STICHTING GOOISCH NATUURRESERVAAT

STICHTING

GOOISCH NATUURRESERVAAT

J A A R V E R S L A G 2 01 1

COLOFON

JAARVERSLAG NUMMER 79 VERSLAGJAAR 2011 KENMERK

12-6134.01.01.54 UITGAVE

Stichting Gooisch Natuurreservaat BEZOEKADRES

Nieuwe Meentweg 2 1217 DZ HILVERSUM POSTADRES

Postbus 1001 1200 BA HILVERSUM TELEFOON

035 - 621 45 98 E-MAIL

[email protected] INTERNET

www.gnr.nl FOTO OMSLAG

Jan Barnier, www.fotovanhilversum.nl TEKST EN OPMAAK

Rob Fassaert, Almere

De Nationale Postcode Loterij is partner van het Goois Natuurreservaat

INHOUD WOORD VOORAF

4

INLEIDING

5

NATUURBEHEER Nieuwe beschikking subsidiestelsel natuur en landschapsbeheer Bosbeheer Heidebeheer Begrazing Graslandbeheer Akkerbeheer Wateren Landschappelijke elementen Archeologische elementen Tuinen, erven en hagen Beheer wegen Gebouwen natuurbeheer Faunabeheer Projecten natuurbeheer

6 6 6 7 7 7 8 8 8 9 9 9 9 9 10

RECREATIE Toegangsvoorzieningen Dagrecreatie(terreinen) Fietspaden Ruiterregeling Verblijfsrecreatie Toezicht en handhaving Projecten Projecten – dagrecreatie Projecten – fietspaden Projecten – verblijfsrecreatie

13 13 13 13 14 14 14 14 14 15 16

GEBIEDSONTWIKKELING Verwerving en verkrijging Beleid- en beheerplanning Natuurbescherming Projecten Projecten – verwerving en verkrijging Projecten – integrale gebiedsontwikkeling

17 17 17 17 18 18 18

2

COMMUNICATIE, EDUCATIE EN VOORLICHTING Middelen en materialen Verhalen via mobiele website: Layar en QR-routes Layar QR-routes Website Nieuwsbrief Publieksactiviteiten, evenementen en excursies Natuureducatie Vrijwilligers Maatschappelijke stages Groepsverblijf ’t Laer voor veldwerk en natuureducatie Projecten

21 21 21 21 21 22 22 22 22 23 24 24 24

BESTUUR EN BESTUURSONDERSTEUNING Bestuur Bestuursondersteuning Klankbordgroep Controller en Financiële adviescommissie Steunstichting Participantenbijdragen en systematiek Rechtspositie

25 25 25 25 25 26 26 26

GEBOUWEN EN TERREINEN Gebouwen en huisvestingskosten Sportpark Crailoo Overig gebruik derden Oppervlak terreinen

27 27 27 27 27

OVERZICHTSKAART TERREINEN

28

NATIONALE POSTCODE LOTERIJ Iedere dag meer dan een miljoen

29 29

RISICOPARAGRAAF Personeel en organisatie Projecten Beheer Subsidies Overig Onroerend goed BTW compensatiefonds

31 31 32 33 33 34 34 34

GEBIEDSEIGENDOM IN CIJFERS

35

FINANCIEEL OVERZICHT

37

3

WOORD VOORAF

I

n 2011 heeft de Stichting Gooisch Natuurreservaat haar bedrijfsvoering tegen het licht gehouden. Dat gebeurde door middel van een verkenning op de drie hoofdonderdelen: bestuursmodel, financiën en beheer. Daarbinnen zijn vervolgens allerlei onderdelen benoemd die inmiddels geëvalueerd zijn of nog doorgelicht zullen worden. Het doel van al deze werkzaamheden is niet alleen om de organisatie goed door de bezuinigingen heen te loodsen, maar ook om de komende jaren met een gezonde bedrijfsvoering de beheertaken van de Stichting zelfstandig te kunnen uitvoeren. Het jaar 2011 was ook het jaar van de wisseling van de voorzitter van het dagelijks en algemeen bestuur. Onder dankzegging werd de heer Rob Meerhof uitgeluid en de heer Jaap Bond tot nieuwe voorzitter benoemd. Ook moest in 2011 een forse bezuinigingsopgave in de eigen begroting worden verwerkt, met moeilijke keuzes als gevolg. Zo zijn enkele beheeropgaven in de terreinen getemporiseerd, is vrije vacatureruimte definitief wegbezuinigd en werd op diverse onderdelen actief bespaard. De opgave is daarmee echter niet van tafel. Voor 2012 is een incidentele bezuiniging door het bestuur opgelegd. Nieuwe keuzes en prioriteiten moeten worden vastgesteld. Dit jaarverslag 2011 is een compact verslag, met het accent op een aantal hoogtepunten. Voor nadere informatie wordt verwezen naar onze website www.gnr.nl en naar het Beheerplan 2010-2019 (te downloaden via dezelfde website). Daarnaast zijn wij uiteraard te allen tijde bereid u te woord te staan, bijvoorbeeld tijdens onze excursies, evenementen of via de mail of telefoon. De Stichting Gooisch Natuurreservaat is de regionale natuurterreinbeherende organisatie, met als nevendoelstelling het voor het publiek toegankelijk en bereikbaar maken van de terreinen. Daarmee heeft de Stichting een belangrijke maatschappelijke meerwaarde. De nabijheid en toegankelijkheid van natuur is van onschatbare waarde voor zowel inwoners als bezoekers van het Gooi. De Stichting bezit een uitstekend netwerk en wordt zowel maatschappelijk als financieel ondersteund door haar participanten en door bijdragen van particulieren en bedrijven. Daarnaast is haar relatie met de Nationale Postcode Loterij (NPL) van groot belang. In 2011 eindigde de periode van vijf jaar financiële steun van NPL. Op basis van een uitgevoerde evaluatie zal de Stichting begin 2012 vernemen of zij in aanmerking komt voor een nieuwe periode van vijf jaar. Tot slot moet als belangrijke contribuant aan het succes van de Stichting ook de stichting Steun Goois Natuurreservaat worden genoemd. De stichting Steun ontvangt gelden van de NPL en van bedrijven en particulieren. Op basis van ingediende projectvoorstellen wordt vervolgens door de steunstichting geld toegekend aan de diverse projecten in het betreffende jaar. Op deze plaats wordt allen hartelijk dank gezegd voor de onmisbare steun, ook weer gedurende het jaar 2011. Jaap Bond (voorzitter bestuur Stichting Gooisch Natuurreservaat) 4

INLEIDING

D

e stichting Gooisch Natuurreservaat is in 1932 opgericht als samenwerkingsverband van de gemeenten Amsterdam, Blaricum, Bussum, Hilversum, Huizen, Laren en Naarden en de provincie NoordHolland. Zij zijn de ‘participanten’, als het ware de eigenaren van het Goois Natuurreservaat. Amsterdam is participant omdat van oudsher veel inwoners van die stad in het Gooi komen recreëren. In de ‘Beheervisie en beheerplan 2010-2019’ en op de website van het Goois Natuurreservaat (www.gnr.nl) staat het ontstaan en de verdere geschiedenis van de Stichting uitgebreid beschreven. Het statutaire doel (artikel 2) van de Stichting Gooisch Natuurreservaat is tweeledig: 1. de instandhouding van het natuurschoon in het Gooi door de verkrijging van de aldaar gelegen terreinen, ten einde deze ten eeuwigen dage ongeschonden als natuurreservaat te behouden, 2. het publiek het genot van dat natuurschoon te verzekeren door vrije toegang tot die terreinen, onder eventueel te stellen bepalingen.

5

De activiteiten van het Goois Natuurreservaat richten zich op het in stand houden van de diverse terreintypen zoals bossen en heidevelden. De daarin voorkomende karakteristieke elementen, zowel van landschappelijke en geologische als van cultuurhistorische en archeologische waarde, worden zorgvuldig beheerd. Daarnaast valt de in de terreinen levende fauna onder de zorg en verantwoordelijkheid van de Stichting. Ten slotte zorgt de Stichting ook voor goede toegankelijkheid van de terreinen, door het beheer van een uitgebreid net aan wandelen fietspaden, diverse uitzichtpunten, recreatieterreinen en parkeervoorzieningen. De achtergronden van het beheer zijn in de ‘Beheervisie en beheerplan 2010-2019’ uitvoerig beschreven en toegelicht. De ambities zoals daarin verwoord staan niet ter discussie. Wel beïnvloeden het economisch klimaat en het overheidsbeleid het tempo waarmee de middelen voor uitvoering beschikbaar komen. Daarom heeft de Stichting al binnen de begroting 2011 de middelen omgebogen ten gunste van de statutaire taken: ‘instandhouding van het natuurschoon’ en ‘het genot daarvan door vrije toegang aan het publiek’.

NATUURBEHEER

R

egiobeheerders, boswachters, veeverzorgers en uitvoerende medewerkers staan garant voor het noodzakelijk onderhoud dat vanuit organisatorisch en financieel perspectief bezien het meest efficiënt in eigen beheer kan worden uitgevoerd. De onderhoudswerkzaamheden betreffen terreinen, recreatie- en begrazingsvoorzieningen en enig daarvoor benodigd vastgoed. Nieuwe beschikking subsidiestelsel natuur en landschapsbeheer

In 2011 is de nieuwe beschikking Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer (SNL) gepresenteerd. Onze Stichting heeft daarop ingeschreven en medio oktober 2011 werd de beschikking ontvangen voor de periode 20112016. Vergeleken met de voorgaande jaren ontvangt de Stichting per jaar in totaal € 206.000 meer. Daarvan bedraagt het natuurdeel € 201.500. Op basis van een projectplan met te realiseren doelen kan de Stichting de komende jaren investeren in natuurbehoud en -ontwikkeling. In 2011 is ook gestart met de introductie van het nieuwe beheerinstrumentarium CMSi (Conservation Management System international). Dit systeem zal in 2012 operationeel worden en het mogelijk maken om de staat van het beheer vast te stellen in relatie tot de prestatieverplichtingen voortvloeiend uit de SNL. Op deze wijze kan het benodigde beheerbudget worden bepaald voor de beheerperiode tot en met 2016. Het nog niet uitgegeven subsidiebedrag (de meeropbrengst) wordt dan, conform het besluit van het Dagelijks Bestuur van 10 november 201, gestort in de nieuw te vormen voorziening ‘Onderhoud 6

natuurgebieden en recreatievoorzieningen’. Dit met het doel om de beheerinspanningen, voortvloeiend uit de subsidievoorwaarden, in de periode tot en met 2016 te kunnen nakomen. BOSBEHEER

Het normale bosonderhoud en -beheer is in 2011 gecontinueerd. De ‘invasieve’ (hinder)soorten, zoals Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik, werden teruggedrongen. Er zijn voorts open plekken gecreëerd in voormalige uitheemse productiebossen, om ruimte te scheppen voor verjonging en natuurlijke inheemse vegetatie. Het daarbij vrijkomende naaldhout is verkocht aan de aannemer. In een aantal gevallen is bos aangeplant daar waar gekapt werd. De kosten van aanplant en bestrijding van Amerikaanse vogelkers worden gedekt uit de opbrengsten van de verkoop van hout. Een telkens terugkerende en groeiende kostenpost, ook in 2011, is het snoeiwerk. Als gevolg van factoren als de grote randlengte van het natuurgebied, de stijgende leeftijd van de bossen en het veelvuldig grenzen aan wegen, woonhuizen en tuinen, moet de Stichting in toenemende mate voldoen aan haar wettelijke verplichting om bomen aan de bosrand te (doen) snoeien. Ook de veiligheid van aanwonenden en de bezoekers in onze bossen speelt hierbij een rol (risicoaansprakelijkheid). Het is arbeidsintensief, gespecialiseerd en veelal uitbesteed werk, waarbij soms hoogwerkers ingeschakeld moeten worden. Verder is in het kader van de aanleg van het ecoduct over de A27 een perceel bos gekapt in een deel van het bosgebied De Zuid en Laapersbos.

