Straatmuziek in Amsterdam Marijke Shahsavari-Jansen Maart 2012
Inleiding Dagelijks wandelen duizenden bezoekers, bewoners en toeristen door de straten, pleinen, markten en steegjes van onze prachtige binnenstad. Op verschillende plekken worden zij daarbij getrakteerd op de kunsten van straatmuzikanten. Vaak verlevendigen die de sfeer en vergroten de aantrekkingskracht van de stad. Aan de andere kant zorgen zij soms ook voor ergernis en overlast. Overlast kan voortkomen uit het feit dat voorbijgangers en toeristen op een andere manier te maken hebben met straatmuziek, dan de mensen die in de directe omgeving ervan wonen en werken. Wie langsloopt kan een poosje genieten en vervolgens doorlopen. Wie gebonden is aan zijn werkplek of woning, kan dat niet, en wordt dus gedwongen te luisteren. Bovendien houden veel straatmuzikanten zich op dit moment niet aan de bestaande regels in de APV. Daarnaast zijn er—hoe subjectief dit oordeel ook moge zijn—verschillen tussen goede en slechte (straat)muziek, en tussen valse en zuivere klanken. Een straatmuzikant hoeft natuurlijk niet tot de wereldtop te behoren of een professioneel musicus te zijn om muziek te kunnen maken waar mensen van genieten. Maar er zijn straatmuzikanten die optreden op een manier waar veel mensen zich aan ergeren. Dit is zonde, omdat goede akoestische straatmuziek een fantastische bijdrage kan leveren aan de stad. Het CDA Amsterdam hebben de laatste tijd veel klachten bereikt van Amsterdamse burgers die wanhopig worden van de langdurige blootstelling aan soms eentonige, valse straatmuziek. Wie in de binnenstad woont of werkt wordt geacht een zekere mate van straatrumoer te accepteren, maar wat het CDA betreft is het niet rechtvaardig om van mensen te verlangen dat zij dag in dag uit geconfronteerd worden met een voor hen ergerlijke vorm van geluid waar ze zich niet aan kunnen onttrekken. Tegelijkertijd biedt akoestische straatmuziek echter grote kansen voor de stad, die nog onvoldoende worden benut. Met dit initiatiefvoorstel wil het CDA de uitdaging aangaan om een probleem te veranderen in de mogelijkheid om een unieke bijdrage te leveren aan het creatieve en muzikale imago van
1
Amsterdam. Dit initiatief is tot stand gekomen na contact met verschillende betrokkenen: wijkagenten, artiesten, bewoners en bedrijven. Doelstellingen Het voorstel kent meerdere doelstellingen: 1. Het verminderen van de overlast. 2. De goede straatmuzikanten een podium te bieden met de zekerheid van een vergunning. 3. Het vergroten van de diversiteit en kwaliteit van de optredens op straat. 4. Het verduidelijken van de regels en het vereenvoudigen en verbeteren van de handhaving. 5. Bijdragen aan een levendig en divers straatbeeld in Amsterdam. Samenvatting Het voorstel is om een eenvoudig vergunningenstelsel op te zetten voor straatmuzikanten. Om zo’n vergunning te bemachtigen, kunnen muzikanten auditie doen voor een jury die bestaat uit muzikanten en bewoners en/of andere betrokkenen. Er wordt een beperkt aantal vergunningen uitgegeven, waarbij aandacht wordt besteed aan het waarborgen van een diverse samenstelling van verschillende soorten muziek. Dit kan dan een leuk evenement vormen voor de stad, dat misschien ook de aandacht trekt van media en publiek. De gemeente wordt ook verantwoordelijk voor het opstellen van een ‘speelrooster’. Dit systeem kent vele voordelen. Het vergunningensysteem trekt goede muzikanten aan, die bij kunnen dragen aan een levendige, creatieve stad. In combinatie met het roostersysteem zorgt het voor een levendige variatie van muziek. Het roostersysteem is eenvoudig in te vullen, voorkomt dat muzikanten tegen de regels in te lang doorspelen, en is makkelijk te controleren. Het stelsel voorkomt ook, dat overlast ontstaat vanwege al te slechte muziek of vanwege al te grote eentonigheid, en middels het vergunningensysteem wordt het ook een eer om op te mogen treden in de stad. Zie bladzijde 6 voor het raadsbesluit.
