Stichting Bibliotheek.nl. Jaarverslag 2012

Stichting Bibliotheek.nl Jaarverslag 2012

            INHOUDSOPGAVE

Deel 1: Bestuursverslag 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Voorwoord Algemeen Terugblik 2010-2012 Activiteitenverslag 2012 Financiële toelichting 2012 2013 en verder

Deel 2: Jaarrekening Balans per 31 december 2012 Exploitatierekening 2012 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Toelichting op de exploitatierekening

Deel 3: Overige gegevens Statutaire bepaling exploitatieresultaat Gebeurtenissen na balansdatum Controleverklaring van de accountant

Pag. Pag. Pag. Pag. Pag. Pag. Pag.

3 4 5 7 14 74 81

Pag. Pag. Pag. Pag. Pag. Pag.

86 87 88 89 90 93

Pag. Pag. Pag. Pag.

97 98 98 99

Verklarende woordenlijst Voor een verklarende woorden- en begrippenlijst (inclusief gebruikte afkortingen) verwijzen wij naar: http://stichting.bibliotheek.nl

 

2  

           

DEEL 1: BESTUURSVERSLAG

 

3  

           

1. VOORWOORD In dit bestuursverslag wordt verantwoording afgelegd over het jaar 2012. Daarnaast wordt een terugblik gegeven op de periode 2010-1012 en wordt vooruitgekeken naar de activiteiten in 2013 en verder. 2012 was een jaar waarin een aantal belangrijke mijlpalen zijn bereikt. Alle bibliotheken (op één na) zijn inmiddels aangesloten op de infrastructuur. Het aanbod e-books is flink uitgebreid. Eind 2012 is een succesvolle campagne gevoerd onder de noemer ‘Lees Meer’. Inmiddels is er een beheerorganisatie die alle diensten ondersteunt. Binnen 37 projecten (met meerdere deelprojecten) is gewerkt aan het ontwikkelen en doorontwikkelen van de verschillende onderdelen van de digitale infrastructuur. BNL realiseert zich dat deze resultaten niet zouden zijn behaald zonder samenwerking met de vele partners in de bibliotheekbranche en daarbuiten. Partnerships met derden, input van branchepartners, wensen van de eindgebruikers en de visie in de branche op de digitale bibliotheek zijn leidend geweest bij de uitvoering van activiteiten door BNL. Het jaar 2013 wordt het jaar van e-books uitlenen, doorontwikkeling, van beheer en van de verdere toename van diensten die door BNL worden aangeboden over de digitale infrastructuur. Ook daarbij hoopt BNL weer te kunnen rekenen op haar partners.

 

4  

           

2. ALGEMEEN

  Oprichting  en  rechtspersoon   De stichting is per 18 november 2009 opgericht en is ontstaan vanuit de splitsing van de ‘oude’ Vereniging Openbare Bibliotheken. De stichting is in Den Haag gevestigd.

Doelstelling  stichting   Stichting Bibliotheek.nl helpt bibliotheken bij het innoveren, door het ontwikkelen en beheren van een gezamenlijke digitale infrastructuur en nieuwe diensten en door te helpen bij de implementatie daarvan.

Subsidiebeschikking   Bij beschikking van 13 juni 2012 heeft het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) met mandaat van het ministerie van OCW een projectsubsidie verleend aan de Stichting Bibliotheek.nl van € 17.249.401,-. Daarnaast is bij beschikking van 10 december 2012 tevens door het SIOB een eenmalige (additionele) projectsubsidie verleend van € 1.147.000,-. In bijgaand document wordt door Stichting Bibliotheek.nl verantwoording afgelegd conform de eisen die in de beschikking zijn genoemd en conform de Regeling op het specifiek cultuurbeleid.

Toelichting  bij  jaarverslag   Het jaarverslag bevat de jaarverantwoording 2012: het bestuursverslag (waaronder het activiteitenverslag), de jaarrekening en overige gegevens. In dit jaarverslag worden de activiteiten financieel en inhoudelijk verantwoord die in 2012 zijn uitgevoerd. Stichting Bibliotheek.nl heeft met betrekking tot het jaarverslag 2012 en specifiek op de rechtmatigheid van de besteding van de middelen, een controle laten uitvoeren door een onafhankelijke accountant.

Bestuur  en  directie     De samenstelling van directie en bestuur van BNL is in 2012 ongewijzigd. Bestuur: Drs. H.B. (Bas) Eenhoorn, voorzitter (o.a. waarnemend burgemeester) Dhr. K.F.K. (Kurt) de Belder MA MLIS (o.a. directeur Universiteitsbibliotheek Leiden) Drs. E. (Eric) Eljon (o.a. commissaris bij het Commissariaat voor de Media) H.A.M.A. (Henriëtte) de Kok - Koning MPM (o.a. directeur Bibliotheek MiddenBrabant) Jhr E.F.M. (Eppo) Van Nispen Tot Sevenaer (o.a. directeur CPNB) Directie: Drs. D.J. (Diederik) van Leeuwen

 

5  

              Code  Cultural  Governance   BNL onderschrijft de Principes en Best Practice-bepalingen van de Code en past deze op belangrijke punten reeds toe binnen de organisatie. Echter de Code wordt nog niet integraal toegepast als gevolg van het relatief korte bestaan van BNL. Als besturingsmodel is het Bestuur + Directie-model van toepassing. In 2012 heeft een analyse van het bestuursmodel plaatsgevonden. Daarbij is de omzetting naar het Raad van Toezicht-model onderzocht. Mede op basis van het door het ministerie van OCW uitgesproken voornemen om BNL (en SIOB) per 1-1-2015 op te laten gaan in de Koninklijke Bibliotheek (KB) is dit proces vooralsnog bevroren. In lijn met de Code zullen de komende tijd wel elementen verder worden uitgewerkt waaronder het opstellen van een directiestatuut. Het bestuur en de directie komen in een tweemaandelijkse cyclus bijeen waarbij middels een uitgebreide voortgangsrapportage alle activiteiten van de organisatie worden besproken. Daarnaast is er op regelmatige basis overleg tussen de directeur en de voorzitter van het bestuur over de gang van zaken bij BNL, zodat tijdig en volledig relevante informatie wordt verstrekt.

 

6  

           

3. Terugblik 2010-2012 De jaarverantwoording 2012 is de laatste verantwoording die wordt ingediend in het kader van de subsidieperiode 2010-2012. Die valt ook binnen het betreffende Bibliotheekcharter, zoals de provincies, gemeenten en het ministerie van OCW waren overeengekomen. De door de branche opgestelde Agenda van de Toekomst beslaat ook deze periode. Dientengevolge wordt hier een reflectie gegeven op deze periode, de zogeheten ‘Fase 1 Realisatie Digitale Infrastructuur’. Stichting Bibliotheek.nl (BNL) borduurt voort op de activiteiten die in 2009 hebben plaatsgevonden via de sturing van de Regiegroep, die de Minister tijdelijk in 2009 in het leven heeft geroepen om het innovatieprogramma voor de bibliotheekbranche vanaf 2009 gestalte te geven. Per 1 januari 2010 heeft BNL de bijbehorende rechten en verplichtingen inzake het ontwikkelen van de digitale infrastructuur overgenomen van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB). Dat betekent dat 2010 het eerste jaar was waarover BNL verantwoording heeft afgelegd. In deze reflectie wordt ingegaan op de bereikte resultaten in de periode 2010-2012. Verderop, in het activiteitenverslag 2012, wordt uitvoerig ingegaan op de bereikte resultaten in 2012

Het  leggen  van  het  fundament  in  2010  en  2011   Vanaf het begin was het doel van BNL om een voor de branche gezamenlijke digitale bibliotheek te ontwikkelen (en door te ontwikkelen), te beheren én content en diensten te (laten) ontwikkelen die over die infrastructuur worden aangeboden. De zogeheten ‘infrastructuurplus’-aanpak: de beschikbaar gestelde middelen mochten op alle genoemde onderdelen ingezet worden om een integrale aanpak te waarborgen. Met dat doel is gewerkt aan een toekomstbeeld waarin er straks één Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) is die al het aanbod in Nederland toont: de Collectie Nederland in gezamenlijk bezit en beheer van de Koninklijke Bibliotheek en openbare bibliotheken. Dit in combinatie met aanvullende informatie zoals recensies, documentaires over de auteur, open bronnen, et cetera. Een toekomstbeeld waarin er één simpele manier van online aanmelden/inloggen is bij alle bibliotheken in een self-service-omgeving (‘mijn bibliotheek’), waarin er één manier van aanvragen is voor materialen en waarin leden zelf content kunnen toevoegen (de zogenaamde user generated content, bijvoorbeeld leestips). Een toekomstbeeld waarin de bibliotheken vanuit één concept, één merkbeeld hoogwaardige digitale content en diensten aanbieden aan gebruikers, gebaseerd op hun vraag en op hun persoonlijke profiel. En wat wordt ontwikkeld voor of toegevoegd door één bibliotheek, is in principe beschikbaar voor alle bibliotheken. Kortom: een technische en organisatorische basis om aan alle toekomstige wensen van bibliotheken en hun leden te kunnen voldoen. In de jaren 2010 en 2011 is gewerkt aan het leggen van het fundament door in een fors tempo een hoogwaardige digitale infrastructuur te laten ontwerpen en bouwen: de digitale basisinfrastructuur. In tientallen projecten is gewerkt aan het ontwikkelen

 

7  

           

van de verschillende, benodigde onderdelen van de digitale infrastructuur (bijvoorbeeld de website-infrastructuur Website-as-a-Service (WaaS), de Widgetstore, het Datawarehouse (DWH) en de Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+). In het WaaS-concept wordt de website(infrastructuur) als een online dienst door BNL aangeboden aan de openbare bibliotheken. BNL organiseert het applicatiebeheer, zoals bux-fixing, het maken van back-ups, het onderhoud en de installatie van nieuwe versies en updates, beveiliging tegen ongeautoriseerde toegang, en dergelijke. Dat fundament is een randvoorwaarde om diensten te kunnen aanbieden: zonder (online)infrastructuur, geen uitvoering en dienstverlening. De ontwikkeling van de drie-eenheid NBC+, WaaS en DWH was in 2011 zo ver gevorderd, dat bibliotheken daarop konden worden aangesloten. Voor de NBC+ en het DWH hield dit in dat datasets konden worden aangeleverd. Via de WaaS konden bibliotheken de eerste widgets op hun eigen site gaan plaatsen.

Het  aansluiten  van  bibliotheken  van  eind  2011  tot  eind  2012   BNL heeft in 2011 veel tijd gestoken in het voeren van gesprekken met bibliotheken en het organiseren en bijwonen van informatiebijeenkomsten teneinde hen te informeren over het aansluitproces. Mede daardoor hebben (op één na) alle bibliotheken en PSO’s ingetekend op de aansluitsubsidie van het ministerie van OCW. Eind 2011 is vervolgens de eerste bibliotheek - Bibliotheek Enschede - daadwerkelijk aangesloten op de basisinfrastructuur. Bibliotheek Rotterdam volgde snel daarna. Het jaar 2012 was vervolgens het ‘jaar van de aansluiting’. Vóór 1 april 2012 waren alle PSO’s, alle PlusBibliotheken en 42 basisbibliotheken - de zogeheten ‘1e tranche’ subsidie-aanvragers, aangesloten op de nieuwe website-infrastructuur. Later dat jaar volgden alle resterende bibliotheken - iets meer dan 120 - die de subsidie hadden aangevraagd. Door de aansluiting is een basis gelegd om alle ontwikkelde en te ontwikkelen functionaliteiten en diensten beschikbaar te stellen aan de aangesloten lokale bibliotheken. Doordat de bibliotheken bovendien in toenemende mate hun content invoeren in de redactionele omgeving van de infrastructuur, de Digitale Content Repository (DCR), en ook zelf op de lokale situatie toepasselijke widgets kunnen inzetten, ontstaat een mix van landelijk en lokaal ontwikkelde content en functionaliteiten waarmee de bibliotheek goed (en efficiënt) kan inspelen op zowel lokale als landelijke thema’s en ontwikkelingen. Binnen het WaaS-concept kan een bibliotheek ook haar complete website opbouwen en haar huidige site vervangen (kosteloos). Eind 2012 hebben reeds 35 bibliotheken deze transitie afgerond. Dat is sneller gegaan dat was gepland. Verwacht wordt dat nagenoeg alle aangesloten bibliotheken deze overstap gaan maken in 2013.