Doel hiervan was ruimte te scheppen om het ecoduct te bouwen en de aanloop erheen. Een en ander is uitgevoerd in goed overleg met de aannemer. Zie voor meer informatie hierover onder Projecten. HEIDEBEHEER

In 2011 zijn in heidegebieden als Postiljon, Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide, Groeve Oostermeent en Bussumer- en Westerheide opnieuw maatregelen genomen om het landschap open te houden door het verwijderen van bomen en struiken. Opslagverwijdering vond ook plaats op heideterreinen als Hoorneboegse heide, Laapersveld, Laapersheide en Zuiderheide. Met de zeer gewaardeerde inzet van vrijwilligers is op de Vliegheide kleinschalig geplagd en zijn er zandplekken gemaakt. Tevens zijn met dezelfde ondersteuning zandplekken onderhouden op de Nieuwe Bussumerheide en de Limitische heide. BEGRAZING

De aanwezigheid van runderen en schapen draagt in hoge mate bij aan de toeristisch-recreatieve belevingswaarde van het Gooise landschap, en daarmee aan het draagvlak voor de Stichting onder de Gooise bevolking. Onze schaapskuddes en ‘grote grazers’ konden in 2011 hun graaswerk onbekommerd voortzetten onder leiding van de herders en veeverzorgers. Ongeveer 1.500 hectare van het totale terreinbezit van circa 2.800 hectare wordt begraasd. Begrazing houdt de heide vitaal, dringt bebossing terug en houdt tevens de vergrassing onder controle. De combinatiebegrazing door schapen en runderen geeft het beste effect. De runderen eten de wat grovere begroeiing en maken met hun hoeven de bodem los, waardoor er 7

kruiden- en heidezaad kan ontkiemen. De mest van de grazers zorgt voor ruige plekken, die weer bijdragen aan de diversiteit van flora en fauna. Jaarlijks wordt de gewenste begrazingsdichtheid van schapen en runderen bepaald, wat leidt tot verschuivingen in aantallen grazers per gebied. In 2011 moest de Stichting maatregelen nemen tegen het bijvoeren van de runderen. Ondanks de waarschuwingsborden werd er bijgevoerd. Het aangeboden voedsel is doorgaans bijzonder slecht voor hun gezondheid, de runderen raken erdoor geconditioneerd en ‘vragen’ soms opdringerig om voedsel. In oktober is een bezoeker officieel de toegang ontzegd tot de begrazingsgebieden van het Goois Natuurreservaat. Deze maatregel was noodzakelijk omdat de betreffende persoon volhardde in het voeren van runderen, ondanks herhaalde en dringende oproepen om hiermee te stoppen. Ook in 2011 zijn een aantal (witte) Charolaisrunderen en Schotse Hooglanders verkocht. Er is niets aangekocht, wel zijn enkele Charolaisrunderen gedekt door een stier. In 2012 wordt de geboorte van een aantal kalveren verwacht. De trekkende schaapskuddes begraasden in 2011 onder leiding van herder en hond de Fransche Kampheide, de randen van de Wester- en Bussummerheide (buiten de begrazingsgebieden), de Zuiderheide, de Postiljonheide en het Laarder Wasmeer. Ook werd de Zandkuil in Huizen begraasd door schapen. GRASLANDBEHEER

De Stichting heeft diverse soorten grasland in beheer. In 2011 zijn bovengenoemde gebieden in het kader van terugkerend beheer gemaaid en is het

gewas ter plaatse op vaste plekken gedeponeerd. In Cruysbergen is sprake van sterke opslag van elzenbomen die de ontwikkeling van bijzondere vegetaties in de weg staat. Ook dreigt hierdoor het open landschap versneld dicht te groeien. Om dit te keren is dit jaar in de vroege zomer extra gemaaid op plekken met veel elzenopslag. AKKERBEHEER

Ruim de helft van het areaal akkers van de Stichting, die circa zestien hectare akkerland in eigen beheer heeft, is verpacht aan boeren. Dit levert enige pachtopbrengsten op. Er zijn echter nog maar enkele pachters met een volwaardig agrarische bedrijfsvoering die deze onrendabele akkergronden willen gebruiken. De in de loop der jaren vrijkomende pachtvrije gronden worden tegen een lagere of geen financiële vergoeding in gebruik gegeven aan landbouwers, zij het onder strikt beperkende gebruiksvoorwaarden. De teelt van traditionele landbouwgewassen wordt hierbij standaard verplicht gesteld. Vier hectare is in gebruik gegeven aan de Stichting Oude Landbouwgewassen Laren (SOLL). Op de hoge zandgronden in en rondom Laren houdt deze het cultuurhistorisch akkerlandschap in ere door er traditionele landbouwgewassen te telen, zoals boekweit, winter- en zomerrogge, gerst en stoppelknollen. De traditionele landbouwgewassen worden dichtbij de dorpskernen op de niet-verpachte gronden verbouwd, met het doel het vertrouwde landschapsbeeld in stand te houden. De pachtvrije akkers die verder van de bebouwde kom liggen worden minder bemest. Daar is ook ruimte om gewassen niet te oogsten, zodat de aanwezige fauna van de zaden kan profiteren. In het 8

Dassenveld wordt een klein perceel maïs verbouwd als voedsel voor de daar levende dassen. WATEREN

De Stichting heeft voor diverse wateren een door het Waterschap wettelijk opgelegde onderhoudsverplichting, de zogeheten ‘schoonplicht’. Verschillende amfibieënpoelen en andere watergangen, zoals in Cruysbergen en Zanderij Crailoo, worden veelal gefaseerd geschoond. Opgemerkt moet worden dat de wateren bij het Reigerseiland/De Beek en het Spanderswoud vol blad zitten en ecologisch niet goed meer functioneren. Ze dienen eens per tien à vijftien jaar gebaggerd te worden. De laatste keer dateert van meer dan twintig jaar geleden. Er is dus sprake van achterstallig onderhoud. Via een dotatie in een baggerfonds wordt hiervoor langzaam maar zeker een budget opgebouwd. Het schonen van sloten vond in 2011 in Cruysbergen plaats. Ook is gebaggerd in een gedeelte van de waterpartij in het Spanderswoud (Oude Meentweg), waar sprake was van verontreinigde baggerspecie. De baggerspecie is verzameld in een tijdelijk baggerdepot op de akker. Na grondkeuring bleek de bagger kwaliteit Industrie te zijn die niet ter plaatse mag worden verwerkt. De bagger is afgevoerd naar een verwerker. Hierbij is samengewerkt met gemeente Hilversum en Natuurmonumenten. LANDSCHAPPELIJKE ELEMENTEN

Er zijn diverse bossingels, houtwallen, bomenrijen en lanen die beheer vragen, zoals het verwijderen van Amerikaanse vogelkers, het vervangen

van laanbomen en de snoei vanwege de veiligheid. In 2011 is samen met vrijwilligers onderhoud gepleegd aan eikensingels. Op de Naarder eng is een eikenhakhoutperceel afgezet: de afgezaagde eiken en berken zullen vanzelf weer uitlopen. Op de grens van Laren en Blaricum is de verjongde beukenlaan ingeboet: dode jonge beuken zijn vervangen door nieuwe. Ook in 2011 werd geconstateerd dat het snoeiwerk op de grens tussen GNR- en particulier terrein toeneemt.

TUINEN, ERVEN EN HAGEN

ARCHEOLOGISCHE ELEMENTEN

GEBOUWEN NATUURBEHEER

De tuinen rondom het kantoor en op enkele plekken in de terreinen werden in 2011 weer ontdaan van onkruid. Terugkerend hagenonderhoud vond ook op diverse andere locaties plaats, bijvoorbeeld op het terrein van De Lieberg. BEHEER WEGEN

Het onderhoud van de onverharde wegen in beheer bij de Stichting vond in 2011 op dezelfde wijze plaats als in voorgaande jaren.

De meer dan vijftig archeologische monumenten in de zin van de Monumentenwet worden elke twee jaar geïnspecteerd door de Archeologische Monumentenwacht (AMW). Op basis hiervan vinden onderhoudswerkzaamheden plaats, noodzakelijk om de monumenten in stand te houden. De werkzaamheden bestaan onder meer uit het verwijderen van bomen en struiken op grafheuvels en het dichten van door honden gegraven gaten. Dit wordt deels door vrijwilligers gedaan, deels aan een aannemer uitbesteed. In 2011 is voortgegaan met het onderhouden van grafheuvels en met andere activiteiten die de cultuurhistorische waarde van bepaalde locaties moeten consolideren en de eventuele beschadiging ervan terugdringen. Zo zijn er bomen verwijderd, sluippaden dichtgelegd, diverse grafheuvels ontdaan van bomen en struiken en een eeuwenoude banscheiding op de Westerheide gemaaid om deze beter zichtbaar te maken. Voorbeelden zijn de Hoorneboegse heide en Zuiderheide, waar op bepaalde plekken de bosopslag verwijderd werd en de gaten van konijnen en honden gedicht. 9

In 2011 is de bouw van de nieuwe dienstwoning voor de herder van de schaapskudde op De Lieberg voltooid. Ook is er beplanting rondom de woning gerealiseerd. De kudde zelf verblijft in de nabij gelegen schaapskooi Heidebloem, naast groepsverblijf ’t Laer. Het bij de Stichting in bezit zijnde vastgoed (gebouwen voor de bedrijfsvoering en anderszins) is een verliesgevende portefeuille. In december 2011 is na enkele inventarisaties echter opdracht gegeven om het vastgoed door te lichten en kostenneutraal te maken. Tot 2012 werd daar geen energie in gestoken. FAUNABEHEER

Faunagoten, amfibieëntunnels en geleidingswanden werden in 2011 gecontroleerd en geschoond, dit om ze te laten beantwoorden aan hun doel: een veilige oversteekplaats. Gewassen worden gekweekt (maïs voor de dassen) of speciaal niet geoogst ten behoeve van wintervoeding. In de terreinen van de Stichting vindt geen beheerjacht plaats. Wel worden gewonde reeën uit hun lijden verlost op basis van een vergunning van de

provincie. Hiervoor zijn twee geweren beschikbaar plus machtigingen voor boswachters om de vergunning toe te passen. Aandachtspunt is dat mede door de natuurbrug het aantal reeën toeneemt evenals hun mobiliteit - en daarmee vanzelf ook het aantal gewonde reeën. PROJECTEN NATUURBEHEER

Projecten zijn een belangrijk deel van het werk van de Stichting. Voor de financiële dekking van de kosten kan gebruik gemaakt worden van subsidies, sponsoropbrengsten en het geld van de Nationale Postcode Loterij. Een deel van de inrichting en het beheer van de natuurterreinen wordt projectmatig uitgevoerd. POORT NAARDERMEER: UITVOERINGSPLAN KOEDIJK (GIJZENVEEN)

In oktober is aan de bewoners van de Hilversumse Meent en het Spiegel een uitvoeringsplan gepresenteerd. De bewoners reageerden er overwegend positief op. Het plan wordt besteksgereed gemaakt. POORT NAARDERMEER: ZANDERIJ CRUYSBERGEN, UITVOERINGSPLAN PERCEEL SIKKING

Als onderdeel van het natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen is de natuurontwikkeling van perceel Sikking uitgevoerd. Grondwerkzaamheden en de aanleg van bruggen en publieksingangen zijn in 2011 gerealiseerd, de afronding vindt in 2012 plaats. POORT NAARDERMEER: VOORMALIG MOB-COMPLEX BUSSUM

De gemeente Bussum en de Stichting werken samen toe naar een overdracht aan de Stichting van het natuurdeel van het voormalige Mobilisatieterrein. Concrete informatie over de condities waaronder de overdracht plaatsvindt, wordt verstrekt zodra de door de gemeente beoogde projectontwikkelaar hiertoe een voorstel heeft geformu10

leerd. De planning van de gemeente richt zich op de eerste helft van 2012. De uiteindelijke beoordeling door het bestuur van de wenselijkheid om dit terrein toe te voegen aan het bezit van de Stichting is afhankelijk van informatie over zaken als: de gewenste inrichting van het terrein, het beheer en het onderhoud, de handhaving, de verhoging van de beheerlasten voortvloeiende uit deze areaaluitbreiding. POORT NAARDERMEER: PROVINCIALE WEG N236

De provincie Noord-Holland heeft het Goois Natuurreservaat gevraagd mee te denken over de herinrichting van de Franse Kampweg, de provinciale weg N236. Het Goois Natuurreservaat heeft verzocht om een veilige fietsoversteek op het weggedeelte tussen het Spanderswoud en de Fransche Kampheide, evenals om een drietal faunapassages. In samenwerking met de provincie is onderzocht of het project kan worden benut om de verkeersontsluiting van het kampeerterrein ingrijpend te verbeteren door reallocatie. Hetzelfde geldt voor de situering van de geheel versleten parkeervoorzieningen in de natuurterreinen aan beide zijden van de weg. De provincie heeft het groot onderhoud aan de N236 uitgesteld tot minimaal 2014. POORT NAARDERMEER: OMVORMING NATUUR FASE I – ECOLOGISCHE VERBINDINGSZONE SPANDERSWOUDFRANSCHE KAMPHEIDE

In het kader van de subsidieregeling Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) zijn in de winter van 2011-2012 heidestapstenen aangelegd in het Spanderswoud tussen de Bussummergrintweg en de Franse Kampweg in. Omdat het gebied inmiddels tot het leefgebied van de das behoort, is na advies van dassenexperts besloten om slechts het noordelijk deel uit te voeren.

