Stichting Jatrie
Jaarverslag 2015
Inhoudsopgave Inleiding Bestuurssamenstelling Website Vrijwilligers Stagiaires Fondsen en ondersteuning Onderwaterschip De Brons motor Nieuwe stuurhut Voorbereiding MusSailkanaal MusSailkanaal Shantykorenfestival Restauratie en inrichting Exploitatie Gebiedsontwikkeling Financieel verslag -exploitatie Financieel verslag –balans
blz. 1 blz. 2 blz. 2 blz. 2 blz. 2 blz. 3 blz. 4 blz. 5 blz. 6 blz. 6 blz. 7 blz. 10 blz. 10 blz. 12 blz. 12 blz. 12 en 13 blz. 12 en 13
Inleiding Het bestuur van de stichting Jatrie biedt u haar vierde jaarverslag aan. Dit verslag beschrijft de belangrijkste gebeurtenissen van het kalenderjaar 2015.
Foto-impressie van de terugtocht van Groningen naar Stadskanaal (juni 2015) en de tocht naar Musselkanaal (juli 2015)
1
Bestuurssamenstelling De samenstelling van het bestuur per 31-12-2015 is de volgende: Voorzitter Jaap Duit Secretaris Penningmeester Wijte ten Cate Lid Lid Harm de Graaf Lid Lid Jan Overduin In 2015 vonden er geen wijzigingen plaats in de samenstelling.
Helen Kämink Gerard Bruining Jaap Huberts
Website In het voorjaar ging onze website www.jatrie.nl de lucht in. Voor de ontwikkeling ervan werd het Grafisch Bedrijf Erik Luten te Stadskanaal ingeschakeld. Het beheer is in handen van Jaap Huberts.
Vrijwilligers Bij de uitvoering van de conserverings- en restauratiewerkzaamheden zijn, naast de bestuursleden Gerard Bruining, Jaap Duit en Jaap Huberts, een aantal vaste vrijwilligers betrokken: Jelle Bartelds (stuurman), Rolf Broekhuizen (hout en metaal), Take de Haan (houtwerk), Richard Kremer (stuurman), Jacob Schoonhoven (hout, metaal en motorrevisie) en Koos Woudberg (hout, metaal en motorrevisie).
Stagiaires Vanaf september 2014 tot april 2015 liepen Jacob Bos, Lars Eilert, Mike van Goor en Patrick Jongeling, vier leerlingen van het Noorderpoort, studierichting werktuigbouwkunde via Droogdok Groningen, stage bij het restauratieproject.
Stagiaires aan de slag tijdens de vervanging van het onderwaterschip (foto links) en reparatie van het bovendek (foto rechts).
2
Fondsen en ondersteuning In 2012 stelt het bestuur vast dat voor de conservering, restauratie en inrichting van het schip veel middelen nodig zijn. Medio 2011 is besloten tot de droge variant oftewel plaatsing van het schip op een te bouwen replica van een dwarshelling achter het Streekhistorisch Centrum. In 2013 wordt in het bestuur de discussie heropend over de zgn. droge of natte variant mede vanwege het besluit van het Prins Bernard Cultuur Fonds (PBCF) voor een bijdrage van € 20.000, - in de restauratie onder voorwaarde dat het schip de status van Varend Monument zou kunnen verwerven. Ook van de NAM is eenzelfde bijdrage toegezegd onder voorwaarde dat de restauratie een scholingsproject wordt. Deze twee bedragen zijn echter onvoldoende om het besluit te kunnen nemen om het schip in de toekomst weer vaarklaar te hebben. In 2014 wordt een groot aantal bedrijven en fondsen benaderd. Deze acties zijn niet zonder resultaat gebleven. De volgende toezeggingen zijn ontvangen: Stichting Rhijnvis Feith Twee bedrijven uit Stadskanaal, niet nader te noemen, in totaal BSP Fonds Provincie Groningen
€ € € €
1.500, 3.000, 7.500, 20.000, -
Medio september 2014 zijn er voldoende middelen beschikbaar om het besluit te nemen om het onderwaterschip in de vorm van een leerwerkproject bij Droogdok Groningen te gaan vervangen. Ook in 2015 heeft een aantal bedrijven meegeholpen en steun verleend aan de uitvoeren van de restauratiewerkzaamheden. Het gaat om de volgende bedrijven uit Stadskanaal: Aannemersbedrijf Bruining BV, Boiten Techniek, Glas Ockels BV, Kroon BV, Milieu Cleaning Services, NNVG (Noord Nederlandse Verfgroothandel) en Transportbedrijf Johan Hordijk. Verder J.C. Krans Aannemingswerken BV te Nieuw Buinen, Thalens PPS BV te Drouwenermond en Verfzaak Muller te Musselkanaal: bedrijven die gereedschappen en materialen tegen gereduceerde prijzen of soms gratis beschikbaar hebben gesteld. Ook zijn we Schutte Metaal BV erkentelijk voor het beschikbaar stellen van hun Romneyloods voor opslag van materialen.
