sTN Whitepaper februari 2016
Internet of Things
Grijp nu uw kansen of vis achter het net Managementsamenvatting
De voordelen staan echter niet alleen open voor u.
Het Internet of Things is een ontwikkeling die de
Ook andere ondernemers gaan gegarandeerd expe-
komende jaren een groot effect gaat hebben op het
rimenteren met de nieuwe mogelijkheden en kunnen
bedrijfsleven en de maatschappij. Veel dingen om ons
de traditionele werkwijzen in uw branche behoorlijk
heen krijgen, door het inbouwen van sensoren en
ontwrichten. Het komt al snel neer op ‘eten of gegeten
computerchips, de mogelijkheid gegevens te verzame-
worden’. Deze tijd vraagt van uw organisatie een open
len en door te geven. Of ze kunnen acties in gang zet-
en op vernieuwing gerichte instelling. Samenwerking
ten. Dat biedt u als ondernemer veel nieuwe kansen. U
met partners en kennisinstituten is de beste manier om
kunt geld besparen door de efficiency in uw organisatie
het wiel niet zelf te hoeven uitvinden. Met een open
te verhogen. Maar u kunt ook andere verdienmodellen
samenwerking is het makkelijker snel vernieuwing te
ontwikkelen en een nieuwe, directere relatie met uw
bewerkstelligen door te bouwen op kennis en ervaring
klanten en toeleveringsketen opbouwen.
van anderen. sTN laat met deze whitepaper zien waar de kansen en bedreigingen van het Internet of Things zitten. U leest hoe u zich kunt voorbereiden om er zo goed mogelijk van te profiteren.
Volg ons nu via Twitter.
www.twitter.com/stnnl
1
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
Leeswijzer Deze whitepaper over Internet of Things schetst
Inhoudsopgave Managementsamenvatting 1
de verschillende facetten van deze ontwikkeling waar uw organisatie zonder twijfel mee te maken
Leeswijzer 2
krijgt. Inleiding 3 De Inleiding geeft een beeld wat het Internet of
Nieuwe naam
3
Things is en welke positieve en negatieve kanten
Nieuwe bedrijfsmodellen
4
de ontwikkeling kan hebben voor uw organisatie.
Nieuwe kansen
4
Hoofdstuk 1
Hoe kom ik IoT tegen als ondernemer?
5
Hoe kom ik IoT tegen als ondernemer? gaat
5
Van CAPEX naar OPEX
dieper in op de twee manieren waarop het Inter-
Innovatie biedt uitdaging
5
net of Things invloed heeft op het bedrijfsleven.
Innovatie kan ook simpel
6
Hoofdstuk 2
Wat kan ik nu al doen?
6
Wat kan ik nu al doen? neemt u mee langs de
Communicatie rond ICT
6
eerste stappen die gezet moeten worden om
Frisse blik en dynamiek
6
uw organisatie klaar te maken voor de nieuwe manier van werken die nodig is om niet de boot
Wat zijn de belangrijkste keuzes?
7
te missen.
Wel of geen Vendor lock-in
7
Buy or Build
7
Hoofdstuk 3
Netwerkkeuze
7
Wat zijn de belangrijkste keuzes? laat zien
Snelheid en flexibiliteit
8
Wat zijn de showstoppers?
8
welke dilemma’s komen kijken op weg naar een succesvolle toepassing van IoT.
Beveiliging
8
Hoofdstuk 4
9
Wat zijn de showstoppers? biedt een overzicht
Disruptie
9
Wie weet er meer?
9
Privacy en bedrijfsspionage
van de belangrijkste obstakels die de ontwikkeling van het Internet of Things in het algemeen of in uw branche in de weg kunnen zitten. Conclusie 9 Hoofdstuk 5 Wie weet er meer? geeft een klein overzicht van
Referenties 11
organisaties die u kunnen helpen bij het verder vergroten van uw inzicht met betrekking tot Internet of Things en met praktische begeleiding.
2
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
Inleiding
net der dingen. De term wordt wel afgekort tot IoT.
De komende jaren neemt het aantal ‘dingen’ dat met
Anderen noemen het ook weer Internet of Everything
internet verbonden is, heel snel toe. Uw smartphone is
(IoE) om de omschrijving niet te beperken tot ‘dingen’,
al zo’n ding: een onmisbaar hulpmiddel in de interactie
maar er bijvoorbeeld ook mensen en processen bij te
met klanten, met uw toeleveranciers en met de bank,
betrekken.
om maar een paar voorbeelden te noemen. De mobiele telefoon is niet meer alleen om mee te bellen maar
Nieuwe naam
ook om digitaal mee te communiceren. E-mail, sms,
Het IoT is eigenlijk niks nieuws. Een aantal jaar geleden
chats, sociale media, websites, weerbericht, bedrijfs-
werd vaak gesproken van machine-to-machine
gegevens, alles kunt u op een smartphone bekijken en
(M2M)-communicatie of domotica-toepassingen (bij
regelen.