2
Huidige regelgeving De huidige APV kent de volgende bepalingen ten aanzien van straatmuzikanten:
Artikel 2.21 Bedelarij Het is verboden op of aan de weg of in een voor publiek toegankelijk gebouw om geld of andere zaken te bedelen. Artikel 2.49 Straatartiest en muziek 1. Het is verboden op door de burgemeester aangewezen wegen en tijden op of aan de weg als straatartiest op te treden of muziek ten gehore te brengen. 2. Het is verboden zonder vergunning van de burgemeester op andere dan krachtens het eerste lid aangewezen wegen en tijden als straatartiest op te treden of muziek ten gehore te brengen. 3. Het tweede lid geldt niet als: a. met ten hoogste zes personen wordt opgetreden; b. geen draaiorgels, geluidversterkende apparatuur of slaginstrumenten, zoals trommels, bongo's en dergelijke worden gebruikt; c. het optreden niet langer duurt dan een half uur en d. het optreden niet plaatsvindt tussen 23.00 uur en 9.00 uur. 4. Artikel 2.43 is van overeenkomstige toepassing.
Voor de officiële toelichting op de APV over straatmuzikanten, zie Appendix A. Dit initiatiefvoorstel richt zich dus op straatmuzikanten. Voor straattheater en ‘cirkelacts’ zijn de omstandigheden heel anders dan voor straatmuziek. Cirkelacts vinden alleen plaats op de Dam en op het Leidseplein, en vallen buiten dit initiatiefvoorstel, behalve dat bij de invulling van een roostersysteem voor muzikanten, rekening gehouden moet worden met deze cirkelacts—en ook met de mogelijke terugkeer van de poppenkast op de Dam. De APV wordt op dit moment echter niet goed nageleefd door straatmuzikanten. Vaak spelen groepen aanzienlijk langer dan een half uur op een plek. Er zijn handhavers actief van de stadsdelen, maar die hebben ook andere taken en het huidige stelsel is lastig te handhaven: een handhaver zou met de stopwatch in de hand erbij moeten blijven en in de gaten moeten houden of een straatartiest niet over de toegestane tijd heen gaat. Daarnaast is er op sommige plekken in de stad een gebrek aan diversiteit van straatmuziek. Als een half uur is verstreken, verschijnt dan een andere groep straatmuzikanten die bijna identieke muziek maakt. Dat kan leiden tot grote ergernis. Het Voorstel In tal van steden zijn vergunningen en audities voor straatmuzikanten al jaren gemeengoed. In de “city”, de binnenstad van Londen, is straatmuziek verboden. In Camden is het toegestaan zonder vergunning op straat te spelen, maar in andere delen van de Britse hoofdstad moet men een
3
vergunning hebben. In New York werd het verbod op straatmuziek de jaren zeventig opgeheven, en bestaat sinds 1985 het succesvolle “Music Under New York” (MUNY) programma. Meer dan 100 groepen verzorgen daar 150 wekelijkse optredens op 25 ondergrondse locaties in het metrostelsel. Jaarlijks worden op één dag openbare audities gehouden in de Grand Central Terminal, waar muzikanten aan kunnen deelnemen om een vergunning te bemachtigen. Zij krijgen korte tijd de kans om te spelen, en worden dan beoordeeld door een onafhankelijk panel dat bestaat uit professionelen uit de muziekwereld en industrie, de kunstsector, andere muzikanten, medewerkers van de metro, en anderen. Bij de beoordeling wordt aandacht besteed aan kwaliteit, variëteit, en de geschiktheid van de muziek of act voor de publieke ruimte. De gelukkigen krijgen vervolgens tijdens een informatiesessie een persoonlijke banner die ze op kunnen hangen op één van de 25 plekken in het metrosysteem. Het systeem wordt gerund door de Metropolitan Transport Authority, en is een groot succes. Sommige muzikanten die in de metro zijn begonnen, hebben vervolgens een succesvolle carrière opgebouwd. De audities trekken ieder jaar veel aandacht van publiek en media. In Parijs is men onlangs begonnen met een vergelijkbaar systeem. Het succes van dit stelsel in “Nieuw Amsterdam” vormt een van de inspiratiebronnen voor een vergelijkbaar initiatief in ons eigen Amsterdam. Het CDA stelt voor om ook in Amsterdam een vergunningenstelsel voor straatmuzikanten op te stellen op basis van audities, en vervolgens een rooster om de optredens te organiseren. Audities De audities zouden op verschillende momenten gedurende het jaar kunnen worden georganiseerd, als blijkt dat dit nodig is. Daarvoor zou een onafhankelijke jury samengesteld kunnen worden, die bestaat uit een combinatie van professionelen in de muziekwereld, andere straatmuzikanten en directe betrokkenen in de vorm van buurtbewoners, bedrijfsmedewerkers of een winkelstraatmanager. De jury bestaat uit vrijwilligers. Net als in New York wordt bij de beoordeling aandacht besteed aan kwaliteit, variëteit, en de geschiktheid van de muziek of act voor