Structuuronderzoek 23 Samenvatting
De handel in grind, industriezand en aanverwante materialen in Nederland 2005 – 2014
1. Inleiding
Inleiding
De Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen "NVLB" voert jaarlijks een onderzoek uit naar de omvang van het verbruik, de handel en distributie van grind, industriezand en aanverwante materialen in Nederland. Met de resultaten van dit onderzoek kunnen de leden hun eigen resultaten vergelijken met de ontwikkeling van de bouwgrondstoffenbranche. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van dit Structuuronderzoek over de jaren 2005- 2014. Bij dit onderzoek zijn, met een enquête onder de leden van de NVLB, cijfers verzameld over de omvang van de branche. De enquête is uitgevoerd in de periode januari tot en met juni 2015. De vragen in de enquête hebben betrekking op de handel in grind, in grindvervangende materialen en in industriezand en de distributie van deze materialen. Doel van het onderzoek is globaal inzicht te krijgen in de handel in grind, industriezand en aanverwante materialen voor de beton- en asfaltindustrie in Nederland. De enquêtevragen zijn gesplitst naar de handel in Nederland en vanuit Duitsland, België en andere landen. Daarnaast is gebruik gemaakt van informatie van het Cement en BetonCentrum, de VBW-Asfalt, de Rabo Bank, ING, ABN-AMRO, Panteia, CBS en het Economisch Instituut voor de Bouw. Het geheel geeft uiteindelijk een goed inzicht in de structuur van de markt van grind, industriezand en aanverwante materialen in Nederland.
2
2. De marktstructuur
De marktstructuur
De actuele marktstructuur van de Nederlandse groothandel in grind, industriezand en aanverwante materialen, wordt gekenmerkt door de hoofdfuncties van de groothandel, zijnde inkoop, verkoop en transport. Van oudsher is de productie van bouwproducten en halffabricaten voor woning- en utiliteitsbouw en voor de infrastructuur de drijvende factor in deze marktstructuur. De afnemers in de markt van de handel in grind, industriezand en aanverwante materialen onderscheiden zich in fabrikanten van betonmortel, betonproducten en asfaltproducten. Daarbij kent de markt nog afnemers voor overige toepassingen, zoals de metselmortel, drainage, filtertoepassingen en dergelijke. De benodigde hoeveelheden grind, industriezand en aanverwante materialen worden deels gewonnen in Nederland en deels geïmporteerd. De afstemming tussen de productie van de grondstoffen en de productie van de bouwproducten en halffabricaten wordt grotendeels verzorgd door de groothandel. Daarnaast is er sprake van rechtstreekse levering tussen producent en afnemer, oftewel verkoop zonder tussenkomst van de groothandel. De in/verkoop- en transportfuncties worden verzorgd door verschillende soorten bedrijven. Ook het goederenvervoer speelt een belangrijke rol in de afstemming van het bulkvervoer van de goederenstromen in de marktstructuur. Voor het vervoer van de grondstoffen is, naast het vervoer per as, het vervoer door de binnenvaart een zeer belangrijke factor. Aangezien het onderzoek zich richt op het bepalen van de omvang van de markt, zijn bij het onderzoek de verkochte en vervoerde hoeveelheden grondstoffen geïnventariseerd. De gevolgde werkwijze geeft naar inzicht van de onderzoekers een getrouw beeld van de marktstructuur van de Nederlandse groothandel in grind, industriezand en aanverwante materialen. 3
3. De trends in 2014 Algemeen
De trends in 2014