toepassingen in huis). Maar dit soort toepassingen was nog schaars. Het ging vaak om een volledig gesloten
De smartphone is maar één voorbeeld van een relatief
systeem gericht op een enkele functie zoals bijvoor-
nieuw ‘ding’ dat met internet is verbonden. De tablet is
beeld het op afstand aan- en uitzetten van lampen of
er nog een en wellicht heeft u ook een smart-tv thuis
het bedienen van een sluis. De aanbieders ontwikkel-
of op kantoor staan. Al deze apparaten hebben de
den allemaal hun eigen methoden om te communice-
mogelijkheid gekregen om via ‘een app’ (een gratis of
ren met deze dingen en probeerden hun markt af te
goedkoop programmaatje) over internet te praten met
schermen. Dat is nu juist waar de laatste jaren grote
andere computers. Soms vereenvoudigt dat de bedie-
verandering in is gekomen. Het besef is doorgedron-
ning, soms dient de app om gegevens door te geven of
gen dat door te combineren er veel meer bereikt kan
juist op te halen via internet.
worden. Bijvoorbeeld door de losse systemen aan elkaar te koppelen tot een groter geheel en te leren van elkaars fouten en oplossingen. Het internetprotocol is het standaard communicatieprotocol geworden. Met een smartphone, tablet of laptop kan worden ingehaakt op deze communicatie tussen dingen. Maar er zijn meer zaken veranderd die er nu voor zorgen dat het IoT opeens heel interessant wordt voor veel toepassingen. Zo zijn computerchips veel kleiner en tegelijk krachtiger geworden. De computerkracht waarvoor een paar jaar geleden nog een berg elektronica nodig was die net in een boterhamtrommel paste, heeft nu de omvang van een luciferdoosje of zelfs een
De slimme thermostaat van Nest.
zandkorrel. Doorgaans zorgen geavanceerde technische ontwikkelingen dat zaken duurder worden, maar hier
Het energiebedrijf heeft mogelijk bij u ook al een ‘smart
zijn die kleine chips juist goedkoper geworden. En ze
meter’ in de meterkast geplaatst die helemaal automa-
verbruiken ook nog eens veel minder energie. Neem
tisch de gas- en elektrameterstanden doorgeeft via het
daarbij dat de accu- en batterijtechnieken sterk zijn
internet. Daarmee krijgt u meer inzicht in uw energie-
verbeterd en het wordt opeens duidelijk dat een enkele
verbruik zonder er veel moeite voor te hoeven doen.
knoopcelbatterij in de nabije toekomst zelfs langer dan
Bekend zijn ook de voorbeelden van de slimme
10 jaar voldoende stroom kan leveren voor bijvoor-
thermostaat die met internet is verbonden. Met een
beeld een vochtsensor of een module die het aantal
app op de smartphone is het mogelijk de verwarming
omwentelingen in een machine registreert.
te regelen en gelijk ook maar het alarmsysteem te bedienen, ook wanneer u niet ter plekke bent.
Heel belangrijk is ook dat al deze sensoren, modules of andere ‘dingen’ gegevens kunnen uitwisselen, met
Al deze dingen zijn onderdeel van wat populair
elkaar en met het internet. Het trekken van draadjes
genoemd wordt ‘Internet of Things’ ofwel het inter-
tussen deze apparaatjes is vaak niet praktisch dus 3
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
ondernemers kansen om nieuwe bedrijfsmodellen te ontwikkelen op basis van de nieuwe mogelijkheden. Zo komen er steeds meer leveranciers die niet meer op een traditionele manier een apparaat verkopen, maar de handeling die het apparaat verricht, als een dienst aanbieden. Bijvoorbeeld de printerleverancier verkoopt geen printers meer maar stuurt een rekening voor het aantal afdrukjes dat is gemaakt met het geleverde a pparaat. De leverancier blijft de eigenaar van de printer en garandeert een ‘uptime’ van het apparaat. Dat kan doordat de printer zelf meldt aan de leverancier wanneer de toner opraakt, onderdelen aan slijtage lijden of er mogelijke andere storingen dreigen. De De TU Eindhoven ontwikkelde een temperatuursensor ter
servicemonteur komt al langs voordat de problemen
groot van een flinke zandkorrel die zijn energie haalt uit
zich voordoen. Maar hij kan soms ook het geplande
radiogolven. Bron: TUe
onderhoud uitstellen als hij op afstand ziet dat de servicebeurt nog niet nodig is.
moeten ze draadloos met elkaar kunnen praten. Ook die draadloze communicatie is de afgelopen jaren sterk
Het aantal mogelijkheden voor het Internet of Things is
verbeterd waardoor er minder stroom wordt verbruikt
eigenlijk alleen beperkt door ons eigen voorstellings-
en de overdracht efficiënter verloopt. De apparaatjes
vermogen. Marktanalisten zien de komende vijf jaar
houden bijvoorbeeld niet steeds een verbinding in
een enorme markt ontstaan met een waarde van wel 7
stand, maar zetten die alleen heel even op wanneer er
miljard dollar (IDC1). Meer dan 28 miljard apparaten zijn
data verzonden moeten worden.
dan via internet met elkaar verbonden, verwacht IDC.
