan achteruit, welke blijven op peil? b. Oud en dwaas? - prof. dr. Douwe Draaisma Sommige psychiatrische ziektebeelden en relatief onschuldige neurologische syndromen komen bij ouderen vaker voor dan bij jongeren. De ziekte van Alzheimer gaat nogal eens gepaard met het syndroom van Capgras, de waan dat je dierbaren zijn vervangen door dubbelgangers. Uitleg over deze syndromen kan bij familie veel ongerustheid wegnemen. 3. Persoonlijkheidsveranderingen in de ouderdom - drs. Paul Andreoli Je hele leven lang ben je bezig te leren jezelf te handhaven en in orde te houden in een voortdurend veranderende wereld. Wat doet dat met je identiteit? Het is een misvatting te veronderstellen dat het je handhaven in de tweede levenshelft voornamelijk bestaat uit het kunnen omgaan met verlies. Het gaat er vooral om te ontdekken waar je het in deze fases van je leven van moet hebben om als persoon uit de verf te blijven komen in de omstandigheden waarmee je van doen hebt of krijgt. 4. a. Forever young - dr. Gerrit Breeuwsma In de loop van de twintigste eeuw is de opbouw van de levensloop en in het verlengde daarvan de verhouding tussen de generaties ingrijpend veranderd. In veel westerse samenlevingen worden mensen steeds ouder en daarbij blijven zelanger gezond. Niet alleen fysiek, maar ook in psychologische zin lijken veel ouderen zich met de jeugd te identificeren. Dat wordt niet altijd even positief beoordeeld. Maar het kan ook gezond en adaptief kan zijn om je lang jong te voelen. b. ADHD. Epidemie of een hype? - dr. Laura Batstra Grootouders hebben te maken met kleinkinderen die in een heel ander tijd opgroeien dan hun eigen kinderen. Ook het gedrag van kinderen wordt heel anders beoordeeld van vroeger. Een goed voorbeeld is de diagnose ADHD die tegenwoordig vaak wordt gesteld. Is ADHD een ziekte? Word je met adhd geboren? Verbetert medicatie in alle gevallen het functioneren van een kind met adhd? Het antwoord is drie keer nee, aldus Laura Batstra. 5. De derde levensfase: beperking of bevrijding? - drs. Corine Don MSc De 60-plussers van nu vormen een unieke groep in onze samenleving. Hun aantal is groter dan ooit, ze zijn vitaler dan de generaties vóór hen en geen generatie ná hen zal zo vroeg van een pensioen kunnen genieten. Zetten zij hun ervaring en mogelijk verworven levenswijsheid in bij de invulling van deze levensfase of leiden zij een “Zwitserleven”? Met behulp van inzichten vanuit de psychologie en de filosofie proberen we deze levensfase scherper in beeld te krijgen. Aan de hand van een aantal portretten komen we tot enkele concrete voorbeelden van de invulling ervan.


Groningen

Mens en maatschappij Cursuscode 12NG22 Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected]


Exploratie van een actueel fenomeen

Van spirituele intelligentie tot business spiritualiteit Wat is spiritualiteit? Elke auteur die dit veelbesproken onderwerp aansnijdt heeft een andere definitie, zodat de vraag is hoe je hier genuanceerd je eigen visie op kunt ontwikkelen. En waarom is spiritualiteit zo populair? Vroeger was het iets voor hippies, tegenwoordig zijn er zelfs spirituele scheurkalenders en cursussen spiritualiteit voor managers. Kortom: hoog tijd om het actuele fenomeen ‘spiritualiteit’ te exploreren.

Handouts

Vanwege de grote belangstelling voor de eerdere cursus wordt deze serie hoorcolleges herhaald. Het fenomeen ‘spiritualiteit’ wordt in deze cursus open benaderd. Soms wordt het bij voorbaat verbonden met christelijke religie. Maar het interessante is juist dat spiritualiteit in onze seculiere samenleving vooral als òpvolger daarvan fungeert. Spiritualiteit kan allerlei vormen aannemen. Het kan gaan om een zoektocht die het bestaan zin geeft (bijv. Paulo Coelho: De alchemist). Maar de nadruk kan ook liggen op ontplooiing van je innerlijke bronnen (bijv. Dalai Lama: Spirituele groei), of op een verbinding met hogere bronnen (bijv. Pim van Lommel: Eindeloos bewustzijn. Een wetenschappelijke kijk op de bijna-dood ervaring). Ook woordeloos ervaren kan centraal staan (bijv. Eckhart Tolle: De kracht van het nu. Gids voor spirituele verlichting). Na een inleidend college bespreek ik deze vier facetten van hedendaagse spiritualiteit (college 2-5). Tot slot licht ik een aantal functies ervan toe. Als opstapje vooraf dient Spiritualiteit begrijpen van Angela Roothaan, omdat zij een onderzoekende houding stimuleert. Tijdens de colleges zullen we het onderwerp dan enthousiast met elkaar onderzoeken.

Uiterste inschrijfdatum 24 oktober 2012

Programma

Cursusvorm 6 colleges Data Woensdag 7, 14, 21 en 28 november en 5 en 12 december 2012. Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 121,50 Cursusmateriaal Zelf aanschaffen en lezen: Angela Roothaan: Spiritualiteit begrijpen. Een filosofische inleiding, Amsterdam 2007, ISBN 978-90-8506-2097.

1. Betekenissen van het begrip ‘spiritualiteit’. Van spirituele intelligentie (SQ) tot business spiritualiteit. 2. Zingeving. Over oriëntatie en aandachtig leven. 3. Innerlijke bronnen. Over verbondenheid met je binnenste en zelfvorming. 4. Hogere bronnen. Over verbondenheid met de wereld en met het transcendente. 5. Het woordeloze. Over stilte, ervaren en non-dualisme. 6. Huidige functies van spiritualiteit. Van secularisatie en egodenken tot neurowetenschappen en kwantumfysica.

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen; Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.


Groningen

Mens en maatschappij Cursuscode 12NG23 Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm 5 werk/discussiecolleges, om de drie weken Data Woensdag 19 september, 10 en 31 oktober, 21 november, 12 december 2012 Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 125,50 Cursusmateriaal Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven, Kampen 2010, ISBN 978-90-259-6087-2. Theo Fischer: De kunst van het loslaten, Amersfoort 2011, ISBN 978-90-453-1203-3. Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag, Cothen 2010. ISBN 978-90-215-4663-6 Deze boeken dient u zelf aan te schaffen. Uiterste inschrijfdatum 5 september 2012


Leeskamer

Levenskunst en loslaten Loslaten. Je minder zorgen maken. Minder in oude zaken blijven hangen. Minder van alles willen en moeten wat niet kan. Of zoals een oud geschrift zegt: ‘Laat los en wees gelukkig in je natuurlijke staat, laat je gecompliceerde leven en dagelijkse verwarring op zichzelf staan.’ Mooi gezegd, maar doe het maar eens! Daarom is de nieuwe leeskamer gewijd aan deze vorm van levenskunst. Hoe kan een mens iets loslaten? En wat betekent dat eigenlijk, wat laat je dan precies los? En waar kom je terecht als je loslaat? Op zulke en aanverwante vragen geven de drie leeskamerboeken bemoedigende antwoorden. Deze lees- en discussiegroep gaat over de levenskunst die ‘loslaten’ heet. We bekijken het onderwerp zoals gewoonlijk vanuit verschillende perspectieven, aan de hand van boeken die allemaal op hun eigen manier iets bijzonders bieden. Een zucht van verlichting legt het accent op totale aanwezigheid en datgene in de ogen kijken wat er is. De kunst van het loslaten gaat over stoppen met nog meer je best doen en nog vasthoudender met je hoofd door de muur willen. De grote sprong benadrukt het avontuur van het springen en vertrouwen hebben in wat komt. Dit laatste boek heeft de complexe mythe van Oedipus als leidraad. Als deelnemer wordt u ertoe uitgedaagd deze teksten vooraf met een open geest te lezen, en eventuele oordelen of kritiek op te schorten. Zo profiteert u optimaal van wat de schrijvers aanreiken. Tijdens de vijf bijeenkomsten onderzoeken we dan hun visie nader. Hoofdzaak is het plezier en enthousiasme om dit met elkaar te beleven en uw eigen omgang met ‘loslaten’ te verdiepen.

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven 2. Afronding van Een zucht van verlichting en bespreking van Theo Fischer: De kunst van het loslaten 3. Verdere bespreking van De kunst van het loslaten 4. Bespreking van Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag 5. Verdere bespreking van De grote sprong en terugblik op het thema als geheel

Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen; Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.


Groningen

Muziek en theater


Introductie tot de vocale muziek van Bach (1)

Bach is het einde! Cursuscode 12NG24 Docent Drs. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 19 september t/m 28 november 2012, 24 oktober vervalt Tijd 13.15-15.45 uur Cursusprijs € 197,50 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 5,Uiterste inschrijfdatum 6 september 2012

Dat het muziekgeschiedenisboek de periode van de barok laat eindigen bij Bach, is eigenlijk een beleefdheidsgebaar. Bij de dood van Bach was de muzikale wereld om hem heen al lang ‘overgestapt’ op het galante ideaal van het preclassicisme. Met goed recht kan Johann Sebastian Bach (1685-1750) dus worden beschouwd als het einde van de Duitse barok in de muziek. Na Bachs dood is zijn muziek grotendeels in vergetelheid geraakt, om in de 19e eeuw te worden herontdekt en in de 20e eeuw een positie in het wereldwijde muziekleven in te nemen, die zijn weerga niet kent. Behalve gerespecteerd en vereerd door professionele musici, is Bach ook ongemeen populair geworden bij veel muziekliefhebbers. Voor menigeen onder hen is Bach simpelweg het einde…

Programma In deze cursus wordt de ontwikkelingsgang van Johann Sebastian Bach gevolgd als componist van vocale muziek voor kerk en hof. Bekende composities als het Weihnachts-Oratorium en de Matthäus-Passion zullen aan de orde komen, maar ook wereldlijke cantates. De kerkelijke werken zullen zowel uit muzikaal oogpunt, als uit de theologische bronnen (Bach bezat een theologische bibliotheek met minstens 52 titels) worden belicht om te trachten Bachs intenties zo nauwkeurig mogelijk op het spoor te komen.

Over de docent Drs. Marcel S. Zwitser (1970) studeerde muziektheorie en muziekgeschiedenis, doceert muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (sinds 1998) en aan diverse HOVO’s (sinds 2000) en muziektheorie aan de Meerjarige Dirigentenopleiding (MDO) van Kunst en Cultuur Overijssel (Zwolle).


Groningen

Muziek en theater


Kunst en cultuur 1900-1920

Moskou en St. Petersburg Cursuscode 12NG25 Docent Karel van Olffen [email protected] Cursusvorm 8 colleges

Deze cursus gaat over een van de meest dramatische, maar tegelijkertijd opwindendste perioden uit de geschiedenis van Rusland. Dramatisch vanwege de laatste stuiptrekkingen van het tsaristische regime, opwindend wegens het “ onweerstaanbare” elan van het nieuwe artistieke leven . “…. In mijn ogen was het een interessante tijd. Er was iets in Rusland gebroken: er bleef iets steeds verder achter en aan de andere kant stormde er iets dat net ter wereld was gekomen of net weer uit de dood herrezen, onweerstaanbaar voorwaarts….” Zinaïda Hippius, uit ‘De schittering van woorden’

Data Maandag 29 oktober t/m 17 december 2012 Tijd 13.15-15.30 uur Cursusprijs € 160,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 10,Aanbevolen literatuur John E. Bowlt, Moscou & St. Petersburg 1900-1920, The Vendome Press, 2008 Uiterste inschrijfdatum 15 oktober 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

Het Russisch modernisme werd gedomineerd door de voortekenen van twee revoluties (1905 en 1917) en het gevoel dat de oude wereld op instorten stond. Na het positivisme en materialisme van de 19e eeuw brak een tijd aan van zoeken naar nieuwe geestelijke stromingen, maar ook de terugkeer naar de religieuze tradities van de Orthodoxe kerk en een verhoogde belangstelling voor andere vormen van spiritualiteit. In de literatuur moest de roman het veld ruimen voor de poëzie, die onder invloed van de Franse symbolisten boven alles ‘muzikaal’ moest zijn. Belangrijk was de artistieke beweging Mir Iskoesstva (De wereld van de kunst) met het schitterende gelijknamige tijdschrift, waarin beschouwingen over filosofie, literatuur, kunst en muziek. In de muziek werd het begin van de eeuw nog gedomineerd door Nikolaj Rimski-Korsakov. Zijn sprookjes-opera’s waren de grote inspiratiebron voor de komende generatie componisten. Een geheel andere weg ging de componist Skrjabin, de Russische Prometheus, terwijl Diaghilev met zijn onovertroffen Ballets Russes stormenderhand Parijs veroverde. Het meest baanbrekend waren evenwel de ontwikkelingen in de beeldende kunst. Na de hegemonie van de Petersburgse realisten werd duidelijk dat nu Moskou het centrum van de eigentijdse kunst zou worden. Tentoonstellingen als De blauwe roos, Ruitenboer en Ezelstaart openbaarden nieuwe kunststijlen die zelfs Europa versteld deden staan. Vlak na de revolutie vluchtten veel kunstenaars, waaronder Sergej Prokofjev, naar het buitenland. In Amerika voltooide hij zijn beroemdste opera, die in maart 2013 te zien zal zijn bij De Nederlandse Opera.

