a M ag d ie d u St 9
no
ve
sc t a
mb
er
20
p ha
10
p
e ijle
r
Betreft: studiedag Maatschappijleer 9 november 2010 Geachte docent(e), Hierbij nodigen wij u, namens de docenten van de opleiding Maatschappijleer van Fontys Lerarenopleiding Tilburg, uit voor een boeiende studiedag voor vmbo, havo en vwo. Deze studiedag wordt georganiseerd in samenwerking met de Faculteit Sociale wetenschappen en de opleiding Sociologie van de Universiteit van Tilburg. Deze studiedag vindt plaats op: Dinsdag 9 november 2010 Tijd: 9.00 - 16.30 uur Locatie: Fontys Lerarenopleiding, Prof. Goossenslaan 1, Mollergebouw, Tilburg Al twee keer eerder heeft de Universiteit van Tilburg in samenwerking met Fontys Lerarenopleiding Tilburg een succesvolle studiedag georganiseerd rond de eindtermen van het schoolvak maatschappijleer/maatschappijwetenschappen. Dit jaar is er gekozen voor een gevarieerd programma met lezingen die goed aansluiten bij de thema’s uit het examenprogramma vmbo/havo/vwo. Van etnische diversiteit tot secularisering, van democratie tot normen en waarden. Verder zullen er een viertal workshops worden gegeven door docenten/vakdidactici van de opleiding Maatschappijleer van Fontys Lerarenopleiding Tilburg die gekoppeld zijn aan de onderwerpen van het examenprogramma. Centraal staat de vraag: Hoe kun je (lastige) onderwerpen op een aansprekende en interactieve manier in de les behandelen? De deelnamekosten bedragen € 95,- per persoon, inclusief lunch en borrel na afloop. Studenten van Fontys Lerarenopleiding Maatschappijleer betalen € 50,- per persoon. U kunt zich inschrijven via www.fontys.nl/lerarenopleiding/tilburg, klik op flot extern en vervolgens op studiedag maatschappijleer 9 november. Het belooft een boeiende en interessante dag te worden. We hopen u te mogen begroeten op 9 november. Graag tot dan! Met vriendelijke groet, Rob van Otterdijk Christa Vogel Eric Cardinaals
PROGRAMMA
09.00 - 09.20 uur Ontvangst (met koffie/thee) 09.20 - 09.40 uur Algemene inleiding door Rob van Otterdijk (FLOT) en Wilfred Uunk (UvT) 09.40 - 10.25 uur Lezing 1: Dr. Wilfred Uunk: Etnische diversiteit Integreren allochtonen in cultureel opzicht? Er wordt veel gediscussieerd over de aanpassing van allochtonen aan onze Nederlandse cultuur. Maar hoe staat het daar nu eigenlijk mee? Wat blijkt, er is hier verrassend weinig onderzoek naar verricht. In deze presentatie wordt getoond in hoeverre de vier klassieke migrantengroepen in Nederland (Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen) onderling en ten opzichte van autochtonen verschillen in hun attitudes over een aantal ‘moderne’ kwesties zoals emancipatie, euthanasie, homoseksualiteit, e.d. Tevens worden er een aantal verklaringen behandeld voor verschillen in moderne waarden. Daarmee wordt een brug geslagen naar bestaand beleid ten aanzien van integratie. 10.25 - 11.10 uur Lezing 2: Dr. Erik van Ingen: Sociale participatie Het einde van maatschappelijke betrokkenheid en verbondenheid? Deze presentatie richt zich op de vraag of er tegenwoordig in Nederland minder maatschappelijke betrokkenheid is dan voorheen. In de politiek en de media wordt een dergelijk vermoeden regelmatig uitgesproken, vaak onder de noemer ìindividualisering. Ook de Koningin sprak haar zorg uit tijdens haar kersttoespraak van 2009 over het verlies van gemeenschapszin en verbondenheid: ‘de moderne mens lijkt weinig aandacht te hebben voor de naaste. Nu is men vooral met zichzelf bezig’. De koningin bevindt zich met haar vrees voor afkalvende gemeenschapszin in goed sociaalwetenschappelijk gezelschap. De meest invloedrijke auteur van de afgelopen vijftien jaar in de internationale literatuur is Robert Putnam. Met zijn boek Bowling Alone (Putnam, 2000) zette hij het onderwerp van afnemende sociale contacten en maatschappelijke participatie nadrukkelijk op de agenda. Zijn centrale stellingen zijn dat: 1) elke generatie na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten minder maatschappelijke betrokkenheid heeft getoond dan zijn voorganger en 2) dat daarmee maatschappelijke functies in gevaar komen. In dit college zal worden nagegaan in hoeverre in Nederland van een vergelijkbare situatie sprake is. Wat drijft mensen om iets sociaals te doen? Wat zijn nu precies de gevaren van toenemende individualisering?