Het eerste herstel van de woningbouwproductie is ingezet. De gematigde economische vooruitzichten zorgen er voor dat 2014 nog een kleine krimp van circa 1,0 % laat zien. Nieuwbouw droeg in 2014 nog niet bij aan het herstel, die kwam nog geheel voor rekening van de renovatie. Het grondstoffenverbruik nam in 2014 met 4,4 % af tot 30,6 miljoen ton. De binnenlandse inkoop daalde met 4,3 % tot 19,0 miljoen ton en de buitenlandse inkoop daalde met 4,5 % tot 11,6 miljoen ton. Op basis van het cementverbruik in Nederland in 2014 (4,1 miljoen ton) is berekend, dat het gebruik van betonmortel voor de gietbouw en voor de fabricage van betonproducten in 2014 met 2,0 % daalde naar ongeveer 12,8 miljoen m3. Hiervan is naar schatting 6,8 miljoen m3 voor de betonmortelindustrie, 4,7 miljoen m3 voor de betonproductenindustrie en 1,3 miljoen m3 voor overige toepassingen. Bij een gemiddeld verbruik, per m3 mortel voor gietbeton en betonproducten, van 1.100 kg/ m3 grof granulaat, 900 kg/ m3 fijn granulaat en 320 kg/ m3 cement, kan het volgende grondstoffenverbruik worden berekend: 13,1 miljoen ton grof granulaat en 10,9 miljoen ton fijn granulaat. Het verbruik verschilt evenwel per productsoort. Het verbruik van asfalt daalde in 2014 met ca. 18 % naar ca. 7,8 miljoen ton. Het volume van het hergebruik van asfaltgranulaat daalde naar ca. 3,0 miljoen ton. Dit komt neer op netto 4,8 miljoen ton nieuw asfalt. Bij een verbruik van 72,5 % grof granulaat en 15,0 % fijn granulaat kan het volgende grondstoffenverbruik worden berekend: 3,5 miljoen ton grof granulaat en 0,7 miljoen ton fijn granulaat. 4
De markt
De trends in 2014
Het verbruik van grind, industriezand en aanverwante materialen in 2014 voor de Nederlandse markt wordt geraamd op ongeveer 30,6 miljoen ton. Dit is circa 4,4 % minder dan in 2013. Het verbruik in 2014 op de Nederlandse markt betreft: - ronde grind 8,9 miljoen ton - ronde grind voor overige toepassingen 0,2 miljoen ton - gebroken grind 1,1 miljoen ton - gebroken natuursteen 4,8 miljoen ton - andere grindvervangende materialen 0,4 miljoen ton - industriezand voor beton en asfalt 13,3 miljoen ton - industriezand voor overige toepassingen 2,0 miljoen ton Van dit verbruik is 19,0 miljoen ton afkomstig uit Nederlandse producties en 11,6 miljoen ton wordt geïmporteerd. De handel in deze materialen wordt geschat op ongeveer 29,6 miljoen ton en dit is 5,3 % hoger dan het marktaandeel in 2013. Het vervoer van de materialen kan onderverdeeld worden in 78 % vervoerd per schip en 22 % per as. Het vervoer per schip daalde met 3,3 % naar 23,8 miljoen ton en het vervoer per as daalde met 7,9 % naar 6,8 miljoen ton.
5
Grind en gebroken natuursteen
De trends in 2014
Het volume van de groothandel in 2014 in de levering van ronde grind voor de beton- en asfaltindustrie wordt geschat op ca. 8,7 miljoen ton. Ongeveer 5,4 miljoen ton is afkomstig uit Nederland en de Noordzee. Dit is 1,8 % minder dan in 2013. Er is daarnaast 3,3 miljoen ton geïmporteerd uit Duitsland en dit is 36,7 % meer dan in 2013. De handel in gebroken grind in 2014 lag op 1,0 miljoen ton. Dit is ongeveer 10,9 % lager dan in 2013. Ongeveer 0,4 miljoen ton is afkomstig uit Nederland, 0,6 miljoen ton uit Duitsland. De handel in gebroken natuursteen voor de beton- en asfaltindustrie wordt in 2014 geschat op 4,5 miljoen ton. Dit is circa 3,4 % lager dan in 2013. Ongeveer 0,5 miljoen ton is afkomstig uit Duitsland, 1,4 miljoen ton uit België, 2,5 miljoen ton uit Noorwegen en Groot-Brittannië. De handel in gerecyclede en lichtgewicht materialen, zoals betongranulaat, mengranulaat, Bims, Argex, e.d., wordt in 2014 geschat op 0,3 miljoen ton. Dit is iets lager dan in 2013. Van het in 2014 door de groothandel, vervoerd tonnage van 14,3 miljoen ton grind, gebroken grind en gebroken natuursteen is rond de 12,6 miljoen ton vervoerd per schip. Dit is 3,4 % hoger dan in 2013. En er is ongeveer 1,7 miljoen ton vervoerd per as en dit is 6,7 % lager dan in 2013.