Programma 1. Het Symbolisme - religieus-filosofische ideeën van de Russische Zilveren eeuw 2. ‘De wereld van de kunst’ 3. Nikolaj Rimski- Korsakov, De gouden haan, een tsaristische satire 4. De Russische avant garde voor de revolutie 5. Boris Pasternak, herinneringen aan Alexander Skrjabin 6. Beelden van streven: kunst van de Oktober revolutie 7. De verhalen van Jevgeni Zamjatin en de schilder Boris Koestodiev 8. Sergej Prokofjev, L’amour des trois oranges


Groningen

Natuur en natuurwetenschappen Cursuscode 12NG26 Docent Drs. Herman H.T. Bekenkamp Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 3 oktober t/m 27 november 2012 Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 160,Cursusmateriaal Handouts, ca. € 5,-, verkrijgbaar via de docent

Uiterste inschrijfdatum 19 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 22 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


Evolutie in acht capita selecta

En toen ontstond er leven In deze cursus wordt aan de hand van verschillende thema’s ingegaan op de evolutie van onze levende wereld vanaf het prille ontstaan van leven tot en met de huidige mens. Ook komen de theorievorming en de verschillende (wetenschappelijke) inzichten op het gebied van de evolutietheorie aan de orde.

Programma 1. Het ontstaan van leven Ontstond het Leven uit een oersoep, uit onderzeese vulkanen of toch uit de ruimte? Vervolgens ontwikkelen zich de eencelligen en vandaaruit de meercelligen. De Cambrische explosie legt de basis voor de huidige vijf Rijken. Zonder RNA en DNA geen leven. En daarom een klein stukje biochemie. 2. De werkplaats en de instrumenten Mutaties (erfelijke wijzigingen in het DNA) worden aangeboden aan het milieu. Daarna volgt er passieve selectie op de aangepastheid aan dát moment. De nieuwe situatie stabiliseert totdat het milieu verandert en er opnieuw selectie zal plaatsvinden. Zo te zien zonder enig (eind)doel. 3. Argumenten De vele verschillende argumenten maken van de evolutie meer dan alleen maar een theorie. De huidige kennis van het DNA vormt op ’t ogenblik het krachtigste bewijs. De vele op datum gerangschikte reeksen fossielen zijn een niet te onderschatten, onafhankelijke aanvulling. Verder komen onder meer vergelijkende anatomie, embryologie en fysiologie aan de orde. 4. Evolutie en gedrag Ook in gedrag vinden we de evolutionaire ontwikkeling terug. Van ‘simpel’ aangeboren tot individueel inzichtgedrag. Het levenswerk van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Niko Tinbergen (en met hem vele anderen) vormt de basis van dit college. 5. Biotechnologie De natuur selecteert de bést aangepasten. De mens heeft dat proces overgenomen en selecteert kunstmatig wat hém c.q. háár het beste past. Kruisen, klonen, genetisch modificeren, het zoeken naar en het gebruik van stamcellen komen aan de orde. Afgezien van de technologie spelen hierbij ethiek en commercie een belangrijke rol. 6. Ontwikkeling van de primaten (een interessante groep zoogdieren) Aan het eind van de Krijtperiode zien we de explosieve groei van de zoogdieren. Na de meteorietinslag in Mexico nemen zij de rol van de sauriërs over. Een aapachtig insectenetertje lijkt de stamvader van alle primaten te zijn, waartoe ook de Homo sapiens behoort. Van daaruit ontwikkelen zich halfapen, apen, mensapen en aapmensen. 7. De laatste 5 miljoen jaar Australopithecus blijkt een doodlopende tak. Het is Ardipithecus, waaruit de Homo erectus zal ontstaan. Daarna vindt er vanuit Afrika tenminste tweemaal een oversteek naar Europa en Azië plaats. De Dmanisimens uit Georgië en de Floresmens behoren tot de eerste groep, maar zijn niet onze voorouders. Ca 160.000 jaar geleden ontwikkelt zich in Afrika de archaïsche Homo sapiens, terwijl in Europa de Neanderthaler ontstaat. Na de tweede oversteek, ca 60.000 jaar geleden, leven Homo sapiens en Neanderthaler een tijd naast elkaar in Eurazië. Aandacht ook voor de ontwikkeling van taal, kunst, empathie en religie. 8. Voor, tijdens en na 1859 Lang voor Darwin hadden Thales ( 600 v. Chr.) en Aristoteles (350 v. Chr.) hun gedachten over het ontstaan en de ontwikkeling van soorten. Met de opkomst van de natuurwetenschappen in de 17e eeuw vormen zich nieuwe ideeën, die uitstekend aansluiten bij het scheppingsverhaal. In de 18e eeuw zijn o.a. Cuvier en Lamarck met hun (onjuiste) ideeën wel wegbereiders voor de evolutietheorie van Charles Darwin én Alfred Russell Wallace. Na publicatie van the Origin of Species ontstaat de grote breuk tussen Biologie en Religie. Creationisme en Intelligent Design als verzet tegen de evolutietheorie komen aan de orde, evenals de mogelijkheid van een ‘reli-gen’. Evolutie blijft een hot item.


Groningen

Natuur en natuurwetenschappen Cursuscode 12NG27 Docent Dr. Tom J.A. Reijers [email protected] Cursusvorm 5 colleges Data Dinsdag 30 oktober t/m 26 november 2012 Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 103,75 Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, € ca 20,-


Met bijzondere aandacht voor Nederland

De geschiedenis van de energievoorziening Olie werd met mate gebruikt vanaf de klassieke oudheid voor medicinale doeleinden en om olielampen brandend te houden. De uitvinding van de interne verbrandingsmotor (ongeveer 1880) leidde een omwenteling in. Wegen werden geasfalteerd wat autoverkeer mogelijk en veel olie nodig maakte. Opsporing, productie, transport, raffinage en verkoop werd lucratief. Kennis van ondergrondse processen en verfijnde opsporingmethoden maakten olie bevattende structuren zichtbaar. Een enorme chemische industrie ontstond. Tussen 1900-1950 veranderde de wereld meer dan in de voorafgaande 500 jaar. Maar wat staat ons te wachten als de voorraden op zijn? In 1959 werd in Slochteren aardgas in Nederlandse bodem gevonden in enorme hoeveelheden! Dit betekende een omwenteling in de energievoorziening van Nederland. Met het opsporen en winnen van het gas werd de onbekende ondergrond van Nederland bekend als een begraven berglandschap met woestijn- en zoutmeer afzettingen bovenop fossiele resten van tropische moeraswouden.

Programma 1. Geschiedenis van de olie industrie van de klassieke oudheid tot heden 2. Het gebruik van olie in de 19e-21e eeuw 3. Energie in Nederland door de eeuwen heen 4. Ingrediënten ‘oliekeuken’ ‘generatie’, ‘migratie’, trapping, plays 5. Hoe worden olie en gas gevonden in Nederland en wat staat ons te wachten als het op is

Uiterste inschrijfdatum 16 oktober 2012 Bijzonderheden In februari 2013 start een vervolg cursus onder de titel: ‘Energie drijft de evolutie aan’.


Groningen

Taal en literatuur


Vervolgcursus

Latijn Cursuscode 12NG28 Docent Drs. Gerry Mulder [email protected]

Zo ‘n tweeduizend jaar geleden werd Europa beheerst door de Romeinen. Hun cultuur heeft een enorme invloed op Europa gehad: allerlei Romeinse gewoonten en uitvindingen zijn nog steeds terug te vinden in ons dagelijks leven. Doordat Rome een wereldmacht werd, groeide de taal der Romeinen, het Latijn, uit tot de belangrijkste voertaal, waaruit onze voorouders veel woorden overnamen. Nog steeds zit het Nederlands vol met woorden en zinnen, die uit het Latijn afkomstig zijn. Latijn betekent vooral: kennismaken met de wortels van onze eigen cultuur.


Programma

Data Dinsdag 2 oktober t/m 11 december 2012, 23 oktober vervalt Tijd 13.00-15.00 uur Cursusprijs € 187,50 Cursusmateriaal Grammaticus, uitg. HermaionLunteren; Fortuna, deel 3, met hulpboek 3a en 3b’, uitg. Eisma, Leeuwarden

In de najaarscursus 2012 worden de colleges vervolgd, die in oktober 2005 zijn gestart als een cursus voor beginners. Momenteel zijn we bezig met Sallustius (eerste eeuw v.C.). Deze schreef over de Romeinse patriciër Catilina, die een samenzwering tegen zijn medesenatoren op touw zette. Dit was nogal schokkend, omdat er bekende Romeinen bij betrokken bleken. Hierna maken we – in gemeenschappelijk overleg- een keuze uit Caesar, Cicero, Livius, Plinius en andere schrijvers. Inmiddels is de behandeling van inscripties, die door de cursisten worden ingebracht, een gezellige traditie geworden. Deze cursus biedt niet alleen de mogelijkheid tot het vertalen van beroemde Latijnse schrijvers, maar ook tot discussie over de interpretatie van de teksten, de effecten van de stilistische middelen en de tijdsomstandigheden, waarin de teksten geschreven zijn. Ruimte dus voor historische en culturele achtergronden. Als u al een redelijke basiskennis van de Latijnse grammatica en syntaxis hebt, kunt u zonder enig bezwaar aanschuiven bij de reeds bestaande groep enthousiastelingen! Inmiddels maakt een groeiend aantal oud-gymnasiasten deel uit van deze groep en het blijkt, dat hun oude “vergeten” kennis weer komt opborrelen! U weet meer dan u denkt!

Uiterste inschrijfdatum 18 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 22 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Boog van Septimius Severus

Over de docent Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.


Groningen

Taal en literatuur

Cursuscode 12NG29 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 27 september t/m 6 december 2012, 25 oktober vervalt Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 197,50 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,-


Franz Kafka en Midden-Europa rond 1900

Een tijdsbeeld in ‘Het proces’ en korte verhalen Lange tijd heeft Kafka’s raadselachtige oeuvre de reputatie gehad, ‘vanuit het niets’ te zijn geschreven, doordat het grotendeels verstoken is van ‘couleur locale’. Maar door onderzoek is het inzicht ontstaan dat Kafka ontstellend scherpe innerlijke portretten heeft geschreven van zijn eigen context: Praag en Midden-Europa rond 1900. Daarin komen politiek-maatschappelijke problemen steeds meer aan de oppervlakte, zoals met het uiteenvallende Habsburgse Rijk en het groeiende nationalisme en antisemitisme. Bovendien worden burgerlijke, religieuze en seksuele tradities steeds feller bekritiseerd. In deze levensbeschouwelijke crisis verschijnen de baanbrekende werken van Nietzsche en Freud en gaan de kunst en literatuur experimenteren met nieuwe vormen. Kafka’s werken staan hierin op eenzame hoogte en worden gerekend tot de invloedrijkste literaire uitingen van de 20e eeuw.

Programma Tijdens de cursus komen achtergronden aan de orde van waaruit Kafka´s werk wordt verhelderd. Er wordt aandacht besteed aan het politiek-sociale klimaat in Midden-Europa en Praag rond 1900 met de sociale onrust en het nationalisme. We kijken naar de positie van de joden (Westen Ostjuden) en hun reacties daarop (o.a. Cultuurzionisme). Dit is ook relevant voor Kafka’s verteltechniek, waarop naast het Expressionisme ook de joodse verteltradities van invloed zijn. Tevens kijken we naar de invloed van Nietzsche, Freud en het fin de siècle. Tenslotte is het onontkoombaar om nader in te gaan op Kafka´s leven en persoonlijkheid


Enkele van Kafka´s beroemdste verhalen (in ieder geval: Das Urteil, Die Verwandlung, In der Strafkolonie, Beim Bau der chinesischen Mauer) worden behandeld, evenals zijn belangrijkste roman Der Prozeß. Deze werken zijn in meerdere Duitse uitgaven verkrijgbaar (laat u adviseren door boekhandel Godert Walter, Oude Ebbingestraat 53, Groningen); ook zijn er diverse (nieuwe en antiquarisch verkrijgbare) Nederlandse vertalingen.

Over de docent Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimar Republiek.


Groningen

Taal en literatuur


The Rediscovery of Literary Treasures

The Readers’ Choice Cursuscode 12NG30 Docent Angela Ashworth MA [email protected] Cursusvorm 5 colleges, om de twee weken Data Vrijdag 12 en 26 oktober, 9 en 23 november en 7 december 2012 Tijd 10.15-13.00 uur Cursusprijs € 103,75 Cursusmateriaal Zie het collegeprogramma, deze boeken dient u zelf aan te schaffen Uiterste inschrijfdatum 28 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

‘On the principle that a good writer should first be a good reader, I have tried to explore the novel as widely as possible, because we do indeed need both ancestors and traditions, rebellions and deconstructions to make up the vital history of the form.’ Malcolm Bradbury in ‘The Modern British Novel’ 2001. Developments, such as the growth in national and international prizes for fiction, have tended to distort the promotion of books published commercially. However, technological changes in the publishing world and the arrival of the e-book have enabled readers to exert more influence on what is published, resulting in a renewed interested in literary treasures, some apparently lost forever. The five novels chosen for this course are all forgotten or neglected books, written by talented authors, which have been rediscovered by readers and critics, or by being made into films or television series. These novels are set in the United States, Germany, Turkey and the United Kingdom and explore themes of particular concern in the last century in the inter-war period and in the aftermath of the Second World War. A study of these books is also worthwhile, as they address some of the issues raised by both Malcolm Bradbury and George Orwell. De colleges zijn tweewekelijks. Ieder college begint met een korte inleiding in het Engels op schrijver en werk door de docente. Veel nadruk zal liggen op groepsdiscussies over de gelezen werken aan de hand van een lijst met vragen die ongeveer twee weken van tevoren wordt uitgereikt. De discussies zijn voornamelijk in het Engels. Voor het lezen is vanzelfsprekend een redelijke passieve beheersing van het Engels noodzakelijk maar voor spreekvaardigheid is uw niveau minder belangrijk omdat in het werkcollege door cursisten zowel Nederlands als Engels kan worden gesproken.