Voor de realisatie van het zuidelijk deel is voorzien in 2012 maar hangt af van het nu lopende monitoringsonderzoek van de dassen in het gebied. GROENE SCHAKEL: HERSTEL VOORMALIG KAMPEERTERREIN DE MOLSHOOP

Het voormalige kampeerterrein De Molshoop ligt in de ecologische verbindingszone De Groene Schakel, die de Utrechtse Heuvelrug verbindt met het Gooi. Door sloop van de camping en aankoop en sanering van het terrein werd drie hectare nieuwe natuur toegevoegd aan de EHS (Ecologische Hoofdstructuur). Het kampeerterrein is in 2010 leeg opgeleverd. Beoogd was om in 2011 enkele vervuilingen te saneren en veel niet passend tuingroen te verwijderen. Dit werd uitgesteld in verband met de ontwikkelingen rondom het Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) tracé. Verwacht wordt dat de resterende opruim- en saneringsmaatregelen in een later stadium kunnen worden uitgevoerd met behulp van bijdragen van de Provincie (ILG) en de Stichting Steun Goois Natuurreservaat. GROENE SCHAKEL: HERSTEL MONNIKENBERG, SANERING OVERBODIGE WEGEN EN BOUWWERKEN, EN HERINRICHTING

Het landgoed is ontdaan van onbruikbare, niet functionele bebouwing, asfaltverhardingen en een verwilderde kwekerij in het noordoostelijk gedeelte van het landgoed. De vrijgekomen percelen zijn als natuurterrein hersteld. Het grootste deel van de werkzaamheden is in 2010 uitgevoerd en afgerond in 2011. GROENE SCHAKEL: MONNIKENBERG – SANERING OPSTALLEN FASE II

houten barakken voorbereid, dit in verband met de ontwikkelingsmogelijkheid binnen het bestemmingsplan van het nieuwe onderkomen van de zusters (plan Casella). GROENE SCHAKEL: AANKOOP EN ONTWIKKELING LANDGOED MONNIKENBERG

De Stichting is betrokken bij de ontwikkeling van een zorgpark grenzend aan het bezit Landgoed De Monnikenberg. Door het Wageningse onderzoeksinstituut Alterra is aan de Stichting een voorlopig advies uitgebracht over de ecologische situatie van het landgoed in relatie tot het ontwikkelen van ideeën over het zorgpark. De samenwerkende partijen Tergooi ziekenhuizen, Merem, HPG en de Stichting werken toe naar een inrichtingsovereenkomst met gezamenlijke afspraken, waarin de duurzame instandhouding van het landgoed voldoende is geborgd. GROENE SCHAKEL: LANDGOED MONNIKENBERG EN HOV-TRACÉ

Met Rijkswaterstaat is in juni 2011 overeengekomen om op het Landgoed De Monnikenberg een faunatunnel onder de A27 aan te leggen, die het Gooi en de Utrechtse heuvelrug dichter bij elkaar brengen. In overeenstemming met ProRail en de Stichting is de aanleg van een op deze tunnel aansluitend ecoduct over de spoorlijn en de eventuele HOVverbinding tussen Hilversum en Huizen door de provincie opgenomen in het Rijksmeerjarenprogramma Ontsnippering Infrastructuur (MJPO). Het Goois Natuurreservaat wacht de uitkomsten van de HOV-plannen af. DE VUURSCHE: HILVERSUMS WASMEER

In overleg met de bewoners van het Klooster Monnikenberg, de zusters Augustinessen van St. Monica, is in de winter van 2011-2012 de verwijdering van de op het terrein nog aanwezige 11

De Provincie heeft het Hilversums Wasmeer aangemerkt als ‘waterparel’, waarvoor een specifieke subsidieregeling geldt. Met Rijkswaterstaat is overeengekomen dat voor dit terrein

een compensatieverplichting geldt bij de verbreding van de A27. Een uitvoeringsplan is opgesteld voor ecohydrologische herstelmaatregelen, zoals het vergroten van het oppervlak van het open natuurterrein ter bevordering van de effectieve neerslag.

12

POORT EEMLAND: GROEVE OOSTERMEENT

De Provincie heeft de Groeve Oostermeent aangemerkt als ‘waterparel’, waarvoor een specifieke subsidieregeling geldt. Een uitvoeringsplan voor ecohydrologische herstelmaatregelen is opgesteld en de uitvoering wordt voorbereid.

RECREATIE

B

ehalve de bescherming van natuur en landschap is het bieden van recreatiemogelijkheden in de natuur de andere statutaire taak van de Stichting. In de terreinen wordt eindeloos veel gewandeld, gefietst, de hond uitgelaten, hardgelopen en paard gereden. Ook vinden er tal van wandeltochten en sportevenementen plaats. Natuurlijk zijn er toegankelijkheidsbepalingen van kracht met als doel deze vormen van recreatie in goede banen te leiden. Maar dit is niet genoeg. Frequent gebruik van de terreinen kan tot spanningen leiden onder recreanten en tot schade aan recreatievoorzieningen, en ook aan de natuur zoals te zien aan verwonde of gedode reeën. Voldoende toezicht en handhaving helpen om overlast voor fauna, vee en bezoekers te voorkomen of tegen te gaan. TOEGANGSVOORZIENINGEN

Aan het onderhoud en beheer van bewegwijzering, toegangsmogelijkheden en andere voorzieningen op dit gebied is ook in 2011 de nodige aandacht geschonken. Voor het publiek zijn tientallen zitbanken in het terrein aanwezig. Soms wordt een zitbank geschonken door particulieren. Dat was ook in 2011 het geval, met als locatie onder andere de Hoorneboegse heide. Ook is er een openluchttheater dat onderhoud vraagt. Helaas hebben al deze voorzieningen jaarlijks veel te lijden van slijtage, gegraaf van honden en vandalisme en vernielingen zoals in de examentijd, bij hoogzomer en rond de jaarwisseling. Ze vragen dan ook veel onderhoud en zijn daarmee een flinke kostenpost voor de Stichting. 13

DAGRECREATIE(TERREINEN)

Er zijn dertig parkeer- en dagrecreatielocaties voor het publiek. Parkeervakken, halfverhardingen, bermen en beplantingen zijn ook in 2011 grotendeels door het eigen onderhoudsteam bijgehouden. Bomen en struiken werden gesnoeid, speelweides en ruigten op en rondom recreatieplekken gemaaid. De zeventig afvalbakken werden in de zomer tweemaal per week en in de winter eenmaal per week geleegd. Daarnaast werden ook in 2011 vele illegale vuilstorten uit het terrein verwijderd. Een arbeidsintensieve en daardoor hoge kostenpost. FIETSPADEN

De Stichting onderhoudt een uitgebreid netwerk van 103 kilometer halfverharde fietspaden. Achttien kilometer daarvan ligt in Utrecht (voortvloeiend uit het overnemen door de Stichting van de onderhoudstaak van de Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland). Eens per vijf, zes jaar moet een nieuwe toplaag worden aangebracht. In de zomer worden langs alle fietspaden de bermen gemaaid. In het najaar wordt bladgeblazen en worden bomen en struiken gesnoeid. Ook de veeroosterputten in de fietspaden krijgen een beurt en worden schoongemaakt. Alle werkzaamheden worden voorbereid, begeleid en voor een klein deel in eigen beheer uitgevoerd door een deeltijd onderhoudsmedewerker rijwielpaden. In 2010 werd duidelijk dat de Rijwielpadenvereniging geen financiële

middelen meer kreeg voor zeven kilometer fietspaden in de gemeente De Bilt. Het beheer van deze paden is vanaf 2011 ondergebracht bij het Recreatieschap Stichtse Groenlanden.

wachters zien hierop toe en ondernemen actie om de situatie een halt toe te roepen of terug te draaien. In deze werkzaamheden is inmiddels een behoorlijk achterstand ontstaan.

RUITERREGELING

Als gevolg van de inkrimping van het personeelsbestand de afgelopen jaren (met twee van de zes boswachters in het kader van de ombuigingen in 2011) is de toezichtcapaciteit in het veld verminderd.

Er is een uitgebreid netwerk (70 km) aan ruiter- en aanspanningenroutes in het Goois Natuurreservaat aanwezig met allerlei voorzieningen om de ruitersport mogelijk te maken. De Stichting geeft tegen betaling van een vergoeding de benodigde ruiter- en koetsiersvergunningen af. In 2011 is incidenteel onderhoud gepleegd aan ruiterpaden en zijn na hevige wind de paden vrijgemaakt van takken en omgevallen bomen. VERBLIJFSRECREATIE

In de terreinen van de Stichting zijn twee kampeerterreinen aanwezig, die worden verhuurd aan kampeerstichtingen. In het winterseizoen van 2011 vonden er snoeiwerkzaamheden plaats, vooral verwijdering van dode takken die gevaar opleveren, zoals op de camping aan de Franse Kampweg. TOEZICHT EN HANDHAVING

Boswachters en regiobeheerders zijn behalve gastheer ook handhaver (BOA, Buitengewoon Opsporingsambtenaar). Zij zien erop toe dat de wetten, bepalingen en regels worden nageleefd en treden op wanneer dat niet het geval is. Verbaal en fysiek geweld tegen de boswachters blijft een zorg. Om hierop professioneel te kunnen reageren worden zij getraind in weerbaarheid en conflicthantering. Een voortdurende zorg is bescherming van het bezit van de Stichting aan de randen van haar terreinen. Er is veelvuldig sprake van ongeoorloofd gebruik van Stichtingsgrond door aanwonenden (‘landjepik’) alsmede van dumping van (groen)afval. De bos14

PROJECTEN

Een deel van de inrichting en het beheer van de recreatievoorzieningen wordt projectmatig uitgevoerd. Projecten – dagrecreatie

POORT NAARDERMEER: FORT KOEDIJK

Planvorming voor het zichtbaar en beleefbaar maken van de in het plangebied gelegen locatie van een voormalig fort van de Hollandsche Waterlinie (Werk nr. 1 ‘Koedijk’) is in gang gezet. DAGRECREATIETERREIN ZWARTE BERG

In 2010 is een nieuw dagrecreatieterrein gerealiseerd in het gebied Zwarte Berg, ten zuiden van Hilversum. Het ligt nu meer aan de rand en vlak naast een restaurant. Het voormalige dagrecreatieterrein maakt thans deel uit van de ecologische verbindingszone via de Natuurbrug Zwaluwenberg en is heringericht tot natuurgebied. Afronding en opening vonden plaats in 2011. THEEHUIS ANNA’S HOEVE

Met de gemeente Hilversum wordt overlegd over de verwerving van het terrein van het voormalig partycentrum Anna’s Hoeve. Uitgangspunt voor de Stichting is overdracht van de grond om niet, met een inspanningsverplichting om een eenvoudige horecavoorziening te realiseren en desgewenst een ringslangenbiotoop.