Nieuwe bedrijfsmodellen
Nieuwe kansen
Het aantal voorbeelden van toepassingen van het
Voor u als ondernemer betekent dat dus nieuwe
Internet of Things groeit dagelijks. Daarbij zien slimme
mogelijkheden, om geld te besparen door efficiëntieverbetering of om meer geld te verdienen door nieuwe bedrijfsmodellen te ontwikkelen in uw eigen branche. Maar het levert ook bedreigingen. Want als u niet nadenkt over nieuwe bedrijfsmodellen - omdat u denkt dat het toch allemaal wel goed loopt zoals het is – doen anderen het wel. Dat zijn handige ondernemers die komen uit een hoek waar u het waarschijnlijk helemaal niet van verwacht. Zij kunnen met een slim concurrentievoordeel opeens heel hard aan uw stoelpoten zagen. Dat is geen fictie: denk aan Kodak dat veel te laat insprong op de digitale fotografie, een technologie die het bedrijf nota bene zelf had uitgevonden2. Denk ook aan de reisbranche die door nieuwkomers als Booking. com3, sites met goedkope vliegtickets en initiatieven als AirBnB volledig op zijn kop ging. Of aan de muziekindustrie. Zo zijn er vele voorbeelden4. Het Internet of Things is dus niet iets om lichtvaardig mee om te springen. Het is niet de zoveelste modegril die wel overwaait.
Omzetverwachting IoT Bron: IDC 4
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
Hoe kom ik IoT tegen als ondernemer?
leverancier u voorstelde in het vervolg de activiteiten
Het Internet of Things heeft twee invalshoeken om
als dienst af te nemen10. Dat biedt u de mogelijkheid
over na te denken:
kapitaalsinvesteringen (CAPEX) om te zetten in operati-
• Als gebruiker: het Internet of Things kan de huidige
onele kosten (OPEX) en geeft u meer financiële ruimte.
bedrijfsprocessen efficiënter laten verlopen. Dat
Bovendien kunt u vaak in zo’n contract opnemen dat
levert geld op door kostenbesparing.
de capaciteit flexibel kan worden aangepast aan de
• Als innovator: het is verstandig om met een ‘open
actuele behoefte.
mind’ te kijken hoe uw bedrijf of uw branche zelf zou kunnen innoveren met de nieuwe mogelijkheden die zich aandienen of die u zelf kunt ontwikkelen. Door uw producten of diensten de mogelijkheid mee te geven ook na ingebruikname te laten communiceren met uw bedrijf, kunt u een heel nieuwe band opbouwen met uw klanten. De klantrelatie eindigt dan niet bij de verkoop, maar begint eigenlijk pas. Meten is weten, is een oud adagium, maar in dit tijdperk van data verzamelen is die levendiger dan ooit. Goed meten leidt tot betere beslissingen. Het duurt niet lang meer of alles wat de organisatie in of uit gaat heeft een chip waar u mee kunt communiceren. Daardoor kunt u bijvoorbeeld het voorraadbeheer volledig automatiseren. In productieprocessen geven machines, apparaten en te behandelen materialen zelf aan wat hun status is. Daardoor is veel preciezer te volgen hoe bedrijfsprocessen verlopen en waar efficiencyverbetering kan plaatsvinden5. Met deze informatie kan uw
De monteur komt alleen nog langs wanneer de printer
organisatie ook de toeleveranciers een betere planning
zelf aangeeft dat er onderhoud nodig is.
geven van wanneer zij hun materialen moeten leveren, zodat uw onderneming geen voorraad hoeft aan te
Apparatuur die met internet verbonden is, kan ook op
houden. Dit is maar een voorbeeld hoe het Internet of
afstand worden uitgelezen of zelfs beheerd. Bekende
Things een bedrijfsproces kan stroomlijnen
6.
voorbeelden zijn de verlichting, de verwarming en de
Om optimaal gebruik te maken van deze mogelijk
koeling in het pand. Wanneer de temperatuur van de
heden, is er software nodig die de ruwe gegevens
koelcel in het weekend oploopt, krijgt een verantwoor-
uit het bedrijfsproces, omzet in voor uw organisatie
delijk medewerker een alarm op zijn smartphone of
bruikbare informatie. Uw eigen IT-organisatie of de
tablet. Zeker wanneer er buiten kantooruren toezicht
dienstverlener die u voor de IT-zaken regelt, speelt
nodig is op productieprocessen en daarvoor speciaal
een belangrijke rol bij het goed inrichten daarvan. Maar
een medewerker van huis moet, kan controle en be-
het loont zeker de moeite om ook eens op internet te
heer op afstand veel tijd en geld besparen.
zoeken naar aanbieders die deze business intelligence of operational intelligence als dienst aanbieden 7, 8, 9.