3
Restauratiewerkzaamheden Onderwaterschip
In het jaarverslag 2014 hebben we bericht dat de Jatrie in oktober van dat jaar vanuit Stadskanaal versleept is naar Groningen. Op eigen kracht was dat niet mogelijk omdat de 90 jaar oude motor, een 2 cilinder Brons van het D-type, het niet meer deed. De motor had minstens twintig jaar niet meer gedraaid. Enkele weken na aankomst bij Droogdok Groningen ging het schip in dok.
Het onderwaterschip moest vanaf de kimmen worden vervangen. Ruim 125 m² staalplaat werd met assistentie van vier stagiaires losgebrand en verwijderd. Vervolgens zijn de zesenvijftig spanten geprepareerd. Na dit voorwerk werd het tijd voor de volgende klus, het aanbrengen van de nieuwe scheepshuid bestaande uit 6 mm staalplaten, bestaande uit verschillende delen welke precies op elkaar en het bovenwaterschip moeten passen. De “kop” en de “kont” zijn gedubbeld. Dubbelen is het aanbrengen van een nieuwe huid op de bestaande. Dit is uitgevoerd door een medewerker van Droogdok Groningen vanwege het specialistische karakter van dit werk. Nadat de nieuwe huid was aangebracht en afgelast is het onderwaterschip door een professionele schilder voorzien van de nodige beschermende verflagen. Nadat de Jatrie weer te water was gelaten zijn bovendeks ook nog een aantal reparatiewerkzaamheden uitgevoerd.
4
De bronsmotor Naast het vervangen van het onderwaterschip is de Brons motor aangepakt. Het proberen om de motor tot leven te brengen ging in kleine stapjes, mede vanwege onbekendheid en onervarenheid met deze 2 cilinder diesel. In het begin is enkele keren gebruik gemaakt van de kennis van vader en zoon Oortwijn uit Veendam. Zij hadden in het verleden eenzelfde motor gereviseerd. De eerste twee pogingen mislukten. Na de derde poging was hun advies om de klepstangen te vervangen en de koelwaterpomp te reviseren. Scheepswerf Pattje in Waterhuizen kon de oude, kromme, klepstangen en onderdelen van de pomp reviseren. En met succes want bij de vierde poging kwam de Brons motor proestend, pruttelend en walmend weer tot leven.
5
Eindelijk, het doel kwam in zicht, de Jatrie zou op eigen kracht terug kunnen varen naar Stadskanaal, nog enkele duurtests en dan zou het moment aanbreken. Het optimisme was van korte duur. De eerste de beste duurtest veroorzaakte een complete douche voor de aanwezigen in de machinekamer. Als gevolg van te hoge druk in het koelsysteem werden alle pakkingen kapot gedrukt, bleek de doorvoer van het koelsysteem zwaar verkalkt te zijn en moest de bypass ook nog gereviseerd worden. Daarbij kwam dat we nu ook de koppen van beide cilinders moesten ontmantelen om ze te voorzien van nieuwe pakking en om het inwendige van het koelsysteem te kunnen ontdoen van kalkaanslag. Tijdens deze ingreep kwamen we tot de slotsom dat robuuste negentig jaar oude techniek vraagt om een robuuste aanpak, dus niet te voorzichtig. De zware verkalking bleek de boosdoener. Nadat ook nog de afvoerleiding van het koelwatersysteem was vervangen en de plunjer van de koelwaterpomp was gereviseerd, was de oude Brons weer in prima conditie. Tijdens de volgende duurtest kwam de oude cadans weer terug, werd de verbranding steeds beter wat af te meten is aan de kleur van de rook en klonk het regelmatige stampen van de motor als muziek in de oren. Half juni is de Jatrie met aan het roer kapitein Pieter Apeldoorn op eigen kracht teruggevaren naar Stadskanaal.