INRICHTINGSMAATREGELEN FIETSPAD EN -TUNNEL N525

PARKEERPLAATS NABIJ SINT JANSKERKHOF OP DE ZUIDERHEIDE

Na het aanleggen door de gemeente Laren van een parkeerplaats direct voor de ingang naar het kerkhof is door de Stichting een recreatieve parkeerplaats gerealiseerd aan de rand van de Zuiderheide, dit met behulp van bijdragen van de Provincie (ILG) en de Stichting Steun Goois Natuurreservaat. De feestelijke opening vond plaats in december 2011. Projecten – fietspaden GROENE SCHAKEL: LAARDER WASMEER – RONDJE HILVERSUM

In december 2010 is begonnen met het weghalen van de laatste hoeveelheden grond uit de Leeuwenkuil. Deze grond wordt gebruikt voor het fietspad op de grens van het Laarder Wasmeer. VERBINDING HOORNEBOEG: NATUURBRUG ZWALUWENBERG – BIJDRAGE RECREATIEVE ROUTES

Er komt een recreatieve fiets-, ruiteren voetgangersverbinding op het ecoduct over de Utrechtseweg (N417). Het ecoduct is onderdeel van de Ecologische verbindingszone Zwaluwenberg, de ecologische en recreatieve verbinding over de A27, de spoorlijn Hilversum-Utrecht en de provinciale weg. Met de provincie Noord-Holland is overlegd over de financiering, de inrichting en het beheer van het ecoduct over de N417. De Stichting heeft de gemeente Hilversum en de projectpartners in 2010 inhoudelijk ondersteunt bij de totstandkoming van het bestemmingsplan voor deze ecologische verbindingszone. In 2011 is begonnen met de inrichting van het werkterrein, het kappen van bomen en de aanvoer van grond. Dit als voorbereiding van de start in 2012 van de aanleg van het ecoduct Zwaluwenberg.

15

In opdracht van de provincie Noord-Holland zijn inrichtings- en afwerkingsmaatregelen getroffen nabij de fietstunnel onder de N525. Deze speelden zich grotendeels af op het eigendom van het Goois Natuurreservaat. In 2010 is een stuk fietspad aangelegd, zijn boomstammen gelegd om ruiter- en fietspaden te markeren en werden bomen en struiken aangeplant. Dit is in 2011 afgerond, waarna het fietspad kon worden geopend. De Stichting heeft ingestemd met het door de gemeente Laren aanbrengen van verlichting van het fietspad aan de oostzijde van de tunnelingang. GROENE SCHAKEL: FIETSPAD LAARDER WASMEER/ZUIDERHEIDE

De aanleg van het recreatieve fietspad aan de westzijde van het Laarder Wasmeer tussen Anna’s Hoeve en de Zuiderheide (onderdeel van Rondje Hilversum) is in januari 2012 gereed. Het pad is bekostigd uit bijdragen van de Provincie, de gemeente Hilversum, de Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland en de stichting Steun Goois Natuurreservaat. In opdracht van Waternet en in samenwerking met de Stichting wordt het twee meter hoge hekwerk rondom het wasmeer vervangen door een standaard begrazingsraster van 1,10 meter. De aanleg zal in de winterperiode 2011-2012 plaatsvinden; het traject langs het nieuwe fietspad komt als eerste aan de beurt. De kosten worden gezamenlijk gedragen. De opening van het fietspad door de projectpartners en de gemeente Laren (waarin het pad grotendeels is gelegen) vindt plaats op 25 april 2012, nadat het begrazingsraster langs het fietspad is aangelegd.

Projecten – verblijfsrecreatie STADSRANDZONE: INRICHTING SCOUTINGTERREIN MAGGY LEKEUX

Om de overdracht van een bosperceel door de gemeente Laren te compenseren zal in een bosperceel aan de Vredelaan te Laren een terrein inclusief toegangspad ingericht worden voor de realisatie van een scouting-

16

gebouw. Door de gemeente Laren is het terrein leeg opgeleverd. Er heeft overleg plaatsgevonden met de scoutingvereniging over de voorwaarden van gebruik. Nadat de benodigde planologische procedures zijn doorlopen en vergunningen zijn verleend, kan de uitvoering in 2012 plaatsvinden.

GEBIEDSONTWIKKELING

D

e Stichting werkt aan de statutaire doelen door de bestaande kwaliteit van de natuurterreinen in stand te houden, te herstellen en te verbeteren, alsook door verbindingen tussen de natuurgebieden te realiseren. Een belangrijke werkwijze daarbij is het benutten van en participeren in ontwikkelingen van andere partijen. VERWERVING EN VERKRIJGING

Voor de instandhouding van de natuur is het van belang dat de Stichting blijft streven naar afronding van het Goois Natuurreservaat in de vorm van verwerving van natuurterreinen en gronden met natuurpotentie. Waar dat niet haalbaar is, vormen erfpacht en beheerovereenkomsten een goed alternatief. In beginsel zijn alle terreinen in het Gooi met natuurschoon (dat wil zeggen met landschappelijke, natuurof cultuurhistorische waarde) voor de Stichting aankoopwaardig. Steeds wordt per terrein afgewogen of verwerving wenselijk en mogelijk is. Verwerving vindt bij voorkeur plaats hetzij om niet, hetzij met subsidie van de provincie, hetzij met giften als die van de Stichting Steun. In 2011 is bij de mogelijkheden die zich voordeden vooral aandacht besteed aan het vraagstuk van de financiële dekking voor het beheer. In het algemeen gold een aankoopstop, tenzij duidelijk kon worden gemaakt dat de dekking voor het beheer gegarandeerd was voor een langere periode. De Stichting heeft in 2009 en 2010 onderhandeld met stichting De Hoorneboeg over de mogelijke aankoop van het Landgoed De Hoorneboeg te Hilversum. Dit onder de 17

uitdrukkelijke voorwaarde dat de Stichting Gooisch Natuurreservaat hiervoor een volledige subsidie zou krijgen van de provincie NoordHolland. De subsidieaanvraag hiertoe is echter in september 2010 door de provincie afgewezen. Stichting De Hoorneboeg wilde de Stichting Gooisch Natuurreservaat echter houden aan de aankoop van het landgoed. In een kort geding is het Goois Natuurreservaat in januari 2011 door de rechtbank in het gelijk gesteld. BELEID- EN BEHEERPLANNING

Het in de ‘Beheervisie en beheerplan 2010-2019’ vastgelegde beleid dient actueel te worden gehouden, evenals de daarvan afgeleide beheerprogramma’s van derden. De erin opgenomen doelen worden uitgewerkt in uitvoeringsmaatregelen. Programmatische vertaling vindt plaats in het projectenprogramma en in projecten die opgenomen worden in het gebiedsprogramma ILG, in het gebiedsprogramma Heel de Heuvelrug en in het Meerjarenprogramma Ontsnippering (uitvoering provincie). Een overzicht van de uitgevoerde projecten vindt u elders in dit jaarverslag.

De daadwerkelijke uitvoering van projecten - steeds afhankelijk van actuele financieringsmogelijkheden en personele capaciteit - is niet gekoppeld aan de in de begroting opgenomen reguliere beheermiddelen. NATUURBESCHERMING

In 2011 werd de nodige tijd besteed aan de plannen van het Rijk om het natuurdossier over te hevelen naar de provincies. Ook de bezuinigingen op het natuurbudget werden bestudeerd. Andere punten van aandacht en zorg

waren de in procedure zijnde afschaffing van de natuurbeschermingswet en de opheffing van de status van de dertien beschermde natuurmonumenten van de Stichting. Het beleid van de Stichting was erop gericht om deze zeer effectief gebleken bijzondere wettelijke bescherming van de terreinen te continueren. Daartoe werd in 2011 deelgenomen aan diverse besprekingen met provincie en terreinbeheerders, en werd getracht in contact te komen met het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie. De Stichting neemt deel aan regulier overleg met: de Provincie NoordHolland, de natuurbeschermingsorganisaties in Noord- Holland, de ILG Gebiedscommissie Amstel, Gooi en Vechtstreek en de Gebiedscommissie Heel de Heuvelrug. De lagere bijdrage (circa dertig procent) aan de organisatie van de samenwerkende natuurbeheerorganisaties (NBO) kon in 2011 worden voortgezet. Voorts is er gesproken met de directies van een aantal collega-organisaties om te kijken naar verdere voordelen van samenwerking. Onder natuurbescherming valt ook het in stand houden van de eigendomsgrenzen door middel van toezicht en administratieve en juridische afwikkeling van grensoverschrijdingen en grensgeschillen. De hierin aanwezige achterstand is in 2011 niet ingehaald. Voor het uitvoeren van werken en het leggen en onderhouden van infrastructuur in de terreinen wordt toestemming en vergunning verleend.

18

PROJECTEN

Een deel van de uitvoering van de gebiedsontwikkeling wordt projectmatig aangepakt. Projecten – verwerving en verkrijging POORT NAARDERMEER: AFKOOP PACHTRECHT GRASLAND KOEDIJK

Aan de Koedijk werden in 2010 twee graslanden van de gemeente Hilversum verworven. De aankoop is volledig gefinancierd door de provincie. Beoogd wordt de graslanden als natuurgebied in te richten en toegankelijk te maken voor wandelaars. Op een van de twee graslanden heeft een agrariër pachtrechten. Om het nog op te stellen inrichtingsplan tot uitvoering te brengen, dienen deze rechten te worden afgekocht, waartoe onderhandelingen worden gevoerd. Eind januari 2011 is overeenstemming bereikt. HERSTEL ENGENLANDSCHAP: OMVORMEN KERSTBOMENAKKER NAARDER ENG

In 2010 is een kerstbomenakker op de Naarder Eng verworven. In verband met broedende roofvogels is de geplande verwijdering van de doorgegroeide kerstbomen niet uitgevoerd. Het voornemen om de eng in de oude staat te herstellen blijft echter van kracht. Projecten – integrale gebiedsontwikkeling VERBINDING HOORNEBOEG: NATUURBRUG DE ZWALUWENBERG – LANDSCHAPSPLAN

De aannemer van Rijkswaterstaat en ProRail is begonnen met de bouw van een natuurbrug over de A27 en het spoor. In nauwe samenwerking met de Stichting bereidt provincie NoordHolland de aanbesteding voor van het aansluitende deel van deze natuurbrug over de N417. Aan de inrichting van het tussengebied wordt door de Stichting een inhoudelijke bijdrage geleverd. De Raad van State heeft

begin 2012 de bezwaren in de bodemprocedure tegen het bestemmingsplan ongegrond verklaard.

GS besloot tot een nieuwe koers, omdat de aanbesteding voor Crailo geen resultaat opleverde.