Programma 12 oktober - Henry Roth: Call It Sleep (1934) 26 oktober - Winifred Holtby: South Riding (1936) 9 november - C.P. Snow: The Masters (1951) 23 november - Rose Macaulay: The Towers of Trebizond (1956) 7 december - Richard Hughes: The Fox in the Attic (1961)

Over de docent Angela Ashworth is verbonden aan het Talencentrum en het Centre for Canadian Studies van de Universiteit Groningen


Groningen

Taal en literatuur


Griekse mythologie

Onvervuld verlangen Cursuscode 12NG31 Docent Drs. Gerry Mulder [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 2 oktober t/m 13 november 2012, 23 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Uiterste inschrijfdatum 18 september 2012 Cursusmateriaal Handouts Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

In de Griekse mythologie kent de liefde vele aspecten. Eén daarvan is het onvervulde verlangen. We behandelen in deze cursus een paar beroemde mythologische figuren, die hiermee behept waren … en we zien hoe die mythologie doorleeft tot in onze tijden. We kunnen ons in deze cursus afvragen of die onvervulde verlangens een mythe zijn of toch ook eigentijds … We maken bij deze cursus gebruik van (vertaalde) klassieke teksten, maar lezen ook werk van latere schrijvers, waarin deze mythologische verhalen een rol spelen. Ook op andere manieren kijken we naar de manier waarop de mythe voortleeft tot in onze tijden. We zien de vertaling naar een televisieprogramma en naar de opera. En uiteraard kijken we naar de beeldende kunst, waarin de Griekse mythologie zo’n grote rol speelde.

Programma Ariadne en Phaedra Deze twee zusjes waren dochters van Minos, koning van Kreta. Toen de Atheense koningszoon Theseus naar Kreta kwam om de Minotaurus te doden, werd hij geholpen door Ariadne, omdat ze verliefd op hem werd. Hij nam haar uit dankbaarheid mee terug op zijn schip, evenals haar zusje Phaedra, maar liet Ariadne in haar slaap achter op het eiland Naxos en ging er vandoor met Phaedra, met wie hij in Athene trouwde. We maken gebruik van (vertaalde) klassieke teksten, zoals Ovidius en Euripides, maar ook lezen we werk van latere schrijvers, waaronder het boeiende toneelstuk Een draad in het donker van Hella Haasse. Daarnaast bekijken we een TV-aflevering van de Storyteller en gaan we kijken en luisteren naar de opera Ariadne auf Naxos van Richard Strauss. Orpheus en Eurydice Deze droevige mythe heeft door de eeuwen heen tot de verbeelding gesproken. Orpheus verliest zijn Eurydice op de dag van hun huwelijk: zij wordt gebeten door een slang en sterft. Orpheus kan niet zonder haar en wil haar terughalen uit de onderwereld. Dit mag van Hades, de god der onderwereld, maar op één voorwaarde: hij mag op de terugweg naar boven niet omkijken. Orpheus houdt dit niet vol en verliest haar opnieuw. Zijn verlangen naar haar wordt hem noodlottig. We lezen klassieke teksten van Ovidius en Vergilius, daarnaast ook latere teksten van o.a. Ida Gerhardt, Simon Vestdijk en Willem Wilmink. Ook zullen we zien, wat Hélene Nolthenius in een verrassend artikel met dit verhaal doet. Verder bekijken we deze mythe in een aflevering van de Storyteller en zien we de opera Orphée et Eurydice van Gluck: hier komt alles goed, zodat we welgemoed de cursus kunnen afsluiten!

Over de docent Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.


Groningen

Taal en literatuur

Cursuscode 12NG32 Docent Marleen Diepeveen [email protected] Cursusvorm 10 werkcolleges Data Donderdag 27 september t/m 6 december 2012 Tijd 10.30-13.00 uur Cursusprijs € 197,50 Uiterste inschrijfdatum: 13 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Cursuscode 12NG33 Docent Aly Freije [email protected] Cursusvorm 10 werkcolleges Data Woensdag 26 september t/m 5 december 2012 (24 oktober vervalt) Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 197,50 Cursusmateriaal € 5,Uiterste inschrijfdatum 12 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


Programma schrijven Autobiografisch schrijven Met behulp van foto’s, voorwerpen, vergeten woorden en creatieve opdrachten schrijft u een deel van uw eigen levensverhaal. Uw eigen geschiedenis kan de prachtigste verhalen opleveren. Uw herinneringen naar boven halen en op een heldere manier verwoorden, dat leert u in deze cursus. U krijgt schrijftips en technische adviezen. U kunt thuis, aan de hand van een opdracht, schrijven en uw tekst in de cursusbijeenkomst voorlezen. U zult merken dat u, ook door de verhalen die u van medecursisten hoort, steeds meer voorvallen, gebeurtenissen en mensen van vroeger voor u ziet. Natuurlijk bepaalt u zelf waarover u schrijft.

Over de docent Marleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.

Columns, cursiefjes en weblogs schrijven Columns en cursiefjes vind je in elke krant, in elk weekblad en steeds vaker ook op internet. In een cursiefje wordt het dagelijkse leven nauwkeurig geobserveerd en met milde humor gerelativeerd. In een column levert de schrijver commentaar op actuele gebeurtenissen, neemt daarbij duidelijk stelling en schuwt de polemiek niet. Daarin zie je vele varianten, zoals een weblog met persoonlijke of vakgerichte informatie die de schrijver wil delen met het publiek. Misschien wilt u uw kijk op de dagelijkse dingen kernachtig en verrassend leren neerzetten. Of uw ervaringen en mening ventileren in tijdschrift, verenigingsblad of op een eigen weblog. We analyseren aan de hand van voorbeelden de technieken, de opbouw, toon en het gebruik van stijlmiddelen in columns en cursiefjes. Aan de hand van opdrachten in de les onderzoeken we eigen mogelijkheden en valkuilen van het genre. De teksten, die thuis worden afgemaakt, bespreken we daarna in de groep, zodat u het effect van uw schrijven direct kunt toetsen en uw eigen thema’s leert ontdekken. Lesmateriaal wordt steeds per les uitgereikt gekoppeld aan de schrijfopdrachten.

Over de docent Aly Freije is dichteres en docent schrijven. Van 1993- 2000 was ze werkzaam bij Stichting Schrijven in Amsterdam, een landelijk informatiecentrum voor schrijvers. Ze publiceerde over schrijven en schrijfdidactiek. Zij is ook als schrijfdocent verbonden aan de Schrijversvakschool Groningen. In 2009 verscheen haar poëziebundel “Wondpoeier”


Symposium DE KUNSTPUZZEL (over kunst en cognitie)

Art and philosophy are one; this is our surprising upshot. Philosophy aims at a kind of understanding that lets us find our way about and make contact with the world. Philosophy aims at the sort of understanding that an art work occasions and that aesthetic criticism produces. The value of philosophical conversation, like aesthetic conversation about a work of art, consists in the achievement that enables one to bring the world, or the art work, or one’s puzzles, into focus. Alva Noë - Varieties of Presence

Op maandagmiddag 5 november organiseert het expertisecentrum Arts in Society van de studie Kunst, Cultuur en Media (Faculteit der Letteren, Rijksuniversiteit Groningen), in samenwerking met de studievereniging IK, een symposium over kunst en cognitie. Hierin staat de vraag centraal naar de relatie tussen kunst, kunstenaars, denken en lichaam. Op het programma (ongeveer 13.30 tot 16.30 uur) staan: • Petran Kockelkoren, emeritus hoogleraar filosofie van kunst en techniek UT Wat stelt een kunstenaar voor? Kunstenaars doen aan zelfexpressie, zeker, maar tegelijkertijd onderzoeken ze de culturele conditionering van ieders blik. • Joost van Baak, emeritus hoogleraar Slavische talen en cultuur RuG Kunst, cognitie en communicatie. Over de kunsttheorie van Jan Mukařоvský. De Tsjech Jan Mukařоvský ontwikkelde een kunsttheorie waarin we kunst als cognitief en communicatief systeem willen beschouwen in zijn context. • Barend van Heusden, hoogleraar Cultuur en Cognitie RuG Hebben ze nu wel of niet iets met elkaar? (Over kunst en schoonheid) Het is gebruikelijk om schoonheid en kunst aan elkaar te koppelen. Hoe komt dat? Een cognitieve benadering kan een nieuw licht werpen op deze intrigerende kwestie. • Charles Wildevuur, emeritus hoogleraar Experimentele Chirurgie RuG Kijk eens uit je ogen! In de ontwikkeling van David Hockney’s schilderkunst heeft toepassing van fotografie hem nieuwe inzichten gegeven over onze wijze van kijken. Hij is deze inzichten expliciet gaan toepassen in zijn schilderswerk. • Ronald Hünneman, filosoof, docent Kunst, Cultuur en Media, RuG Egobeweging en perceptuele ervaring. Werk van LeWitt, Serra en Hockney toont, in combinatie met enactivistische filosofie, aan dat menselijke perceptie minstens zoveel van het bewegende lichaam als van het oog afhankelijk is. • Anke Coumans, lector Beeld in Context, Hanze Hogeschool Groningen Het programma en het subject. Het lijkt gemakkelijker om meningen te manipuleren dan om de mens aan te zetten tot subjectief denken. Kunst springt in de bres tussen programmerende en deprogrammerende krachten in de samenleving. • Discussie: Moet een kunstenaar zelf de maker van zijn werk zijn? Een discussie waarin de inhoud van het meningsverschil tussen David Hockney en Damien Hirst wordt belicht en voortgezet. Cursisten van de Senioren Academie zijn van harte uitgenodigd aan dit symposium deel te nemen. De sprekers zijn allen betrokken geweest bij de cursussen over cognitie die in het verleden bij de Senioren Academie zijn aangeboden. Het inschrijfgeld voor dit symposium bedraagt € 25,-. Bij de inschrijving kunt u ook aangeven of u het speciale nummer van Filosofie & Praktijk wilt ontvangen waarin de bijdragen aan dit symposium zijn opgenomen (de kosten hiervoor zijn niet bij het inschrijfgeld inbegrepen en bedragen € 5,-). U kunt zich voor dit symposium opgeven via de website www.externalisme.nl. Op deze website vindt u ook meer informatie over het symposium (voordrachten, programma, locatie en precieze tijden) en verwijzingen naar tentoonstellingen en literatuur. Mocht u nog vragen hebben dan kunt u met de organisatie contact opnemen via: E-mail: [email protected] Telefoon: 06-21395151 (Ronald Hünneman, Kunst, Cultuur en Media); 050-3632606 (Thijs Lijster, expertisecentrum Arts in Society, woensdag, donderdag en vrijdag aanwezig).

Friesland


Opening

Openingslezing Friesland Opening Studiejaar

Op vrijdag 31 augustus wordt het studiejaar van de Senioren Academie in Friesland geopend. De openingslezing wordt dit jaar uitgesproken door prof. dr. Peter Barthel, hoogleraar in de astronomie en astrofysica aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Spreker Prof. Peter Barthel Datum Vrijdag 31 augustus 2012 Tijd 15.30-16.30 uur Locatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Prijs De opening is gratis toegankelijk Bijzonderheden Na afloop van de openingslezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden

Wij en de maan Meer dan we ons bewust zijn is de maan van invloed op het dagelijkse leven, al eeuwen lang. Daarnaast hebben we gedurende de afgelopen decennia een heel goed beeld gekregen van de maan, en van haar relatie tot onze planeet aarde. De voordracht van prof. Barthel zal deze aspecten op een voor ieder begrijpelijk niveau behandelen, uiteraard met fraaie illustraties.

Over de spreker Prof. Peter Barthel is verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen als hoogleraar Astronomie en Astrofysica. Hij is sterk gericht op het toegankelijk maken van wetenschappelijke kennis voor een groter publiek. Zo is hij rector van de Scholierenacademie en lid van de Programmaraad van de Senioren Academie.


Friesland


Driedaagse filosofiecursus

Compassie Cursuscode 12NF01 Docenten Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer filosofen [email protected] Cursusvorm Driedaagse cursus Data Maandag 3, dinsdag 4 en woensdag 5 september 2012 Tijd Zie programma (hiernaast) Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden

Rond het jaar 500 voor Christus krijgt het begrip compassie betekenis op het gehele Eur-Azische continent. Vandaag de dag is de aandacht voor compassie weer gewekt door iemand als Karin Armstrong die haar prijs voor de door haar gehouden TEDtalk over dit thema omzette in het ‘Charter for Compassion’. Wat is compassie? Is het medelijden in alle mogelijke vormen of is het beter te begrijpen als solidariteit, zoals Hannah Arendt dat in 1958 in de Vita Activa al schrijft? Levert compassie ons over aan de macht van de zwakke van Nietzsche, of is compassie in de kern van de begrepen betekenis juist een teken van menselijke kracht en macht? Deze vragen zullen aan de orde komen in deze driedaagse cursus.