Nieuwe stuurhut Direct na terugkomst is eind juni gestart met het plaatsen van de inmiddels gereed zijnde stuurhut. Een aantal van de achttien onderdelen van deze stuurhut waren in de tussentijd klaar gemaakt mede met inzet van leerlingen van het Noorderpoort in Stadskanaal.
Voorbereiding MusSailkanaal In 1615 kregen Johan Sems en Jan de la Haye, van de voorlopers van de staten van Drenthe en Groningen, de opdracht om een grens te trekken in het hoogveen gelegen tussen de Hondsrug en Westerwolde. Deze grens zou een einde moeten maken aan de conflicten tussen de Drentse en de Groninger verveners, want turf als brandstof was sterk in opkomst. In 1765 gaf de stad Groningen opdracht tot het graven van een nieuw kanaal evenwijdig aan de Semslinie. De verwerving van de 6
nodige gronden was middels stromannen en in het geheim geregeld. Het kanaal moest Bareveld verbinden met Ter Apel en was bedoeld voor de afvoer van de turf. In het jaar 2015 zijn er door een aantal stichtingen i.s.m. de stichting 250/400 verschillende activiteiten georganiseerd ter viering van deze mijlpalen. De stichting Snikkeweek regelde de jaarlijkse reünie van de LBVHB (Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historische Bedrijfsvaartuig) en van 30 juli tot 2 augustus werd MusSailkanaal gehouden.
MusSailkanaal MusSailkanaal, daar moest het schip een prominente plek hebben. Van eind juni tot eind juli werd er soms zes dagen in de week door de vrijwilligers gewerkt aan het vaarklaar maken van de Jatrie. De plaatsing van de achttien onderdelen van de stuurhut op de bestaande stalen onderbouw was een secuur werk waarvoor slechts enkele kleine aanpassingen van zowel het houtwerk als het staalwerk nodig waren. De door Glas Ockels geleverde ruiten werden soms met de nodige acrobatische toeren geplaatst. En na enkele weken pronkte er een nieuwe stuurhut op het schip.
Het schip lag te hoog. Via Droogdok Groningen kon in totaal vijf ton aan ballast aangeschaft worden. Transportbedrijf Johan Hordijk zorgde, na tussenkomst van Aannemingsbedrijf J.C. Krans, voor het transport van de vracht en plaatsing van de elementen in het ruim. Terwijl het schip in Groningen lag, werd in de werkplaats van Gerard Bruining de nieuwe buikdenning klaar gemaakt. Van de sportvloer van het voormalige sociaal cultureel centrum Kameleon waren ruim negentig losse elementen geproduceerd. Nadat de ballast in het voorschip tussen de spanten geplaatst was, kon de bijna 100 m² buikdenning gelegd worden. De stuurhut kreeg van hetzelfde materiaal ook een 2e hands vloer. Nadat de uitneembare vloer in het ruim lag, kon de trap geplaatst worden. Een uit het voormalige schoolgebouw van het Noorderpoort te Stadskanaal afkomstige hardhouten trap werd omgebouwd tot toegangstrap.