11.10 - 11.30 uur Pauze 11.30 - 12.15 uur Lezing 3: Dr. Inge Sieben: Normen en waarden Is het daadwerkelijk zo slecht gesteld met de moraal van Nederlanders? De media en de politiek schotelen ons vaak een beeld voor dat Nederland verloedert. Ook noemen Nederlanders het verval van normen en waarden als een van de belangrijkste maatschappelijke problemen van deze tijd. Mensen zijn individualistisch, lappen waarden en normen aan hun laars en fatsoensnormen lijken vervangen door een “alles moet kunnen” mentaliteit. Het is de vraag of het daadwerkelijk zo slecht gesteld is met de moraal van de Nederlanders. Zijn we inderdaad zo onfatsoenlijk en onverschillig geworden? Aan de hand van gegevens van de European Values Study (EVS) kan hier een antwoord op gevonden worden. Zo kunnen we nagaan of mensen de afgelopen decennia bepaald afwijkend gedrag (zoals overspel, belasting ontduiken, zwartrijden, druggebruik) meer of minder zijn gaan accepteren. Ook kunnen we onderzoeken welke mensen permissiever zijn, dat wil zeggen deze gedragingen meer accepteren, dan anderen. Speelt leeftijd, religie en opleiding hierbij een rol? 12.15 - 13.00 uur Lezing 4: Prof. Dr. Frank Hendriks: Vitale Democratie Vitale democratie Democratie is een kernbegrip in het publieke domein. Het is een begrip dat in publieke debatten vaak als troefkaart wordt uitgespeeld. Een oplossing is een gemankeerde oplossing als ze kan worden weggezet als ‘weinig democratisch’. Een probleem is een serieus probleem als zij kan worden gepresenteerd als een ‘probleem der democratie’. Er is genoeg debat over democratie. Maar al te vaak is dat een dialogue of the deaf; een debat waarin de deelnemers langs elkaar heen praten; een als dialoog vermomde reeks monologen. Iedereen weet toch wat democratie is? “Echte democratie is …”. Waarbij de open ruimte op allerlei manieren wordt ingevuld. Het gevolg is een spraakverwarring die nogal eens Babylonische trekken vertoont. Tijdens zijn lezing gaat Frank Hendriks, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg de spraakverwarring te lijf. Hij presenteert een visie op democratie gebaseerd op zijn boek ‘Vitale democratie’ (2006), dat onlangs ook in Engelse vertaling is verschenen. 13.00 - 13.45 uur Lunch
13.45 - 14.40 uur Workshops Workshop 1 (havo/vwo): Pluriformiteit in de samenleving Naar aanleiding van de lezing over etniciteit zal in de workshop een didactische vertaling plaatsvinden die aansluit bij de eindtermen Maatschappijleer. De werkvorm sluit aan bij de eindtermen van het thema “Multiculturele samenleving” (Maatschappijwetenschappen) en “Pluriforme Samenleving” (Maatschappijleer). Workshop 2 (vmbo): Etniciteit, diversiteit, integratie Naar aanleiding van de lezing over etniciteit zal in de workshop een didactische vertaling plaatsvinden die aansluit bij het kerndeel “Beeldvorming en Stereotypering” (ML1). Er wordt gebruik gemaakt van de “Atlas of European values”. Workshop 3 (havo/vwo): Maatschappelijke betrokkenheid en individualisering Naar aanleiding van de lezing over maatschappelijke betrokkenheid zal in de workshop een didactische vertaling plaatsvinden om voor docenten de maatschappelijke betrokkenheid van havo/vwo leerlingen te vergroten bij mondiale ontwikkelingsvraagstukken. Workshop 4 (vmbo): Maatschappelijke betrokkenheid en individualisering Naar aanleiding van de lezing over maatschappelijke betrokkenheid zal een didactische werkvorm gedemonstreerd worden die betrekking heeft op kerndeel “Cultuur en socialisatie”(ML1) en “Politiek en beleid”(ML2). 14.40 - 14.50
Pauze
14.50 - 15.40
Workshops
Workshop 5 (havo/vwo): Vitale democratie Frank Hendriks heeft in het ochtendgedeelte een analyse gegeven van verschillende democratiemodellen. In de workshop gaan we kijken hoe je deze modellen in kunt zetten in de klas. De werkvorm sluit aan bij de thema’s “Politieke besluitvorming” en “Democratie en rechtsstaat”. Workshop 6 (vmbo): Vitale democratie Frank Hendriks heeft in het ochtendgedeelte een analyse gegeven van verschillende democratiemodellen. In de workshop gaan we kijken hoe je deze modellen in kunt zetten in de klas. De werkvorm sluit aan bij het kerndeel “Politiek en beleid” (ML2) en “Macht en zeggenschap” (ML1).