Cursusmateriaal Karen Armstrong, Compassie Bezige Bij, 2011 ISBN 9789023459736

Ook zullen we ingaan op de bevindingen van de wetenschap waarin wordt geconcludeerd dat de empathie van nature voor groepswezens de fysieke voorwaarde is voor compassie, maar daar zeker niet noodzakelijk toe hoeft te leiden. Armstrong zegt dat compassie een natuurlijke eigenschap van de mens is, maar ze is ook van mening dat dit niet genoeg is. Het is een vermogen dat moet worden gekoesterd en ontwikkeld. In haar boek besteedt ze ruim aandacht aan de visie op compassie vanuit de verschillende culturele achtergronden zoals de gedachten van Boeddha en Confusius over dit thema.

Uiterste inschrijfdatum 20 augustus 2012

Programma


In deze driedaagse cursus zullen we ingaan op de rol en betekenis van het begrip compassie en langs de lijnen van informatie en dialoog een heldere en praktische analyse maken van deze mooie en belangrijke eigenschap.

Cursusprijs € 130,50 (incl. koffie/thee)

Maandagmiddag 3 september 14.15 -17.00 uur Dinsdag 4 september 10.30- 16.30 uur Woensdagochtend 5 september 10.30- 13.30 uur



Friesland


Introductie tot de vocale muziek van Bach (1)

Bach is het einde! Cursuscode 12NF02 Docent Drs. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 24 september t/m 10 december 2012, 1 en 22 oktober vervallen Tijd 10.00-12.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 197,50 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 5,Uiterste inschrijfdatum 10 september 2012

Dat het muziekgeschiedenisboek de periode van de barok laat eindigen bij Bach, is eigenlijk een beleefdheidsgebaar. Bij de dood van Bach was de muzikale wereld om hem heen al lang ‘overgestapt’ op het galante ideaal van het preclassicisme. Met goed recht kan Johann Sebastian Bach (1685-1750) dus worden beschouwd als het einde van de Duitse barok in de muziek. Na Bachs dood is zijn muziek grotendeels in vergetelheid geraakt, om in de 19e eeuw te worden herontdekt en in de 20e eeuw een positie in het wereldwijde muziekleven in te nemen, die zijn weerga niet kent. Behalve gerespecteerd en vereerd door professionele musici, is Bach ook ongemeen populair geworden bij veel muziekliefhebbers. Voor menigeen onder hen is Bach simpelweg het einde…

Programma In deze cursus wordt de ontwikkelingsgang van Johann Sebastian Bach gevolgd als componist van vocale muziek voor kerk en hof. Bekende composities als het Weihnachts-Oratorium en de Matthäus-Passion zullen aan de orde komen, maar ook wereldlijke cantates. De kerkelijke werken zullen zowel uit muzikaal oogpunt, als uit de theologische bronnen (Bach bezat een theologische bibliotheek met minstens 52 titels) worden belicht om te trachten Bachs intenties zo nauwkeurig mogelijk op het spoor te komen.

Over de docent Drs. Marcel S. Zwitser (1970) is docent muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (Zwolle) en geeft sinds 2000 cursussen muziekgeschiedenis aan verschillende HOVO-instellingen.


Friesland


Hoogtepunten uit de Duitse literatuur

Vier romanschrijvers, twee dichters Cursuscode 12NF03 Docenten Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 6 colleges, om de week

In een land waar veel gebeurt, bloeit de literatuur. In Duitsland is veel, heel veel gebeurd; vandaar dat de Duitse literatuur bijna onophoudelijk een grote bloei heeft vertoond en talloze hoogtepunten heeft gekend, in romans, verhalen en gedichten. Deze cursus ‘Hoogtepunten uit de Duitse literatuur’ behandelt hieruit een aantal werken, die wordt bekeken om hun literaire kwaliteiten, met vragen als: Wat maakt deze zo bijzonder, zo knap geconstrueerd? Wat hebben ze ons als mens rechtstreeks te vertellen? Daarnaast worden deze werken geplaatst in hun historische context, met vragen als: op welke toestanden en gebeurtenissen richtte het werk zich (dikwijls onderhuids), hoe werd het werk destijds ontvangen?

Data Maandag 10 en 24 september, 8 en 22 oktober, 5 en 19 november 2012 Tijd 13.30-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 122,50 Cursusmateriaal De romans kunt u in het Duits of in vertaling lezen, de gedichten worden opgenomen in de sylllabus (ca. € 10,-) Uiterste inschrijfdatum 27 augustus 2012

Programma 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Aan bod komen: Thomas Mann, De dood in Venetië (Der Tod in Venedig) Franz Kafka, Het proces (Der Prozeß) Johann Wolfgang von Goethe, gedichten Heinrich Heine, gedichten Erich Maria von Remarque, Van het westelijk front geen nieuws (Im Westen nichts Neues) Günter Grass, De blikken trommel (Die Blechtrommel)



Friesland


Werkelijkheid en mythe

Alexander de Grote Cursuscode 12NF04 Docent Em. prof. dr. W.J. Aerts Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 2 oktober t/m 13 november 2012, 23 oktober vervalt Tijd 11.30-13.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 18 september 2012

Gezien de vele tentoonstellingen en nieuwe publicaties over Alexander de Grote blijkt dat het fenomeen Alexander, door wiens optreden de wereld van het klassieke Griekenland uitwaaierde over een groot deel van de toenmaals bekende wereld en de grondslag werd gelegd voor het Hellenisme en de latere Romeinse overheersing, nog niets aan fascinatie heeft ingeboet.

Programma Opzet van deze cursus zal in principe zijn dat wat wij weten uit de historische bronnen te contrasteren met dat wat mythevorming en fantasie aan vervorming in de overlevering hebben binnengebracht. Zo zullen in de eerste colleges de historische bronnen beschreven worden en zal een overzicht worden gegeven van de Alexanderroman (3e eeuw na Chr.) en het daarop berustende Byzantijns Alexandergedicht (14e eeuw). Daarna zullen in paren historische en romantische berichten tegenover elkaar gezet worden van Alexanders jeugd, de onderwerping van Griekenland met de verwoesting van Thebe, zijn optreden in Egypte, de confrontatie met Darius, de expeditie naar India en zijn dood in Babylon. Een en ander zal verlucht worden met miniaturen uit een in Trabson vervaardigd roman-handschrift.

Over de docent Em. prof. dr. Aerts is emeritus hoogleraar Byzantinologie (Rijksuniversiteit Groningen) en geeft al vele jaren colleges voor de Senioren Academie.


Friesland


Van jong tot oud in de middeleeuwen Cursuscode 12NF05 Cursuscoördinator Drs. G. H. Weertman [email protected] Docenten Drs. G. H. Weertman Prof. dr. Philiep Bossier Dr. Anneke Mulder-Bakker Prof. dr. Dick de Boer Dr. Hanno Brand Dr. Bunna Ebels-Hoving Cursusvorm 9 colleges Data Dinsdag 25 september t/m 27 november 2012, 23 oktober vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 172,50 Cursusmateriaal handouts Uiterste inschrijfdatum 11 september 2012

De middeleeuwers waren erg gesteld op indelen en ordenen. De bevolking werd ingedeeld in standen, de kloosterdag in getijden, de engelen in koren, de geschiedenis in perioden en de mens in levensfasen. De indeling in levensfasen kwam in grote lijnen overeen met de manier waarop wij dat doen, maar verschilde toch ook in belangrijke mate. In deze cursus laten we ons leiden door de levens fasen van de mens en bespreken we aan de hand daarvan aspecten van de middeleeuwse cultuur. De middeleeuwse wereld was hard en hard was ook het kinderleven. Vaak is beweerd dat middeleeuwse ouders niet van hun kinderen hielden. Was dat ook zo, of was de middeleeuwse wereld een andere dan de onze? Zodra het daartoe in staat was, werd het kind geschoold in een vak of hielp het in het boerenbedrijf. Óf het ging in het klooster waar het psalmen leerde en Latijnse grammatica. De zonen van de beter gesitueerden gingen naar de parochieschool. Jonge ridders werden aan het hof van hun leenheer opgeleid voor het ridderhandwerk en ingewijd in de geheimen van de hoofse liefde. We komen in de wereld van de volwassenen en bekijken eerst het middeleeuwse huishouden. Het heilig huisgezin van Jozef en Maria speelden hierbij een voorbeeldrol. Het bereiken van de leeftijd van veertig jaar, ‘de jaren des onderscheids’, heeft een grote betekenis in het leven van vrouwen. Prachtige voorbeelden tonen welke verandering deze cesuur voor een aantal middeleeuwse vrouwen bracht. Het stadsleven, met de kooplieden als belangrijkste groep, bood mogelijkheden en rijkdom, maar ook ondersteuning aan zieken en behoeftigen. Daarmee komen we aan de laatste levensfase en de dood. De dood aan het einde van de levenscyclus plaatsen is passend, maar in werkelijkheid danste de dood met alle levensfasen mee. De geneeskunde stond nog in de kinderschoenen en de dodendans toont de angst van de middeleeuwer om plotseling en voortijdig uit het leven weggerukt te worden.

Programma 1. Inleiding: De middeleeuwse levenscyclus Drs. Georgine Weertman, historica - middeleeuwse geschiedenis 2. Kindertijd: Het kind: bemind of onbemind? Drs. Georgine Weertman, historica- middeleeuwse geschiedenis 3. Jeugd: Groot genoeg om naar school te gaan Drs. Georgine Weertman, historica-middeleeuwse geschiedenis 4. Jeugd: Riddercultuur: De hoofse liefde Prof.dr. Philiep Bossier, hoogleraar Oudere Romaanse Cultuur en Letterkunde, RUG 5. Volwassenheid: Het middeleeuwse huishouden Dr. Anneke Mulder-Bakker, oud-docent Middeleeuwse Geschiedenis RUG 6. Volwassenheid: De jaren des onderscheids Dr. Anneke Mulder-Bakker, oud-docent Middeleeuwse Geschiedenis RUG 7. Volwassenheid: De stadscultuur: zorg en opvang van jong tot oud Prof.dr. Dick de Boer, emeritus hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis RUG 8. Volwassenheid: Stadscultuur: Handel en Hanze Dr. Hanno Brand, hoofd Vakgroep Geschiedenis Fryske Akademy 9. Ouderdom: Ouderdom en voorbereiding op de dood Dr. Bunna Ebels, oud-docent Middeleeuwse Geschiedenis RUG


Friesland


Ikoanen út de skiednis fan Fryslân

Dit wienen ek Friezen Cursuscode 12NF06 Docenten Klaas Tulp [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 10 oktober t/m 12 december 2012 Tijd 10.30-12.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden

Ûnder te titel ‘Dit wienen ek Friezen’ steane yn de kommende neijierskursus tsien Friezen sintraal. It giet om ferneamde persoanlikheden út de nije en de nijste tiid. Wy sette útein mei Ubbo Emmius út it East-Fryske Greetsiel. Hy skreau de Rerum Frisicarum Historia, in 60-dielich (!) wurk oer de skiednis fan de Fryske lannen. Emmius wie de earste skiednisskriuwer dy ’t de histoaryske boarnen kritysk hifke. Skerp is Emmius yn syn oardiel wannear ’t de Fryske skiednis (mis)brûkt wurdt yn it ramt fan in bepaalde glorieuze fisy op it Fryske ferline. As wy it oer ikoanen ha, kinne wy net om Gysbert Japix hinne. It is folslein dúdlik dat gjin oare Fryske literator sa ’n soad ynfloed op de Fryske literatuer en kultuer hân hat as dizze Boalserter dichter. In lytse twa ieuwen letter is it Joast Hiddes Halbertsma, dy ’t alle war dien hat om in folwoeksen Fryske kultuer ta stân te bringen. Letter stribbe Douwe Kalma nei in ientalich Fryslân binnen Europa. Kalma manifestearre him as in echte bodder yn de Fryske striid. In oar Frysk ikoan is sûnder mis Titus Brandsma, in roomske Fries. It leauwe en engaazjemint fan Brandsma wiene yn syn libben in grutte stimulâns foar tsjerklike en maatskiplike groepearrings yn en bûten Fryslân.Hy publisearre geregeldwei yn it Frysk en gie by gelegenheid ek yn missen yn it Frysk foar. Yn de Twadde Wrâldoarloch liet Brandsma him yn wurd en skrift kenne as in útdruklik tsjinstanner fan it nasjonaal-sosjalisme en it antysemitisme. Hy ferstoar yn Dachau yn 1942. Yn it lêste kolleezje sjugge wy werom op freed 16 novimber 1951, better bekend as kneppelfreed. Twa Fryske sjoernalisten stiene doe foar de Ljouwerter polysjerjochter. It wiene Fedde Schurer en Tjebbe de Jong. Se hiene yn har kranten de kantonrjochter Wolthers misledige en dat wie omdat de rjochter yn syn rjochtseal in fertochte dy ’t Frysk prate de gek oanstutsen hie. Foar de emansipaasje fan it Frysk hat dizze dei in soad betsjut.