Innovatie biedt uitdaging Belangrijker nog dan het inzetten van het Internet of
Van bezit naar gebruik
Things voor efficiencyverbetering, is de zoektocht naar nieuwe bedrijfsmodellen. Niemand weet nog precies
U zult merken dat uw eigen leveranciers ook gebruik
welke mogelijkheden komen bovendrijven de komende
gaan maken van de nieuwe mogelijkheden en bij-
jaren, dus creëert het Internet of Things veel nieuwe
voorbeeld het onderhoud van uw bedrijfsapparatuur
marktkansen11.
efficiënter gaan regelen. Wellicht heeft u al meege-
Vooral in de interactie met afnemers gaat de komen-
maakt dat bij de vervanging van een apparaat de
de jaren veel veranderen. Denkt u eens in dat u na 5
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
levering van producten of systemen kunt volgen wat
van nieuwe technieken steeds makkelijker te kopiëren.
uw klanten er mee doen. Die informatie leert u over
Lange terugverdientijden zitten er dus niet meer in.
de behoeften van uw klanten, waar u vervolgens met
Het is zaak om ‘lean’ te worden, ofwel flexibel en alert
hen over in gesprek kan gaan. Bijvoorbeeld over het
op nieuwe marktkansen en daar vervolgens snel op
leveren van aanvullende producten of diensten zoals
inspelen. Want een ding is zeker, als u het niet doet,
onderhoudscontracten. Er kan ook uitkomen dat met
doet een ander het en vist u achter het net.
enkele wijzigingen het geleverde product veel beter voldoet aan de wensen van de klant of dat uw onderneming nieuwe producten of diensten kan ontwikkelen
Wat kan ik nu al doen?
op basis van die gegevens.
Cultuur Een belangrijk aandachtspunt om mee te beginnen is
Misschien ontstaat daardoor ook de mogelijkheid
een sfeer van vernieuwing en alertheid in de onder-
klanten alleen nog te laten betalen voor gebruik. Uw
neming te creëren. Probeer het spook dat roept “We
product of dienst kan immers zelf melden hoe vaak er
hebben het toch altijd zo gedaan” te verjagen. Zet de
gebruik van wordt gemaakt. Met die metingen kunt u
voelhorens uit naar wat er gebeurt aan vernieuwingen
ook bekijken hoe de prijselasticiteit is. Kunt u gebruik
in de branche en probeer met creatieve geesten in uw
stimuleren of juist afremmen door de prijs te variëren.
bedrijf en in uw omgeving te bedenken wat het Inter-
Kortom, in plaats van het verkoopproces af te sluiten bij
net of Things voor uw onderneming kan betekenen.
tekenen van het leveringscontract, is dit voortaan pas
Een goede bron van inspiratie zijn de vele seminars die
het begin.
rond dit thema worden georganiseerd 12, 13, 14.
Innovatie kan ook simpel
Communicatie rond ICT
Innovatie kan een lastig en langdurig traject zijn, zo lijkt
Met het Internet of Things neemt het belang van infor-
het zeker voor een ondernemer die daar niet veel erva-
matie en communicatietechnologie (ICT) in ieder bedrijf
ring mee heeft. De tijd is echter voorbij dat het noodza-
toe. Het kan best zo zijn dat de inzet van ICT bij de
kelijk was voor onderzoek altijd eigen lab- en testfa-
huidige bedrijfsprocessen geen of slechts een margi-
ciliteiten op te tuigen en het pas na lange tijd duidelijk
nale rol speelt. Dan ligt het voor de hand dat de kennis
werd of de investeringen ook tot nieuwe inkomsten
over ICT in uw organisatie niet groot is. Dat hoeft geen
gingen leiden. Innoveren is tegenwoordig veel meer
probleem te zijn. Juist om een beter begrip te krijgen
een zaak van goed samenwerken en korte ontwikkel-
van de mogelijkheden en onmogelijkheden van de
trajecten. Wellicht vindt u die partners voor samenwer-
huidige en toekomstige technologie kan sTN helpen.
king in de toeleveringsketen, bij kennisinstellingen of
Door de kennisorganisatie in te schakelen, vergroot
bij bedrijven uit andere branches die voor vergelijkbare
u de kans dat de samenwerking met in ICT gespecia-
uitdagingen een slimme oplossing zoeken.
liseerde b edrijven tot werkbare nieuwe modellen en succesvolle projecten leidt15.
Uw branche-organisatie kan een belangrijke rol spelen in het leggen van die contacten. Daar is veel kennis
Frisse blik en dynamiek
over wat er speelt in uw branche. Met de expertise
Met een onafhankelijke kritische blik kijken naar het
van sTN kunt u samen met andere bedrijven op zoek
functioneren van de huidige toeleveringsketen, is een
naar de rol die IoT voor uw organisatie kan vervullen.
belangrijke manier om uw organisatie voor te bereiden
Maar de contacten van de brancheorganisatie en sTN
op een omwenteling. Is het bijvoorbeeld mogelijk om
bieden tevens mogelijkheden buiten de eigen branche
met inzet van nieuwe technologie een laag uit de keten
te zoeken naar ondernemingen met gemeenschappelij-
te omzeilen. Dat kan veel geld besparen. Maar wel-
ke belangen en ideeën om samen nieuwe modellen te
licht dienen zich ook nieuwe partners aan in de keten
ontwikkelen.
die met de inzet van het Internet of Things efficiënter werken dan de huidige partners.