de publieke ruimte. En net als in New York kunnen deze audities een leuk evenement vormen voor de stad, dat wellicht ook de aandacht trekt van media en publiek. Misschien zou er zelfs bijvoorbeeld een televisieprogramma rondom kunnen worden georganiseerd, als daar interesse voor bestaat—liefst zonder dat dit door wrede of botte oordelen van de jury het karakter aanneemt van een idols-verkiezing. De audities kunnen een wervende functie krijgen om nieuwe, getalenteerde straatmuzikanten een podium te geven in de stad. Door het vergunningensysteem wordt het ook een eer om in Amsterdam te mogen spelen. Dat zal ertoe leiden Amsterdam toneel wordt van een divers en kwalitatief hoogstaand aanbod van straatmuzikanten, die echt iets
4
toevoegen aan het straatbeeld. Tegelijkertijd kan de gemeente optreden tegen straatmuziek die vooral tot overlast leidt. Vergunningen Per genre muziek wordt een beperkt aantal vergunningen verstrekt aan individuen of groepen die succesvol aan de audities hebben deelgenomen. Alleen muzikanten met een vergunning kunnen intekenen op het speelrooster voor de verschillende plekken in de stad. Als teken van hun vergunning krijgen de dragers ervan een speciaal, persoonlijk pasje dat zij kunnen vertonen, indien gevraagd, aan een handhaver. Dit geeft straatmuzikanten de zekerheid dat zij op gezette tijden en bepaalde plekken mogen spelen en de zekerheid dat de lokale autoriteiten achter hen staan. Het rooster zou digitaal beschikbaar moeten zijn, zodat het voor een ieder (handhavers, bewoners en muzikanten) helder is wie waar en wanneer mag optreden. Locaties De belangrijkste plekken in de stad waar straatmuzikanten spelen worden geïnventariseerd— eventueel met advies van de burgemeester en de politie. Vervolgens zal in overleg met bewoners en betrokkenen een indicatie worden gegeven van de tijdsramingen op basis waarvan een rooster zal worden opgesteld. Het is de moeite waard om te onderzoeken, in overleg met DIVV en het GVB en mensen die werken op de stations, of metrostations niet ook geschikte plaatsen zijn voor straatmuzikanten. Daar komen immers veel mensen dagelijks langs, terwijl er maar weinig mensen de hele dag verblijven. Speelrooster De gemeente stelt een speelschema of rooster op, waar bijvoorbeeld muzikanten met een vergunning op kunnen intekenen. Iedere muzikant of groep kan slechts een beperkt aantal keer per dag/week intekenen op een specifieke plek, en de planning is er op gericht om ook de variëteit van het aanbod te waarborgen. Daarnaast moet in overleg met betrokkenen een rooster voor optredens worden opgesteld, waarbij ook rekening dient te worden gehouden met omwonenden en werkenden—ook ten aanzien van de tijden waarop opgetreden kan worden. Een dergelijk roostersysteem bestaat al voor draaiorgels in Amsterdam. Handhavers geven aan dat met een dergelijk schema de handhaving veel eenvoudiger is. De muzikanten weten precies waar ze aan toe zijn, en de handhavers kunnen, indien nodig, eenvoudig in het wekelijkse rooster kijken of de betreffende muzikanten op dat moment daar mogen spelen. Eventueel zou bijvoorbeeld ook een eenvoudige smartphone AP kunnen worden ontwikkeld met het rooster,
5
zodat zowel handhavers als Amsterdammers die willen weten wat er gebeurd in de stad kunnen kijken wie er ergens spelen. Door deze vaste plekken creëer je ook zekerheid voor en bescherming van de muzikanten Hierdoor wordt het aantrekkelijk voor muzikanten die niet op straat staan om een vergunning te bemachtigen en hierdoor krijg je meer kwaliteit en diversiteit van straatmuziek. Handhaving De handhaving wordt net zoals nu het geval is door gemeentelijke handhavers uitgevoerd, met ondersteuning van de politie, waarbij de prudentie, zoals in alles, maatgevend dient te zijn. Muzikanten zonder vergunning kunnen worden geweerd, als hun optreden tot overlast leidt, en een boete krijgen. Muzikanten met vergunning die zich herhaaldelijk niet aan de regels houden, kunnen hun vergunning verliezen, bijvoorbeeld na de derde overtreding. Raadsbesluit Met het aannemen van dit initiatiefvoorstel neemt de gemeenteraad de volgende besluiten: 1. De regels omtrent straatmuziek in de APV zodanig te wijzigen, dat het verboden wordt om zonder vergunning muziek te maken in de openbare ruimte. 2. Deze vergunning afhankelijk te maken van het “slagen” voor een door de gemeente te organiseren auditie. 3. Deze audities breed onder de aandacht te brengen van de stad. 4. Een speelrooster op te stellen om het spelen op bepaalde tijden en plaatsen in de stad te reguleren en beter te kunnen handhaven. Het College te verzoeken hiertoe voorstellen aan de raad te sturen.