Cursusprijs € 187,50 Cursusmateriaal Utsein Ubbo Emmius binne alle persoanen opnommen yn de kanon fan Fryslân. Faaks in akseptabele reden om josels op dit nijsgjirrige boek te traktearjen. Syllabus verkrijgbaar bij de docent, ca. € 10,-. Uiterste inschrijfdatum 26 september 2012 Bijzonderheden Deze cursus wordt in het Fries gegeven Over de docent Klaas Tulp, historicus, is vanaf 1990 werkzaam als hovo-docent in de Geschiedenis van de Friese landen

Programma

Ubbo Emmius

Yn tsien kolleezjes komme wy ta in 10-tal biografyën: 1. Ubbo Emmius (1547-1625) 2. Gysbert Japix (1603-1666) 3. Anna Maria van Schurman (1607-1678) 4. Sicco van Goslinga (1661-1731) 5. Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765) 6. Joast Hiddes Halbertsma (1789-1869) 7. Douwe Kalma (1896-1953) 8. Piter Jelles Troelstra (1860-1930) 9. Titus Brandsma (1881-1942) 10. Fedde Schurer (1889-1968)


Friesland


Achtergronden van natuurbeheer en natuurbescherming

Ecologie, natuurbeelden, klimaat verandering, mens en maatschappij Cursuscode 12NF07 Docenten Drs. Marijke Drees Drs. Niels Schotsman Cursusvorm 4 colleges + excursie (optioneel) Data Woensdag 10, 17 en 31 oktober, 7 november 2012 Excursie in overleg Tijd 13.15-15.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 80,- (excl. excursie) Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 26 september 2012 Bijzonderheden De cursus wordt afgerond met een excursie.

Natuurbescherming in Nederland is begonnen met behoud, de aankoop van het Naardermeer en de oprichting van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. Maar al gauw bleek dat bezit ook beheerd te moeten worden, en soms zelfs hersteld. Op allerlei plaatsen wordt in de natuur ‘gewerkt’. Dat werk kan allerlei vormen aannemen, van het handmatig opslag van berkeboompjes verwijderen uit de heide tot het inzetten van bulldozers voor het grootschalig verwijderen van voedselrijke bovengrond bij omzetting van landbouwgrond in natuur. Ook verschijnen op allerlei terreinen ‘grote grazers’ . Leidt dit tot grotere soortenrijkdom, of worden juist de meest kwetsbare planten vertrapt? In grotere terreinen (Oostvaardersplassen, Veluwezoom) probeert de beheerder tegenwoordig terug te treden en natuurlijke processen hun gang te laten gaan. Om oude natuur te herstellen, of ontstaat er iets nieuws? Critici spreken van: Natuur als nooit tevoren. Die ontwikkeling in het natuurbeheer is een gevolg van onze toenemende kennis van de ecologie, maar ook van veranderende waardering van ‘natuur’ en landschap. Het botst vaak met de natuurbeelden tussen bezoekers. In deze collegeserie wordt de geschiedenis van de natuurbescherming behandeld, de achtergronden van die ontwikkeling naar een actiever beheer en de nieuwste opvattingen over ‘natuurontwikkeling’. Een aantal colleges wordt besteed aan de ecologische achtergrond van beleid en beheer, en daarnaast wordt ook expliciet aandacht gegeven aan natuurbeelden die mensen hebben. De cursus wordt afgesloten met een excursie.

Programma 1. 1900 - (1930) -1960 − Thema’s Ontginning en natuurbescherming Ontginning van ‘wildernis’ (heide en zandverstuivingen) en van hoogvenen. (Aankoop eerste natuurterreinen, beschermen tegen ontginning. Rol van adel en jacht. Grootgrondbezit, notariaat, welgestelden. Opkomst Wandervögel, AJC, NJN, buitenzijn als helend voor stadse invloeden.) 1960 officiele stop op ontginningen van wat dan “natuurgebied” gaat heten. 2. 1960 - 1990 − Thema natuurbeheer Ontwikkeling van natuurbeheer (Westhof ). Plaatsing van natuur in cultuurlandschap (=landbouw). 3. 1960 - 1990 − Thema water Ecohydrologie. Positie van vegetaties in een beekdal aan de hand van waterstromingen in het driedimensionele landschapsmodel. Internationale contacten en reizen. 4. 1990 - 2020 − Thema: herbivorie (begrazing) Eind jaren ’80 zijn 3 principes leidend: landbouw, ecohydrologie en herbivorie. De natuur beelden van mensen verschillen. Voor onderzoekers is de vraag: Wat is de natuurlijke oorsprong/standplaats van de cultuurvolgers? Kun je dat terugkrijgen? Rond de Oostvaardersplassen ontstaat een heftige discusie over het al dan niet ingrijpen in natuurlijke processen. 5. Excursie


Friesland


Filosofiegeschiedenis (4)

De hedendaagse filosofie Cursuscode 12NF08 Docent Drs. Arend Klaas Jagersma

Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is – als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering en specialisering - ver te zoeken.

Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 26 september t/m 5 december 2012, 24 oktober vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden

Cursusmateriaal Maarten Doorman, Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd, Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen)

Bovendien maken steeds meer oeroude onderdelen van de filosofie zich daarvan los om zich te ontwikkelen tot zelfstandige vakwetenschappen, en hun succes lijkt in toenemende mate afbreuk te doen aan de relevantie van de klassieke wijsbegeerte. Omdat haar taak door de afzonderlijke wetenschappen lijkt te zijn overgenomen menen velen dat haar rol is uitgespeeld. De dramatische politieke ontwikkelingen in de eerste helft van de 20e eeuw brengen tenslotte een vernietigende klap toe aan het door veel filosofen aangehangen verlichtingsideaal, waarna een nieuw pessimisme ingang vindt. Deze grote veranderingen in de contemporaine geschiedenis doen echter tevens een nieuwe noodzaak tot wijsgerige overdenking ontstaan en leiden tot een herwaardering van de betekenis daarvan.


Programma

Cursusprijs € 187,50

In deze slotaflevering van de vierdelige reeks over de westerse filosofiegeschiedenis volgen we de wijsgerige ontwikkelingen vanaf het einde van de 19e eeuw tot aan de meest recente discussies. Daarbij zal aandacht worden besteed aan de grote debatten tussen logisch positivisten, fenomenologen, existentialisten, structuralisten en postmodernisten en zullen de belangrijkste opvattingen van denkers als Wittgenstein, Heidegger, Sartre, Popper, Foucault, Habermas, Derrida, Levinas en Sloterdijk worden besproken. Aldus verkennen we de laatste etappe van de wijsgerige geschiedenis en gaan we na welke plaats de ‘grote verhalen’ hierin nog innemen.

Over de docent Drs. Arend Klaas Jagersma studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen. Momenteel werkt hij als zelfstandig onderzoeker, o.a. aan een promotieproject over het denken van Ernst Cassirer (1874-1945). Daarnaast is hij werkzaam als docent filosofie en verbonden aan meerdere HOVO-instellingen.


Friesland


Kan ik willen wat ik wil? Cursuscode 12NF09 Docent Drs. Petra Bolhuis drs. Theo Meereboer [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 27 september t/m 6 december 2012, 25 oktober vervalt Tijd 10.30-12.15

Aan de hand van het filosofische en prettig leesbare boek “Wie ben ik en zo ja hoeveel? van Richard David Precht staat de vraag ‘kan ik willen wat ik wil?’ centraal in deze tien colleges. Het antwoord is van doorslaggevend belang. Als ik niet kan willen wat ik wil, hoe zit het dan met mijn (zogenaamde) vrijheid en daarmee met mijn verantwoordelijkheid? En als ik niet verantwoordelijk gehouden kan worden voor wat ik wil, wie gaat mij dan straffen voor wat ik doe? En dan doemt ook de vraag op ‘waarom willen wij dan niet allemaal hetzelfde?’

Programma In deze cursus wordt ingegaan op grote filosofen (o.a. Kant, Nietzsche en Schopenhauer) die zich met deze vragen bezig hebben gehouden. Er is ook veel aandacht voor hedendaagse wetenschappelijke feiten uit onder andere de biologie en neurologie, die nieuwe inzichten bieden. Zo doet zich het vreemde fenomeen voor dat de wetenschap onlangs heeft laten zien dat wij besluiten vaak nemen vóór we dat bewust kunnen waarnemen. Is daarmee gezegd dat u al weet welke vakantie u gaat boeken vóór u alle voor- en nadelen op een rijtje hebt gezet? Heeft nadenken over een besluit dan nog enige zin?

Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 187,50 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 13 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Kortom, de vraag is ‘Kan ik willen wat ik wil of word ik ‘gestuurd’ door iets dat aan mijn bewustzijn ontsnapt?’ Welke ruimte is er in het huidige debat voor noties als ‘vrije wil’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’? Ook aan de orde komt de spanning tussen de toenemende individualiteit (het dikke ik) en de mens als gemeenschapsdier dat zoekt naar liefde en geborgenheid.



Friesland


Leeskamer

Levenskunst en loslaten Cursuscode 12NF10 Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm 5 werk/discussiecolleges, om de 3 weken Data Donderdag 20 september, 11 oktober, 1 en 22 november, 13 december 2012 Tijd 14.15-16.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 125,50 Cursusmateriaal Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven, Kampen 2010, ISBN 978-90-259-6087-2. Theo Fischer: De kunst van het loslaten, Amersfoort 2011, ISBN 978-90-453-1203-3. Hans Korteweg e.a.: ‘De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag’, Cothen 2010, ISBN 978-90-215-4663-6 Deze boeken dient u zelf aan te schaffen

Loslaten. Je minder zorgen maken. Minder in oude zaken blijven hangen. Minder van alles willen en moeten wat niet kan. Of zoals een oud geschrift zegt: ‘Laat los en wees gelukkig in je natuurlijke staat, laat je gecompliceerde leven en dagelijkse verwarring op zichzelf staan.’ Mooi gezegd, maar doe het maar eens! Daarom is de nieuwe leeskamer gewijd aan deze vorm van levenskunst. Hoe kan een mens iets loslaten? En wat betekent dat eigenlijk, wat laat je dan precies los? En waar kom je terecht als je loslaat? Op zulke en aanverwante vragen geven de drie leeskamerboeken bemoedigende antwoorden. Deze lees- en discussiegroep gaat over de levenskunst die ‘loslaten’ heet. We bekijken het onderwerp zoals gewoonlijk vanuit verschillende perspectieven, aan de hand van boeken die allemaal op hun eigen manier iets bijzonders bieden. Een zucht van verlichting legt het accent op totale aanwezigheid en datgene in de ogen kijken wat er is. De kunst van het loslaten gaat over stoppen met nog meer je best doen en nog vasthoudender met je hoofd door de muur willen. De grote sprong benadrukt het avontuur van het springen en vertrouwen hebben in wat komt. Dit laatste boek heeft de complexe mythe van Oedipus als leidraad. Als deelnemer wordt u ertoe uitgedaagd deze teksten vooraf met een open geest te lezen, en eventuele oordelen of kritiek op te schorten. Zo profiteert u optimaal van wat de schrijvers aanreiken. Tijdens de vijf bijeenkomsten onderzoeken we dan hun visie nader. Hoofdzaak is het plezier en enthousiasme om dit met elkaar te beleven en uw eigen omgang met ‘loslaten’ te verdiepen.

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven 2. Afronding van Een zucht van verlichting en bespreking van Theo Fischer: De kunst van het loslaten 3. Verdere bespreking van De kunst van het loslaten 4. Bespreking van Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag 5. Verdere bespreking van De grote sprong en terugblik op het thema als geheel

Uiterste inschrijfdatum 6 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen; Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.


Friesland


Met bijzondere aandacht voor Nederland

De geschiedenis van de energie voorziening Cursuscode 12NF11 Docent Dr. Tom J.A. Reijers [email protected] Cursusvorm 5 colleges Data Donderdag 1 t/m 29 november 2012 Tijd 13.30-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 103,75

Olie werd met mate gebruikt vanaf de klassieke oudheid voor medicinale doeleinden en om olie lampen brandend te houden. De uitvinding van de interne verbrandingsmotor (ongeveer 1880) leidde een omwenteling in. Wegen werden geasfalteerd wat autoverkeer mogelijk en veel olie nodig maakte. Opsporing, productie, transport, raffinage en verkoop werd lucratief. Kennis van ondergrondse processen en verfijnde opsporingmethoden maakten olie bevattende structuren zichtbaar. Een enorme chemische industrie ontstond. Tussen 1900-1950 veranderde de wereld meer dan in de voorafgaande 500 jaar. In 1959 werd in Slochteren aardgas in Nederlandse bodem gevonden in enorme hoeveelheden! Dit betekende een omwenteling in de energievoorziening van Nederland. Met het opsporen en winnen van het gas werd de onbekende ondergrond van Nederland bekend als een begraven berglandschap met woestijn- en zoutmeer afzettingen bovenop fossiele resten van tropische moeraswouden.

Programma 1. Geschiedenis van de olie-industrie van de klassieke oudheid tot heden 2. Het gebruik van olie in de 19e-21e eeuw 3. Energie in Nederland door de eeuwen heen 4. Ingrediënten ‘oliekeuken’, ‘generatie’, ‘migratie’, trapping, plays 5. Hoe worden olie en gas gevonden in Nederland en wat staat ons te wachten als het op is

Cursusmateriaal Syllabus verkrijgbaar bij de docent, ca. € 20,Uiterste inschrijfdatum 18 oktober 2012 Bijzonderheden In februari 2013 start een vervolg cursus onder de titel ‘Energie drijft de evolutie aan’


Friesland


Overzichtscursus Moderne Kunst

Impressionisme tot heden Cursuscode 12NF12 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected]

Het laatste deel van de overzichtscursussen Kunstgeschiedenis biedt een blik op de moderne kunst van het Impressionisme tot het heden. Parijs, de kunsthoofdstad van de wereld, is het toneel waar het in de komende decennia vooral gebeurt: Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw maakten de Parijse avantgardisten zich definitief los van de verstikkende macht van de Académie Royale. De impressionisten vormden de eerste echte avantgardebeweging. Ze werkten in en om Parijs en schilderden in de eerste plaats het licht.