VERBINDING HOORNEBOEG: DEELGEBIED HUYDECOPERSWEG, AANKOOP RWS GRONDEN

Met Rijkswaterstaat is overleg gevoerd en een samenwerkingsovereenkomst aangegaan betreffende de eigendomsoverdracht van gebieden en bijbehorende maatregelen voor verbreding van rijksweg A27. Een natuur- en landschapsplan met gedetailleerd uitvoeringsplan is opgesteld ten behoeve van de natuurontwikkeling en recreatie in de door het Rijk/Rijkswaterstaat aan de Stichting in 20152016 terug te leveren circa 34 hectare overtollige gronden van de A27 ten zuiden van Hilversum. Over dit plan is - mede voor de inrichting van een waterberging - overeenstemming bereikt met de projectpartners in de stuurgroep Plan Anna’s Hoeve (bestaande uit: Provincie NoordHolland, waterschap AGV, gemeenten Hilversum en Laren). Het natuur- en landschapsplan is, samen met het uitvoeringsplan hiervoor, opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst met RWS . GEBIEDSONTWIKKELING CRAILO

Het college van Gedeputeerde Staten (GS) van Noord-Holland heeft op 31 oktober 2011 te kennen gegeven Crailo gefaseerd te willen ontwikkelen en het aantal functies van Crailo te willen beperken. GS wil met name inzetten op de ontwikkeling van woningbouw en natuur. Ook wil de provincie een andere invulling geven aan de samenwerking met de betrokken gemeenten en het Goois Natuurreservaat. De bestaande bestuursovereenkomsten zijn opgezegd. Deze besluiten zijn het resultaat van een verkenning die GS heeft uitgevoerd. 19

Het belangrijkste gevolg voor de Stichting is de ontbinding van de Koopovereenkomst natuur en manege(s). De in beide overeenkomsten bedoelde manegeterreinen zijn reeds van de provincie Noord-Holland in eigendom verworven. Een der terreinen wordt grotendeels in beslag genomen door de Manege Gehandicaptensport Gooi en Eemland. Het andere terrein is gereserveerd voor verplaatsing van een manege (eigendom van de Stichting) ten behoeve van de ontwikkeling van de kooi voor de gescheperde schaapskudde op de Westerheide. Deze reeds geëffectueerde overdracht staat niet ter discussie. Het natuurdeel van de koopovereenkomst betreft een aanzienlijk deel van het huidige AZC-terrein, aangewezen voor de ontwikkeling van een ecologische zone en toeloop in verband met de te bouwen Natuurbrug Laarderhoogt. De Provincie heeft ons inmiddels opnieuw gevraagd de uitgangspunten te leveren voor de ontwikkeling van het gehele plangebied Crailo. Het verzoek daarbij is om ontwikkelingsmogelijkheden voor het AZC-terrein naar voren te brengen die enerzijds recht doen aan de beoogde ecologische functie en anderzijds substantieel bijdragen aan een positief exploitatiealdo van de gebiedsontwikkeling. De Stichting heeft nog geen standpunt ingenomen over de brieven van de provincie en de uitgangspunten voor de ontwikkeling van het plangebied Crailo. Op een van deze terreinen in eigendom bij de Stichting blijkt onderzoek naar conventionele explosieven (OCE)

noodzakelijk. De kosten worden deels gedekt door een overheidsbijdrage, deels door de bij de locaties betrokken partijen. HEIDEVERBINDING CRAILO: NATUURBRUG LAARDERHOOGT

De Stichting werkt mee aan de totstandkoming van een inpassingsplan van de provincie Noord-Holland waarin een ecologische verbindingszone met de twee ecoducten is opgenomen: de Natuurbrug Laarderhoogt. De Raad van State heeft begin 2012 de ingebrachte bezwaren tegen het inpassingsplan ongegrond verklaard. Rijkswaterstaat is in samenwerking met de projectpartners gestart met de voorbereiding van de aanbesteding in 2012. De Stichting heeft met inzet van een landschapsarchitect bijdragen geleverd aan de technische uitwerking en inrichting van de verbindingszone.

20

POORT EGELSHOEK: LANDGOED ZONNESTRAAL

Ondersteund door de Dienst Landelijk Gebied zoekt de Stichting naar mogelijkheden om een duurzame beheervorm te vinden voor de als ‘EHSnieuwe natuur’ geclassificeerde enggronden. Dit in overeenstemming met de Alliantie-Landgoed Zonnestraal BV en de gemeente Hilversum. DE KUST: SCHOOTSVELDEN NAARDEN

De Stichting nam op verzoek van de ILG gebiedscommissie deel aan een ontwerpsessie (‘schetsschuit’) voor de schootsvelden Naarden. Het rapport ‘Toekomstvisie vesting Naarden en omgeving’, dat in 2009 aan de gemeente Naarden werd aangeboden, is daarbij ingebracht. De uitkomst van de sessie is dat er voor het openhouden van de schootsvelden brede steun bestaat en dat de provincie het voornemen heeft een grondbank in te stellen voor het veilig stellen en ontwikkelen van de schootsvelden

COMMUNICATIE, EDUCATIE EN VOORLICHTING

O

ver het Goois Natuurreservaat, haar taak en haar belangrijkste activiteiten vindt een proactieve vorm van communicatie en voorlichting plaats. Daarmee tracht de Stichting actief kennis te verspreiden, een snellere en vollediger acceptatie van beheermaatregelen te bewerkstelligen en zo goed mogelijk service te bieden aan de bezoekers betreffende de gebruiksmogelijkheden van de terreinen. Alvorens projectwerkzaamheden te starten wordt zoveel mogelijk tekst en uitleg gegeven aan bewoners, leden van de klankbordgroep, Vrienden van het Gooi en tal van anderen. MIDDELEN EN MATERIALEN

In 2011 werd er op de website op actieve wijze informatie gegeven over actuele projecten en activiteiten. In de terreinen werden infopanelen onderhouden, bij uitvoering van projecten en beheermaatregelen werden gerichte informatiebordjes geplaatst. Ook zorgde de Stichting bij werkzaamheden in het terrein voor publiciteit. De Infoschuur is in de afgelopen jaren vooral voor het basis- en voortgezet onderwijs gaan functioneren als uitvalsbasis voor educatieprogramma’s over natuurverbindingen. Dat was ook in 2011 weer het geval. Daarnaast bood de Infoschuur aan diverse aan het Goois Natuurreservaat gelieerde organisaties (actief op het vlak van natuur, landschap en erfgoed van het Gooi) gelegenheid om verenigingsactiviteiten te houden. Op dit moment wordt de Infoschuur, behalve door het Goois Natuurreservaat zelf, gebruikt door de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, IVN afdeling Gooi en Vechtstreek, AWN afdeling 21

Naerdincklant, Stichting Omgevingseducatie, NME, KNNV, Vrienden van het Gooi en enkele andere organisaties. Activiteiten omvatten vergaderingen, cursussen, publieke lezingen en dergelijke. Met de diverse organisaties werd eind 2011 een overleg opgestart over een samenwerkings- en gebruiksopzet, met als doel de exploitatiekosten van de Infoschuur vanaf medio 2012 te delen. VERHALEN VIA MOBIELE WEBSITE: LAYAR EN QRROUTES

Door het Goois Natuurreservaat loopt een groot aantal wandel- en fietsroutes. Elke route voert langs landschappen en plekken met boeiende en verrassende verhalen. Die verhalen blijven vaak verborgen voor wandelaars en fietsers. Het Goois Natuurreservaat bracht daar in 2011 verandering in. Samen met Oneindig Noord-Holland verzamelde en vertelde het Goois Natuurreservaat de verhalen. Daarvoor werden moderne mobiele technieken ingezet: Layar en QR-codes. Layar

Dit is een applicatie voor de smartphone. Als men met de camera van zijn (of haar) smartphone naar een landschap of gebied kijkt, laat het scherm zien waar interessante plekken en verhalen te vinden zijn. De Layarapplicatie leidt naar de mobiele website met het verhaal achter het landschap, plek of gebouw. QR-routes

Bij veel bijzondere plekken op de routes in het Goois Natuurreservaat werden er in 2011, maar worden ook de komende jaren, QR-bordjes opge-

hangen: bordjes met een blokjescode. Met een QR-reader op de smartphone (via een ‘app’ gedownload) kan men die QR-codes scannen. Daarmee komt men vanzelf op de pagina van de mobiele website waar het verhaal te lezen is. Met deze ‘Trek erop uit’-verhalen bij de bijzondere plekken wil het Goois Natuurreservaat de routes door de natuur verrijken en nog interessanter maken voor een breed publiek. Het is een prima manier om wandelaars en fietsers ter plekke meer informatie te geven over het reservaat, de landschappen, de flora en fauna. Het draagt bij aan de belevingswaarde van de natuur en verbetert het begrip voor de rijkdom van de natuur in het gebied. In 2011 zijn twee QR-routes gestart: de Bussummer- en Westerheideroute (mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij) en de route over de Tafelberg- en Blaricummerheide (gesponsord door Slokker Vastgoed uit Huizen). WEBSITE

De website met de digitale nieuwsbrief wordt goed bezocht. In 2011 heeft de site bijna 50.000 bezoekers getrokken, die samen ruim 140.000 pagina’s hebben bekeken. De uitgangspunten van de site zijn: interactie met de bezoekers - onder meer door de inzet van sociale media - en het actueel houden van informatie. Sinds de lancering in september 2010 is het dagelijks bezoekersaantal gemiddeld meer dan verdriedubbeld. NIEUWSBRIEF

Per 2011 verschijnt de papieren nieuwsbrief nog tweemaal per jaar. Daarnaast verschijnt er vier tot zes keer per jaar een digitale nieuwsbrief, afhankelijk van de actualiteit en de hoeveelheid nieuws. De keuze voor 22

deze veranderingen is ingegeven door de steeds vaker aan de Stichting gestelde vraag om het nieuws van het Goois Natuurreservaat digitaal aan te bieden. Door de nieuwe mix worden zowel de papieren als de digitale lezers goed van nieuws voorzien. Verder wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van nieuwe sociale media zoals twitter en de blogs van de GNRmedewerkers. PUBLIEKSACTIVITEITEN, EVENEMENTEN EN EXCURSIES

Activiteiten in 2011 die zich in ruime belangstelling en deelname mochten verheugen, waren onder andere: paaseieren zoeken, dauwtrappen, schaapscheerderfeest, Halloween, kerstsfeer en diverse al dan niet specifieke excursies en lezingen. In toenemende mate werkt de Stichting bij publieksactiviteiten samen met andere organisaties, met als doel om zowel een groter bereik te krijgen als andere doelgroepen te benaderen. Voorbeelden in 2011 waren wandelingen met dagblad De Gooi- en Eemlander en met Kwekerij De Limieten, en ‘dauwtrappen’ met Sportcentrum De Zandzee in Bussum. De Stichting heeft de beschikking over een publieksinformatiewagen, die ook in 2011 weer goed van pas kwam, niet alleen bij evenementen van de Stichting maar ook bijvoorbeeld bij excursies van het IVN Gooi en Vechtstreek. NATUUREDUCATIE

Natuureducatie kent bij de Stichting een paar hoofdthema’s, zoals het bezoek aan de schaapskooi op de Blaricummerheide door de groepen 7 van het basisonderwijs in het Gooi. Gemiddeld 1200 leerlingen nemen jaarlijks deel aan dit lesprogramma in en rond de kooi. Centrale thema’s zijn hierbij: het ontstaan van het Gooise heidelandschap, de flora en fauna, de

cultuurhistorie. In 2010 konden deze schoolbezoeken niet doorgaan vanwege de landelijke preventiemaatregelen rond de Q-koorts. In 2011 zijn de groepen alsnog uitgenodigd. In totaal namen in 2011 ruim 1000 leerlingen deel aan het programma. Dit aantal lag lager dan in voorgaande jaren. Navraag bij de scholen leert ons dat met name toenemende logistieke problemen van de scholen (onvoldoende ouders beschikbaar voor het kindervervoer) de hoofdreden is om af te zien van een bezoek aan de schaapskooi. Een andere hoofdthema is het onderwijsprogramma Actie Zebrapad, een digitale leeromgeving voor het basis- en voortgezet onderwijs. Het programma is ontwikkeld in samenwerking met de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek (OGVE). In drie digitale onderzoeksopdrachten met bijbehorend veldwerk leren leerlingen en docenten in de regio waarom, in welke vorm en op welke schaal natuurverbindingen worden aangelegd. Het veldwerk vond in 2011 plaats bij Natuurbrug Zanderij Crailoo. Ook werd de bijbehorende fietsroute langs natuurverbindingen in de omgeving gereden. Succesvol was dit jaar, in samenwerking met de genoemde stichting OGVE, het educatieve programma over de paddentrek. Enkele tientallen schoolgroepen hebben de speelse presentatie in de Infoschuur bijgewoond en veldonderzoek gedaan. VRIJWILLIGERS