 

8  

            Vanaf  2012:  beheer,  doorontwikkeling  en  forse  groei  diensten   Met de aansluiting van bibliotheken vanaf eind 2011 begon ook een nieuwe fase waarin (1) het beheer van de infrastructuur moest worden uitgebreid, (2) de infrastructuur moest worden doorontwikkeld en (3) waarin het aantal functionaliteiten en diensten (in de vorm van onder andere widgets en content) fors ging groeien. Om het beheer vorm te geven is voor een aantal onderdelen daarvan in 2011 al een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de Stichting Samenwerkende PSO's (SPN). Dit betrof met name de 1e- en 2e-lijnsondersteuning van de bibliotheken. Daarbij is afgesproken dat de 1e-lijnsondersteuning1 geheel wordt uitgevoerd door de PSO’s (en deels bekostigd door BNL) waarbij richting de bibliotheken een ‘one stop shop’service wordt gevoerd: ook voor vragen over kantoorautomatisering en bibliotheeksystemen kan men hier terecht. BNL zorgt voor aansturing en bekostiging van de 2e-lijnsondersteuning, waarvoor PSO-medewerkers worden ingehuurd. Op deze manier is een landelijke gezamenlijke ondersteuning opgezet door de verschillende organisaties. Het aansluiten van bibliotheken vroeg ook om het inrichten van een beheerorganisatie die de bibliotheken daarbij zou kunnen ondersteunen. Onder aansturing van BNL verzorgden de PSO's de contacten met bibliotheken en begeleidden hen in het aansluitproces. Naast het voorgaande functionele beheer, is ook het applicatief en technisch beheer vormgegeven. Deze laatste twee worden door BNL grotendeels extern ingekocht. Voor de regievoering heeft BNL zelf een team coördinerende beheerders opgebouwd. Waar in 2010 en 2011 werd gesproken over ontwikkeling van de infrastructuur, is er vanaf begin 2012 vooral sprake van doorontwikkeling van de infrastructuur. Deze doorontwikkeling is een continu proces geworden waarbij op basis van technische vereisten (zoals stabiliteit, beschikbaarheid en beveiliging) en klantwensen in een hoog tempo telkens nieuwe, additionele functionaliteiten zijn toegevoegd. Deze doorontwikkeling is overigens nooit klaar en zal telkens opnieuw worden opgestart als klantwensen daartoe aanleiding geven. Om snel in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen beschikt BNL over een Innovatielab. Via die constructie kan onderzoek worden gedaan naar ontwikkelingen en kunnen pilots worden uitgevoerd om in te spelen op die ontwikkelingen. Daardoor kunnen nieuwe ontwikkelingen van binnen en buiten de branche snel worden opgepikt en worden ontwikkeld in samenhang met de reeds aanwezige of nieuw op te zetten digitale infrastructuur. Eind 2011 zijn de eerste diensten over de nieuwe infrastructuur geleverd en vanaf 2012 is dit aantal fors gestegen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het aantal widgets dat BNL heeft ontwikkeld. Eind 2011 stonden - bij aanvang van de Widgetstore - ca. 20 widgets en website-elementen (zoals headers, footers) in de Widgetstore.

                                                                                                                       

1 Hieronder wordt de eerste opvang van vragen en incidentmeldingen van bibliotheken verstaan. De Service Desks van de PSO's verzorgen deze functie. Daarvoor heeft BNL een contract met SPN. Vragen en meldingen worden geregistreerd in een Servicesysteem (Topdesk) om een goede opvolging te waarborgen en statistische analyses mogelijk te maken voor kwaliteitsverbeteringen (bijvoorbeeld van applicaties). Aan de hand van 'uitvraagscripts' (beslisbomen) tracht de 1e-lijnsondersteuning de melding direct af te handelen. Lukt dat niet, dan wordt de melding doorgezet (in Topdesk) naar de 2e-lijnsondersteuning.

 

9  

           

Aan het eind van 2012 was het aantal widgets 93: ruim twee keer zoveel als vooraf was voorzien. Veel diensten (zoals Literatuurplein) zijn compleet omgebouwd naar widgets. Beschikbaarheid van (digitale) content is een belangrijke voorwaarde om interessante functionaliteiten en diensten te kunnen ontwikkelen. Ook op dat gebied zijn belangrijke stappen gezet in de afgelopen jaren, bijvoorbeeld als het gaat om ebooks. Omdat de samenwerking met uitgevers en boekhandels ten behoeve van het aanbieden van e-books in 2011 nog niet de gewenste resultaten liet zien, heeft BNL moeten kiezen voor een alternatieve strategie waarbij nieuwe initiatieven zijn ontplooid. Zo is in nauwe samenwerking met het Letterkundig Museum en de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) de eBooks eregalerij ontwikkeld. Via een app voor de iPad en de website www.eBooks-eregalerij.nl worden inmiddels 26 klassiekers uit de Nederlandse literatuur als e-book aangeboden. De app was een groot succes en heeft op de eerste plaats gestaan bij de gratis apps in de App store van Apple en in korte tijd was de app meer dan 150.000 keer gedownload. Dit was een belangrijk eerste wapenfeit van BNL op het gebied van ebooks. Inmiddels is, eind 2012, het totale e-bookaanbod (rechtendragende én rechtenvrije titels) op 1.576 titels gekomen. Het gaat om 1.073 rechtenvrije e-books (waarvan er 26 beschikbaar worden gesteld via de eBooks eregalerij en 1.047 via de e-book Selectie App) en 503 rechtendragende e-books die zijn ingekocht. Dat aantal zal de komende periode sterk toenemen. Daarnaast worden nog eens ruim 40.000 rechtenvrije e-booktitels via de NBC+ en een contract met betrekking tot de Aquabrowser aangeboden. De nieuwe bibliotheekwetgeving die wordt voorbereid, maakt ook mogelijk dat er in de toekomst significant meer geld beschikbaar komt voor de inkoop van digitale content via een zogeheten uitname uit het Gemeentefonds.

Besteding  van  middelen   Door de ontwikkelingen die hiervoor zijn beschreven, hebben in de bestedingen van BNL door de jaren heen verschuivingen plaatsgevonden. In de jaren 2010 en 2011 is het budget (waaronder een jaarlijkse subsidie vanuit OCW van € 11,1 mln.) grotendeels besteed aan de ontwikkeling van de (basis)infrastructuur. In 2012 is € 17,2 mln. subsidie verkregen van SIOB. Daarvan is een afnemend budget besteed aan (door)ontwikkeling en een toenemend budget aan beheer. Door eenmalige additionele inzet van middelen à € 1,1 mln die via het SIOB zijn verkregen, was er nog extra ruimte voor innovatie en ontwikkeling in 2012. De besteding van middelen heeft ertoe geleid dat eind 2012: • Alle bibliotheken zijn aangesloten op de digitale basisinfrastructuur en er zijn zelfs al 35 bibliotheken integraal overgegaan op de WaaS; • Bijna 100 widgets zijn ontwikkeld die via de Widgetstore door bibliotheken kunnen worden afgenomen (en kunnen worden geplaatst op de lokale bibliotheekwebsite in de landelijke huisstijl);

 

10  

            • • • •

• • •

Een eerste versie van de Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) is opgeleverd; Een eerste oplevering heeft plaatsgevonden van het Datawarehouse (DWH); Meer dan 500 rechtendragende en meer dan 40.000 rechtenvrije e-books worden aangeboden via de infrastructuur; Bijna 200 diensten worden aangeboden door BNL, waaronder G!DS (met 40 miljoen raadplegingen per jaar) en Literatuurplein (met meer dan een miljoen bezoekers per jaar) Een goede beheerorganisatie is opgericht en ingericht die bibliotheken ondersteunt De doorontwikkeling meer vraaggestuurd is geworden door de diverse vraaglijnen te stroomlijnen en stakeholders te betrekken; BNL zich heeft ontwikkeld tot een efficiënt ingerichte organisatie waarin waarborgen zijn aangebracht om de innovatiemiddelen zo doeltreffend en doelmatig mogelijk te besteden. Een kerngroep van eigen personeel aangevuld met ingehuurde specialisten is nu de formule.

Samenwerking   De vooruitgang die in de afgelopen jaren is geboekt zou niet zijn gerealiseerd zonder samenwerking met partners in de bibliotheekbranche. Daarom ook zijn samenwerking, vraaggericht werken en co-creatie tot sleutelbegrippen in 2012 gemaakt. Partnerships met derden, input van branchepartners (zoals VOB, PSO's en bibliotheken), wensen van de eindgebruikers en de visie van SIOB en OCW op de digitale bibliotheek zijn leidend gemaakt voor de doorontwikkeling van onze digitale infrastructuur. Voor het ‘ophalen’ van de vraag is een 5-tal vraaglijnen in kaart gebracht en is per vraaglijn een aanpak bepaald.

Succesvolle samenwerkingen worden bestendigd en uitgebouwd en nieuwe samenwerkingen zullen steeds worden beproefd.

 

11  

            Ontwikkeling  van  de  BNL-­‐organisatie   BNL begon in 2009 als een kleine projectorganisatie waar aanvankelijk ideeontwikkeling en ontwerp centraal stonden. Naarmate ontwerp plaatsmaakte voor software development en realisatie van infrastructuur, kreeg BNL steeds meer de contouren van een bestendige organisatie. In de loop van 2011 heeft de formatie een structurele bezetting gekregen en zijn de extern ingehuurde MT-leden en diverse medewerkers vervangen door eigen personeel in dienst. Dat geldt ook voor de directeur die in april 2011 aantrad. Met de groei van de organisatie werd het noodzakelijk om duidelijker werkprocessen en structuren te creëren. Daarom is in 2011 een nieuwe afdelingsstructuur geïntroduceerd. Sindsdien heeft BNL een viertal stafafdelingen (Finance, Directiesecretariaat, HR en Juridische Zaken) en een viertal afdelingen waarin het primaire proces is belegd: •

•

•

•

Afdeling Contentmanagement (verantwoordelijk voor het inkopen en aanbieden van kwalitatief hoogwaardige content, die afkomstig kan zijn uit verschillende bronnen en van verschillende media en via contentdiensten aan de verschillende eindgebruikers wordt aangeboden) Afdeling Marketing en Communicatie (verantwoordelijk voor het promoten van de digitale bibliotheek onder verschillende doelgroepen en uitvoeren van marketingdiensten voor de aangesloten bibliotheken, waaronder het collectieve huisstijl- en merkenbeleid voor de VOB en alle ‘front-end’-activiteiten, zoals WaaS, Bibliotheek.nl en ‘mijn bibliotheek’ voor de infrastructuur) Afdeling Informatiemanagement (verantwoordelijk voor het achterhalen, expliciteren en prioriteren van de klantvraag en het opstellen van requirements en requests for change voor de gewenste doorontwikkeling van de infrastructuur en de diensten) Afdeling Software Development (verantwoordelijk voor het (door)ontwikkelen van de infrastructuur en voor het maken van koppelingen met externe systemen waarmee bibliotheken kunnen worden aangesloten).

De activiteiten rondom beheer en implementatie worden daarbij aangestuurd door de managers van de afdelingen Informatiemanagement en Software Development. Eind 2011 bedroeg het aantal fte’s 17 en werkten in aanvulling daarop ca. 80 medewerkers op inhuurbasis bij BNL (waarvan ongeveer de helft op fulltime basis). In 2012 heeft verdere professionalisering plaatsgevonden van BNL als organisatie. De in gang gezette omslag van BNL naar een bestendigde organisatie met een eigen, vast kernteam en een flexibele schil van ingehuurde expertise, heeft in 2012 een vervolg gekregen. De relatief grote groep developers voor de WaaS is in november 2012 afgebouwd. Bovendien is meer werk uitbesteed op locatie en wordt niet meer door derden ‘in huis’ uitgewerkt.

 

12  

            Het aantal fte’s in dienst van BNL was 32,9 fte eind 2012 en het aantal structureel ingehuurde adviseurs en developers ‘in huis’ teruggelopen tot minder dan 20 medewerkers (en veelal op part-time basis). Daarmee zijn de personele lasten gestegen ten opzichte van 2011, maar tegelijkertijd heeft BNL meer financiële ruimte gecreëerd voor ontwikkeling en beheer, omdat minder inhuur nodig is. Met de ontwikkeling van BNL naar een gecombineerde innovatie- en beheerorganisatie zal de groei van het eigen, vaste team naar verwachting in 2013 nog enigszins doorzetten, maar wel afvlakken. Naar verwachting heeft BNL eind 2013 ca. 50 medewerkers in dienst (ca. 40 fte).

 

13  

           

4. Activiteitenverslag 2012 Dit activiteitenverslag, als onderdeel van het bestuursverslag, beschrijft de activiteiten waarvoor subsidie is verleend en de geboekte resultaten. Er is gekozen voor een directe aansluiting bij de indeling van het Jaarplan 2012. Hierna wordt per hoofddoelstelling voor het jaar 2012 aangegeven in welke mate de doelstelling is bereikt (onderdeel I). Daarna wordt weergegeven welke activiteiten per deelgebied (software development, informatiemanagement, beheer, content, marketing en communicatie) zijn ondernomen en welke resultaten daarmee zijn bereikt (onderdeel II). In onderdeel III worden de ondernomen activiteiten en de bereikte resultaten met betrekking tot de 37 projecten die in het Jaarplan 2012 zijn vastgesteld beschreven. Over die projecten is overigens ieder kwartaal reeds tussentijds verantwoording afgelegd middels (online) kwartaalrapportages.

I.  Resultaten  op  de  7  hoofddoelstellingen   In het Jaarplan 2012 heeft BNL 7 hoofddoelstellingen vastgesteld. Hierna wordt per doelstelling aangegeven in welke mate en op welke wijze het doel is gerealiseerd.

Doel  1:  Aansluiting  van  alle  bibliotheken  en  PSO’s   Doelstelling 1 was in het Jaarplan 2012 als volgt geformuleerd: ‘Het aansluiten van 168 bibliotheken en 11 PSO’s op de website-infrastructuur (WLWI), de Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) en het Datawarehouse (DWH) en deze bibliotheekorganisaties laten voldoen aan de voorwaarden die door het ministerie van OCW aan de aansluitsubsidie zijn gesteld.’2 In 2012 is, na twee jaar van voornamelijk voorbereidend werk, de eerste fase van de digitale infrastructuur opgeleverd en zijn alle bibliotheken daarop aangesloten conform de voorwaarden die door het ministerie van OCW aan de aansluitsubsidie zijn gesteld3. Deze belangrijke hoofddoelstelling is daarmee gerealiseerd.