In zo’n project is het belangrijk zo snel mogelijk een
Samenwerken is in deze tijd het sleutelwoord. De
idee om te zetten tot een nieuw product of dienst.
moderne samenwerkingsverbanden worden niet meer
Succesvolle vernieuwingen zijn namelijk met de inzet
voor de eeuwigheid gesloten. Juist de dynamische 6
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
interactie tussen partners in perioden dat de belangen
van deze netwerktechnologieën is dan ook ontworpen
gelijk opgaan, is belangrijk. Probeer niet het wiel
op efficiënt stroomverbruik. Ook zijn ze niet ontwor-
opnieuw uit te vinden, maar bouw voort op ideeën van
pen om maar heel af en toe ultra korte berichten te
anderen om zo samen tot snelle vernieuwing te ko-
versturen van zoals de meeste dingen in het Internet of
men. Met daarbij de afspraak weer afscheid te nemen
Things doen. Daarom is er inmiddels een reeks nieuwe
wanneer de projecten voltooid zijn.
protocollen ontwikkeld die tegemoet komen aan deze vereisten. Zo is er energiezuinige vorm van Bluetooth
Wat zijn de belangrijkste keuzes?
gekomen16 en is ZigBee17 een efficiënte kandidaat voor communicatie op de korte afstand.
Wel of geen Vendor lock-in Verschillende dienstverleners gaan u de komende tijd
Wanneer u via ZigBee of Wi-Fi gegevens wil verza-
benaderen met voorstellen om de voordelen van het
melen van apparatuur die bij een klant is geplaatst,
Internet of Things mogelijk te maken. Net als bij de
moet deze wel gebruik maken van het netwerk van
introductie van nieuwe technologie in het verleden zal
uw klant. Die keuze maakt uw organisatie afhankelijk
een aantal leveranciers ook nu weer proberen klanten
van uw klant, wat niet altijd een verkiesbare situatie
op te sluiten en afhankelijk te maken van het eigen
is. Anderzijds, bij gebruik van een mobiel netwerk
aanbod. Pas op voor deze ‘vendor lock-in’ en realiseer
bent u wel onafhankelijk van de klant, maar is de
u dat het Internet of Things juist is bedoeld om met
communicatie doorgaans veel duurder.
open standaarden makkelijk verschillende systemen met elkaar te laten samenwerken. Buy or Build Wanneer er innovatieve ideeën komen boven drijven, volgt de belangrijke beslissing of het mogelijk deze te realiseren met het samenbrengen van bestaande harden softwarecomponenten, of dat er nieuwe componenten moeten worden ontwikkeld. Voor de snelheid waarmee de nieuwe producten of diensten naar de markt kunnen worden gebracht, verdient het combine-
Een nieuwe netwerktechnologie, genaamd LoRa (een
ren van technologie ‘van de plank’ veruit de voorkeur.
afkorting voor Long Range Low Power18) biedt mogelijk
Bovendien kan het idee dan vaak voordeliger worden
uitkomst bij het voordelig overbruggen van grotere
gerealiseerd. Mocht het onverhoopt niet aanslaan, is er
afstanden. Inmiddels spelen verschillende aanbieders al
geen man overboord. Er is tenslotte niet erg veel tijd en
in op de mogelijk grote rol die LoRa krijgt. KPN bouwt
geld in geïnvesteerd. Zelf componenten bouwen biedt
bijvoorbeeld aan een landelijk dekkend LoRa-net-
daarentegen natuurlijk meer kans op het ontwikkelen
werk19. Maar ook andere initiatiefnemers werken aan
van een uniek aanbod dat niet zo makkelijk kan wor-
een eigen LoRa-netwerk, vaak regionaal opgezet20. Net
den gekopieerd. Maar daar hoort wel een flink kosten-
als Wi-Fi gebruikt LoRa frequenties in een ongeregu-
plaatje bij en een groter risico.
leerd deel van het spectrum. Dat betekent dat iedereen er gebruik van kan maken zonder dat er licentiekosten
Netwerkkeuze
verschuldigd zijn zoals bij de netwerken voor mobiele
Het Internet of Things zorgt er niet alleen voor dat
telecom (GSM, LTE of 4G).