Programma

Data Vrijdag 28 september t/m 7 december 2012, 26 oktober vervalt Tijd 11.15-13.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden

Tegelijk met de ontwikkeling van expressionisme en het kubisme maakt Kandinsky het eerste abstracte kunstwerk, niet in Parijs dit keer, maar in München. De Eerste Wereldoorlog slaat een gat in deze ontwikkelingen, waarna de draad wordt opgepakt door kunstenaars als Marcel Duchamp, Picasso en André Breton, die zich afwendt van de wrede wereld en surrealistische kunst laat zien. Als na de interbellumperiode weer een oorlog uitbreekt, treedt er een verschuiving op: het centrum van de kunst verplaatst zich van Parijs naar New York. De toon wordt daar gezet door abstract-expressionistische kunstenaars als Willem de Kooning en Jackson Pollock, en Colorfieldpainters als Barnett Newman en Marc Rothko. In de jaren 60 is er vooral luchtigheid in de Popart van Warhol en Lichtenstein, terwijl in de jaren 70 de grenzen van de kunst worden opgezocht in het minimalisme en Conceptualisme. We eindigen met het laatste deel van de 20e eeuw, waarin aanvankelijk alles lijkt te kunnen behalve de aloude figuratieve kunst. In deze tijd nemen andere kunstvormen en de moderne media een steeds grotere plaats in.

Cursusprijs € 189,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 14 september 2012

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.


Friesland


De cultuur van Berlijn in de jaren twintig Cursuscode 12NF13 Docent Drs. Karel J. Hupperetz [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Vrijdag 28 september t/m 23 november 2012, 26 oktober vervalt

In 1977 vond in Berlijn de grote tenstoonstelling ‘Tendenzen der Zwanziger Jahre’ plaats. Vijf jaar later, in 1982, volgde in Amsterdam de grote manifestatie ‘Berlijn-Amsterdam 1920-1940, wisselwerkingen’. In beide exposities werd duidelijk dat literatuur, film en beeldende kunst en het theater in de periode van de Republiek van Weimar een zeer belangrijke rol hebben gespeeld. Deze periode is het onderwerp van deze cursus In de cursus komt uiteraard de brede cultuurhistorische context van die periode uitvoerig aan bod en worden stromingen als het Expressionisme en de Nieuwe Zakelijkheid besproken. Daarnaast worden de belangrijkste theatermakers van die tijd voorgesteld: Max Reinhardt, Erwin Piscator en Leopold Jessner Het zeer gevarieerde beeld van die bewogen periode van de Republiek van Weimar tussen 1919 en 1933 komt in alle mogelijke facetten aan de orde. De stad Berlijn, toen en nu een belangrijk cultureel centrum, staat centraal in deze reeks colleges rond een van de meest spannende en interessante periodes in de Duitse cultuur.

Tijd 14.15-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 156,Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 14 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Programma 1. De cultuurhistorische context; theater, literatuur, beeldende kunst 2. Het Expressionisme 3. De ‘roaring twenties’ 4. Revue en cabaret 5. Literatuur van Else Lasker Schule tot Döblins Alexanderplatz 6. Beeldende kunst (Dix, Grosz en Heartfield) 7. De nieuwe beeldtaal van de film; Metropolis, Symphonie einer Groszstadt 8. Hitler aan de macht, het einde van een tijdperk

Over de docent Karel Hupperetz was docent Germanistiek en theaterwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen.


Drenthe


Opening

Openingslezing Drenthe Opening Studiejaar

Ter gelegenheid van de opening van het studiejaar wordt in Emmen gesproken door Drs. Petra Bolhuis. Zij is filosofe en orthopedagoge en al vele jaren als docente bij de Senioren Academie en diverse andere HOVO’s in Nederland werkzaam.

Spreker Drs. Petra Bolhuis Datum Donderdag 30 augustus 2012 Tijd 15.00-16.00 uur Locatie Stenden hogeschool Emmen Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Bijzonderheden Deze lezing is gratis toegankelijk. Na afloop wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden

Waarden en normen in het tijdperk van het dikke ik In de vijftiger jaren begon onder de bezielende leiding van Sartre het zoeken naar vrijheid. Dit zette zich door in de Flower-power beweging van de zestiger jaren. Gaandeweg verdween echter de notie verantwoordelijkheid -die voor Sartre juist centraal stond- uit het concept vrijheid. Toen daar in de tachtiger jaren ook nog de commercialisering bij kwam werd vrijheid meer en meer iets wat zich toespitste op het gelukkig worden van het enkele individu. Van ‘geworpen in vrijheid’ naar ‘maak jezelf blij met zilver’ Marktwerking en persoonlijke vrijheid gaan hand in hand en wie niet meegaat in de nieuwe realiteit legt het af tegen de opkomende groep Young Urban Professionals ( de YUP) en wordt een geitenwollen sok. De vrijheid wordt vooral recht op jouw vrijheid. Een beroep op waarden en normen, daar zit niemand op te wachten. Het wordt gezien als betuttelend. In de jaren na de eeuwwisseling lopen we aan tegen de grenzen van de groei. De planeet aarde kan de groei wellicht niet meer aan, de wereldeconomie stagneert en we moeten onder ogen komen dat ‘geld maakt gelukkig’ een dubieus ideaal is. Maar we kunnen ook niet terug naar waarden en normen die voor iedereen gelden. Het radicale midden van het CDA en de moeite van de politieke partijen ter linkerzijde om een eenduidig verhaal neer te zetten zijn tekenen des tijds. Een andere visie op vrijheid en een persoonlijk omgang met waarden en normen kan mijns inziens een uitweg bieden voor de stagnatie en het opkomend cynisme die beide geen antwoord zijn op de problemen waar de de huidige tijd ons voor stelt.

Voor meer informatie over de cursusorganisatie in Emmen kunt u contact opnemen met de leden van de Werkgroep Drenthe Mw. A.M. Franssen (06-46160438) Mw. J.W de Graaf Hobma (0591-630036) Dhr. A.C. van der Haar (0528-268965) Mw. PC. van Kempen-Lijbers (0591-623955) Dhr. M. Nicolai (06-2555188) Dhr. P.C.A. Witte (0591-614187)


Drenthe


Driedaagse filosofiecursus

Compassie Cursuscode 12ND01 Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer [email protected] Cursusvorm Driedaagse cursus Data Maandag 10, dinsdag 11 en woensdag 12 september 2012 Tijd Zie programma (hiernaast) Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 130,50 Cursusprijs inclusief koffie/thee Cursusmateriaal Karen Armstrong, Compassie Bezige Bij, 2011 ISBN 9789023459736

Rond het jaar 500 voor Christus krijgt het begrip compassie betekenis op het gehele Eur-Azische continent. Vandaag de dag is de aandacht voor compassie weer gewekt door iemand als Karin Armstrong die haar prijs voor de door haar gehouden TEDtalk over dit thema omzette in het ‘Charter for Compassion’. Wat is compassie? Is het medelijden in alle mogelijke vormen of is het beter te begrijpen als solidariteit, zoals Hannah Arendt dat in 1958 in de Vita Activa al schrijft? Levert compassie ons over aan de macht van de zwakke van Nietzsche, of is compassie in de kern van de begrepen betekenis juist een teken van menselijke kracht en macht? Deze vragen zullen aan de orde komen in deze driedaagse cursus. Ook zullen we ingaan op de bevindingen van de wetenschap waarin wordt geconcludeerd dat de empathie van nature voor groepswezens de fysieke voorwaarde is voor compassie, maar daar zeker niet noodzakelijk toe hoeft te leiden. Armstrong zegt dat compassie een natuurlijke eigenschap van de mens is, maar ze is ook van mening dat dit niet genoeg is. Het is een vermogen dat moet worden gekoesterd en ontwikkeld. In haar boek besteedt ze ruim aandacht aan de visie op compassie vanuit de verschillende culturele achtergronden zoals de gedachten van Boeddha en Confusius over dit thema. Programma

Uiterste inschrijfdatum 20 augustus 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

In deze driedaagse cursus zullen we ingaan op de rol en betekenis van het begrip compassie en langs de lijnen van informatie en dialoog een heldere en praktische analyse maken van deze mooie en belangrijke eigenschap. Maandagmiddag 10 september 14.15 -17.00 uur Dinsdag 11 september 10.15- 16.00 uur Woensdagochtend 12 september 10.15- 13.00 uur



Drenthe


Verhalen schrijven Cursuscode 12ND02 Docent Renée Merkestijn [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 1 oktober t/m 12 november 2012, 22 oktober vervalt Tijd 10.15-12.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen

Hoe schrijf je een verhaal op boeiende wijze, zodanig dat de lezer wordt meegevoerd met de stroom van gebeurtenissen en volledig meeleeft met de hoofdpersonen? Hoe maak je het verhaal spannend, zonder extreme situaties te verzinnen? Hoe zorg je dat de hoofdpersonen als ‘gewone mensen’ herkenbaar zijn, maar tevens worden gewaardeerd om de unieke manier waarop ze in het leven staan?

Cursusmateriaal Het cursusmateriaal wordt uitgedeeld tijdens de cursus, ca. € 5,-

De kernvraag bij verhalen schrijven is: ‘Wat wil ik precies vertellen en wat is de beste manier daarvoor?’ Juist in een verhaal is het van belang kritisch te zijn in wat je opneemt en weglaat en hoe je dingen verwoordt. Als je eenmaal weet waar je op moet letten, wordt het schrijven van een verhaal steeds eenvoudiger. In de cursus wordt ingegaan op de vele aspecten van het schrijven, waaronder thema en structuur, samenhang tussen karakter, gebeurtenissen en locatie, beschrijving en dialoog, tijdsverloop en flashbacks, veelvoorkomende fouten. De cursus richt zich op zowel verzonnen verhalen in elk genre, als op autobiografieën. Tijdens de cursus maken we een begin met het schrijven van een verhaal, dus houdt rekening met enkele uren ‘huiswerk’ per week. Dit ‘huiswerk’wordt tijdens de colleges met elkaar besproken zodat u ook kennis kunt nemen van de problemen en inzichten van de andere deelnemers.


Programma

Cursusprijs € 121,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 3,-


- Het creatieve proces (hoe verzin je een verhaal, wat werkt voor jou, keuzes maken) - Structureren (uitgangssituatie, wendingen, afloop, synopsis, hoofdstukkenindeling) - Karakter (hoofdpersoon, tegenspeler, standpunt, consistentie, identificatie, ontwikkeling, ik/hij/verteller, sociale/groepsdynamiek) - Gebeurtenissen (spanning, wending, verhaallijn, nevenlijn, logica en consistentie) - Locatie (rol van de locatie, bestaand of fictief) - Samenhang karakter, gebeurtenissen en locatie, eventuele thema’s - Beschrijvingen (woordgebruik, beeldend taalgebruik, essentie, ritme, spanning) - Dialogen (functie, effect, praktische toepassing) - Vorm (ik/hij, tegenwoordige/verleden tijd, flashbacks, beschrijving/dialoog, consequenties ervan) - Levensverhaal (autobiografie of memoires, tijdlijn, vorm)

Over de docent Docente Renée Merkestijn schrijft sinds 2000 verhalen onder het pseudoniem Renate van Opheusden. Ze heeft ruim 70 verhalen gepubliceerd.


Drenthe


De oude Germanen (2) Cursuscode 12ND03 Docent Dr. Tineke Looijenga [email protected] Cursusvorm 5 colleges Data Maandag 8 oktober t/m 12 november 2012, 22 oktober vervalt

Terwijl 2000 jaar geleden in Zuid Europa een wereldrijk ontstond, leefden volkeren ten noorden van de Alpen nog in eenvoudige boerengemeenschappen met een karige economie. In de eerste eeuw voor onze jaartelling verschijnen zij in de geschiedenis: Caesar heeft het als eerste klassieke auteur over Germanen. Hij zegt er wel bij dat het slechts één stam betreft die zo heet, maar dat deze naam uiteindelijk op de hele groep stammen overgaat die in Germania leven. Tacitus beschrijft een eeuw later de gewoonten en ambities van de Germanen, met gepaste verbazing. Deze cursus is een uitbreiding en een verdieping van de eerste serie van 5 colleges die in het najaar van 2011 werd gegeven. In deze nieuwe reeks besteden we extra aandacht aan de literaire overlevering in de diverse Germaanse talen en aan het runenschrift en de in dit schrift overgeleverde teksten. Ook de bevindingen uit de archeologie komen weer aan bod. Ook cursisten die de eerste serie niet hebben gevolgd, kunnen aan deze cursus deelnemen.