In totaal 274 vrijwilligers zijn intensief betrokken (vaak al jarenlang) bij het Goois Natuurreservaat. Ze vormen een belangrijke intermediair tussen de Stichting en de Gooise bevolking. Ook in 2011 verrichtten vrijwilligers beheer23

werk in de natuur, inventariseerden zij flora en fauna en zorgden voor voorlichting en excursies. Bij elke categorie hoort specifieke begeleiding vanuit de Stichting, meestal verzorgd door de boswachters en regiobeheerders. De schaapskooivrijwilligers vervullen als IVN-natuurgids de rol van gastheer of -vrouw, niet alleen op zondagmiddag maar ook bij speciale evenementen rond de kooi. Om de in de schaapskooi aanwezige Automatische Externe Defibrillator (AED) te kunnen bedienen hebben deze vrijwilligers in 2010 een AEDcursus gevolgd. In Huizen is een van de bedrijfsgebouwen aangepast en ingericht als huisvesting voor een vrijwilligersgroep die beheerwerkzaamheden in de omgeving verricht. Andere groepen zijn meer mobiel en krijgen de beschikking over een mobiele schaftkeet. Met de vrijwilligerscentrales in Huizen, Bussum en Hilversum is structureel contact over werving van vrijwilligers. In Huizen en Bussum worden zogeheten ‘Match-diners’ georganiseerd om bedrijven en goede doelen met elkaar in (blijvend) contact te brengen. In 2011 zijn weer matches gemaakt tussen organisaties en het Goois Natuurreservaat. Naast de vaste vrijwilligers zijn er dus ook groepen, organisaties en bedrijven die in het kader van bijvoorbeeld maatschappelijk verantwoord ondernemen een bijdrage leveren aan de instandhouding van de Gooise natuur. Veelal gebeurt dit in het kader van NL Doet en de Landelijke Natuurwerkdag. Ook in 2011 was dat het geval. In december is er de jaarlijkse vrijwilligersdag. Samen met de bestuursleden en de medewerkers van de Stichting wordt teruggekeken op het afgelopen jaar en vooruitgeblikt op wat komen

gaat. De bijeenkomst vindt elk jaar plaats op een andere Gooise locatie, in 2011 in de theaterzaal van Zonnestraal. MAATSCHAPPELIJKE STAGES

Behalve bedrijven melden zich steeds meer scholen (leerlingen) voor maatschappelijke stages, dit om zich mede in het kader van educatie in te zetten voor werkzaamheden in de natuur. De vrijwilligerscentrales fungeren vaak als makelaar tussen de scholen en het Goois Natuurreservaat. In 2011 is een eerste aanzet gedaan tot het werven en opleiden van vrijwilligers die deze jongeren in het veld gaan begeleiden. GROEPSVERBLIJF ’T LAER VOOR VELDWERK EN NATUUREDUCATIE

Groepsverblijf ’t Laer biedt overnachtinggelegenheid aan groepen (tot circa vijftig personen) die zich richten op natuureducatie (scholen), natuurbeheer en natuurbeleving. Doel is om volwassenen en kinderen nadrukkelijk bij de natuur te betrekken. Bij dit groepsverblijf is een bosgedeelte waar kinderen kunnen spelen. Er is in 2011 gestart met de realisatie van een speelbos. Verschillende ‘speeluitdagingen’ moeten kinderen stimuleren om weer meer in en met de natuur te gaan spelen. De Stichting sluit hiermee aan op de in 2010 gestarte landelijke

24

campagne ‘Ieder kind heeft recht op natuur’. De jeugdwerkgroep van het IVN Gooi en Vechtstreek biedt scholen een educatief programma waarbij kinderen met een ‘ontdekvestje’ vanuit ‘t Laer de natuur intrekken onder leiding van een natuurgids. Dergelijke activiteiten vinden ook plaats zonder overnachting. Om tot een kostenneutrale exploitatie van ’t Laer te komen zijn de tarieven in 2011 verhoogd. PROJECTEN

DIVERSE ZICHTBAARHEIDSPROJECTEN

In 2011 zijn diverse projecten gesteund om de zichtbaarheid en het draagvlak van het GNR in de regio te vergroten. Zo is er in samenwerking met de gemeente Huizen een promotiefilm gemaakt. In de Grote Kerk te Naarden is samen met de historicus Anton Kos een expositie gehouden om te laten zien hoe het GNR het verleden, heden en de toekomst van het Gooiland heeft ingevuld resp. invult. Daarnaast is een billboardcampagne gehouden in de Stadregio Amsterdam om de inwoners te laten zien welke mogelijkheden er zijn voor natuurbeleving en recreatie bij hen om de hoek.

BESTUUR EN BESTUURSONDERSTEUNING

H

et bestuur van de Stichting bestaat uit een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur. Het algemeen bestuur is samengesteld uit zeventien leden inclusief de voorzitter, en zeventien plaatsvervangers. Het dagelijks bestuur omvat acht leden inclusief de voorzitter, en acht plaatsvervangers.

de agendering en verslaglegging van de vergaderingen, evenals het archief van de Stichting. De rentmeester is woordvoerder namens de Stichting en wordt daarbij ondersteund door de afdelingshoofden en de coördinator communicatie. Klankbordgroep

BESTUUR

De Klankbordgroep Gebruikers Natuurterreinen Goois Natuurreservaat geeft gevraagd en ongevraagd adviezen en suggesties aan de rentmeester over het beheer van de natuurterreinen. De adviezen worden ter kennis gebracht aan het bestuur. De groep bestaat uit vertegenwoordigers van onder meer verenigingen en stichtingen op het gebied van sport, natuur en archeologie, die in georganiseerd verband gebruikmaken van de terreinen. Mevrouw M. Evers is secretaris van de Klankbordgroep. De Klankbordgroep vergadert drie keer per jaar en houdt één excursie, in aanwezigheid (zoveel als mogelijk) van de rentmeester en beide afdelingshoofden. Het secretariaat van de Stichting verzorgt op aangeven van de secretaris de productie en verzending van de vergaderstukken.

BESTUURSONDERSTEUNING

Controller en Financiële adviescommissie

Het algemeen bestuur vergadert twee keer per jaar, het dagelijks bestuur gemiddeld acht keer per jaar. De vergaderingen worden georganiseerd door het secretariaat. De voorzitter wordt benoemd uit de vertegenwoordigers van de provincie Noord-Holland in het algemeen bestuur. De heer J. Bond werd in juni 2011 voorzitter van het bestuur van de Stichting. Het is gebruik dat het langstzittende lid van het dagelijks bestuur de rol van plaatsvervangend voorzitter vervult (in 2011 de heer E.J. Roest). Secretaris van het bestuur is het lid van het dagelijks bestuur vanuit de gemeente Hilversum (in 2011 de heer E.G.J. van der Want). Het bestuur wordt bijgestaan door de directeur-rentmeester, tevens de ambtelijk secretaris van het bestuur. De directeur-rentmeester is belast met het technisch, juridisch, financieel en administratief beheer van de bezittingen. Hij wordt daarbij ondersteund door de medewerkers. In het geval van de bestuursvergaderingen zijn het vooral het secretariaat, het bedrijfsbureau, de controller en de afdelingshoofden die deze assistentie verlenen. In voorkomende gevallen schakelt de rentmeester een externe juridisch adviseur in. Het secretariaat verzorgt de productie en verzending van de vergaderstukken, 25

Het bestuur laat zich bij het uitvoeren van het geldelijk beleid (jaarrekening, werkbegroting, begroting en meerjarenraming) bijstaan door de controller en de Financiële Adviescommissie die bestaat uit vertegenwoordigers van de acht participanten. De commissie vergadert eenmaal per jaar onder voorzitterschap van de rentmeester en wordt daarbij geadviseerd door de controller.

Steunstichting

De rentmeester is statutair lid van het (dagelijks) bestuur van de stichting Steun Goois Natuurreservaat. Hij is verantwoordelijk voor het inbrengen van het beleid van de stichting Gooisch Natuurreservaat en het programmeren en aanvragen van doelgiften voor de uitvoering van projecten. De rentmeester wordt daarbij ondersteund door beide afdelingshoofden, de coördinator communicatie, het bedrijfsbureau en de controller. De controller is tevens controller van de stichting Steun Goois Natuurreservaat. De rentmeester en de coördinator communicatie onderhouden het contact met de fondsenverstrekkers. PARTICIPANTENBIJDRAGEN EN SYSTEMATIEK

Naast de eigen inkomsten van de Stichting (zoals subsidies van derden, giften van de stichting Steun Goois Natuurreservaat en de Nationale Postcode Loterij, vergoedingen voor werken voor derden, schenkingen en de verkoop van fiets- en wandelboekjes) wordt het werk van het Goois Natuurreservaat mogelijk gemaakt door de bijdragen van de participanten: de provincie Noord-Holland en de gemeenten Amsterdam, Blaricum, Bussum, Hilversum, Huizen, Laren en Naarden. De bijdragen worden berekend op grond van de in 1992 getekende overeenkomst tussen de participanten. De huidige budgetperiode uit de overeenkomst is in 2001 ingegaan en loopt tot en met 2011. In de overeenkomst is een vaste verdeelsleutel voor de participanten opgenomen. Aan het resterend exploitatietekort van de Stichting draagt de provincie NoordHolland 25 procent bij, de gemeente

26

Amsterdam 10 procent en de Gooise gemeenten 65 procent. In 2011 is een financieel tekort op het optimale beheer van € 224.000 in de eigen begroting verwerkt. Dat leidde tot andere prioriteiten en keuzes wat betreft het opvullen van vacatures en beheer- en onderhoudswerkzaamheden. In 2011 bedroeg de totale participantenbijdrage, inclusief het onderhoud van de rijwielpaden, € 1.910.364. Ten opzichte van de jaarrekening 2010 is de totale participantenbijdrage gestegen met € 26.322 (1,4 %). De stijging betreft de compensatie voor de gestegen salarissen (0,7 % ten opzichte van 2010) en de inflatie over 2011 (2,3 % over het saldo van de niet-loongerelateerde uitgaven verminderd met de eigen inkomsten). De financiële basis voor het dagelijks beheer van de natuurterreinen wordt gevormd door de bijdragen van de participanten en de subsidie op grond van de Subsidieregeling Natuur en Landschapsbeheer (€ 455.000), welke verantwoord is onder Natuurbeheer en Recreatie. RECHTSPOSITIE

Het Goois Natuurreservaat volgt de rechtspositie van de provincie NoordHolland: de Collectieve Arbeidsovereenkomst Provincies (CAP). Een actuele versie van de CAP is te vinden op de website van het Inter Provinciaal Overleg (IPO), www.ipo.nl. De directeur-rentmeester is conform het systeem Functie Waardering Provincies ingeschaald in schaal 16. De totale bezoldigingskosten, inclusief werkgevers- en pensioenlasten, bedroegen in 2011 ruim € 114.000. Daarnaast maakt de directeurrentmeester gebruik van een ov-kaart voor dienstreizen en woon/werkverkeer; hiervoor werd in 2011 een vergoeding verstrekt van ruim € 4.000.

GEBOUWEN EN TERREINEN

H

et onderhouden van contact met de diverse gebruikers vergt aandacht en inzet van de beheerders en boswachters.

aangevuld en geëgaliseerd, alsook beplanting gesnoeid en aangevuld. Wekelijks worden zwerfafval en vuilstorten geruimd.