Doel  2:  Inrichting  van  de  landelijke  beheerorganisatie   Doelstelling 2 was in het Jaarplan 2012 als volgt geformuleerd: ‘Het samen met de PSO’s inrichten van een goed functionerend landelijk beheer (1e- en 2e-lijnsorganisatie), om alle bibliotheken optimaal te ondersteunen bij het gebruik van de infrastructurele diensten.’

                                                                                                                       

2 In de ‘ Brochure Implementatie Landelijke digitale infrastructuur 2012’ wordt nadere informatie gegeven over de implementatie. Daar wordt onder meer de planning toegelicht en wordt antwoord gegeven op de veel gestelde vragen door bibliotheken. Zie: http://stichting.bibliotheek.nl/pagina/14776.documenten.html. 3 Behoudens één bibliotheek die geen subsidie-aanvraag heeft ingediend.

 

14  

           

Medio 2012 is de helpdesk voor 1e-lijnsvragen in gebruik genomen. Deze helpdesk wordt door de PSO’s beheerd en ook ingezet voor hun eigen ict-gerelateerde vragen. Dat heeft als voordeel dat de bibliotheken één desk hebben waar ze met al hun technische vragen terecht kunnen, zonder dat ze zelf vooraf hoeven te bepalen of dit gerelateerd is aan de BNL- of PSO-dienstverlening. De 2e-lijnsondersteuning is gedurende het afgelopen jaar op oproepbasis ingevuld tijdens de ontwikkel-werkzaamheden en nu operationeel met 2 fte op continue basis. De pool van medewerkers (ca. 10) wordt door de gezamenlijke PSO’s geleverd. Voor beide diensten betaalt BNL aan de gezamenlijke PSO’s verenigd in Stichting Samenwerkende PSO’s Nederland (SPN) een vergoeding. Dit contract is voor 2013 verlengd.

Doel  3:  Doorontwikkeling  van  de  infrastructuur   Doelstelling 3 was in het Jaarplan 2012 geformuleerd als ‘Het doorontwikkelen van de infrastructuur’, waarbij vier gewenste subresultaten waren beschreven. Die vier onderdelen komen hierna achtereenvolgens aan de orde. Doelstelling 3a: Widgets Doelstelling 3a was geformuleerd als ‘Stapsgewijze instroom op de Website as a Service (WaaS) via de Widgetstore.4 Deze Widgetstore heeft bij aanvang ca. 20 widgets en website-elementen (zoals headers, footers) die plaatsbaar zijn op bibliotheeksites via een plug-in op het lokale CMS. Een groot deel daarvan is tevens plaatsbaar zonder gebruik te maken van plug-ins. Voor het einde van 2012 is het aantal widgets minimaal verdubbeld.’ De teller van het aantal opgeleverde widgets stond eind 2012 op 93 - ruim twee zoveel als vooraf was voorzien. Hier heeft de ontwikkeling een snelle vlucht genomen. De keerzijde is geweest dat daardoor het budget snel opraakte en in het najaar een aantal projecten is getemporiseerd. Voor het aansluiten op de infrastructuur heeft iedere deelnemende bibliotheek minimaal een 4-tal widgets geplaatst. In de loop van 2012 bleek echter dat een grote groep bibliotheken verder wilde gaan dan alleen de 4 verplichte widgets: ze wilden hun complete website omzetten naar een zogenaamde ‘WaaS-site’. Eind 2012 waren daardoor reeds 35 bibliotheken over op de website-infra en waren nog eens ca. 15 implementaties ingepland. Kortom, ook hier is de ontwikkeling sneller gegaan dan verwacht. Dat heeft overigens wel tijdelijk tot enige stabiliteitskwesties geleid ten aanzien van het systeem, omdat op de korte termijn de gevraagde capaciteit sterk toenam.

                                                                                                                        4

 

Zie: http://stichting.bibliotheek.nl/pagina/14722.widgetstore.html

15  

           

Doelstelling 3b: Datawarehouse Deze doelstelling was geformuleerd als ‘Het Datawarehouse (met een eerste basisset) is in het eerste kwartaal van 2012 klaar om in gebruik te worden genomen. Alle bibliotheken hebben daarvoor in ieder geval de basisgegevens aangeleverd en zijn voorbereid op uitbreiding en periodieke aanlevering daarvan.’ Alle deelnemende bibliotheken hebben voor eind 2012 hun eerste set data aangeleverd en daarmee voldaan aan de subsidievoorwaarden. Echter, het correct en periodiek aanleveren van de zogenaamde ‘minimale dataset’5 blijkt nog een lastige kwestie. Enerzijds doordat er in de branche zo veel verschillende configuraties zijn (van dezelfde bibliotheeksoftware) waardoor enkele leveranciers moeite hebben consistente data aan te leveren. Anderzijds doordat de prioriteit bij bibliotheken om deze data aan te leveren op dit moment laag is, omdat in deze fase nog relatief weinig relevante informatie kan worden teruggegeven vanuit het DWH aan de bibliotheken. Dat komt omdat nog niet alle systemen (zoals financiële en personeelssystemen) kunnen worden ingelezen en daarmee dus voor de bibliotheken de kosten voor de baten uitgaan (oftewel: de inspanningen voor de resultaten uitgaan). Een andere, meer juridische reden die tot vertraging heeft geleid, is de discussie rondom aanlevering en verwerking van persoonsgegevens. Op alle fronten zijn met name in het laatste kwartaal van 2012 grote stappen voorwaarts gezet. Doelstelling 3c: NBC+ De formulering was ‘De NBC+ is samen met de KB en in nauw overleg met het SIOB doorontwikkeld tot een sectorbreed zoekplatform waardoor een rijke digitale collectie wordt ontsloten. Bibliotheken kunnen hun lokale Aquabrowser vanaf het najaar 2012 uitfaseren. Vanaf dat moment krijgt de NBC een upgrade naar ‘NBC+’ waarbij aan de catalogus ook digitale collecties zijn gekoppeld.’ De eerste versie van de NBC+ is opgeleverd en gedemonstreerd tijdens de Bibliotheektweedaagse in december. In aanvang was de opzet om dit als vervanging te hanteren voor de Aquabrowser. Echter, gaandeweg het jaar bleek dat er meer toegevoegde waarde te behalen valt voor de branche door de NBC+ te ontwikkelen in de richting van ‘slim ontsluiten’, bijvoorbeeld door de inzet van semantisch zoeken en door gebruik te maken van linked open data-structuren. Het meer reguliere zoeken via catalogi en gekoppelde bronnen wordt ook gefaciliteerd door de NBC+, maar kan deels worden overgelaten aan bestaande browsers, zoals de Aquabrowser. Laatstgenoemde kan bovendien een ‘upgrade’ tegemoet zien, gebaseerd op een bredere bronnenset die de NBC+ levert. Daarom is met Serials Solutions (de leverancier van de Aquabrowser) medio 2012 een samenwerking aangegaan en zal het BNL-team zich meer gaan toeleggen op enerzijds het aansluiten van meer bronnen en anderzijds het uitbreiden van innovatieve zoekstructuren. Ook op dit vlak zijn partnerships aangegaan, onder meer met de universiteit van Leipzig.

                                                                                                                        5

Data die iedere bibliotheek minimaal moet aanleveren voor het Datawarehouse, op te vragen via de website van stichting.bibliotheek.nl.

 

16  

           

Langs deze weg zal de NBC+ in 2013 verder ontwikkeld worden en kunnen bibliotheken stapsgewijs overstappen naar een gecombineerde inzet van het ‘oude en nieuwe zoeken’. Doelstelling 3d: SDK Geformuleerd als ‘De Software Development Kit (SDK) is doorontwikkeld, zodat ontwikkelaars in opdracht of op eigen initiatief widgets kunnen aanbieden aan bibliotheken in de Widgetstore.’ Technisch gezien is de SDK grotendeels klaar en beschikbaar, maar organisatorisch vraagt de inzet daarvan nog nadere uitwerking en sturing. De SDK wordt door leveranciers al gebruikt. Dat gebeurt nu alleen op verzoek en in opdracht van BNL. Een geheel ‘open benadering’ waarbij leveranciers op eigen initiatief ontwikkelingen toevoegen en via de infrastructuur aanbieden aan bibliotheken is technisch wel al mogelijk, maar organisatorisch nog niet geregeld. Criteria waaraan de ontwikkelingen door derden moeten voldoen en het beleid ter voorkoming van bijvoorbeeld dubbelingen of ongewenste wildgroei moeten nog door de branche nader worden uitgewerkt. BNL zal daartoe een advies voorleggen aan SIOB in 2013.

Doel  4:  Aanbieden  van  nieuwe  diensten  en  e-­‐content     Doelstelling 4 was in het Jaarplan 2012 geformuleerd als: ‘Het ontwikkelen en aanbieden van nieuwe diensten en e-content’ waarbij vier gewenste subresultaten waren beschreven. Die vier subresultaten komen hierna achtereenvolgens aan de orde. Doelstelling 4a: ombouw redactie naar widgets ‘De bestaande BNL-diensten (Leesplein, Literatuurplein, Schoolbieb.nl) zijn omgebouwd in widgets en/of de huisstijl ten behoeve van de nieuwe infrastructuur en blijven in de tussentijd nog beschikbaar in de oude stijl. De database G!DS maakt deel uit van de DCR.’ Zo luidde deze doelstelling. De eerst set van widgets op basis van Leesplein zijn klaar en staan online in de Widgetstore. Het betreft widgets over leestips, jeugdtheatervoorstellingen, tentoonstellingen, agenda, nieuws, interviews en voorleesboeken. De skinning is gereedgekomen in het vierde kwartaal van 2012. Hiermee is Leesplein in de landelijke huisstijl te zien. De doelgroepenheader en aangepaste jeugdpagina's per doelgroep zijn klaar en staan op www.bibliotheek.nl. De tweede en laatste batch widgets op basis van Literatuurplein is in 2012 gereed gekomen en staat online in de Widgetstore en op www.bibliotheek.nl/literatuur. In totaal zijn er nu 38 Literatuurplein-widgets live. In het afgelopen jaar is de site geheel omgebouwd in de huisstijl en beschikbaar in widgets. Daaronder bevindt zich ook een widget van de Canon van de Nederlandse geschiedenis, die op een aantrekkelijke manier redactionele content laat zien per thema van de canon. Deze widget kan door bibliotheken heel goed ingezet worden tijdens de Boekenweek 2013.

 

17  

            De nog bestaande website van Schoolbieb, www.schoolbieb.nl, is als zelfstandige website gestopt per 1 januari 2013. Al eerder was besloten en gecommuniceerd om Schoolbieb.nl niet verder door te ontwikkelen als zelfstandige dienst. Een belangrijke reden daarvoor is dat de bouw van het nieuwe Schoolbieb.nl is gestart op een moment dat er nog geen duidelijkheid bestond over de nieuwe digitale infrastructuur van BNL. Als gevolg hiervan sloot deze dienst niet voldoende aan op de nieuwe infrastructuur, wat wel een must is. Een andere reden is dat het nieuwe Schoolbieb.nl ondertussen is ingehaald door externe ontwikkelingen. Het brede verhaal waar destijds voor gekozen is met onder meer een lessenmaker voor docenten is momenteel al veel uitgebreider beschikbaar via Wikiwijs. Delen van de content van Schoolbieb.nl zijn via widgets onderdeel geworden van het geïntegreerde pakket voor het onderwijs: de Bibliotheek op school (dBos). De integratie van de redactionele omgevingen van de Digital Content Repository (DCR) en G!DS is niet tot stand gebracht in 2012, maar er is wel een koppeling tussen de DCR en G!DS gemaakt waarmee bepaalde data (zoals over bibliotheekvestingen) uitgewisseld kunnen worden. Dit komt omdat het langer duurde dan verwacht om tot de keuze te komen voor de wijze waarop de DCRomgeving ingericht moet worden met een toekomstvaste visie. De integratie staat opnieuw gepland voor 2013. De beslisdocumenten daarvoor zijn reeds opgeleverd in 2012 en zullen in 2013 beoordeeld en uitgewerkt worden. Doelstelling 4b: e-bookplatform Dit was als volgt geformuleerd: ‘Samen met NBD wordt een e-bookplatform vormgegeven, waarbij centrale inkoop plaatsvindt. Tevens worden enkele tientallen boeken online beschikbaar gesteld via de tool Public Library Online met internationale en Nederlandse titels.’ BNL en NBD hebben in het voorjaar hun gezamenlijke plan van aanpak en conceptovereenkomst voorgelegd aan het SIOB en VOB ter goedkeuring. Bij nadere bespreking hiervan bleek het draagvlak voor de voorgestelde aanpak niet aanwezig. Bovendien werd duidelijk dat via het e-bookplatform ook andere digitale content moet kunnen worden geleverd en dat de integratie met de BNL-infrastructuur dusdanige eisen stelde aan dit platform, dat dit enerzijds nader uitgewerkt moet worden, maar anderzijds ook van een dergelijke omvang werd dat deze opdracht uitbesteed diende te worden. Deze aanbesteding is in 2012 geformaliseerd en naar verwachting wordt in 2013 het e-bookplatform alsnog opgeleverd. Nu de beoogde samenwerkingsovereenkomst met NBD niet is doorgegaan, heeft BNL de inkoop van e-books in opdracht van de VOB (Inkoopcommissie) zelf ter hand genomen en daarvoor eigen capaciteit ingezet. Dat heeft overigens geleid tot zeer goede resultaten: in totaal zijn meer dan 500 rechtendragende e-booktitels ingekocht voor zowel de Public Library Online-tool als de Lees Meer-campagne. Dit deel van de doelstelling is dus boven verwachting verlopen.