7
8
Ook kreeg de machinekamer een grondige schoonmaakbeurt en werden de wanden voorzien van een nieuwe verflaag. Op woensdag 28 juli was het zover. ’s Morgens werd de motor gestart en onder leiding van stuurman Jelle Bartelds werd opgestoomd naar Musselkanaal. Deze tocht zal velen nog lang heugen vanwege de onafgebroken onweersbui en de daarbij zware regen. De nieuwe stuurhut bood onderdak aan de vele gasten terwijl de bootslui doorweekt raakten. Na bijna drie uur werd afgemeerd bij het Klain Klappie. Het vrachtschip was tijdens MusSailkanaal een sterke publiekstrekker. De eerste dag bezochten ruim 750 mensen het schip, mede aangetrokken door een af en toe draaiende Brons motor. Ook de fotopresentatie van de restauratie vanaf 2009 kon rekenen op veel belangstelling. Toen het NOSjournaal vrijdag aandacht had besteed aan MusSailkanaal en ook aan het restauratieproject Jatrie riepen de vrijwilligers in koor: “Alle hens aan dek, we krijgen een publieksstorm”. In totaal hebben naar eigen schatting bijna 5000 personen het schip bekeken. Buurtbewoners van de Ceresstraat en Cereskade, die jarenlang tegen de oude roestbak hadden aangekeken, hoogbejaarde oud schippers, kinderen van schippers, allen waren zeer nieuwsgierig naar het interieur en vertelden spontaan over hun ervaringen uit het verleden. Van heinde in verre kwamen veelal oud schippers en kenners van scheepsmotoren speciaal kijken en luisteren naar de unieke negentig jaar oude Brons motor, die dit voorjaar na ruim twintig jaar weer tot leven was gekomen. RTV Noord verzorgde een live-radio uitzending vanaf de Jatrie en Podium TV maakt een lange reportage over het schip en de restauratie ervan.
De vrijwillige machinisten Jacob, Jelle en Koos kregen nog enkele nuttige adviezen. Ook melden zich spontaan enkele (oud) machinisten en stuurmannen die t.z.t. het schip willen varen. Richard Kremer, een ex schipper en in bezit van het zgn. Rijnpatent, bood spontaan zijn diensten aan. Zijn eerste tocht was de terugreis van Musselkanaal naar Stadskanaal. Een museum in Borgercompagnie bood spullen aan afkomstig uit het jaren geleden gesloten scheepvaartmuseum van Gasselternijveen.
9
Shantykorenfestival Eind augustus werd het schip afgemeerd in het centrum van Stadskanaal. Het organisatiecomité van het Shantykorenfestival wilde de Jatrie niet alleen als publiekstrekker maar ook als locatie voor enkele optredens en de presentatie van oude ambachten. Helaas was er weinig publieke belangstelling en van de geplande activiteiten is niks terechtgekomen. De terugreis gaf beduidend meer opwinding omdat we het schip achteruit teruggevaren hebben. De tocht over hemelsbreed minder dan een kilometer duurde twee uur. Het schip is omdat het onbeladen is ook nog erg winden daardoor koersgevoelig. Ze stuiterde voortdurend heen en weer tussen de beide walbeschoeiingen. Richard Kremer kon zijn vaardigheden als stuurman volledig inzetten. Deze ervaring leerde ons dat achteruitvaren met dit schip erg lastig is. Om de Jatrie in de toekomst flexibel in te kunnen zetten zijn zwaaikommen onontbeerlijk. In Stadskanaal is geen zwaaikom waar we het schip kunnen keren. De situatie bij de voormalige Drouwenermond is te smal en dat geldt ook voor het water stroomopwaarts gelegen bij de Buinersluis. Mogelijk biedt de situatie bij de brug bij de Gasselternijveenschemond een oplossing maar dat moet nog eens uitgeprobeerd worden. We houden er al rekening mee dat, om het schip te keren, we door moeten varen naar Bareveld. In dat geval moet telkens de uitklapbare stuurhut gedemonteerd worden vanwege de te lage spoorbrug. Musselkanaal heeft gelukkig wel een zwaaikom: het spoordok.
Restauratie en inrichting De restauratiewerkzaamheden werden na de zomer hervat.
Om in de winterperiode aan de slag te kunnen met de inrichting van het ruim moest er verwarming komen. De speurtocht naar een eenvoudige houtkachel met voldoende capaciteit was succesvol en medio november was de kachel geïnstalleerd. Jacob Schoonhoven bleek niet alleen over kwaliteiten te beschikken als het gaat om het draaien van de Brons motor maar ontpopte zich ook als een volleerd stoker.