6
Appendix A Gemeentelijke Toelichting op APV over straatmuziek (zie: http://www.regelgeving.amsterdam.nl/) Artikel 2.21 Bedelarij Bedelarij is niet strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Omdat bedelen echter wel tot ernstige overlast kan leiden, bijvoorbeeld omdat opdringerig of agressief om geld wordt gevraagd of omdat bedelarij zelfs kan uitmonden in straatroof, bevat artikel 2.21 een verbod om te bedelen.
Artikel 2.49 Straatartiest en muziek. In artikel 2.49 wordt het op straat optreden geregeld van mimespelers, goochelaars, jongleurs, muziek- en zanggroepen, straattekenaars, theatergroepen et cetera. Voor een belangrijk deel vallen deze vormen van expressie onder de bescherming van artikel 7, derde lid, van de Grondwet. Op grond hiervan kan geen voorafgaand verlof worden gesteld aan het uiten van gedachten of gevoelens -anders dan via de drukperswegens de inhoud daarvan. De bepaling in de APV heeft geen betrekking op de inhoud van de uiting. Gereguleerd wordt alleen de verspreiding van de activiteiten over de stad om overlast te voorkomen. De aspecten inhoud en verspreiding zijn in de praktijk moeilijk los van elkaar te zien. Een verbod op een bepaalde plaats betekent in feite dat daar geen uiting kan plaatsvinden. Voorop staat daarom dat er voldoende ruimte voor deze activiteiten moet overblijven. Naast het belang van de vrijheid van expressie leveren straatartiesten ook een bijdrage aan een veelzijdig en aantrekkelijk stadsleven. Het eerste lid geeft de burgemeester de bevoegdheid om plaatsen en tijden aan te wijzen waar optredens voor straatmuzikanten en straatartiesten verboden zijn; gedacht hierbij kan worden aan zeer drukke plaatsen in de stad. Voor de rest van de stad geldt een vergunningplicht voor het optreden van straatartiesten. Hierop worden in het derde lid belangrijke uitzonderingen gemaakt: het optreden is vergunningvrij mits met maximaal zes personen wordt opgetreden, een optreden niet langer duurt dan een half uur (exclusief 10 minuten voor het opbouwen van een straatact), niet na 23.00 uur wordt opgetreden en geen gebruik wordt gemaakt van draaiorgels, geluidversterkende apparatuur of slaginstrumenten. Wordt niet aan deze voorwaarden voldaan, dan is nog steeds een vergunning nodig. De afwegingsgronden bij het verlenen van de vergunning zijn gelijk aan die van de evenementenvergunning (zie artikel 2.43).
7
Appendix B Contacten
Ter voorbereiding op het schrijven van dit initiatief voorstel heeft de CDA fractie gesproken met: Wijkagenten centrum De straatmanager DAM Ambtenaren van stadsdeel centrum betrokken bij vergunningen en handhaving. Straatartiesten op de DAM; het Samenwerkende Amsterdamse Straatartiesten (SAS) Bewoners rond de Dam Mensen werkzaam bij bedrijven rond de dam José Meulemans – die een documentaire maakte over het systeem van audities in New York. Het CDA is hen bijzonder dankbaar voor hun tijd, ideeën en input.
8