 

18  

           

Doelstelling 4c: eregalerij Doelstelling 4c was geformuleerd als: ‘De eBooks eregalerij wordt uitgebreid en er wordt een variant daarop met meer dan 1.000 andere rechtenvrije Nederlandstalige e-books gelanceerd.’ De app met meer dan 1.000 rechtenvrije titels is in het vierde kwartaal van 2012 gelanceerd en kan gedownload worden door leden en niet-leden. De eBooks eregalerij is uitgebreid, maar slechts met één titel. Toch was dit een niet onbelangrijke toevoeging, want dit is het eerste rechtendragende e-book in de eregalerij. Vanwege de afhankelijkheid van diverse partners en de complexiteit van dit project is medio 2012 besloten vooralsnog geen energie meer te steken in de uitbreiding van het aantal titels binnen dit project en dit wellicht later weer op te pakken. Doelstelling 4d: samenwerkingen Was geformuleerd als: ‘Samenwerkingen met contentpartners (zoals NOS, CDR, Stichting Lezen, DBNL, KB) hebben geleid tot meer beschikbare content via de digitale infrastructuur.’ De samenwerking met de ene partij verliep (en verloopt) succesvoller dan met de andere partij. Soms kost het ook veel tijd om technische koppelingen te maken of de juiste aandacht aan een project te kunnen geven. Zonder te veel in details te treden, kan worden geconstateerd dat de aansluiting op organische wijze verloopt: daar waar sprake is van ‘laaghangend fruit’ wordt veel vooruitgang geboekt, daar waar het complex is blijft de potentie nog ongebruikt, maar raakt niet per definitie uit zicht. Met CDR is de samenwerking bijzonder vruchtbaar: daar vindt een forse uitrol plaats van de muziekdienst, nu nog voor binnen de bibliotheken, straks ook voor thuisgebruik. Het totale beschikbare KB-bezit is inmiddels opgenomen in de NBC+. Dat biedt een mooie basis voor verdere samenwerking. DBNL heeft ca. 600 rechtenvrije titels aangeleverd ten behoeve van de app met ruim 1.000 geselecteerde rechtenvrije titels. Met erfgoed- en (aangepast) leesinstellingen lopen de besprekingen en afstemmingen op continue basis door. Ook nieuwe (potentiële) partnerships staan in de steigers, waaronder data-uitwisseling met de theatersector.

Doel  5:  Ontwikkeling  van  een  dienstenpakket  van  bibliotheken  voor  scholen   Doelstelling 5 was in het Jaarplan 2012 geformuleerd als: ‘Vaste ondersteuner zijn voor bibliotheken die ‘de Bibliotheek op school (dBos)’ in hun werkgebied willen aanbieden. Hierbij zijn alle online diensten van de bibliotheek voor de basisschool geïntegreerd.’ In aanvang was het de bedoeling dat BNL deze dienst zelf geheel op maat zou ontwikkelen. In de loop van 2012 bleek dat de belangrijkste leveranciers van

 

19  

           

bibliotheeksystemen (HKA en Infor) bereid waren hun schoolsysteem om te vormen naar een landelijke dienst in aansluiting op de digitale infrastructuur van BNL. Deze omvorming is gerealiseerd in 2012 en de uitrol van het dBos-pakket zal plaatsvinden in 2013 in nauwe samenwerking met SIOB.

Doel  6:  Uitvoering  van  een  publiekscampagne   Doelstelling 6 was in het Jaarplan 2012 geformuleerd als: ‘Het voeren van een succesvolle campagne eind 2012, waardoor de bekendheid van de nieuwe digitale bibliotheek onder verschillende doelgroepen is toegenomen conform het gewenste merkbeeld.’ De campagne die is ontwikkeld is de ‘Lees Meer-campagne’ en is meer geworden dan alleen een campagne. Het heeft een nieuwe manier van e-book lezen gebracht door deze gericht te koppelen aan thema’s (zoals sport, koken, lifestyle) en locaties (zoals musea, bibliotheken, de trein). Zo kan met een relatief kleine selectie e-booktitels en laag mediabudget toch een fors bereik worden gecreëerd. De campagne loopt van december 2012 tot en met juni 2013. Na de eerste maand hadden reeds ruim 20.000 e-booklezers zich geregistreerd en per 1 maart 2013 zelfs al bijna 40.000. Velen daarvan waren nog geen bibliotheeklid. Door een goede follow up zullen de bibliotheken deze zogenaamde ‘leads’ zelf gaan proberen om te zetten in leden. De campagne zal in 2013 geëvalueerd worden en de ‘lessons learned’ zullen weer ingezet worden in de najaarscampagne van 2013. Zo wordt ook hier een ‘infrastructuur’ opgebouwd van een collectieve (online) campagne die kan worden ingezet voor het succes van de moderne bibliotheek.

Doel  7:  Informeren  en  betrekken  van  stakeholders   Doelstelling 7 was in het Jaarplan 2012 geformuleerd als: ‘Het betrekken van de stakeholders (zoals bibliotheken, PSO’s, G4, SIOB, VOB, KB, NBD, DBNL, et cetera) bij BNL, bijvoorbeeld bij het formuleren van nieuwe wensen en het opstellen van functionele eisen. Stakeholders zijn en voelen zich goed geïnformeerd als het gaat om de belangrijkste ontwikkelingen bij BNL en kunnen hierdoor zelf actief bijdragen aan verdere digitalisering in de branche.’ In 2012 zijn diverse bijeenkomsten gehouden, zoals 4 regionale bijeenkomsten met gemeentelijke bestuurders en bibliotheekdirecteuren, een tweetal update-sessies voor bibliotheken en de Bibliotheektweedaagse. Daarnaast is het gehele jaar ieder kwartaal een voortgangsverslag online gepubliceerd op een speciaal daartoe ingerichte website. BNL heeft zowel op de bijeenkomsten als in reactie op de website complimenten mogen ontvangen over de gedeelde informatie. Er is wat dat betreft soms eerder sprake van een ‘overload’ aan informatie, dan een tekort. Maar dat is ook zeker gerelateerd aan het enorme aantal lopende projecten (in 2012 37 hoofdprojecten, die op hun beurt weer bestonden uit meerdere deelprojecten).

 

20  

           

Daarnaast is met de voorzitters van de Provinciale Directie Overleggen (PDO’s) eind november een meeting georganiseerd om af te stemmen hoe bibliotheken hun vragen en wensen structureel kenbaar zouden kunnen maken aan BNL, naast de lopende trajecten op het gebied van kennisdeling (samen met SIOB). Uit deze meeting is een eerste schets voor nieuwe, meer structurele klankbordgroepen met specialisten uit de branche naar voren gekomen die in 2013 opgezet gaan worden. Het gaat om klankbordgroepen voor de hoofdclusters van BNL, die een aanvulling zullen zijn op (of een vervanging zullen zijn voor) de adhoc klankbordgroepen waarvan BNL op projectniveau al goed gebruik heeft gemaakt in 2012. Hiernaast zal BNL regelmatig gaan deelnemen aan de genoemde PDO’s.

II.  Verantwoording  resultaten  per  deelgebied  (afdeling)   Hierna volgt een verantwoording over de resultaten per deelgebied. Voor een uitvoeriger verantwoording wordt verwezen naar de verantwoording met betrekking tot de 37 projecten in het volgende onderdeel van dit verantwoordingsverslag.

Software  development   Een belangrijk doel in 2012 was het opleveren van zogenaamde Aansluitmenu’s op grond waarvan 179 bibliotheekorganisaties in 2012 zouden kunnen aansluiten op de digitale infrastructuur. Dit is ook wel ‘spoor 1’ genoemd (realiseer aansluiting). Daarnaast is continu gewerkt aan doorontwikkeling. Dat is ook wel ‘spoor 2’ genoemd (permanente digitale innovatie). Het motto van 2012, van ontwikkeling naar aansluiting en doorontwikkeling, benadrukt dat beide sporen belangrijk waren. Aansluiting van bibliotheken De aansluitmenu’s zijn tijdig opgeleverd en alle bibliotheken zijn tijdig aangesloten op de website-infrastructuur (WLWI), op de Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC+) en op het Datawarehouse (DWH) en voldoen aan de voorwaarden die door het ministerie van OCW aan de aansluitsubsidie zijn gesteld. De 68 bibliotheken uit de eerste tranche hebben de deadline van 1 april gehaald en de bibliotheken uit de tweede tranche hebben de deadline van 31 december gehaald. Met andere woorden: alle bibliotheekorganisaties die daarvoor subsidie hebben aangevraagd hebben bestanden aangeleverd ten behoeve van de bezitsregistratie en ten behoeve van het Datawarehouse en hebben óf een WaaS-site óf 4 widgets op hun eigen website geplaatst. Doorontwikkeling van de infrastructuur De infrastructuur is in 2012 in hoog tempo doorontwikkeld. In 2012 zijn 5 grote releases van de infrastructuur uitgebracht. Een release bestond uit nieuwe versies van onder meer de WLWI, de servicebus (ESB), Identificatie & Autorisatie Management (IAM) en DCR.

 

21  

            Hierna wordt een overzicht gegeven van de bereikte resultaten op de afzonderlijke onderdelen van de infrastructuur: • •

•

• •

•

•

 

Website-infrastructuur (WLWI): de functionaliteit is sterk uitgebreid en de gebruiksvriendelijkheid is toegenomen. Widgets: het aantal widgets bedraagt inmiddels 93 en is dus meer dan verdubbeld ten opzichte van begin 2012 (20 widgets). De volgende widgets zijn gerealiseerd in 2012 (zie ook http://widgetstore.bibliotheek.nl/widgets/producten.html voor meer informatie): o 2 widgets in samenwerking met de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed o 6 widgets in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek o 14 widgets van Literatuurplein: hiermee kan content en functionaliteit van Literatuurplein worden ontsloten via de WaaS. De widgets verwijzen naar Literatuurplein dat hiervoor is aangepast op de landelijke huisstijl. o 7 widgets van Leesplein: hiermee kan content en functionaliteit van Leesplein worden ontsloten via de WaaS. De widgets verwijzen naar Leesplein dat hiervoor is aangepast op de landelijke huisstijl. o 4 G!DS widgets o 5 widgets voor Mijn Bibliotheek o 4 muziekwidgets in samenwerking met Centrale Discotheek Rotterdam o 11 widgets voor de Bibliotheek op school o 4 NBC+/3.0 widgets De ontwikkeling van de WaaS en de implementatie ervan is verder dan begin 2012 was voorzien. Destijds was de verwachting dat enkele bibliotheken al in 2012 gebruik zouden gaan maken van een WaaS-website, maar eind 2012 waren dat al 35 bibliotheken. Het Datawarehouse (DWH) is in een eerste versie opgeleverd en is operationeel, conform de planning. Het eerste basisrapport is beschikbaar. De NBC+ is ontwikkeld tot een zoekplatform. Hierbij past de kanttekening dat de oorspronkelijke doelstelling niet helemaal is gehaald. In de loop van 2012 is de beoogde vervanging van de Aquabrowser anders ingevuld: Serials Solutions (de leverancier van de Aquabrowser) gaat op basis van de NBC+ een nieuwe Aquabrowser aanbieden, die BNL voor de introductie- en transitieperiode bekostigt. Daarbij worden de bestaande bronnen vanuit de Aquabrowser door Serials Solutions geleidelijk aan beschikbaar gesteld binnen de NBC+. Over de NBC+ is een separate rapportage richting SIOB opgeleverd. De Software Development Kit (SDK) is tegelijk met de website-infrastructuur doorontwikkeld. Er is ook al een aantal experimenten geweest met het beschikbaar stellen van de SDK aan externe ontwikkelaars. Leesplein, Literatuurplein en Schoolbieb.nl zijn omgebouwd in widgets en in de huisstijl beschikbaar voor bibliotheekorganisaties. De database van G!DS is gekoppeld met de infrastructuur, maar niet opgenomen in de DCR. De reden daarvoor is, dat er bij nader inzien nauwelijks voordelen verbonden blijken te zijn aan het integreren met de DCR en er ook geen technische noodzaak toe is (zie

22  

           

• •

• • •

•

•

ook de toelichting bij de projectenbeschrijving verderop in deze jaarverantwoording). De Digital Content Repository (DCR), de plek waar content wordt opgeslagen, is in 2012 met succes gekoppeld aan de NBC+. CRM voor B2B is gereed en kan worden ingezet door bibliotheekorganisaties. CRM voor B2C is in 2012 in een eerste versie opgeleverd. Koppelingen met selfservice en andere functionaliteiten zullen in 2013 worden gerealiseerd. Online betalen is gerealiseerd en er is een eerste implementatie bij een bibliotheekorganisatie gedaan. De functionaliteit Aanvragen is operationeel. De Servicebus heeft een centrale plek in de architectuur en is om die reden continu in ontwikkeling. Het ontwikkelen van de NCIP-berichten is ten dele gereed.6 Niet iedere ILS-leverancier kon tijdig leveren. Het Identity & Access Management (IAM) is operationeel en kan in gebruik worden genomen. Het wachten is nu op de eerste dienst die hier gebruik van gaat maken. Bibliotheken moeten, vanwege het gebruik van persoonsgegevens, hiervoor separaat schriftelijk toestemming verlenen aan BNL. Voor de inlichtingenfunctie geldt dat deze niet voldeed aan de eisen van BNL. Navraag bij bibliotheken leerde bovendien dat de versie ook niet aan de behoefte van bibliotheken voldeed. Op grond van het voorgaande is besloten de doorontwikkeling tijdelijk on hold te zetten en weer op te pakken zodra de NBC+ volwassen genoeg is om aangesloten te worden.