GEBOUWEN EN HUISVESTINGSKOSTEN

OVERIG GEBRUIK DERDEN

De Stichting heeft diverse gebouwen in haar bezit en beheer. Dat brengt enerzijds kosten voor onderhoud, verzekeringen en zakelijke lasten met zich mee, anderzijds levert het ook gebruik- en huuropbrengsten op. In 2011 is de vervangende nieuwbouw van een dienstwoning voor de schaapherder gerealiseerd. De Steunstichting verleende een bijdrage van vijftig procent in de stichtingskosten. Ook is in de loop van 2011 een dienstwoning aan de Naarderweg vrijgekomen, niet meer geoormerkt als dienstwoning maar verhuurd als vrije sector woning. Een woning aan de Soestdijkerstraatweg te Hilversum - verhuurd als vrije sector woning - kwam in 2011 vrij en werd opnieuw verhuurd. De organisatie is in 2011 gehuisvest geweest in een kantoor, met noodzakelijke kosten voor automatisering, verzekeringen, energie, inbraak- en brandbeveiliging en overige zakelijke lasten. Voor het beheer zijn beschikbaar: werkplaatsen, werf, opslagruimte, stallingruimte voor materieel en materialen. SPORTPARK CRAILOO

Diverse sportverenigingen en het Dierenasiel Crailoo huren grond in Sportpark Crailoo. Er zijn geregeld juridische adviezen nodig vanwege enskwesties in het sportpark. De Stichting onderhoudt er twee parkeerterreinen, waarvoor periodiek halfverhardingsmateriaal moet worden 27

Binnen het Goois Natuurreservaat zijn op verhuurde percelen diverse scoutinggebouwen aanwezig, waarvan beheer en onderhoud niet bij de Stichting berusten en waarvoor een zeer beperkte huuropbrengst wordt verkregen. OPPERVLAK TERREINEN

Het Goois Natuurreservaat is ruim 27,5 km² groot. Gedurende 2011 groeide het oppervlak van de Stichting per saldo met 2.63.19 hectare als gevolg van kleine grondoverdrachten met de gemeente Huizen en de schenking van een perceel bosterrein met toegangsweg, deel uitmakend van het voormalig Landgoed Kommerrust in Naarden, grenzend aan het eigendom Reigerseiland-Landgoed De Beek. De totale oppervlak komt eind 2011 daarmee op 2759.71.35 hectare. Alle terreinen liggen in de provincie Noord-Holland, met uitzondering van enkele hectaren in de Utrechtse gemeente Eemnes: De Lieberg. Enkele terreinen heeft de Stichting langdurig in erfpacht, waaronder de landgoederen De Beek en Oud-Bussem en het bosterrein van het voormalige drinkwaterpompstation te Bussum in de Zanderij Crailoo. Verder heeft ze een aantal stukken grond in beheer. Dit betreft het Ericaterrein, eigendom van de gemeente Huizen, en het Laarderoogt in Laren, eigendom van de NV PWN Waterleidingbedrijf NoordHolland (zie p. 35 voor nadere specificatie en cijfers).

OVERZICHTSKAART TERREINEN

28

NATIONALE POSTCODE LOTERIJ

D

e Nationale Postcode Loterij is al sinds 1997 een belangrijke partner van het Goois Natuurreservaat. Na intensieve evaluatie in 2011 is de samenwerking met de Loterij in 2012 weer voor vijf jaar gecontinueerd - tot 2016. De giften van de Postcode Loterij worden gebruikt voor projecten die een meerwaarde opleveren voor de natuur en haar bezoekers. Het betreft het in stand houden van de schaapskuddes met hun herders, de aankoop van natuurterreinen, de aanleg van natuurverbindingen en de inrichting en het herstel van natuurterreinen en recreatievoorzieningen. Projecten die met bijdragen van de Loterij zijn gerealiseerd, omvatten onder andere de Natuurbrug Zanderij Crailoo, de natuurontwikkeling van Zanderij Cruysbergen met de aanleg van de bruggetjes in het gebied, het dagrecreatieterrein Zwarte Berg, de aanleg van een vissteiger in Anna’s Hoeve, het project De Groene Schakel met het herstel van het stuifzand op de Zuiderheide, de ontwikkeling van een tweetal QRroutes door de Gooise natuur, de herinrichting van het parkeerterrein St. Janskerkhof, de ‘poort naar de Gooise natuur’, en het natuurherstel plus de recreatieve inrichting van het Laarder Wasmeer. Daarnaast maken de giften van de Loterij het ons mogelijk om onze vrijwilligers- en educatieactiviteiten, alsook de informatievoorziening (infoborden, website, brochures) blijvend op peil te houden.

29

IEDERE DAG MEER DAN EEN MILJOEN

De huidige regering heeft de wet op de kansspelen op de agenda gezet. Daarom is het goed om het maatschappelijk belang van de activiteiten van de Postcodeloterij ook op deze plaats onder de aandacht te brengen. Met de forse bezuinigingen die de regering voor ogen staat, groeit het belang van particuliere fondsenwervers zoals de Nationale Postcode Loterij. De goededoelenloterij is een bewezen en succesvol middel tot fondsenwerving. Inmiddels wordt er door deze loterijen (Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en VriendenLoterij) jaarlijks 396 miljoen euro geworven, waarvan de helft bestemd is voor het goede doel. Dat is meer dan één miljoen euro per dag. Bovendien is de ontvangen steun meerjarig en zijn de bedragen vrij te besteden. De drie loterijen hebben als missie het steunen van goede doelen die werken aan:  een rechtvaardige en groene wereld: Nationale Postcode Loterij  cultuur en behoud cultureel erfgoed: BankGiro Loterij  verbetering van welzijn en gezondheid in Nederland: VriendenLoterij. Maandelijks spelen miljoenen huishoudens in Nederland met deze loterijen mee en met de helft van hun lot dragen ze bij aan een betere wereld. De regering kijkt bij de kansspelwetgeving naar de inrichting van de loterijmarkt, naar de manier waarop vergunningen worden verleend en naar de instelling van een kansspelautoriteit.

De Stichting spreekt de wens uit dat eventuele wijzigingen in de kansspelmarkt de Nationale Postcode Loterij toch voldoende ruimte zal laten om de succesvolle fondsenwerving op dit

30

niveau voort te zetten. Zonder fondsen zouden vele initiatieven van het Goois Natuurreservaat immers of niet goed of geheel niet uitvoerbaar zijn!

RISICOPARAGRAAF

B

innen de Stichting zijn er qua beheer van de terreinen en projecten risico’s aan te wijzen die spelen op de onderdelen:  Personeel & organisatie  Projecten  Beheer Van sommige risicovoorzieningen moest in 2011 in beperkte mate gebruik gemaakt worden, van andere niet. Toch wordt ook de laatste categorie hieronder kort toegelicht, omdat ze als een reëel risico kunnen worden ingeschat.

In 2011 is een bedrag van € 13.800 opgenomen voor de uitbetaalde WWuitkering aan een ex-medewerker.

PERSONEEL EN ORGANISATIE

De Stichting is qua rechtsvorm een particuliere stichting. De rechtspositie van het personeel is echter gebaseerd op de rechtspositie van de provincie. Dit houdt in dat de Stichting in het kader van de sociale zekerheid aangemerkt wordt als een zogenaamde ‘eigenrisicodrager’ en het personeel voor de pensioenvoorziening is ondergebracht bij de APG groep (v/h ABP). Het eigenrisicodragerschap brengt, zoals het woord al aangeeft, de nodige risico’s met zich mee. Met name bij ontslag of beëindiging van het dienstverband van een personeelslid als gevolg van het van rechtswege ophouden van het dienstverband (aanstelling voor bepaalde tijd), houdt dit in dat de WW-uitkeringslasten ten laste komen van de Stichting (afhankelijk van het arbeidsverleden en leeftijd van betrokkene maximaal 38 maanden). Binnen de exploitatie van de Stichting is hiervoor geen voorziening getroffen en eventuele lasten komen dan ook rechtstreeks ten laste van de exploitatie van het betreffende jaar. 31

Een groter risico is te onderscheiden op het gebied van ziekte. De salarislasten van de betrokkenen komen dan gedurende de eerste twee jaar ten laste van de Stichting. Om dit risico af te dekken is in 2007 onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om hiervoor een verzekering af te sluiten. De jaarpremie van een dergelijke verzekering komt echter overeen met de loonsomkosten van één fte medewerker (ca. € 45.000 – 48.000 per jaar). Indertijd is besloten dit risico niet af te dekken in de vorm van een dergelijke verzekering. Voor vervanging wegens ziekte is binnen de exploitatie geen bedrag opgenomen. Gelet op de zeer beperkte omvang van de personeelsformatie kan dit gevolgen hebben voor de dagelijkse bedrijfsvoering. Bij met name een langdurig ziektegeval wordt het risico gelopen dat de arbeidsdruk op de overige medewerkers wordt vergroot, wat extra gezondheidsrisico’s met zich mee kan brengen. Ook kunnen bepaalde werkzaamheden dan niet meer worden uitgevoerd, waardoor bijvoorbeeld toezicht en handhaving in de terreinen noodgedwongen moet worden beperkt, dan wel uitbesteed. Een ander risico speelt op het vlak van projecten. In de gewijzigde begroting 2011 is een goedgekeurde formatie opgenomen van 25,72 fte. Van deze formatie wordt 1,9 fte toegerekend aan projecten en 1,1 fte wordt gedekt uit begunstigerbijdragen voor begrazingsprojecten (via de Stichting Steun Goois Natuurreservaat). Wanneer de

financiering van de projecten of de begunstigerbijdragen wegvallen, vervalt ook de dekking van de genoemde formatie en zal dit een organisatieaanpassing tot gevolg moeten hebben. Het risico is aanwezig om dan gedurende een bepaalde periode met ongedekte lasten geconfronteerd te worden. In verband met de vacature (assistent)medewerker bedrijfsbureau, die voor vijftig procent ten laste komt van de projecten, is in 2011 feitelijk 1,4 fte toegerekend aan projecten. Over het jaar 2011 is een bedrag van ruim € 139.260 door de Steunstichting bijgedragen in de personeelskosten, direct (schaapherder) of indirect (project medewerkers). Een ontwikkeling waar de organisatie ook in 2011 duidelijk financieel last van heeft gehad is de volgende. Jaarlijks worden de participantenbijdragen gecorrigeerd met een percentage voor de salarisstijgingen. De loonsomkosten stijgen echter de laatste jaren meer dan de salarissen. Dat betekent dat er voortdurend een financieel tekort wordt opgebouwd. De resultaten van de afgelopen jaren laten ook zien dat hierin nauwelijks een lijn is aan te brengen. In sommige jaren kan het tekort nog worden gecompenseerd, in andere jaren helaas niet. Het dagelijks bestuur heeft eind 2011 besloten om deze bestaande onevenwichtigheid in het prijscompensatieprincipe, die voortvloeit uit (de interpretatie van) artikel 1 lid 4 van de Overeenkomst tussen de participanten, te repareren – in het kader van de herziening daarvan in de loop van het begrotingsjaar. Dat betekent dat de Stichting in het geval van loon- en prijsstijgingen een compensatie zal ontvangen die even groot is. Daardoor zal een einde komen aan de situatie dat de Stichting als gevolg van deze 32

onevenwichtigheid jaar op jaar steeds minder te besteden had (zie ook hieronder bij Beheer – overige risico’s. PROJECTEN

Risico’s bij projecten zijn er altijd. In de eerste plaats door de wijze van financiering. Binnen de Stichting worden diverse projecten uitgevoerd. Veel van deze projecten kennen behalve de eigen bijdrage ook subsidies en/of bijdragen van derden, gebaseerd op vooraf ingediende kostenramingen. Overschrijdingen bij de uitvoering zijn veelal niet verrekenbaar en komen voor risico en rekening van de Stichting, tenzij van tevoren anders wordt afgesproken. Voor de afdekking van dit risico wordt een bestemmingsreserve bijzondere projecten aangehouden (stand per ultimo 2011 circa € 91.000). In 2011 zijn 28 projecten financieel afgesloten en is er per saldo een bedrag van € 3.203 aan de bestemmingsreserve onttrokken (zie bijlag III van de jaarrekening). Een ander risico bij projecten is de financieringscomponent. Voor de eigen bijdragen voor de uitvoering van de projecten is de Stichting onder meer afhankelijk van de bijdragen van de stichting Steun Goois Natuurreservaat. Deze stichting krijgt haar inkomsten voornamelijk uit begunstigersbijdragen, nalatenschappen en een jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL). Met name de laatste bijdrage is een substantieel bedrag en wordt door de NPL, mits de opbrengsten dit toelaten, weliswaar jaarlijks maar in principe telkens voor een periode van vijf jaar toegekend. Inmiddels is op 1 februari 2012 een nieuwe begunstigersperiode toegezegd, welke eindigt in 2016. Wanneer de Steunstichting na 2016 niet meer als begunstiger van de NPL wordt aangemerkt en de participanten geen

vervangende financiële middelen beschikbaar (kunnen) stellen, zullen de ambities voor het realiseren van projecten fors naar beneden moeten worden bijgesteld. Los van de bijdrage van de NLP is door de provincie aangekondigd dat de continuering van ILG projectbijdragen na 2013 naar verwachting afloopt. Wanneer dan geen vervangende projectbijdragen van derden zijn verkregen, heeft dit consequenties voor de uitvoering van voorgenomen projecten in het nu voorliggende beheerplan en voor de personeelsformatie van de Stichting, welke nu nog ten laste worden gebracht van de bijdragen van de Stichting Steun (zie ook de toelichting hiervoor onder Personeel). In totaal is er in 2011 ruim € 1.550.000 aan projecten uitgegeven. Hiervan is € 749.200 als subsidies/bijdragen derden ontvangen. Via de Steunstichting is ruim € 797.300 ontvangen. Het restant is als mutatie onderhandenwerk opgenomen. Behalve de gerealiseerde bijdragen over 2011 heeft de Steunstichting per 31 december 2011 nog in totaal tot een bedrag van € 1.398.000 aan bijdragen toegezegd, voor de uitvoering van nog lopende projecten. De Stichting heeft de verplichting op zich genomen om deze projecten uit te voeren (zie ook de toelichting per project). BEHEER