‘dingen’ ‘slim’ worden doordat ze een chip ingebouwd krijgen. Minstens zo belangrijk is dat ze met elkaar
Het LoRa-netwerk verzorgt ook dekking op plekken
kunnen ‘praten’, ofwel gegevens uitwisselen. Door-
waar bijvoorbeeld geen Wi-Fi of 4G-dekking is. Het
gaans vindt de communicatie draadloos plaats, om een
signaal is bovendien ook goed binnen de muren van
flexibele plaatsing van de sensoren mogelijk te maken.
gebouwen te gebruiken. Een belangrijk voordeel ten
De gangbare protocollen voor draadloze communica-
opzichte van de andere communicatieprotocollen is dat
tie - mobiele netwerken, Wi-Fi en Bluetooth - hebben
LoRa ook weinig energie gebruikt. Dat is een essentiële
als groot nadeel dat ze veel energie gebruiken. Geen
eigenschap wanneer de ‘dingen’ die gegevens moeten 7
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
gaan delen, niet makkelijk op een stroombron kunnen
om het roer weer om te gooien wanneer de kansen
worden aangesloten. Het is echter nog onduidelijk hoe
toch net iets anders uitpakken. Dat betekent keuzes
LoRa zich gedraagt wanneer een groot aantal appa-
durven maken en incalculeren dat niet elk project direct
raten de frequenties wil gebruiken. De technologie is
het gedroomde succes oplevert. Flexibiliteit ontstaat
nog nieuw en zeker niet volledig uitgekristalliseerd.
ook door multidisciplinaire projectteams in korte trajec-
Dat geldt ook voor de initiatieven Sigfox
21 en
Weight-
ten van enkele weken of hooguit maanden, ideeën te
less-N22. Waar Sigfox al enige tijd actief is op deze
verwerken tot resultaten. Deze werkwijze wordt ook
markt, en dus al soort van gevestigde orde in deze
wel aangeduid met de termen ‘Lean’ en ‘Agile25’ en is
markt is, bevindt Weightless-N zich nog in een prille
deels ontstaan in de auto-industrie (Toyota26).
testfase . Beiden hebben wel de potentie uit te groei-
De ICT-industrie schiet daarbij te hulp met beslis-
en tot een belangrijk communicatiehulpmiddel voor het
singsondersteunende software, zoals business ana-
Internet of Things.
lytics, die de ondernemer helpt wijs te worden in de steeds groeiende stroom gegevens.
Bij de keuze voor een netwerk voor de communicatie
Door ontwikkelingen als IoT wordt ieder bedrijf een
met ‘dingen’ buiten uw eigen bedrijfsnetwerk, is het
softwarebedrijf, is een populaire stelling27. Het voordeel
dus belangrijk u samen met sTN goed te verdiepen in
daarbij is dat software steeds makkelijker te ontwik-
de voor- en nadelen van de verschillende communica-
kelen is. Veel nieuwe toepassingen kunnen worden
tieprotocollen zoals die voor uw toepassing uitpakken.
gecreëerd door kant en klare componenten aan elkaar te koppelen. Vernieuwing kan daardoor heel snel en
Snelheid en flexibiliteit
goedkoop. Dan is het ook makkelijk er weer afstand
Succesvolle ondernemingen zullen zich de komende
van nemen en over te schakelen op beter idee. Ook
jaren meer dan ooit onderscheiden door hun wend-
computerchips en andere hardware worden steeds
baarheid. Een onderzoek van de business school van
goedkoper èn tegelijk krachtiger.
de Washington University maakt aannemelijk dat 40 procent van de grootste bedrijven ter wereld die nu in de Fortune 500 ranglijst staan, binnen 10 jaar niet meer
Wat zijn de showstoppers?
bestaat23. Die kaalslag blijft niet beperkt tot allergroot-
Beveiliging
ste bedrijven. Ondernemingen met de grootste kans op
Cybercriminaliteit neemt de komende jaren flink in omvang toe. Beveiliging tegen digitale inbraken of ontwrichting van computersystemen moet dus een topprioriteit zijn bij elke ontwikkeling. Met het Internet of Things dringen computers - in welke vorm dan ook - nog veel verder binnen in ons dagelijks leven en werken dan nu al het geval is. Bovendien komt de aandacht tijdens de ontwikkeling van al die slimme ‘dingen’ al snel te liggen bij de functionaliteit, en bij de prijs. De ervaring leert dat in zo’n situatie de beveiliging vaak de sluitpost is. Daarmee kan het Internet of Things een ernstige bedreiging vormen voor de zorgvuldig opgezette IT-beveiliging binnen uw organisatie. Maar dat hoeft niet. Blijf steeds met een kritische blik en een gezonde portie wantrouwen naar deze categorie IoT-netwerkapparatuur kijken. Zorg dat hun communicatie geïsoleerd blijft van uw bedrijfskritische
Agile teamwork: Met kleine multidisciplinaire teams
systemen, bijvoorbeeld door er een apart afgeschermd
snel tot resultaten komen.
netwerksegment (VLan) voor in te richten28. En laat u er van overtuigen dat de leverancier de beveiliging op
overleven, zijn degene die er in slagen snel in te spelen
een peil heeft gebracht dat past bij de activiteiten van
op nieuwe marktkansen, maar ook flexibel genoeg zijn
uw organisatie. 8
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
Privacy en bedrijfsspionage
tionele markten voor muziek en videoverhuur. Booking.