Hoewel nieuwe infrastructuurcomponenten telkens veelvuldig worden getest, blijken er in de praktijk in sommige gevallen toch tekortkomingen te zijn die dan snel moeten worden opgelost. Op onderdelen van de WaaS waren er in 2012 bijvoorbeeld tekortkomingen, waardoor de performance en stabiliteit niet voldeden aan de eisen die BNL eraan had gesteld. Inmiddels is er een project gestart om hierin verbetering aan te brengen. Op het gebied van veiligheid voldoet de infrastructuur inmiddels aan alle eisen die eraan zijn gesteld door BNL. Er is een security-audit uitgevoerd door Fox-IT en daar zijn slechts enkele aanbevelingen uit gekomen, die inmiddels zijn opgevolgd. Het Datawarehouse was onderdeel van de security-audit.

Informatiemanagement   Een belangrijk doel in 2012 was het achterhalen, expliciteren en prioriteren van de klantvraag en het opstellen van requirements (functionele eisen) en RFC’s (requests for change) voor de gewenste (door)ontwikkeling van de infrastructuur en de diensten die daarvan gebruikmaken.

                                                                                                                       

6 NCIP is een protocol voor de communicatie tussen applicaties en ILS-en via de servicebus. Om precies te zijn: een door NISO erkende standaard die de communicatie van uitleentransacties tussen verschillende systemen en interfaces standaardiseert. De standaard is ook bekend onder de naam Z 39.83:2002. Een voorloper van NCIP is het SIP2-protocol.

 

23  

           

Expliciteren klantvraag en opstellen requirements De afdeling Informatiemanagement heeft in 2012 een voortrekkersrol gespeeld bij het expliciteren van klantvraag en requirements. Daarnaast was de afdeling verantwoordelijk voor de data-architectuur en is zij eerste aanspreekpunt voor samenwerkingen binnen en buiten de branche, bijvoorbeeld met innovatiecentra en culturele instellingen. In nauwe samenwerking met de afdeling Implementatie zijn de wensen van bibliotheken (zowel bilateraal als in verenigd verband op regionaal, provinciaal en landelijk niveau) in beeld gebracht, geprioriteerd en ondergebracht in requirementsdocumentatie, RFC’s en projectplannen. In maart 2012 is een ontwikkelkalender opgeleverd op grond waarvan de branche heeft kunnen reageren. Specifiek zijn overlegplatforms met G4-bibliotheken, PSO’s en landelijke organisaties zoals SIOB en VOB opgericht. Verder is ook een repeterend overleg met de KB ingesteld en zijn er verschillende landelijke en provinciale bijeenkomsten georganiseerd rondom de doorontwikkeling van de landelijke infrastructuur en de digitale diensten. Tot slot is er in meerdere projecten gebruikgemaakt van een klankbordgroep met specialisten uit de branche. Veel functionele eisen die in 2012 door de branche zijn aangedragen, zijn opgenomen in de releasekalender voor het komende jaar en het Jaarplan 2013. De samenwerkingstrajecten met (G4)-bibliotheken en PSO’s hebben duidelijk tot meer begrip geleid voor de positie en werkwijze van BNL. BNL stelt zich in toenemende mate als facilitator op, niet zozeer als de organisatie die het beleid (autonoom) bepaalt. In die rol kan BNL duidelijk op steun en begrip in de branche rekenen, omdat daarmee duidelijk wordt dat het tempo en de kwaliteit van de ontwikkelingen mede worden bepaald door het politiek-bestuurlijke (samenwerkings)klimaat en de medewerking van vendors en ILS-leveranciers. Voorts zijn kwaliteitsprocedures ingericht om het kwaliteitsniveau te bewaken tijdens de totstandkoming en doorontwikkeling van diensten. Innovatie In het kader van het Innovatielab zijn veel gesprekken gevoerd met (andere) innovatiecentra en culturele instellingen. Doel van het Innovatielab was financiering te bieden voor enerzijds het uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken met betrekking tot innovatieve ideeën en initiatieven en anderzijds het uitvoeren van pilotprojecten. Er zijn in 2012 drie onderzoeken en drie pilots uitgevoerd. De onderzoeken hebben geleid tot drie onderzoeksrapportages (Publiek domein digitale bladmuziek, Netflixmodel, Gebruikersparticipatie) en drie uitgevoerde pilotprojecten: het Pilotproject Kunst in de bieb, het Pilotproject Nederland schrijft en het Pilotproject Kennispunt Zeeland.

 

 

24  

                Beheer   Een belangrijk doel in 2012 was het organiseren en (mede) uitvoeren van de beheeractiviteiten ten aanzien van de nieuw ontwikkelde en de reeds bestaande infrastructuur. Functioneel, technisch en applicatief beheer De afdeling Beheer is verantwoordelijk voor dit beheer. Alleen op het gebied van functioneel beheer is er sprake van samenwerking met de PSO’s. Er is geen sprake van gedeelde verantwoordelijkheid: BNL voert in alle gevallen de regie. Uitgangspunt is dat de bedrijfskritische onderdelen 99,8% per maand uptime dienen te zijn. Het functioneel beheer is ingericht en vanuit de afdeling Beheer is de benodigde technische ondersteuning geleverd. Daarmee wordt de provinciale 1e lijnsorganisatie - en daarmee de lokale bibliotheken - ondersteund bij het gebruik van deze infrastructuur. De PSO’s zijn uitvoerend voor de 1e-lijns en 2e-lijnsondersteuning, onder eindverantwoordelijkheid van BNL. Het functioneel beheer is ingericht volgens BiSL. Het met de SPN opgezette gezamenlijke helpdesksysteem ondersteunt dit proces. De samenwerking met SPN is in 2012 goed verlopen, waarbij moet worden opgemerkt dat er in 2012 wel gezocht moest worden naar de juiste modus. Die is gevonden en een en ander heeft geresulteerd in een nieuwe overeenkomst voor 2013. Het applicatiebeheer is grotendeels uitbesteed aan de softwareleveranciers. Omdat BNL zelf de regie wil voeren, is er binnen BNL Beheer een applicatiebeheerteam ingericht, dat de externe leveranciers aanstuurt en het overzicht houdt. Het technisch beheer is uitbesteed en er liggen duidelijke SLA’s aan ten grondslag.

Content   Een belangrijk doel in 2012 was content toevoegen en ontsluiten op grond van de in 2011 vastgestelde contentstrategie. Onder de in 2012 toegevoegde content bevinden zich onder meer honderden (rechtendragende en rechtenvrije) e-books en duizenden muziektracks (die via legale streaming worden aangeboden). Anderzijds zijn bestaande diensten omgevormd tot widgets, terwijl ‘de winkel’ tijdens deze verbouwing open is gebleven. Het uiteindelijke doel is om hiermee kwalitatief hoogwaardige content - die afkomstig kan zijn uit verschillende bronnen en verschillende media - middels contentdiensten binnen de landelijke digitale infrastructuur als één (logisch aan elkaar verbonden) geheel aan te bieden aan de verschillende doelgroepen. Er zijn onder meer specifieke diensten voor jeugd ontwikkeld en is ook een eerste stap in de dienstverlening aan scholen gezet.

 

25  

           

Ombouw van bestaande diensten naar widgets De lopende dienstverlening heeft zich op hetzelfde niveau voortgezet en inmiddels zijn veel van de bestaande diensten - zoals Literatuurplein, Leesplein en G!DS omgebouwd naar widgets: • Er zijn in totaal 10 verschillende widgets opgeleverd op het gebied van Onderwijs & Jeugd, waarvan er 5 specifiek betrekking hebben op de Bibliotheek op school. Het geheel wordt aangeboden als een geïntegreerd pakket. Schoolbieb.nl is hier ook onderdeel van geworden in 2012. Het pakket zal in 2013 verder worden uitgebreid en meer worden geïntegreerd met de infrastructuur van BNL. Daarnaast is er een portal gerealiseerd op de WaaS van BNL en is er een leerlingenportal gemaakt. Zie voor meer informatie het project de Bibliotheek op school (dBos). • Met betrekking tot Literatuurplein zijn 38 widgets opgeleverd. Literatuurplein is in de landelijke huisstijl omgebouwd. De database is het hele jaar up-to-date gehouden met literaire informatie door de redactie. Voor meer informatie, zie het project Literatuurplein. • Op basis van Leesplein zijn 8 widgets opgeleverd. De Leespleinwebsite is omgebouwd in de landelijke huisstijl en er zijn doelgroeppagina’s gemaakt. Zie voor meer informatie het project Leesplein. • Ten aanzien van G!DS zijn meerdere widgets opgeleverd, is een basisbestand van bibliotheken gerealiseerd waarmee allerlei koppelingen met de BNL-infrastructuur mogelijk zijn gemaakt, zijn verschillende RFC’s door bibliotheken en PSO’s uitgevoerd, enzovoorts. Zie voor meer resultaten en informatie het project G!DS. In de projectverantwoordingen verderop in dit document is voor elk van deze onderdelen een uitvoeriger toelichting gegeven. Centrale inkoop en distributie van digitale content (e-content) De inkoop van de e-content is centraal geregeld via de Inkoopcommissie van de VOB. In de ALV van de VOB in december 2012 is besloten om de omslaggelden te verhogen naar € 0,25 per inwoner. Hiermee is de eerste stap gezet om significant meer e-content in te kopen.7 Dit besluit is mede genomen op basis van onderzoek dat BNL in opdracht van de VOB heeft uitgevoerd in samenwerking met TNO. Voor een uitvoeriger omschrijving met betrekking tot de inkoop wordt verwezen naar het project Inkoop verderop in dit document. e-books en online lezen De strategie in 2012 was niet alleen in gesprek te blijven met uitgevers en producenten van e-books, maar tegelijkertijd eigen initiatieven te ontplooien en een eigen koers varen. Omdat het aanbod rechtenvrije e-books in 2012 is uitgebreid naar 1.073 (waarvan er 26 beschikbaar worden gesteld via de eBooks eregalerij en 1.047

                                                                                                                        7

Overigens is in 2012 tevens duidelijk geworden dat er in 2015 een significant groter budget beschikbaar zal komen voor de inkoop van e-content.

 

26  

           

via de E-book Selectie App is het totale e-bookaanbod (rechtendragende én rechtenvrije titels) op 1.576 e-booktitels gekomen. Daarnaast worden nog eens ruim 40.000 rechtenvrije e-booktitels via de NBC+ en de Aquabrowser aangeboden. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar het project e-books. eMuziek BNL richt zich niet alleen op e-books, maar nadrukkelijk ook op het aanbieden van eMuziek. Muziek loopt immers voorop qua techniek en qua rechten en kan een ‘best practice’ gaan worden. Daarom wordt in samenwerking met de Centrale Discotheek Rotterdam (CDR) de tool ‘Digileen’ vanuit Muziekweb geïntegreerd in de digitale infrastructuur. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar het project Muziek. Samenwerking met contentpartners Met de KB is samengewerkt om delen van hun collectie te ontsluiten via widgets. Er zijn in totaal 8 widgets gerealiseerd. Deze zijn te vinden op www.bibliotheek.nl/kb. In 2013 zal de samenwerking nog intensiever worden, ook rondom de NBC+. De samenwerking met de CDR heeft in 2012 geleid tot een aantal muziekdiensten, zoals muziekwidgets, een collectie die binnen de muren van de bibliotheek te beluisteren is (waarmee meer dan 500.000 tracks beluisterd werden in 2012) en een streaming muziekdienst die in 2012 zo goed als gerealiseerd is. Hiermee kan een bibliotheeklid ongeveer 25% van de collectie van de CDR thuis beluisteren. Voor meer details wordt verwezen naar het project Muziek. De samenwerking met DBNL heeft ertoe geleid dat er een titel voor de eBooks eregalerij werd geleverd en dat DBNL in het laatste kwartaal 600 rechtenvrije ePubbestanden heeft geleverd. Deze zijn inmiddels opgenomen in de E-book Selectie App en site. Via Serials Solutions is een contract afgesloten om alle titels van DBNL op te nemen in de Aquabrowser Liquid (ABL) voor 2013 (deze worden tevens opgenomen in de NBC+ en zijn dan dus op alle fronten beschikbaar). Gedurende 2012 is op verschillende momenten geprobeerd om de samenwerking met de NOS te intensiveren. In deze samenwerking is BNL afhankelijk van de NOS. De afhankelijkheid van de NOS heeft er vooralsnog toe geleid dat er weinig concrete voortgang is geboekt. Dit is inmiddels besproken met de NOS en heeft geleid tot de gemeenschappelijke conclusie dat het beter is om de samenwerking te ontbinden. De nieuwswidget blijft wel gewoon doorlopen en BNL kan content blijven gebruiken van de NOS en eventueel later ook van / via Beeld en Geluid als hier overeenstemming over is. In samenwerking met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed van OCW (RCE) is een tweetal widgets in ontwikkeling. De eerste is een Kaartwidget voor Monumenten. Een eerste versie daarvan is opgeleverd en in de testfase. Voor de tweede widget, de Familienamenwidget (mede in samenwerking met Centraal Bureau Genealogie), is