10
Het roefje kreeg een grondige opknapbeurt. Vanwege lekkage moest het plafond geheel vernieuwd worden. Dit bood de mogelijkheid om technische leidingen tussen de stuurhut en het ruim aan te leggen en weg te werken. Tevens werden de ramen voorzien van nieuwe door Glas Ockels geleverde ruiten. De stuurhut werd verder ingericht en afgebouwd. De Brons motor werd door Koos en Jacob geleidelijk beter afgesteld. In november werd de motor in de winterstand gebracht. De mast die tijdens de laatste tocht niet bestand bleek te zijn tegen de kracht van laaghangende takken, werd gerepareerd en demontabel gemaakt. Tijdens de kerstdagen werd ze voorzien van een kerstboom met bijpassende verlichting. Drie van de vier naamborden van het schip bleken niet van messing gemaakt te zijn. Het bedrijf Thalens PPS te Drouwenermond leverde in de vorm van sponsoring nieuw materiaal.
11
Exploitatie De restauratie en inrichting zijn gericht op een duurzaam behoud van het schip. In het beleidsplan is vastgesteld welke toekomstige functies het schip kan krijgen: een museale in combinatie met een cultureel-maatschappelijke functie. Daarvoor dient het schip in de toekomst geëxploiteerd te worden. Het Streekhistorisch Centrum (SHC) is eigenaresse van het schip. In overleg met het bestuur van het SHC is besloten om de stichting Jatrie naast de restauratiefunctie ook de (toekomstige) exploitatiefunctie te geven.
Gebiedsontwikkeling Het afgelopen jaar is de stichting Rondom de Watertoren verder aan de slag gegaan met het uitwerken van de in 2012 vastgestelde Gebiedsvisie in een Gebiedsplan. Middels een bijdrage van € 12
10.000, - vanuit het Leaderfonds Oost-Groningen en een gezamenlijke aanvullende inleg van € 5.000, - werd een externe deskundige ingehuurd. In het Gebiedsplan krijgt de Jatrie een ligplaats in de bocht bij de 1e afdraai. Een deel van de bestaande oever moet daarvoor wel aangepast worden. In juni werd de definitieve uitwerking van de deelplannen aangeboden aan het College van B&W. In augustus volgde ambtelijk overleg over de inhoud. Afgesproken werd dat er tevens een exploitatieplan voor de Watertoren opgesteld zou worden. Hiermee zijn leden van het stichtingsbestuur aan de slag gegaan.
Financieel verslag 2015: Balans per 31-12-2015
ACTIVA
Balans
Balans
31-12-2014
31-12-2015
Materiele vaste activa -Inventaris -Restauratie Jatrie -Gebruikte bijdragen
2.161 75.752 -75.752
2.772 93.628 -93.628
0 Voorraden -Goederen Vorderingen -Belastingen -Bijdragen
0 108
11.755 20.000
2.086 380
31.755
380
Liquide middelen -Rekening courant -Spaarrekening
2.860 9.324
2.950 18.143 12.184 46.208
Totaal activa
21.093 26.331
PASSIVA Vermogen -Eigen vermogen -Resultaat
- 2.346 1.218
- 1.128 - 6.209
-1.128
-7.337
Kortlopende schulden - Ontvangen donaties/bijdragen 104.333 - Gebruikte bijdragen - 75.752 Crediteuren
126.993 - 93.628 28.581 18.755
33.365 303 13
Totaal passiva
46.208
26.331
Resultatenrekening Lasten
Baten
Lasten
Baten
2014 2014 2014 2014 2015 2015 2015 2015
Algemene kosten Drukwerk Website Contributies Huishoudelijk : catering Reiskosten Public relations Verzekeringen Diverse algemene kosten totaal
140
572 3131 42 49 752 919 428 335
92 16 491 148 887
6.228
Rente baten en lasten Rente baten Bankkosten totaal
491
143
113
181 113
491
181
143
Opbrengsten 471
Opbrengsten Inkoopwaarde totaal
528 471
528
1788 2279
6880
671
1218
-6209
Diverse baten en lasten Baten Lasten totaal
1788 61 61 1061
Totaal
Saldo baten lasten
14
15