Apparatuur in de categorie Internet of Things is veelal
com is ook zo’n voorbeeld, maar dan in de reisbranche.
ontwikkeld om data te verzamelen en te versturen
Overal ter wereld zijn nu via dit bedrijf overnachtin-
naar een centrale server van de beheerder of de leve-
gen te boeken, van de sjiekste hotels tot kleinste Bed
rancier. Aan de positieve kant van het verhaal levert
and Breakfast-adressen. Deze ontwikkelingen vonden
het data verzamelen gemak en efficiencyvoordelen
plaats op basis van mogelijkheden die internet een
op, zowel in business to business als bij consumenten.
aantal jaar geleden al bood. Het Internet of Things zorgt
Maar de verzamelde gegevens kunnen ook veel prijs-
dat die gereedschapskist voor disruptie verder wordt
geven over de omgeving waarin dergelijke apparaten
uitgebreid. Het is lastig te voorspellen hoe disruptie
staan. Neem het voorbeeld van de thermostaat in huis.
in zijn werk gaat. De econoom Clayton Christensen
De gegevens die dit apparaat op internet deelt, geven
ontwikkelde daar over een theorie die vaak wordt
duidelijke informatie over wanneer er iemand thuis is
aangehaald om de successen van Uber, Tesla en Netflix
of niet. Het is niet moeilijk te bedenken voor wie die
te verklaren. Toch wordt deze theorie door economen
informatie interessant kan zijn. Ook de data uit uw
ook fel bekritiseerd29.
bedrijfsprocessen geven wellicht meer details prijs over
Wees dus vooral alert op initiatieven die zich richten op
uw bedrijfsvoering dan u graag wil delen.
uw eigen branche en probeer zelf ook op die trein te
Omdat het Internet of Things nog lang niet is uitgekris-
springen, voor u links en rechts wordt ingehaald.
talliseerd, is het lastig te overzien wat het effect van zorgen over privacy en bedrijfsspionage op termijn is. Wie is eigenaar van de gegevens die worden ver-
Wie weet er meer?
zameld? Hoe is het gebruik van die gegevens voor
Deze whitepaper geeft een overzicht van de kansen
andere doeleinden dan waar ze voor zijn verzameld in
en kanttekeningen die bij het gebruik van het Internet
de hand te houden? Het wordt een proces van vallen
of Things en de innovatiekansen die zich voordoen.
en opstaan tot er een aanvaardbare verhouding tussen
Het is onmogelijk een volledig beeld te schetsen, zeker
gemak, geheimhouding en vertrouwen uitkristalliseert.
nu de ontwikkeling voor een belangrijk deel nog in de
Tot die tijd is het belangrijk bij leveranciers kritische
kinderschoenen staat. Toch mag dat geen reden zijn
vragen te stellen over wie, wanneer en waarom
om er niet nu al mee aan de slag te gaan. Wellicht zijn
toegang krijgt tot de verzamelde gegevens en wie
er actuele vragen bij u opgekomen. Er is een aantal in-
aansprakelijk is, mochten er datalekken optreden.
stanties dat u graag verder wil helpen. Denk daarbij aan
Ook wanneer u zelf aan de slag gaat met de ontwikke-
• TNO en het MKB (www.tno.nl/iot/)
ling van nieuwe toepassingen van IoT, zou de beveili-
• IoT Academy (iotacademy.nl/)
ging en privacybescherming vanaf het begin van het
• MkB ServiceDesk (bit.ly/1PebDwh)
project een belangrijk aandachtspunt moeten zijn.
• KvK (www.kvk.nl/iot) • ECP (ecp.nl)
Disruptie Niet alleen uw organisatie kan profiteren van het Inter-
Maar zeker ook uw branchevereniging kan u hierbij
net of Things en andere ontwikkelingen in de informa-
helpen, onder meer via de kennis en ervaring van sTN.
tie- en communicatietechnologie. Iedere onderneming
Aarzel niet met uw branchevereniging of sTN contact
gaat op zoek naar de mogelijkheden. Kleine starters-
op te nemen als u mogelijkheden ziet, maar niet pre-
bedrijfjes blijken opeens met een compleet nieuwe
cies weet hoe deze aan te pakken.
aanpak een gevestigde bedrijfstak te kunnen ontwrichten. Daarbij gaat het niet om een kleine aanpassing
Conclusie
maar om een revolutie in plaats van een evolutie in het
Het Internet of Things gaat zorgen voor interessante
bedrijfsproces. Daar wordt de laatste tijd vaak de term
tijden in alle branches. Efficiencyverbeteringen in de
disruptie voor gebruikt. Neem Netflix, Spotify en an-
bedrijfsprocessen zijn mogelijk. Nieuwe kansen en be-
dere dienstverleners, die allemaal slechts een paar jaar
dreigingen dienen zich aan, soms uit heel onverwachte
geleden begonnen met een paar servers, een handige
hoek. Disruptie in uw eigen branche lonkt of dreigt, net
website en app voor smartphones en tablets. In korte
hoe u er naar wil kijken. Het is nog lang niet duidelijk
tijd vond een complete omwenteling plaats in de tradi-
op welke manieren het Internet of Things zaken gaat 9
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
veranderen, maar zeker is wel dat u de effecten gaat merken. De beste manier om uw organisatie daar op voor te bereiden, is door nu al in actie te komen. Zwengel de discussie aan in uw branche waar die kansen en bedreigingen voor u en uw branchegenoten zitten. Nodig experts uit om met uw groep mee te denken. Bereid uw eigen organisatie er op voor dat vertrouwde werkwijzen kunnen gaan veranderen, in ieder geval voor sommige bedrijfsonderdelen. Zorg dat uw organisatie de flexibiliteit heeft die nodig is om soepel in deze interessante tijden te kunnen navigeren.