 

27  

           

een Functioneel Ontwerp opgesteld. Met RCE en DEN (Kenniscentrum digitaal erfgoed) worden gesprekken gevoerd om de samenwerking verder te intensiveren, ook rondom de NBC+. Met de Plusbibliotheken is de samenwerking voortgezet rond de digitale etalages. Er zijn gedurende 2012 een aantal digitale etalages uitgebreid en de stabiliteit, functionaliteiten en gebruikersvriendelijkheid van het beheer zijn verbeterd. Dit moet er toe leiden dat het aantal digitale etalages in de nabije toekomst snel kan worden uitgebreid. Met een onderdeel van Sanoma Digital, namelijk tijdschrift.nl, zijn in 2012 verkennende gesprekken gevoerd. Het doel van de gesprekken was om een pilot voor digitale tijdschriften te starten in 2012. Door afhankelijkheden met de techniek aan de kant van tijdschrift.nl is een pilot nog niet gerealiseerd. Recent is het idee van een pilot wederom besproken en zal de verkenning van mogelijkheden in 2013 worden voorgezet. Mobiele websites In april 2012 is een mobiele website applicatie gelanceerd tijdens een bijeenkomst voor de branche waar ruim 100 deelnemers aanwezig waren. Per hoofdvestiging en nevenvestiging wordt een mobiele site aangeboden. De mobiele site is aangeboden als een ‘groei-project’ om de bibliotheken ervaring te laten opdoen met tablet- en smartphonecommunicatie. De volgende functies waren beschikbaar: • • • • • • • •

 

Nieuws (vanuit G!DS of landelijk) Agenda (met evenementen, ook vanuit G!DS) Locatie (op kaart, ook via G!DS) Boek uitgelicht (via Literatuurplein) Openingstijden (vanuit G!DS) Twitter-link Facebook-link Bezoek reguliere website

28  

           

In 2013 worden additionele functionaliteiten toegevoegd, zoals het verlengen van boeken. Overigens kunnen de bibliotheken met enige creativiteit ook zelf functionaliteit toevoegen. Het belang van deze tool is overigens gedaald door de invoer van het zogeheten ‘responsive design’ van alle WaaS-functionaliteit, waardoor de online informatie zich vanzelf aanpast aan het beeldscherm van het gebruikte device (smartphone, tablet of PC). Met deze aanpassing loopt de bibliotheekbranche voorop bij mobiel internetten via de WaaS.

Marketing  en  communicatie   Een belangrijk doel van de marketing is het promoten van de digitale bibliotheek onder verschillende doelgroepen en het uitvoeren van marketingdiensten voor de aangesloten bibliotheken. Daartoe zijn marketing- en communicatieactiviteiten uitgevoerd, zoals het ondersteunen van een landelijke mediacampagne. Daarnaast is de huisstijl en het merkbeeld bewaakt. Grote publiekscampagne De doelstelling om eind 2012 een succesvolle publiekscampagne te laten plaatsvinden, waardoor de bekendheid van de nieuwe digitale bibliotheek onder verschillende doelgroepen is toegenomen conform het gewenste merkbeeld, is gerealiseerd. De campagne - met als naam Lees Meer - heeft plaatsgevonden, was succesvol en zal worden vervolgd in 2013. Voor een uitvoerige verantwoording over de campagne wordt verwezen naar de desbetreffende projectverantwoording verderop in dit document (Campagne Lees Meer).

 

29  

            Marketingacties Er zijn in 2012 door BNL diverse marketingacties ondernomen. In februari is een Valentijnsactie gestart. Vanwege de vele sportevenementen in de zomer van 2012 heeft BNL voor de websites van bibliotheken een sportwidget gemaakt. In het vierde kwartaal van 2012 is de actie ‘De leukste kinderboekenkast van Nederland’ uitgevoerd. Voor een uitvoeriger verantwoording over deze acties wordt verwezen naar de projectverantwoording verderop in dit document (BNL backoffice). Marketingtools voor bibliotheken BNL geeft bibliotheken tools en handvatten om zelf aan (met name digitale) marketing te kunnen doen ten einde leden te werven en te behouden. Eind 2012 hebben de bibliotheken een marketingtoolkit en een plan van aanpak ontvangen voor de opvolging van leads uit de campagne Lees Meer. Deze toolkit bevat beeldmateriaal en tekstvoorbeelden met verschillende proposities die door de bibliotheken aangepast kunnen worden op hun lokale propositie. Daarnaast hebben bibliotheken tools gekregen om op lokaal niveau de actie ‘De leukste kinderboekenkast van Nederland’ tot een succes te maken: een digitale marketingtoolkit (posters, leaflets, promobanners), een digitale PR-toolkit (teksten persbericht, site en nieuwsbericht) en een digitale marketingtoolkit voor scholen (banner, poster, leaflet, uitleg actie), een belangrijke lokale partner in deze actie. Ten aanzien van social media-gebruik zijn er templates ontwikkeld en een social media-kit die de bibliotheken kunnen gebruiken. Daarnaast zijn er in diverse regio’s trainingen gegeven om het gebruik van social media te professionaliseren, zowel voor beginners als gevorderden. Veel bibliotheken hebben deze training bezocht en er een hoog rapportcijfer aan gegeven. Op het gebied van SEO is met name bezien hoe de website en de widgets optimaal konden worden ingericht zodat de url’s van de bibliotheek hoog in Google verschijnen. Voor een uitvoeriger verantwoording over deze onderdelen wordt verwezen naar de projectverantwoordingen verderop in dit document. Corporate communicatie en betrekken van bibliotheken en stakeholders Bibliotheekorganisaties en overige stakeholders (gemeenten, ministerie van OCW, PSO’s, G4, SIOB, VOB) zien deelname aan BNL inmiddels als een vanzelfsprekend onderdeel van de positionering van de Bibliotheek in het hart van de kennismaatschappij als schatkamer en ontmoetingsplaats. Dat blijkt ook uit de interesse van lokale bibliotheken om aan te sluiten op de digitale infrastructuur.

 

30  

           

Om een goede relatie op te bouwen met bibliotheekorganisaties en overige stakeholders en om die relatie te bestendigen, is het van belang deze partijen goed te informeren over waar BNL mee bezig is en goed te betrekken bij de diensten die worden (door)ontwikkeld. Vooral de bijeenkomsten waar BNL aan deelneemt of zelf organiseert dragen bij aan een goede relatie, vertrouwen en overdracht van informatie. In 2012 heeft een aantal bijeenkomsten plaatsgevonden, die hieraan een belangrijke bedrage hebben geleverd. Zo zijn VNG-regiomeetings gehouden, waarvoor er in totaal meer dan 400 aanmeldingen waren, verdeeld over 4 meetings, en is deelgenomen aan de VNGbeurs. Voorts heeft BNL klantendagen georganiseerd in 2012. Op 28 juni heeft BNL bijvoorbeeld de bibliotheken in het Spoorwegmuseum in Utrecht geïnformeerd over de diensten die zijn ontwikkeld en die nog worden ontwikkeld. De bijeenkomst werd bezocht door ruim 140 mensen. Op 27 november schetste BNL op een wederom goedbezochte bijeenkomst (circa 100 deelnemer) op dezelfde locatie een aantal mogelijke toekomstscenario's voor de Bibliotheek. Wat is de rol van de Bibliotheek bij de voortschrijdende digitalisering? Op welke manier kan de bibliotheek zich blijven onderscheiden van andere spelers in de markt? Is BNL op de goede weg met de diensten die zij nu ontwikkelt? Daarnaast werd vooruitgeblikt op de implementatie in 2013: de NBC+ en de aansluiting op de WaaS. Daarnaast vond op 12, 13 en 14 december de Bibliotheektweedaagse 2012 (B2D) plaats in het Abdijcomplex in Middelburg. Afgaande op alle tweets, mails en mondelinge reacties kan worden gesproken van een groot succes. Er waren ongeveer 700 deelnemers uit de bibliotheekwereld - het congres was daarmee ‘uitverkocht’. BNL heeft zich op de B2D geprofileerd rondom de thema’s Digitale infrastructuur, Collectie Nederland en Bereik & Positionering via 18 stands op het Innovatieplein, 12 verschillende minisessies die 2 tot 4 keer werden herhaald en de via de organisatie van een plenaire sessie over de ontwikkelingen rondom e-books met internationale sprekers uit Canada en het Verenigd Koninkrijk. BNL houdt bibliotheken en andere stakeholders op de hoogte van haar activiteiten met een maandelijkse digitale nieuwsbrief. In 2012 zijn 9 nieuwsbrieven verschenen. Het aantal abonnees van de digitale nieuwsbrief is met ongeveer 25% gestegen in 2012: van circa 600 naar circa 750. Via het corporate twitteraccount van BNL wordt de branche op nieuwe ontwikkelingen geattendeerd. BNL heeft inmiddels meer dan 1.000 volgers. Tot slot: tevens zijn in 2012 diverse publicaties ontwikkeld ten behoeve van specifieke diensten. Voorbeelden zijn:

 

31  

            •

• •

•

•

Er is een Datawarehouse-folder ontwikkeld waarin het Datawarehouse op een eenvoudige wijze wordt gepresenteerd. Via deze folder heeft BNL duidelijkheid verschaft met betrekking tot de relatief complexe processen en begrippen rondom het Datawarehouse. Er is een specifieke Nieuwsbrief verschenen over de restyling van het thema jeugd naar de landelijke huisstijl. Er is een pilot uitgevoerd met een e-magazine, waarmee een digitale update werd gegeven over de status van de diensten van BNL. Na een evaluatie heeft BNL besloten niet verder te gaan met het e-magazine. Het is relatief duur en kent een relatief lange doorlooptijd. Dat weegt onvoldoende op tegen de opbrengsten van het e-magazine. Er is een interview-video gemaakt over de verhouding tussen de fysieke en digitale bibliotheek ten behoeve van de communicatie met de lokale politiek. Aan deze video hebben de directies van SIOB, VOB en BNL meegewerkt. De video is op verschillende momenten gebruikt en geeft op goede wijze weer hoe de verschillende organisaties (VOB, SIOB en BNL) denken over de digitale ontwikkelingen. Er is een bijdrage geleverd aan de brochure van de VOB met betrekking tot het thema ‘relatie fysieke en digitale bibliotheek’.

Huisstijl en merkbeeld BNL heeft de huisstijl toegepast op de portal www.bibliotheek.nl en op de ontwikkelde widgets. Daarnaast hebben bibliotheken die op de WaaS aansluiten tools in handen gekregen om te voldoen aan de (online) huisstijl. Voor de bewaking van de huisstijl is gaandeweg het jaar gekozen voor een scherpe focus op de online-huisstijl, passend bij de kerntaak van BNL. Er is in 2012 online marketing-expertise ingehuurd om hieraan zo goed mogelijk invulling te kunnen geven. Het merkbeeld is aangescherpt in 2012 op grond van een consumer insight-traject dat in het voorjaar van 2012 is uitgevoerd. In het schema hierna is het merkbeeld gevisualiseerd.

 

32  

           

III.  Realisatie  van  de  37  projecten   In het Jaarplan 2012 heeft BNL 37 hoofdprojecten vastgesteld. Hierna wordt per project aangegeven welke resultaten zijn bereikt. Overigens is met betrekking tot deze projecten in ieder kwartaal van 2012 steeds online gerapporteerd op de jaarplan-website van BNL.

 

33  

            Project  1:  Widgetplatform     Het Widgetplatform is het hart van de website-infrastructuur: een serie hulpprogramma’s die veel gebruikte functies in widgets uitvoeren. Kortgezegd: alle voor de branche ontwikkelde widgets ‘draaien’ op dit platform. Het is daarmee een onmisbaar onderdeel van de toekomstige bibliotheekwebsites en de etalagefuncties. Er is een sterke relatie tussen het Widgetplatform (dit project) en de Widgetstore (het volgende project). Het Widgetplatform betreft de back end-voorziening terwijl de Widgetstore de front end betreft van de besloten website. In 2011 was reeds een eerste versie ontwikkeld met de meest basale functies. In 2012 zijn de volgende onderdelen toegevoegd: • Functionaliteit ter ondersteuning van het businessmodel • Ondersteuning WaaS-beheeromgeving ‘light’ versie gerealiseerd in Drupal • Aansluiting (via Servicebus) op diverse webservices zoals Literatuurplein, G!DS en Muziekweb • Aansluiting (via Servicebus) op lokale bibliotheeksystemen: Clientrix, Bicatwise • Aansluiting op IAM-functionaliteiten • Ontwikkeling van een sitegenerator: ‘light’ versie • Ontwikkeling van een White Label / ‘Skin’-module: ‘light’ versie • Standaardisering en stabiliteitsverbeteringen van de plugins, o.a. de Drupalplugin Daarnaast zijn in 2012 de volgende specialistische producten opgeleverd: • Nieuw Functioneel Ontwerp in Enterprise Architect8 • Interactieontwerp voor de WaaS • Functionele en Technisch Ontwerpen voor de bovengenoemde onderdelen • Diverse beheerdocumenten • Diverse test- en opleverrapportages De volgende zaken zijn niet (helemaal) opgeleverd in 2012: • Functionaliteit ter ondersteuning van een rechtenmodel • Van de WaaS-beheeromgeving, sitegenerator en de ‘Skin’-module zijn light versies gerealiseerd in plaats van volledige versies • Aansluiting (via Servicebus) op lokale bibliotheeksystemen: Vubis, SISIS, Concerto. N.B. De aansluitingen op Clientrix en Bicatwise zijn dus wel gerealiseerd • Ondersteuning van het kunnen zoeken door de website heen • Inbouwen van faciliteiten ten behoeve van Search Engine Optimisation (SEO) De redenen daarvoor zijn: • In kwartaal 1 zijn de globale eisen en wensen met betrekking tot het doorontwikkelen van het Widgetplatform en de webinfrastructuur in kaart

                                                                                                                        8

Specialistisch software pakket om de architectuur van de infrastructuur te analyseren, beheren en bewaken.