6
Industriezand
De trends in 2014
Het volume van de groothandel in industriezand voor de beton- en asfaltindustrie ligt in 2014 op 13,1 miljoen ton. Dit is circa 4,9 % hoger dan in 2013. Ongeveer 10,7 miljoen ton is ingekocht in Nederland. Dit is 6,6 % minder dan in 2013. En er is 2,4 miljoen ton geïmporteerd. Dit is 0,8 % minder dan in 2013. De verschillen zijn vooral een gevolg van de grote waterbouwkundige werken in Nederland, in het kader van het project Ruimte voor de Rivier, waarbij op ruim 30 plaatsen verbredingswerken worden uitgevoerd en waarbij de vrijkomende materialen op de markt worden afgezet. Het vervoer van industriezand is te verdelen in het vervoer per schip voor de landelijke behoefte en het vervoer per as voor de regionale behoefte. Het vervoerd tonnage per schip door de groothandel wordt in 2014 geschat op ongeveer 9,4 miljoen ton. Het vervoerd tonnage per as wordt geschat op ongeveer 3,7 miljoen ton.
7
4. Verbruik Het verbruik van grind, industriezand en aanverwante materialen volgt in grote lijnen de economische conjunctuur in de bouw. In deze grafiek is dit goed te zien. De cijfers zijn ontleend aan eerdere structuurrapporten. Het totale verbruik in 2014 wordt geschat op 30,6 miljoen ton en dit is ongeveer 4,4 % lager dan in 2013. Het volume ronde grind is in 2014 met circa 12,5 % gedaald naar 9,1 miljoen ton. Het volume gebroken natuursteen daalde met 2,0 % naar 4,8 miljoen ton. Het volume industriezand voor de beton- en asfaltindustrie steeg met 2,3 % naar 15,3 miljoen ton. Het aandeel in het verbruik van grof granulaat is met 1,6 % gestegen naar 14,6 miljoen ton en het aandeel fijn granulaat is met 9,2 % gestegen naar 15,0 miljoen ton. Verbruik
8
5. Herkomst Het grind, industriezand en aanverwante materialen dat door de handel voor de beton- en asfaltindustrie wordt aangevoerd, komt deels uit Nederland en deels uit de ons omringende landen. De totale inkoop in 2014 door de handel van deze materialen bedroeg 27,2 miljoen ton. Dit is 0,7 % lager dan in 2013. De inkoop in Nederland is met 4,9 % gedaald naar 16,4 miljoen ton. De inkoop uit Duitsland steeg met 15,2 % naar 6,8 miljoen ton. De inkoop uit België daalde met 4,5 % naar 1,5 miljoen ton. De inkoop uit andere landen voor de Nederlandse markt daalde met 6,4 % naar 2,5 miljoen ton. Er is totaal 2,4 miljoen ton grind en zand voor overige toepassingen aangevoerd.
Herkomst
9
6. Groothandel Voor het bepalen van de omvang van de groothandel is gekeken naar de verhandelde hoeveelheden van grind, industriezand en aanverwante materialen. Het volume rechtstreekse verkoop is niet uit de enquête af te leiden. In de grafiek is een cumulatief overzicht gegeven van het volume van de groothandel. Geconstateerd is dat het aandeel van de groothandel in grind, industriezand en aanverwante materialen in 2014, met circa 5,3 %, is gestegen naar 29,6 miljoen ton. Opvallend is dat het aandeel van de groothandel in de markt met 5,3 % is gegroeid, terwijl het verbruik met 4,4 % is gedaald. Een mogelijke oorzaak van deze groei kan liggen in de fusie tussen de NVZ en de NVLB, waarmee het ledenaantal en dus ook het aandeel van de groothandel is toegenomen. Groothandel
10
7. Vervoerswijzen In de grafiek is de vervoerswijze van grind, industriezand en aanverwante materialen voor de beton- en asfaltindustrie van 2005 tot en met 2014 weergegeven. In 2014 werd, van het verbruik van 30,6 miljoen ton, 23,8 miljoen ton grind, gebroken grind, natuursteen en industriezand vervoerd via de binnenvaart en 6,8 miljoen ton via het wegvervoer. Het volume vervoerd met de binnenvaart en het wegvervoer daalde in 2014 beide met ongeveer 7,5 %.
Vervoerswijzen
11
Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen Postbus 1331 2130 EK Hoofddorp Bijlmermeerstraat 10a 2131 HG Hoofddorp telefoon: 023 – 540 35 35 telefax: 023 – 533 58 94 e-mail:
[email protected] internet: www.nvlb.nl en www.aggregates-catalogue.nl Auteur: Ing. C. van Putten Juli 2015 © NVLB
12