Workshop 7 (havo/vwo): Normen en waarden Naar aanleiding van de lezing over normen en waarden zal een didactische vertaling plaatsvinden van het thema dat aansluit bij de eindtermen van diverse thema’s. Workshop 8 (vmbo): Normen en waarden Naar aanleiding van de lezing over normen en waarden zal een didactische vertaling plaats vinden van het thema dat aansluit bij de eindtermen van “Cultuur en socialisatie” (ML1). Daarnaast zijn er 4 workshops waarin assistenten in opleiding Sociologie hun onderzoeken presenteren. Deze presentaties zijn bedoeld voor leerlingen Maatschappijwetenschappen. We vragen dus docenten Maatschappijwetenschappen, die deel willen nemen aan de conferentie om 2 à 3 leerlingen mee te brengen. Zij zijn welkom bij de lezingen en speciaal voor hen verzorgen de aio’s sociologie workshops over het onderzoek waar zij mee bezig zijn.
16.00 - 16.30 uur Openbare les Hans van Tartwijk Ter gelegenheid van zijn afscheid van de lerarenopleiding Tilburg zal Hans van Tartwijk een openbare les geven. Hij heeft vele studenten opgeleid tot bekwame docenten. Hij is in totaal 31 jaar werkzaam geweest voor fontys. Vanaf 16.30 uur Borrel voor belangstellenden en genodigden
Biografieën Dr. Inge Sieben is onderzoe-
Frank Hendriks is hoogleraar
onderzoeker bij
sitair
docent
ker bij het De-
vergelijkende
het
bij het Depar-
partement So-
bestuurskunde
ment Sociologie
tement
Soci-
ciologie van de
en
van de Universi-
ologie van de
Universiteit van
voorzitter
teit van Tilburg.
Universiteit van
Tilburg. Ze doet
de
Hij verricht onderzoek naar
Tilburg. Hij doet onderzoek
onderzoek naar waarden in
School voor Politiek en Be-
levenslooptransities
naar sociale participatie, zoals
Europa, onder andere op het
stuur, Universiteit van T ilburg.
naar
lidmaatschap van vrijwilligers
gebied van tolerantie en van
Zijn belangstelling richt zich
dynamiek op de arbeidsmarkt
organisaties, informele sociale
kinderen opvoeden. Haar ex-
op de analyse, beoordeling
(sociale mobiliteit, werkloos-
contacten en internet commu-
pertise ligt op het terrein van
en vergelijking van democra-
heid), evenals onderzoek naar
nicatie. Hij is geïnteresseerd
waardenonderzoek,
sociale
tie, publieke besluitvorming
de relatie tussen de levensloop
in het verklaren van verschil-
ongelijkheid en stratificatie,
en ‘governance’, zowel op
en de arbeidsmarkt. Zijn on-
lende patronen van sociale
en landenvergelijkend onder-
nationaal niveau als op het
derzoeksexpertise
betreft
participatie en de effecten er-
zoek. Ze promoveerde in 2001
subnationale, vooral stedelijke
gezinssociologie,
arbeids-
van. Zijn expertise ligt op het
op het proefschrift ‘Sibling
en regionale, niveau. “Door
markt, etnische minderheden,
terrein van sociale netwerken,
Similarities an Social Stratifi-
vergelijking met het andere
cross-comparatief onderzoek,
sociale participatie, burger-
cation: The Impact of Family
maar ook het eigene beter le-
en longitudinale analyse. In
schap,
vrijetijdsbesteding
Background across Countries
ren kennen” is het motto voor
1996 is hij gepromoveerd op
en longitudinaal onderzoek.
and Cohorts’ (Katholieke Uni-
onderwijs en onderzoek bin-
het proefschrift Who Marries
Hij promoveerde in 2009 op
versiteit Nijmegen), waarvoor
nen de leerstoel vergelijkende
Whom?
het proefschrift Let’s come
ze de NVMC-prijs kreeg voor
bestuurskunde.
The Role of Social Origin,
together and unite: Studies
de beste dissertatie op het
Education and High Culture
of the changing character
gebied van de sociologie, poli-
in Mate Selection of Industrial
of
ticologie en culturele antropo-
Societies During the Twentieth
participation (Tilburg: Univer-
Century (Katholieke Univer-
siteit van Tilburg).
Dr. Wilfred Uunk is docent/
scheiden),
Departe-
(huwen,
onderzoek
siteit Nijmegen).
Dr. Erik van Ingen is univer-
voluntary
association
logie in 2000-2003.
vakgroepsbij
Tilburgse
07.M.3385.01.10
FONTYS LERARENOPLEIDING TILBURG nopleiding/tilburg 07.M.3385.01.10
www.fontys.nl/lerare