In 2011 is door het dagelijks bestuur besloten het beheerinformatiesysteem CMSi aan te schaffen. Pas bij het operationeel worden van dit systeem (vanaf medio 2012) zal duidelijk worden wat de reële beheerkosten en vervangingsinvesteringen zijn gelet op de huidige inrichting van de terreinen en de diverse aanwezige voorzieningen (zoals bijvoorbeeld begrazinghekwerken, doorgangen, trappen, uitzichtpunten, 33

vlonders en bruggen e.d.). Op dit moment zijn hiervoor geen voorzieningen getroffen anders dan voor het dagelijks onderhoud. Subsidies

Vanaf 2011 ontvangt de Stichting in het kader van de SNL jaarlijks een bedrag van circa € 454.000 voor de periode 2011-2016. Ten opzichte van de begroting en de voorgaande periode is dit jaarlijks circa € 207.000 meer. De subsidieregeling zal regelmatig onderwerp van discussie en aanpassing zijn. Zo wordt vanaf 2014 aan Staatsbosbeheer de mogelijkheid geboden om ook aanspraak te maken op SNL subsidie. De overeengekomen en in een beschikking vastgelegde afspraken met andere terreinbeheerders, waaronder GNR, kunnen daarmee ter discussie gesteld worden. Dit is derhalve als een risicofactor aan te merken. In de loop van 2012 wordt de correctheid van de subsidiebeschikking getoetst aan de door de Stichting ingediende aanvraag. Vervolgens wordt met inzet van het nieuwe beheerinstrumentarium CMSi de staat van het beheer vastgesteld in relatie tot de prestatieverplichtingen die uit de SNL voortvloeien. Over de uitvoering van de in de beschikking opgenomen prestatieverplichtingen in de periode 2011-2016 zal de Stichting verantwoording moeten afleggen. Mocht hieraan niet genoeg voldaan zijn, dan kan de subsidieverstrekker een deel van de subsidie terugvorderen. Ook dat is als een risicofactor aan te duiden.

Totdat er meer duidelijkheid is over de definitieve hoogte van het bedrag, over de staat van het beheer en over de prestatieverplichtingen die uit de SNL-regeling voortvloeien, is deze meeropbrengst gestort in de nieuwe gevormde voorziening ‘Onderhoud natuur en recreatievoorzieningen’, conform het besluit van het dagelijks bestuur d.d. 10 november 2011. Daarmee is gegarandeerd dat de beheerinspanningen voortvloeiend uit de subsidievoorwaarden voor de gehele periode tot 2016 kunnen worden nagekomen. Ook voor het onderdeel beheer is de huidige toepassing van de inflatiecorrectie als een risicofactor aan te merken. Jaarlijks wordt het budget voor de beheeruitgaven, niet zijnde personeelskosten, verhoogd met een inflatiecorrectie. De afgelopen beheerperiode(n) groeiden met name de tarieven voor lasten verbonden aan het terreinbeheer (uitbestede bosbouwkundige, natuurbeheer- en agrarische werkzaamheden, recreatieve inrichting, onroerendgoedbelasting, waterschapslasten, vuilafvoer en –verwerkingskosten) fors meer dan de inflatiecorrectie. Het dagelijks bestuur heeft, zoals al eerder aangegeven, besloten om de bestaande onevenwichtigheid in het prijscompensatieprincipe zoals die voortvloeit uit (de interpretatie van) artikel 1 lid 4 van de Overeenkomst tussen de participanten, te repareren: in het kader van de herziening daarvan in de loop van het begrotingsjaar. Dat betekent dat de Stichting in het geval van loon- en prijsstijgingen een compensatie zal ontvangen die even groot is. Daardoor zal een einde komen aan 34

de situatie dat de Stichting als gevolg van deze onevenwichtigheid jaar op jaar steeds minder te besteden had (zie ook hiervoor bij personeel). OVERIG Onroerend goed

In 2011 zijn er gesprekken gevoerd met een rentmeesterkantoor over assistentie bij het wegwerken van de achterstanden in het vastgoeddossier. In 2012 zullen de resultaten van de eerder uitgevoerde onderzoeken worden vertaald in een beleids- en beheerplan onroerend goed. Het doel is om tot een kostenneutrale portefeuille te komen. Het is bij het schrijven van deze jaarrekening 2011 nog onzeker of de financiële effecten hiervan in de loop van 2012 al budgettair neutraal in de begroting 2012 kunnen worden verwerkt. BTW-compensatiefonds

De Stichting is door de belastingdienst aangemerkt als ‘samenwerkingsverband’, wat met zich meebrengt dat met betrekking tot de omzetbelasting de transparantieregeling toegepast mag worden. Dit houdt in dat de door de Stichting Gooisch Natuurreservaat betaalde omzetbelasting momenteel verrekend wordt door de participanten van het Goois Natuurreservaat. De Stichting of de participanten kunnen aan de beschikking van de inspecteur echter geen rechten ontlenen wat betreft de duurzaamheid van deze aanmerking. Hoewel deze onzekerheid niet direct een risico voor de Stichting inhoudt, betreft dit wel een mogelijk risico voor de participanten en daarmee een indirect risico voor de Stichting. In totaal hebben de participanten over 2011 een bedrag van € 377.176 (bijna 20% van de betaalde participantenbijdrage) als compensabele BTW doorgeschoven gekregen (zie ook bijlage III van de jaarrekening).

GEBIEDSEIGENDOM IN CIJFERS EIGENDOMSOVERDRACHTEN GROND IN 2011 Gemeente

Schenking: Naarden

Kadastrale aanduiding (sectie - nummer) C 2010

Oppervlakte (hectare.are.centiare) 02.29.00 ha.

Grondruil:

Overgedragen aan Stichting Gooisch Natuurreservaat B 8101 ged. ) 0.31.80 ha. B 8648 ged. ) Huizen B 7793 ged. 0.04.44 ha. Huizen

Overgedragen door Stichting Gooisch Natuurreservaat Huizen A 1852 ged. ) ) 0.01.20 ha. Huizen

B 6883 ged. B 8184 ged.

) )

0.00.85 ha.

Betreft

deel voormalig landgoed Kommerrust - bosterrein met toegangslaan, Naarden bosterrein Duinweg, Huizen nabij tennispark De Kuil, Huizen Bushalte Nwe. Bussumerheide, Huizen nabij tennispark De Kuil, Huizen

EIGENDOM (INCL. ERFPACHT) STICHTING GOOISCH NATUURRESERVAAT

Oppervlakte per 1 januari 2011 2757.08.16 ha. Mutatie bij 2.65.24 ha. Mutatie af 0.02.05 ha. Oppervlakte per 31 december 2011 2759.71.35 ha.

VERDELING OPPERVLAK GOOIS NATUURRESERVAAT OVER DE GEMEENTEN

De volgende cijfers drukken uit welk percentage (afgerond) van het Goois Natuurreservaat in de genoemde gemeente ligt: Hilversum 52 % Laren 20 % Huizen 13 % Naarden 5% Bussum 5% Blaricum 5% Eemnes 0% 35

36

FINANCIEEL OVERZICHT BALANS VERKORTE BALANS STICHTING GOOISCH NATUURRESERVAAT x € 1.000 Materiële vaste activa

2011

2010

€ 671

€ 540

2011

2010

Stichtingskapitaal Bestemmingsreserves

€ 205 € 259

€ 205 € 270

Voorzieningen

€ 257

€

8

Vlottende activa

€ 519

€ 390

Kortlopende schulden

€ 469

€ 448

Totaal Activa

€ 1.190

€ 930

Totaal Passiva

€ 1.190

€ 930

STAAT VAN BATEN EN LASTEN GECOMPRIMEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2011 STICHTING GOOISCH NATUURRESERVAAT x € 1.000 Lasten Baten Personeelskosten Bestuurskosten Bureaukosten Beheer terreinen door derden

€ 1.505 € 111 € 114 € 1.178

Projectuitgaven

€ 1.550

Aankopen/verwervingen

€

Totaal lasten

€ 4.465

7

Eigen opbrengsten Bijdragen derden Bijdragen participanten Projectinkomsten/onttrekking reserve Aankoopsubsidies/onttrekking reserve Exploitatieresultaat Totaal baten

€ € €

358 626 1.910

€ 1.550 € €

7 14

€ 4.465

BELEID RESERVES Het beleid van de Stichting is erop gericht dat de jaarlijkse reguliere beheertaken kunnen worden gefinancierd uit de overeengekomen participantenbijdragen, bijdragen van derden en eigen opbrengsten. Eventuele resterende tekorten of overschotten worden verrekend met het egalisatiefonds (stand ultimo 2011: € 53.400). Naast het egalisatiefonds beschikt de Stichting over bestemmingsreserves, te weten de reserve grondaankopen (stand ultimo 2011: € 5.000), de reserve bijzondere projecten (stand ultimo: 2011: € 91.200) - deze reserve dient ter afdekking van risico’s bij de uitvoering van projecten) - en de in 2007 ingestelde bestemmingsreserve exploitatie tweede schaapskudde (stand ultimo 2011: € 109.200). Hieronder volgen in het kort de belangrijkste financiële gegevens van de Stichting. Voor nadere specificaties en toelichtingen wordt verwezen naar de Jaarrekening 2011 van de Stichting. De verdeling van de lasten en baten van de afgelopen drie jaar zijn hieronder in een aantal grafische voorstellingen uitgewerkt. 37

FIGUUR 1 Overzicht exploitatie uitgaven 2009-2011 € 1.600.000

€ 1.400.000

€ 1.200.000

€ 1.000.000

€ 800.000

2011 2010 2009

€ 600.000

€ 400.000

€ 200.000

€Personeelslasten eigen personeel

Personeelslasten extern personeel

Bestuur

Bureaukosten

Beheer terreinen

Dotatie voorzieningen

Storting reserves

Kostencomponenten

FIGUUR 2 Overzicht inkomsten 2009-2011

€ 2.000.000

€ 1.750.000

€ 1.500.000

€ 1.250.000

2011 2010 2009

€ 1.000.000

€ 750.000

€ 500.000

€ 250.000

€Eigen inkomsten

Bijdragen derden

38

Participantenbijdragen

FIGUUR 3 Overzicht uitgaven en inkomsten per hectare (ha)

€ 1.200

€ 1.000

€ 800

2011 2010 2009

€ 600

€ 400

€ 200

€uitgaven per ha

eigen inkomsten per ha

bijdragen derden per ha

participantenbijdragen per ha

FINANCIËLE KENGETALLEN 2011 (AFGEROND) Onderhoud natuurterreinen € 2.908.000

Uitgaven Ontvangsten

Bijdragen participanten Eigen opbrengsten Bijdragen derden

Projectinkomsten

Provincie Noord-Holland Stichting Steun Goois Natuurreservaat Overig

€ € €

€ 1.550.000

1.910.000 358.000 626.000

Totaal ontvangsten

€

2.894.000

Negatief resultaat

€

14.000

39

Projecten

€

530.000

€ €

797.000 220.000

€ 1.547.000 €

3.000

Totaal bos- en heidebezit per 31 december 2011 (inclusief erfpachtgronden)

2.759,7 ha

Onderhoud natuurterreinen per ha

€ 1.053

Totaal aantal inwoners Gooise gemeenten per 1 januari 2011 196.682 Totaal uitgaven per inwoner van het Gooi Bijdrage participanten per inwoner van het Gooi Externe inkomsten per inwoner van het Gooi

€ 22,66 € 9,71 € 12,86

40