Tijd 13.15-15.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 101,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 2,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 24 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Programma De cursus bestaat uit een serie van vijf colleges: - Het eerste college geeft een overzicht van de rijke literatuur uit de vroege middeleeuwen die is overgeleverd in het Oudengels, het Oudhoogduits en Oudsaksisch - In het tweede college gaan we enkele teksten lezen en bespreken - Het derde college wordt gewijd aan het runenschrift, het ontstaan, de verspreiding, de inscripties - Het vierde college behandelt een aantal inscripties diepgaand. - Het vijfde en laatste college gaat in op de angelsaksische migratie en de effecten daarvan op de West-Europese samenleving


Drenthe


Romanticus en kritisch intellectueel

Heinrich Heine Cursuscode 12ND04 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 6 colleges, om de week Data Maandag 1, 15 en 29 oktober, 12 en 26 november en 10 december 2012 Tijd 13.30-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 122,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 3,-

Cursusmateriaal Zie literatuur in het programma + Syllabus, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 17 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

“Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen” Met zijn gedichten over liefde en Weltschmerz behoort Heinrich Heine (1797-1856) tot de dichters van de late Duitse Romantiek. Maar tegelijk heeft Heine iets dat zijn tijdgenoten dikwijls missen: de puntige ironie waarmee hij romantische gevoelens steevast ondermijnt. Een heel andere kant van Heine is immers, dat hij een scherp commentator is op zijn tijd: zowel van het literaire en intellectuele leven als van het politieke en sociale klimaat. Bovendien is hij een erudiet beschouwer van zijn eigen vaderland, met groot inzicht in ontwikkelingen uit zowel verleden en heden als de toekomst In 1831 vestigt hij zich in Parijs, om van daaruit zijn bitterzoete teksten over Duitsland te publiceren. Niet alleen als kritisch intellectueel, maar ook als jood voelt Heine zich dikwijls buitengesloten. In weerwil van zijn bekering tot het christendom gaat hij steeds geëngageerder schrijven over de joden, hun geschiedenis en noodlot.

Programma In zes colleges wordt het werk van Heinrich Heine behandeld en geplaatst in de historische en intellectuele context van zijn tijd: gedichten uit het Buch der Lieder – Zeitgedichte – Die Harzreise – Ideen. Das Buch Le Grand – Deutschland, ein Wintermärchen – Van enkele componisten worden liederen op Heines teksten ten gehore gebracht.

Literatuur - De gedichten uit Buch der Lieder en Zeitgedichte worden in het oorspronkelijke Duits gelezen; deze worden opgenomen in de syllabus en hoeven dus niet te worden aangeschaft. - Die Harzreise en Ideen. Das Buch Le Grand: evt. Nederlandse vertaling (opgenomen in: Reistaferelen (ISBN 9789045004051, antiquarisch via internet verkrijgbaar); nieuw verkrijgbaar is Ideeën. Het boek Le Grand (ISBN 9789028430860). - Deutschland. Ein Wintermärchen: evt. Nederlandse vertaling: Duitsland. Een wintersprookje (ISBN: 9789025364274). - Originele Duitse teksten (Heine lezen is niet moeilijk!): vele uitgaven verkrijgbaar. Aan te bevelen: Heinrich Heine, Sämtliche Schriften, (uitgegeven door Klaus Briegleb, München, ISBN 3-42359074-2, ca. € 80,-).



Drenthe


Biologie in Drents perspectief Cursuscode 12ND05 Docent Drs. Kees Boele [email protected] Cursusvorm 5 colleges

Biologie is meer dan alleen bloemetjes en bijtjes. Het is de kennis van het leven, van ons zelf in een complexe omgeving. Vanaf het moleculaire niveau tot aan de grootste leefgemeenschappen is alles met elkaar verbonden.In deze cursus wordt in vijf colleges een introductie in de biologie gegeven met als doel om een basis te bieden voor een beter begrip van de eigen leefomgeving. “De plant is een onafscheidelijk deel van ’t landschap, hetzij bosch, weide, veen, moeras of gebergte. Zij moet bestudeerd worden in het landschap als levend individu. Eerst dan geeft hare studie dat onwaardeerbare genot” .

Data Dinsdag 25 september t/m 30 oktober 2012, 23 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 99,Koffie/thee tijdens de cursus € 2,50 Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar bij de docent. Ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 11 september 2012

Zo zag de bekende schrijver Frederik van Eeden de bijzondere Drentse natuur rond 1880. Deze nieuwe cursus “Biologie in Drents perspectief” borduurt voort op deze ervaring. Kennis van de levende natuur als noodzakelijk gegeven om uiteindelijk het verhaal van het landschap te leren verstaan. Flora en fauna in de meest brede zin komen in deze cursus aan bod vanuit een Drents perspectief. Na een eerste verkenning van de biologie, met daarin de lange reis van de Griekse natuurlijke historie tot aan de ontdekking van DNA, volgen enkele thematische colleges. Deze cursus krijgt een vervolg in de winterperiode van 2013 (februari,maart). In die vervolgcursus is er expliciet aandacht voor de Drenthse situatie. Maar ook in deze introductiecursus worden waar mogelijk steeds voorbeelden gebruikt uit de Drentse natuur.

Programma 1. Introductie biologische wetenschap van Aristoteles tot aan Watson & Crick 2. Fysiologie van planten, bouw en functioneren van bloemplanten, overleven van planten in een hoogveen of in bronnen van diep grondwater 3. Fysiologie van dieren, bouw en functioneren van dieren met als voorbeelden muggen, mussen en mollen 4. Genetica, van kloostertuin tot moleculaire genetica en genetische manipulatie van landbouwgewassen 5. Evolutie, vierhonderd miljoen jaar plant en dier

Over de docent Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresentaties en Hamba Kahle Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof. Zie ook www.natuurpresentaties.nl.


Drenthe


Grote kunstenaars uit de kunstgeschiedenis Cursuscode 12ND06 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 25 september t/m 4 december 2012, 23 oktober vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 189,50 Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 11 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Een mooie serie over tien bijzondere kunstenaars uit verschil lende tijden en disciplines van de kunstgeschiedenis. De serie beslaat zo’n 500 jaar, van de 15e tot en met de 20e eeuw. In elke les wordt aandacht besteed aan één kunstenaar en zijn of haar werk. De reeks begint met de vroege renaissanceschilder Piero della Francesca, die vooral bekend is van het beroemde duoportret van Federico da Montefeltro en zijn echtgenote. Jan Gossaert was één van de eerste maniëristische schilders in Antwerpen. Zijn werk is een vernieuwende mix van Italiaanse kunst en invloed van Vlaamse primitieven zoals Van der Weyden en Van der Goes. Lucas van Leyden behoort tot één van de beroemdste schilders en graveurs van zijn tijd. Vorig jaar was er een grote tentoonstelling over zijn werk in Leiden. Aan de andere kant van de Alpen vinden we in het 16e eeuwse Venetië het ‘ververtje’ Tintoretto. Hij was één van de beroemdste schilders van Venetië en leerling van Titiaan. In de Nederlanden van de 17e eeuw werkten kunstenaars voor een rijke burgerij in plaats van voor kerk en koningshuis. Genreschilders zoals Gabriël Metsu maakten naam met hun prachtige stofuitdrukking en verborgen erotische onderwerpen in schijnbaar gewone huiselijke taferelen. Eén van de beste beeldhouwers uit de kunstgeschiedenis is Antonio Canova: een typische negentiende-eeuwse neoclassicist, die befaamde portretten maakte van Napoleon en zijn zus Pauline. Zijn stofuitdrukking in marmer is verbazingwekkend goed. Max Liebermann is een Duitse impressionist die ook een tijd in Nederland werkte. Aristide Maillol is een zeer veelzijdig kunstenaar, maar wordt hier als beeldhouwer van klassiek geïnspireerde vrouwfiguren behandeld. Tamara de Lempicka was een Poolse Art Deco-schilderes, die zich ontwikkelde tot een zeer gewild kunstenares in de jaren ’20 en ’30 van de twintigste eeuw. De expressionistische schilder Egon Schiele was beïnvloed door de Wiener Secession van Gustav Klimt en maakte omstreden kunst waarvoor hij ook enige tijd in de gevangenis terechtkwam. Man Ray ten slotte is één van de beroemdste fotografen van de 20e eeuw. Zijn foto´s zijn surrealistisch en zijn oeuvre omvat veel iconische portretten van beroemdheden uit de vroege 20e eeuw.

Programma - Piero della Francesca - Lucas van Leyden - Tintoretto - Gabriël Metsu - Antonio Canova - Max Lieberman - Aristide Maillol - Tamara de Lempicka - Egon Schiele - Man Ray

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.

Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe • 60

Drenthe


De Romeinse Adoptiekeizers

Een eeuw van rust Cursuscode 12ND07

De 2e eeuw na Chr. is in velerlei opzichten een boeiende periode. Na de tirannie van keizer Domitianus (door zijn tijdgenoot en satirisch dichter Juvenalis “een kale Nero” genoemd), begint in 96 na Chr. een politiek stabiliseringsproces door adoptie van de potentiële opvolger.

Docent Dr. Henk Schoonhoven [email protected] Cursusvorm 10 colleges

Dit zal leiden tot de regeringen van de keizers Trajanus, Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius – voor het Imperium Romanum een bloeiperiode. Maar niet alleen in politiek opzicht is deze periode opmerkelijk, het is ook de tijd waarin het Christendom zich begint te ontwikkelen tot een cultus die ondanks vervolging steeds meer terrein wint en zich gaat meten met de overige mysterieculten zoals de Dionysische mysteriën, de Mithrascultus, de cultus van de Grote Moeder en andere.

Data Woensdag 10 oktober t/m 12 december 2012, Tijd 10.15-12.30 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 197,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Cursusmateriaal Handouts (via de docent, ca. € 12,-) Aanbevolen literatuur Hans Kloft, Mysterienkulte der Antike. Götter, Menschen, Rituale. Uitg. C.H. Beck, München, 2006 (3e druk) Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Ook zullen we (indien toepasselijk: in vertaling) kennis maken met schrijvers van naam als de geschiedschrijver Tacitus, de satiricus Juvenalis, Plinius de Jongere, Apuleius, de keizer-filosoof Marcus Aurelius zelf, alsmede Lucianus en Plutarchus (de favorieten van resp. Rabelais en Shakespeare).

Programma Onder meer zullen de volgende facetten aan de orde komen: - De regering van Trajanus (o.a. correspondentie met Plinius; houding t.a.v. Christenen) - Ontstaan en ontwikkeling van de Mithrascultus - Keizer Hadrianus (hellenofiel; relatie met Antinoös) - De Dionysische Mysteriën en de Bacchanalia - Vroegste documenten over Christenvervolgingen, de zgn. martelaarsakten - Keizer Marcus Aurelius als Stoïsch filosoof - De ziel en de goddelijke liefde: Amor en Psyche - ‘Levenslessen in steen’: het Epicurisme gebeiteld op een muur - Overzicht van de overige mysterieculten (Isis en Osiris, Cybele, Attis) - Hadrianus en Marcus Aurelius als ingewijden in de Eleusinische mysteriën - Lucianus De dood van Peregrinus: een belangrijk geschrift voor de heidense kijk op het vroege Christendom - Overzicht van de politieke en culturele ontwikkelingen in de 2e eeuw en de voortekenen van naderende stormen

Over de docent Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.

Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe • 61

Drenthe


Oosterse filosofie

Van Aatman tot Zen Cursuscode 12ND08

Onze interesse voor de oosterse cultuur is met name sinds de jaren ‘60 onmiskenbaar. In eerste instantie is er de associatie met wierook, kruidenthee en yoga- en meditatiecursussen, of met acupunctuur, reiki en feng shui, of juist met ‘martial arts’ als tai chi en aikido.

Docent Drs. Edward van der Tuuk [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 26 september t/m 21 november 2012, 24 oktober vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 155,Koffie/thee tijdens de cursus € 4,Cursusmateriaal Wordt tijdens de cursus geplaatst op http://aatmanzen.wordpress.com Uiterste inschrijfdatum 12 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

In tegenstelling tot de stereotypering is het oosterse denken niet zweverig, abstract of esoterisch, maar benadrukt het juist het concrete, het praktische en het hier en nu. Terwijl wij met assertiviteitstrainingen, time management, multi-tasking en een resultaatgerichte mind-set onze productiviteit en controle proberen te vergroten, wijst de oosterse filosofie op een minder krampachtige omgang met ‘de dingen.’ De laatste jaren worden inzichten uit het boeddhisme en taoïsme therapeutisch en pedagogisch ingezet als mindfulness. Niet alleen op spiritueel vlak, maar vooral ook op filosofisch gebied is het oosterse denken voor ons interessant. Te meer daar de westerse filosofie sinds de 19e eeuw in toenemende mate kritiek op haar eigen vooronderstellingen heeft, en die kritiek lijkt overeen te stemmen met oosterse ideeën. Bijvoorbeeld ons subject-begrip (opvatting van de persoonlijke identiteit), ons idee over objectieve kennis, ons beeld van de natuurlijke werkelijkheid, en onze opvattingen over taal. Kritiek vanuit de filosofie van de 20e eeuw is dat het westerse denken een beheersend denken is. Precies het tegenovergestelde kenmerkt de oosterse filosofie: I.p.v. dingen en doelen staan processen centraal, i.p.v. het Absolute het relatieve, i.p.v. ‘het zijn’ de leegte, en i.p.v. de Waarheid de gegeven werkelijkheid. De oosterse filosofie heeft haar oorsprong in een revolutie in het denken van 700 tot 200 v. Christus, zoals die ook plaats heeft gehad in Griekenland en elders ter wereld in dezelfde periode.

Programma In deze cursus zal ingegaan worden op stromingen die hun oorsprong vinden in India, China en Japan, te weten: confucianisme, taoïsme, brahmanisme (veda’s & hindoeïsme), theravada- en mahayana-boeddhisme, shinto, en zen-boeddhisme.

Over de docent Drs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap & samenleving, en ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker.