 

34  

           

•

•

•

gebracht. Deze eisen en wensen werden aangereikt door diverse interne en externe vraaglijnen en waren dermate ingrijpend dat een herbezinning nodig bleek op de huidige technische oplossingen. Een traject is gestart om de eisen en wensen te vertalen naar mogelijke oplossingsscenario's. Hierbij zijn ook de leveranciers betrokken. In kwartaal 1 van 2013 zal een besluit worden genomen over de oplossingsrichting. Om dubbel werk te voorkomen zijn daarom in 2012 geen fundamentele aanpassingen doorgevoerd aan het platform. De onderdelen die wel zijn ontworpen maar nog niet daadwerkelijk zijn gerealiseerd worden meegenomen in de Business Case van 2013. In het tweede kwartaal van 2012 is het project tijdelijk ‘bevroren’ om de stabiliteit en betrouwbaarheid van de infrastructuur te verbeteren. Hierdoor werden de geplande werkzaamheden van kwartaal 2 opgeschort. Later bleek het niet meer opportuun om een aantal ontwerpen nog te laten bouwen op het huidige platform. Deze zullen nu dus worden gecombineerd met de ontwikkelingen in 2013. Er zijn verschillende activiteiten naar voren gehaald (G4, KB, G!DS, implementatie WaaS, test). Deze hebben de nodige aandacht gevergd en hebben deels geleid tot planningswijzigingen. Er is gestart met het op grote schaal implementeren van de WaaS. Hier was vraag naar vanuit de branche als gevolg van het OCW-subsidietraject terwijl de infrastructuur daarvoor nog niet helemaal klaar was. Voor onderdelen die zijn geïmplementeerd is nog structurele ondersteuning nodig vanuit applicatief en functioneel beheer. Deze ondersteuning kon in eerste instantie niet geleverd worden, omdat de benodigde organisatie nog niet was opgetuigd (naast het niet kunnen invullen van de vereiste technische randvoorwaarden van de infrastructuur) en er ontoereikend budget was voor het opvangen van RFC's.

Project  2:  Widgetstore   Ten behoeve van het aanbieden, afnemen en configureren van widgets is een Widgetstore ontwikkeld. Deze online widget-winkel bevat een etalage met alle ontwikkelde widgets die op een bibliotheeksite of externe site geplaatst kunnen worden. De in 2012 beoogde releases voor de Widgetstore zijn gerealiseerd en opgeleverd, inclusief de primair bedoelde functionaliteit. Release 2 van de Widgetstore betrof onder meer het afnemen en configureren van widgets door bibliotheken en release 3 betrof onder meer het aanbieden van widgets door bibliotheken en derden (systeemleveranciers, PSO’s, cultuur- en erfgoedsector, KB, omroepen, et cetera) aan de Widgetstore. Daarnaast is het gebruik van de Widgetstore vereenvoudigd: het is nu bijvoorbeeld mogelijk om vanuit een widget in de template management-omgeving direct het configuratiescherm van de Widgetstore te openen. Daarnaast is ‘light’ functionaliteit ontwikkeld met betrekking tot webstatistieken/managementinformatie.

 

35  

           

De in het eerste kwartaal van 2012 opgestelde requirements voor de webinfrastructuur en het Widgetplatform hebben grote implicaties gehad voor de wijze waarop het Widgetstore concepttechnisch zou moeten worden doorontwikkeld. Om deze reden zijn alleen de noodzakelijke onderdelen doorontwikkeld en is het vervolg gekoppeld aan de doorontwikkeling van het complete platform. Zo is de functionaliteit met betrekking tot het clearinghouse/afrekenmodel en functionaliteit met betrekking tot het ondersteunen van community-functionaliteit nog niet (helemaal) opgeleverd. Ten aanzien van de Software Development Kit (SDK), die derden in staat stelt om widgets te ontwikkelen, zijn alle zaken compleet opgeleverd: SDK-applicatie, SDKdocumentatie, Sandbox-applicatie en Sandbox-documentatie. Deze SDK omvat behalve technische hulpmiddelen en richtlijnen ook informatie over de online huisstijl.

Project  3:  Widgets   Widgets zijn de afgebakende functionaliteiten die zich op websites aan de bezoekers als kleine modulaire applicaties manifesteren. In 2012 heeft BNL tientallen widgets voor specifieke doelgroepen of met specifieke content ontwikkeld. Het gaat om (onder meer) de volgende nieuwe widgets: • 2 widgets in samenwerking met de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed • 6 widgets in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek • 14 widgets van Literatuurplein: hiermee kan content en functionaliteit van Literatuurplein worden ontsloten via de WaaS. De widgets verwijzen naar Literatuurplein dat hiervoor is aangepast op de landelijke huisstijl. • 7 widgets van Leesplein: hiermee kan content en functionaliteit van Leesplein worden ontsloten via de WaaS. De widgets verwijzen naar Leesplein dat hiervoor is aangepast in de landelijke huisstijl • 4 G!DS-widgets • 5 widgets voor Mijn Bibliotheek • 4 muziekwidgets in samenwerking met Centrale Discotheek Rotterdam (CDR) • 11 widgets voor de Bibliotheek op school • 4 NBC 3.0-widgets Eind 2012 stonden in totaal 93 widgets in de Widgetstore, ruimschoots meer dan de beoogde 40 widgets. De geplande widgets op externe websites zoals Hyves en iGoogle zijn niet ontwikkeld. Door voortschrijdend inzicht en herprioritering op basis van de meerjarenvisie worden ontwikkelingen rond Social Media in een later stadium opgepakt binnen de pijler 'participatie'. De vraag is of platforms zoals IGoogle nog wel toekomst hebben (Google heeft het stopzetten van dit platform inmiddels aangekondigd).

 

36  

            Project  4:  Webinfrastructuur   De webinfrastructuur vormt het verbindende fundament voor zaken als de Widgetstore en het Widgetplatform. Een en ander bestaat uit een serie samenwerkende applicaties die de Website as a Service (WaaS) vormen. Deze cloudoplossing is doorontwikkeld en eind 2012 konden bibliotheken al beschikken over een website in-the-cloud. De webpagina’s in de WaaS worden opgebouwd uit (herbruikbare) widgets. Aan het eind van het jaar waren 35 bibliotheken al hierop aangesloten. Dit betekent dat BNL al eerder is gestart met het op grote schaal vervangen van lokale maatwerkoplossingen dan oorspronkelijk gepland. De belangrijkste geplande uitbreidingen en verbeteringen zijn gerealiseerd: • Ontwikkeling standaard website WaaS (responsive design, endorsement, opmaak contentpagina’s) • Functionele uitbreiding van het Template Management Systeem • Architectuurstudie, -vastlegging en -bewaking Web Infrastructuur • Invulling gegeven aan de Drempel Vrij-richtlijnen (circa 90%9). • Aanpassingen op basis van externe usability-onderzoeken De • • • • •

volgende specialistische producten zijn opgeleverd: Nieuw Functioneel Ontwerp in Enterprise Architect; Interactieontwerp voor de WaaS Functionele en technisch ontwerpen voor responsive design, endorsement, opmaak content Diverse beheerdocumenten Diverse test- en opleverrapportages

De volgende zaken zijn nog niet (helemaal) opgeleverd: • Doorontwikkeling van de WebDCR: globale eisen en wensen zijn weliswaar al opgesteld, maar de doorontwikkeling bleek niet haalbaar binnen beschikbare tijd en budget • Verbetering van de gebruiksvriendelijkheid van de redactieomgeving. Ook hiervoor geldt dat de globale eisen en wensen zijn opgesteld, maar dat realisatie niet direct haalbaar was zonder grote wijzigingen in het platform. Dit wordt nu in samenhang opgepakt met de webactiviteiten in 2013 • Verdere uitbreiding van het navigatie-hoofdmenu. Het Interactieontwerp is afgerond, maar de realisatie is opgeschoven naar 2013, omdat de verwachting is dat dit efficiënter kan worden geïmplementeerd op het gewijzigde platform in 2013

                                                                                                                       

9 Over 100% drempelvrij wordt nog overleg gevoerd met Aangepast Lezen en andere betrokkenen. Enerzijds is het discutabel of dit online haalbaar is met de beschikbare budgetten, anderzijds is het ook niet altijd noodzakelijk en kunnen beschikbare middelen doelmatiger ingezet worden. Zogezegd zou 90% of 95% drempelvrij ook acceptabel kunnen zijn.

 

37  

            •

Inbouwen automatische doelgroepondersteuning. Ook hiervoor geldt dat de globale eisen en wensen zijn opgesteld, maar dat de realisatie is opgeschoven naar 2013 en wordt gecombineerd met de activiteiten rondom een aangepast platform

De onderdelen die niet zijn gerealiseerd worden opgenomen in het projectplan Infra Front End van 2013.

Project  5:  Intranet   Vanuit de bibliotheken is de wens geuit om tegelijkertijd met de WLWI ook een intranetvoorziening te kunnen implementeren. Hoewel een dergelijk project oorspronkelijk niet was voorzien bestaan er in de branche (commerciële) initiatieven die aan deze behoefte beantwoorden. Dit project is niet uitgevoerd, omdat is besloten een eventuele Intranetfunctionaliteit te heroverwegen en het daartoe beschikbare budget voor 2012 over te hevelen naar de WaaS. In de prioriteit der dingen leek het nog niet passend om nu resources toe te wijzen aan deze functionaliteit. In 2013 wordt hier opnieuw naar gekeken. Het project is daarmee niet uit beeld.

Project  6:  Datawarehouse  (DWH)   Het Datawarehouse is een landelijke voorziening waarin managementinformatie over de dienstverlening van afzonderlijke bibliotheken kan worden vastgelegd en geaggregeerd. Van daaruit kunnen vervolgens analyses en rapportages worden uitgevoerd. De gegevens vormen tevens de basis voor de CBS-gegevens. Op de Bibliotheektweedaagse (B2D) in december zijn door BNL demonstraties gegeven van het Datawarehouse. Dit gebeurde met testdata vanaf de operationele Productieomgeving. De Datawarehouse-Productiestraat was na een grote schoonmaak klaar op 20 december. Vanwege de skeleton bezetting bij zowel BNL (onder meer in verband met de B2D) als de externe leveranciers en de daarmee gepaard gaande schaarste van achtervang bij eventuele calamiteiten is de Go-Live over de jaarwisseling heengetrokken. De Go-Live van het Datawarehouse werd op woensdag 9 januari 2013 een feit. Hiermee is momenteel de eerste versie van het Datawarehouse actief. Als de door bibliotheken aangeleverde dataset goed bevonden wordt in de validatiestap, wordt deze ingeladen in het Datawarehouse. Hier worden de data van de bibliotheek dan permanent opgeslagen. Bibliotheken die goedgekeurde datasets hebben aangeleverd wordt vervolgens gevraagd om wekelijks een aanlevering van hun gegevens te doen waarmee ook de nieuwste gegevens in het Datawarehouse belanden. De gegevens die bibliotheken momenteel aanleveren is informatie over Leners, Transacties en Exemplaren. Over de in het Datawarehouse opgeslagen gegevens kan

 

38  

           

een bibliotheek een Standaardrapportage inzien. Dit doet zij zelfstandig, door middel van een rapportgenerator die met een webbrowser benaderbaar is. Uiteraard heeft een bibliotheek hierbij alleen maar inzicht/toegang tot haar eigen gegevens. In verband met het vervolgproject in 2013 en de tweede iteratie van het Datawarehouse waarbij bibliotheken en PSO’s aanvullende functionaliteit zal worden geboden, vraagt BNL bibliotheken om toestemming om de aangeboden dataset ook op een niet-anonieme manier op te mogen slaan. Een dergelijke toestemming is nodig omdat tijdens de uitwerking van het project in 2012 bleek dat het huidige juridische kader de opslag van persoonsgegevens niet zonder meer toestaat. In de praktijk komt het erop neer dat BNL alle door een bibliotheek aangeboden persoonsgegevens anoniem maakt in de procesgang. Deze anoniem gemaakte persoonsgegevens worden opgeslagen in het Datawarehouse, de standaard manier van verwerking. BNL noemt deze gegevensverzameling ‘Uitsluitend Anoniem’. De gegevensverzameling die gevuld wordt nadat een bibliotheek aan BNL expliciet toestemming geeft (opt-in), is voor BNL gegevensverzameling onder de noemer ‘Complete Dienstverlening’. Daarnaast zijn de volgende onderdelen opgeleverd in 2012: • Projectmanagement deliverables: • Business case • Projectplan • Highlight Reports (BNL intern) • Evaluatie/lessons learned (BNL intern) • Eindrapportage

Project  7:  Analytics  (Urchin)   Dit project is erop gericht om het gebruik van de bibliotheekwebsites te kunnen meten. De informatie dient als basis voor verschillende webstatistieken rapportages, maar ook als input voor het verbeteren van de websites op basis van het feitelijke gebruik ervan. In 2012 werd Urchin door eigenaar Google teruggetrokken van de markt. BNL heeft daarom het projectplan moeten aanpassen en de activiteiten anders moeten vormgegeven. Als gevolg van de terugtrekking van Urchin moest bijvoorbeeld een nieuwe pakketselectie plaatsvinden. Uiteindelijk is de keus gevallen op Google Analytics, dat vervolgens ook op de webomgevingen is geïmplementeerd en voor de WaaS-bibliotheken is geconfigureerd. Daarmee waren de webstatistieken toch beschikbaar in 2012 ondanks de externe ontwikkelingen (terugtrekken Urchin door Google, maar ook de Cookiewetgeving).