10
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
Referenties 1 IDC - Market in a minute: Internet of Things http:// www.idc.com/downloads/idc_market_in_a_minute_iot_infographic.pdf 2 Forbes – How Kodak Failed http://www.forbes.com/ sites/chunkamui/2012/01/18/how-kodak-failed/ 3 De Groene Amsterdammer - Innovatieve geesten
16 Techzine - Bluetooth wordt sneller, krijgt groter bereik en blijft energiezuinig http://www.techzine.nl/nieuws/42296/bluetoothwordt-sneller-krijgt-groter-bereik-en-blijft-energiezuinig.html 17 Zigbee.org - What is ZigBee http://www.zigbee.org/
slopen hele bedrijfstakken https://www.groene.nl/
18 LoRa Alliance
artikel/ontwrichten-voor-de-vooruitgang
https://www.lora-alliance.org/
4 The Guardian - We live in an age of disruption. I’d
19 AutomatiseringGids - KPN wil ‘IoT-net’ volgend jaar
rather be creative http://www.theguardian.com/
landelijk dekkend hebben. http://www.automatise-
commentisfree/2015/sep/29/disruption-everywhe-
ringgids.nl/nieuws/2015/44/kpn-wil-lora-volgend-
re-uber-airbnb-creative
jaar-landelijk-dekkend-hebben
5 AutomatiseringGids - Industrie kan niet om IoT heen http://www.automatiseringgids.nl/nieuws/2015/47/ industrie-kan-niet-om-iot-heen 6 Dataconomy - Operational Intelligence: The
20 AutomatiseringGids - Rotterdam krijgt gigantisch IoT-netwerk http://www.automatiseringgids.nl/nieuws/2015/48/ rotterdam-krijgt-gigantisch-iot-netwerk
Next-Generation of Business Intelligence
21 Sigfox
http://dataconomy.com/operational-intelligen-
http://www.sigfox.com/en/
ce-the-next-generation-of-business-intelligence/
22 Weightless
7 Bitpipe - Cloud Operational Intelligence to Search,
http://www.weightless.org/about/weightlessn
Monitor, Report, Analyze http://www.bitpipe.com/
23 Deloitte Digital - Find your disruptive advantage
detail/RES/1439186542_267.html
http://www.deloittedigital.com/us/blog/
8 HP - Operations Intelligence http://www8.hp.com/us/en/software-solutions/ operations-intelligence/ 9 SAP Operational Process Intelligence http://scn.sap.com/community/operational-process-intelligence 10 Emerce - Econocom trendbericht 2016: De digitale transformatie; het einde van bezit http://www. emerce.nl/wire/econocom-trendbericht-2016-digitale-transformatie-einde-bezit 11 Kamer van Koophandel – Minidocumentaire Internet of Things http://www.kvk.nl/advies-en-informatie/innoveren/internet-of-things/
find-your-disruptive-advantage 24 Wikipedia - Lean software development https://en.wikipedia.org/wiki/Lean_software_development 25 Wikipedia - Agile-softwareontwikkeling https://nl.wikipedia.org/wiki/Agile-softwareontwikkeling 26 IEEE Xplore - Agile management and the Toyota way for software project management http://bit.ly/1PeaJQq 27 Forbes Now Every Company Is A Software Company http://www.forbes.com/sites/techonomy/2011/11/30/now-every-company-is-a-software-company/
12 Internet of Things Event
28 sTN Whitepaper Cybercriminaliteit
http://iotevent.eu/conference/
http://www.stn.nl/wp-content/uploads/2015/11/
13 Internet of Things Academy
sTN-Whitepaper-2015-Cybercriminaliteit.pdf
http://iotacademy.nl/events/
29 Marketingfacts - Bestaat er wel zoiets als een the-
14 Euroforum Internet of Things
orie over disruptie? http://www.marketingfacts.nl/
http://www.euroforum.nl/energie/internet-things/
berichten/bestaat-er-wel-zoiets-als-een-theorie-
15 Marketingfacts - 5 tips voor effectieve communi-
over-disruptie
catie in een IT-project http://www.marketingfacts. nl/berichten/5-tips-voor-effectieve-communicatie-in-een-it-project
11
sTN Whitepaper FEBRUARI 2016
sTN Telecom & Internet Postbus 627 3447 GW Woerden
Antwoordnummer 2241 3440 VB Woerden Telefoon: 0348-495051
E-mail:
[email protected] Web: www.stn.nl Twitter: twitter.com/stnnl