Drenthe


1945-2005

Inleiding moderne architectuur Cursus 12ND09

In deze cursus kijken we naar de wereldwijde ontwikkeling in de architectuur zoals die vorm kreeg na de verwoestingen in grote delen van de wereld ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog.

Docent Dolf de Bruyne [email protected]

Programma


We zullen eerst kort stilstaan bij de situatie in de periode voorafgaand aan W.O. II, de zogenaamde Internationale Stijl, de bouwstijl die tot in de jaren zestig van de vorige eeuw heeft overheerst. Daarna gaan we meer uitgebreid in op de ontwikkelingen die na de oorlog opkwamen en die zich afzetten tegen de bouwstijl van de ‘Internationale Stijl’.

Data Donderdag 4 oktober t/m 15 november 2012, Tijd 10.15-12.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen

Langzamerhand kwamen er nieuwe, elkaar opvolgende en overlappende andere bouwwijzen op zoals Brutalisme, hightech, postmodernisme, deconstructivisme, minimalisme en ecologische bouwmethoden. De herkomst en verbanden tussen deze verschillende architectuurvormen worden tijdens de cursus verduidelijkt. Daarnaast gaan vaak oude inheemse bouwstijlen een rol spelen als reactie op de globalisering en de Internationale Stijl. Behalve de behandeling van deze bouwstijlen zal speciale aandacht worden geschonken aan de ‘reus’ Le Corbusier maar ook aan toonaangevende architecten als Aalto, van der Rohe, Louis Kahn, Stirling en Tange. Van de hedendaagse architecten staan vooral Botta, Ando, Calatrava, Foster, Gehry en Piano in de schijnwerper. Ook Nederlandse architecten zoals van Eyck, Bakema, Hertzberger en Koolhaas worden niet vergeten.

Cursusprijs € 117,Koffie/thee tijdens de cursus € 3,Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 12,50; de syllabus bevat o.a. een samenvatting in het Nederlands van de relevante hoofdstukken uit het ondergenoemde boek van Curtis. Aanbevolen literatuur W.J.R. Curtis, Modern Architecture since 1900. ca. € 39,- (zelf aanschaffen). Eventueel: Peter Gössel, Architectuur van de 20e eeuw (zelf aanschaffen, alleen antiquarisch verkrijgbaar). Uiterste inschrijfdatum 18 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Vitra Designmuseum uit 1989, ontworpen door Frank Gehry, Vitra Architectuurcampus te Weil am Rhein

Over de docent Dolf de Bruyne was directeur van een raadgevend civiel-ingenieursbureau. Hij gaf meerdere cursussen over architectuurgeschiedenis voor de Senioren Academie.


Drenthe


Ethiek in het dagelijks leven

Wat is goed? Cursus 12ND10 Docent Drs. Corine Don MSc

In onze samenleving lijken richtlijnen om te bepalen wat goed is meer te ontbreken dan ooit. In deze cursus gaan we op zoek naar mogelijkheden om het eigen morele kompas opnieuw te kalibreren. Daarbij gaan we te rade bij inzichten van alle tijden uit de filosofie en onderzoeken we hoe bruikbaar die zijn in onze tijd.

Cursusvorm 5 colleges Data Donderdag 4 oktober t/m 8 november 2012, 25 oktober vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen

In de loop van de eeuwen zijn uiteenlopende en soms tegenstrijdige antwoorden geformuleerd op de vraag “Wat is goed?”. We verkennen onder andere visies die gebaseerd zijn op denkbeelden van Aristoteles (384-322 a C) en de deugdethiek, denkbeelden van Immanuel Kant (1724-1804) en de deontologische ethiek, op ideeën van Jeremy Bentham (1748-1832) en John Stuart Mill (18061873) en het utilitarisme en van Carol Gilligan (*1936) en de zorgethiek.

Cursusprijs € 101,-

Programma

Cursusmateriaal Handouts Uiterste inschrijfdatum 20 september 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

We bespreken de verdiensten en de bezwaren van de voorliggende ideeën en gaan op zoek naar een achterliggend wereldbeeld. Aan de hand van moderne morele dilemma’s toetsen we deze visies op hun bruikbaarheid in onze tijd. In de loop van de cursus scherpen de cursisten hun inzicht op moreel gebied en kalibreren gaandeweg hun eigen morele kompas zodat zij hun koers zelf kunnen bepalen. Dan zal blijken dat ook veel dagelijkse en individuele vraagstukken benaderd kunnen worden met de verworven inzichten.

1. Inleiding in ethiek; ideeën uit de oudheid: Aristoteles en de deugdethiek 2. Kant en de deontologische ethiek 3. Bentham en Mill en het utilitarisme 4. Gilligan en de zorgethiek 5. Toetsing van de verschillende visies aan de hand van (eventueel zelf ingebrachte) moderne morele dilemma’s; verkennen van een eigen (eventueel nieuw ontwikkelde) morele visie

Over de docent Drs. Corine Don MSc (1962) is docent klassieke talen en filosofie, mediator en psycholoog. Zij geeft les in het Voortgezet onderwijs en heeft een eigen praktijk voor psychologie en filosofie: Metascoop (www.metascoop.nl).


Drenthe


Het Russisch modernisme Cursus 12ND11 Docent Karel van Olffen [email protected] Cursusvorm 6 colleges

Alleen wij zijn het gezicht van onze tijd (Futuristisch manifest) Het Russisch modernisme heeft zijn wortels in de poëzie van de 19e eeuwse dichters Tjoetsjev en Fet en in de traditionele Russische volkskunst die door kunstenaars als Larionov en Gontsjarova opnieuw werd herontdekt en toegepast. Oorspronkelijk aangeduid als term voor de nieuwe Russische literatuur en beeldende kunst, kan men er ook gemakkelijk de experimenten binnen de Russische muzikale avant-garde bij betrekken. Het Russisch modernisme is een complexe samenstelling van stijlen: symbolisme, cubo-futurisme, acmeisme , suprematisme, constructivisme en octotonisme, met als gemeenschappelijke noemer een sterke afkeer ván en een reactie óp de vorige eeuw:

Data Vrijdag 2 november t/m 7 december 2012

Beroemd in heel Petersburg waren de woensdag avonden in de ‘Toren’ van Ivanov, waar de symbolisten bijeenkwamen en elkaar hun nieuwste poëzie voorlazen. Heviger ging het eraan toe in het café ‘De zwerfhond’. Rond 1913 kwam hier zo’n beetje de gehele bohème van Petersburg samen, vaak tot diep in de nacht. En in de Moskouse woning van de industriëlen Morozov en Shchukin konden de jonge Russische kunstenaars kennis nemen van een schitterende verzameling nieuwe Franse kunst. Velen kwamen voor het eerst oog in oog te staan met het werk van Braque, Gaugin, Matisse en Picasso. Tegelijkertijd deed Stravinski etnografisch onderzoek naar volksmelodieën en ‘monteerde’ allerlei kermisdeuntjes tot zijn bont georkestreerde balletmuziek ‘Petroesjka’.

Tijd 10.30-12.30 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 122,50 Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 10 oktober 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Een ander aspect van deze tijd was een buitengewone belangstelling voor filosofie, mystiek en occultisme. De componist Skrjabin ontdekte zijn ‘mystieke accoord’ en bereikte de top van de laatromantische overdrijving. Toch waren er ook kunstenaars aan wie het modernisme geheel of gedeeltelijk voorbij ging. Zij bleven schrijven ( Boenin) of componeren (Rachmaninov) in een 19e eeuwse lyrische en elegische stijl. Na de Oktoberrevolutie veranderde het artistieke leven in Rusland drastisch. Hoewel er in de eerste jaren van het Sovjet bewind nog een redelijke mate van artistieke vrijheid bestond, waren al veel schrijvers, dichters en musici Rusland ontvlucht. Zij die bleven konden zich óf dienstbaar maken aan het regime of proberen hun voorrevolutionaire creativiteit te bewaren.

Programma 1. Van Blok tot Babel, verkenningen van een nieuwe literatuur 2. De bevrijde blik, experimenten in moderne Russische kunst 3. Alexander Skrjabin, mystieke bevrijding van toonsoort en grondtoon 4. Igor Stravinski, de Russische jaren 5. Sergej Prokofjev en de Skythen 6. Sergej Rachmaninov, Klokken en Vespers, muzikale herinneringen aan het oude Rusland

Over de docent Karel van Olffen is musicus.


Inschrijven


o De heer

o Mevrouw

Geboortejaar:

Datum:

/

2012

Naam en voorletter(s): Straat en huisnr.: Postcode en plaats: Telefoon privé:

Fax:

Telefoon werk:

E-mail:

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 12NG12 of 12ND02): code: code: code: code:

Bijzonderheden:

Ik machtig hierbij de Senioren Academie om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te schrijven van mijn giro-/bankrekening. Mijn rekeningnummer is:

ten name van:

o Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- extra administratiekosten bij toezending van factuur). o Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst.

Kortingsmogelijkheden o Ik stuur een Stadjerspas kortingsbon mee. o Ik heb recht op een inkomenskorting van:

Bonnr.:

Stadjerspasnummer:

% en stuur bewijs hiervan mee.

o Ik ben donateur van de Stichting Steunfonds Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Handtekening:

Najaar 2012

U kunt zich ook via onze website: www.hovoseniorenacademie.nl opgeven. Zie op de website de link rechtsboven: inschrijven.

Formulier per post sturen naar: Senioren Academie, Postbus 72, 9700 AB Groningen. Formulier inleveren: Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen. Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren. Formulier faxen: Senioren Academie. Faxnummer: (050) 363 72 66. www.hovoseniorenacademie.nl


Algemeen

Inschrijfprocedure

Senioren Academie gesloten Op vrijdag gesloten Vanaf 4 mei tot en met 17 augustus 2012 is het secretariaat van de Senioren Academie op vrijdag gesloten. Zomersluiting Vanaf maandag 16 juli tot 20 augustus 2012 is de Senioren Academie van maandag tot en met donderdag geopend tussen 10.00 en 12.00 uur. Inschrijving voor cursussen is in deze periode gewoon mogelijk (via internet of per post).

Studiegids najaar 2012 Inschrijfprocedure Inschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl. U kunt zich ook inschrijven door het inschrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de Senioren Academie. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u binnen deze termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te nemen. Een definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus ontvangt u uiterlijk een week voor aanvang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee). Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Als een cursus door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de aanvangsdatum contact met u op. Annulering U kunt een cursus annuleren tot twee weken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten (€10.-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annulering binnen twee weken voor aanvang van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag, indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort. Indien u van cursus wilt veranderen, dan kan dat alleen in overleg met het secretariaat. Ook dan worden administratiekosten berekend. Cursusprijs De cursusprijs staat vermeld bij de desbetreffende cursus. Deze cursusprijs is exclusief de kosten voor het eventuele cursusmateriaal. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige automatische afschrijving (incasso) dan wordt het totaalbedrag rond de aanvangsdatum van de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,extra administratiekosten in rekening gebracht Inkomensafhankelijke korting De Senioren Academie geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aanmerking te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen - lager of gelijk aan € 14.741,- per jaar bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde cursusprijs; - hoger dan € 14.741,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 17.742,- per jaar bedraagt de korting 30% van de in de gids genoemde cursusprijs. Korting met Stadjerspas Met de Stadjerspas kan een inwoner van de Gemeente Groningen twee keer per jaar € 16,- of één keer € 32,- korting krijgen. U wordt verzocht de betreffende bon(nen) met het inschrijf formulier mee te sturen.

Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

Lenerspas Universiteitsbibliotheek en toegang Universiteitsmuseum Uw deelnamebewijs, samen met een geldig identiteitsbewijs, geeft u de mogelijkheid om een gratis lenerspas van de Universiteitsbibliotheek (Broerstraat, Groningen) te krijgen voor de duur van de cursus. De pas kunt u aanvragen bij de uitleenbalie op de eerste verdieping. Tevens kunt u op vertoon van uw deelnamebewijs gratis de tentoonstellingen in het Universiteitsmuseum (Oude Kijk in ’t Jatstraat, Groningen) bezoeken. Wijzigingen De in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat het bestuur van de Senioren Academie aansprakelijk gesteld kan worden. Aansprakelijkheid De Senioren Academie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade aan personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen, door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de Senioren Academie georganiseerde activiteiten.


Groningen

Cursussen en Geschiedenis archeologie Lezingen Cursus G-07 Docent Mw. dr. J.C. Harvey, egyptologe ([email protected])

Onderzoeksprojecten

Senioren Academie Groningen en Drenthe  Studiegids najaar 2006

Kop Deze cursus is bedoeld voor mensen die al eerder een cursus Egyptologie hebben gevolgd. De basiskennis uit de eerdere cursussen wordt nu bekend verondersteld In deze cursus wordt hierop voortgebouwd en wordt dieper ingegaan op bepaalde aspecten van de Egyptische cultuur. Collegeprogramma: 1. Chronologie Hoe weten wij wanneer bepaalde gebeurtenissen plaatsvonden? Hoe kunnen we ze een jaartal in

Excursies

Bezoekadres: Oude Boteringestraat 34 9712 GK Groningen kamer 0014 Postadres: Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Openingstijden secretariaat: Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur www.hovoseniorenacademie.nl

Groningen  Geschiedenis en archeologie  Vervolgcursus G-07  4

Studiegids. najaar Geschiedenis en archeologie. Kop. Groningen. Cursus G-07. Senioren Academie Groningen en Drenthe Studiegids najaar 2006

Recommend Documents