   

 

 

39  

            Project  8:  CRM  Business  to  Business  (B2B)   CRM B2B voorziet in de centrale opslag van gegevens rondom businesspartners van bibliotheken, zoals scholen, diverse organisatie, bedrijven en instellingen. Het gaat hier, behalve om NAW-gegevens, om portfolio-informatie, zoals vastlegging van contactmomenten en afspraken. CRM biedt daardoor interessante mogelijkheden, zoals gerichte mailings, marketingacties, et cetera. Het CRM Business to Business (B2B) product is sinds mei 2012 inzetbaar voor gebruik door bibliotheken. Inmiddels wordt het door drie bibliotheken (en BNL zelf) actief ingezet. De eindgebruikers van deze bibliotheken hebben training ontvangen. Voorts is het CRM B2B product op de B2D onder de aandacht gebracht bij veel bibliotheken (in mini-sessies en demonstraties).

Project  9:  CRM  Business  to  Consumer  (B2C)   Het CRM Business to Consumer (B2C) voorziet in de centrale opslag van gegevens rondom klanten/gebruikers van bibliotheken. In het CRM staan, naast NAWgegevens, ook abonnementsinformatie en contactmomenten en afspraken. Hiermee ontstaat een integraal klantbeeld en biedt CRM interessante mogelijkheden zoals gerichte mailings, marketingacties, klantservice, advisering, et cetera. Er is een CRM B2C ontwikkeld en gebouwd in 2012. De B2C-bouwsteen is klaar om mee te nemen in een Release naar Productie en aldus ‘live’ te gaan. Momenteel is de B2C-bouwsteen als eigenstandige dienst nog niet inzetbaar, omdat daarvoor nog andere projecten moeten worden opgeleverd (waaronder intekenen van bibliotheken op IAM, Selfservice Portal, Recommender Interesseprofielen). Door deze afhankelijkheden liep het B2C-project in 2012 vertraging op. Ook leidden nieuwe inzichten rond de ESB (servicebus) en de verwerking hiervan tot een onvoorziene impact op project B2C. Als tegenmaatregel is besloten het ontwikkelingstraject te temporiseren. De volgende onderdelen zijn daardoor niet opgeleverd in 2012: een ingerichte e-CRM-oplossing, zodat gewenste profielinformatie verzameld kan worden en koppelingen met de Recommender (voor het uitwisselen van profielen en aanbevelingen) met de Campagne Managementoplossing en met de Social CRM/Social Media-oplossing. B2C CRM is opgeleverd met de in het projectplan benoemde ‘Koppeling IAM met CRM’. Dit betekent dat de back-end voor Mijn Bibliotheek grotendeels is opgeleverd en dat er een Interactie- en Functioneel Ontwerp ligt voor de ‘voorkant’ van Mijn Bibliotheek. In 2013 zou het volgende nog moeten gebeuren: realisatie Interactie Ontwerp, uitwerken Functioneel Ontwerp in integraal Technisch Ontwerp, realisatie van front-end en de benodigde aanpassingen aan het Widgetplatform. De volgende specialistische deliverables zijn opgeleverd in het project in 2012: • Integraal Functioneel Ontwerp

 

40  

            • • • • • • • •

Technisch Ontwerp Configuratie-ontwerp SugarCRM Integraal Interactieontwerp v1.0 Geconfigureerde en ontwikkelde Sugar CRM SW Gerealiseerde koppelingen & ontwikkeling ESB en IAM (beperkte scope) Ontwikkelde tijdelijke webpagina met CRM-velden ten behoeve van uitvoering Systeem Integratie Test (SIT) Systeem Integratie Test-resultaten Beheerplan (Concept)

Project  10:  Digital  Content  Repository  (DCR)   De Digital Content Repository is de enige plek in de architectuur waar allerlei redactionele content, User Generated Content, externe content en contentverwijzingen worden opgeslagen. Deze content wordt voor de widgets ontsloten door middel van webservices in verschillende assortimenten en combinaties. De DCR is gerealiseerd en webredacties van bibliotheken loggen er dagelijks op in om de redactionele content aan te passen. Voor de DCR zijn meer dan 1.000 log-in accounts geactiveerd. De DCR heeft een centrale positie in de webinfrastructuur en is de basis voor de content in de verschillende widgets. De functionaliteit van de DCR is in 2012 verder uitgebreid. Deze zaken zijn opgeleverd: • DCR cover upload (onderdeel van ondersteunen redactieproces) • Verwijderen en bewerken van content (onderdeel uitleveren digitale content) • Er is een Proof of Concept-omgeving gerealiseerd voor DCR 2.0 • Ontwerp WaaS/DCR 2.0 v1.0 • High level requirements DCR 2.0 • High level requirements rechtenmodel • Requirements DCR cover upload • Business case infra 0010 - DCR • Projectplan platform v1.0 • Functioneel Ontwerp Cover upload v1.0 • Productspecificatie Cover upload v1.0 Ten behoeve van andere projecten zijn de volgende zaken opgeleverd (waarbij de kosten zijn geboekt op dit project): • Aanpassingen gerealiseerd ten behoeve van Edumedia • Aanpassingen gerealiseerd ten behoeve van de Bibliotheek op school • Koppelingen gerealiseerd met de Koninklijke Bibliotheek • Aanpassingen afbeeldingenbrowser voor Erfgoed • Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI PMH): verandering van supertypen in een aantal documenttypen

 

41  

           

Naast bovenstaande functionaliteiten zijn er veel technische aanpassingen geweest om de DCR qua performance en robuustheid nog verder te verbeteren. Een aantal specifieke functionaliteiten voor de DCR 2.0 (volgende iteratie) en een aangepast rechtenmodel zijn nog niet gerealiseerd. Enerzijds had dit te maken met afhankelijkheid van andere projecten, bijvoorbeeld NBC+, dat later dan gepland een aantal randvoorwaardelijke functionaliteiten opleverde. Daardoor kon het opnemen van specifieke externe content nog niet worden gerealiseerd. Anderzijds heeft dit te maken met de besluitvorming rondom de vernieuwing van het webplatform. Dit besluit heeft vanwege de enorme complexiteit meer tijd nodig. Additioneel zijn wel een aantal dringende RFC’s opgepakt die te maken hadden met de stabiliteit en gebruiksvriendelijkheid van het systeem.

Project  11:  Recommender  /  Inlichtingenfunctie   Recommender is een geautomatiseerd systeem voor het doen van aanbevelingen aan gebruikers over diensten, boeken, media of informatie. Het is een doorontwikkeling van de bekende Romanadviesmachine, die aanbevelingen doet op basis van uitleenstatistieken. De inlichtingenfunctie is een systeem dat gericht is op het geautomatiseerd beantwoorden van vragen van gebruikers en klanten. Deze doelen rondom de inlichtingenfunctie in dit project zijn slechts in geringe mate bereikt. Een aantal randvoorwaardelijke zaken (NBC+, DCR, CRM B2C) waren nog onvoldoende doorontwikkeld om te kunnen dienen als bron voor advies en inlichtingen. De G!DS als enige bron bleek een te smalle basis voor de chatbot. Dit project is derhalve na de Proof of Concept opgeschort. De recommender Welkboek, de Nederlandse versie van het populaire Whichbook, werd in 2012 ontwikkeld. WelkBoek is een dienst die leestips geeft op basis van op te geven leesvoorkeuren zoals ‘vrolijk’, ‘onvoorspelbaar’, ‘buitengewoon’ of ‘optimistisch’. Ook kan een boek gevonden worden door aan te geven waar het verhaal zich moet afspelen of aan welke kenmerken de hoofdpersoon moet voldoen (of door een bepaald plot te kiezen). Ook kwam in 2012 de redactieomgeving beschikbaar voor proeflezers (de redacteuren worden zo genoemd) en de eindredacteur. Ieder boek is gelezen, geclassificeerd en beschreven door een van de twintig getrainde WelkBoekproeflezers (allemaal professionals uit de bibliotheekbranche). Voor iedere titel in WelkBoek heeft het lezersteam een persoonlijk commentaar geschreven, een citaat uit het boek gekozen en een profiel van het verhaal gemaakt. Daarnaast zijn er parallellen benoemd met een ander werk – dat kan een film, een ander boek of zelfs een schilderij zijn –waaraan het boek doet denken. Inmiddels zitten er ruim 500 titels in de Nederlandse database.

 

42  

           

Voor bibliotheken die zijn aangesloten op de WaaS en die zelf een selectie willen maken uit de WelkBoek-database voor de carrousel, wordt de WelkBoek-widget beschikbaar gemaakt in de Widgetstore. De widget kon in december vanwege oorzaken buiten het project nog niet live worden gebracht, maar dat is medio februari alsnog gebeurd. Ten aanzien van het deelproject Interesseprofielen zijn wel een Functioneel en Technisch Ontwerp gemaakt, maar is het project daarna on hold gezet. De reden hiervoor was dat dit deelproject moest aansluiten op de deliverables van andere projecten en die waren te veel aan verandering onderhevig: het kostte te veel inspanning om het project naadloos aangehaakt te houden waardoor extra kosten zouden moeten worden gemaakt. Dit wordt in 2013 weer opgepakt.

Projecten  12,  13  en  14:  NBC  2.0  en  3.0,  NBC+  en  bezitsregistratie   In de verantwoording hierna zijn de drie NBC-gerelateerde projecten samengenomen: het gaat om de projecten 12, 13 en 14. Het doel van dit omvangrijke project is het ontwikkelen van een branchebreed op te leveren NBC die zorgt voor een publieksvriendelijke ontsluiting van de titeldata van het GGC, de in de DCR opgenomen content en externe bronnen. De NBC moet een overkoepelend netwerk van digitale en fysieke informatiebronnen bieden die beschikbaar zijn in het publieke bibliotheekdomein. De NBC ontsluit niet alleen de in bibliotheken aanwezige boeken, kranten en tijdschriften, maar ook digitale content en niet-boekmaterialen zoals muziek en is net als Europeana geschikt voor het opnemen van erfgoedobjecten. De NBC wordt ontwikkeld in samenwerking met branchegenoten, zoals de Koninklijke Bibliotheek. In 2012 bestond het project NBC+ uit drie deelprojecten (met 2 aanbestede percelen): 1. Zoekplatform (perceel 1) 2. Bronnen (perceel 2) 3. Zoekwidget (ook wel GUI genoemd) - het ‘oude project’ NBC 3.0 Met de oplevering van de NBC+ in december 2012 is de eerste fase afgerond en een basis opgeleverd. Die basis heeft tot veel enthousiasme geleid. Daarmee is de eerste stap gezet. Tegelijkertijd moet worden geconstateerd dat de oorspronkelijke planning niet is gehaald en dat niet alle functionaliteit volledig binnen de gestelde termijn en binnen het budget kon worden opgeleverd. Enerzijds was dat inherent aan het type project (combinatie van omvang en innovatief karakter), anderzijds is er ook ‘waste’ ontstaan door (te) veel voortschrijdend inzicht tijdens de uitvoering. Hierover is middels een Eindrapportage fase 1 NBC+ (versie 25 januari 2013) aan SIOB gerapporteerd. De belangrijkste les is wel dat de NBC+ vanwege de complexiteit en het innovatieve karakter niet als een regulier project gezien kan worden. Er komt daarom een

 

43  

           

langetermijnvisie, en iedere iteratie van de NBC+ zal langs die lijn worden getoetst en vervolgens ontwikkeld. Daarnaast zal de branche nu duidelijke keuzes moeten gaan maken: de basis kan door BNL gebouwd en ingericht worden met (landelijke) bronnen, voor ‘meer’ moet er of extra budget komen of er moeten keuzes worden gemaakt (bijvoorbeeld over de vraag welke bronnen wel en niet worden meegenomen). In de tabel hierna zijn de belangrijkste resultaten in 2012 weergegeven met een doorkijk naar de vervolgstappen in 2013 en 2014: Oorspronkelijk plan

Gerealiseerd 2012

Plan 2013/2014

De eerste versie is een feit en vormt een goede basis voor doorontwikkeling.

Doorontwikkelen van het platform

Eerste versie van de zoekwidget

Eerste versie is opgeleverd, maar biedt slechts beperkte functionaliteit. De widget voldoet wel volledig aan de webrichtlijnen.

Doorontwikkelen van de widget op basis van doorontwikkelingen van het zoekplatform en ondersteunen nieuwe Aquabrowser obv NBC+

Opleveren van ‘bronnenstraat’, oftewel platform om bronnen te verwerken.

De bronnenstraat is gerealiseerd en opgeleverd. Voor iedere bron zal nog wel een inspanning geleverd moeten worden.

Inzetten om meer bronnen te verwerken.

Complete indexering van de GGC-data

Volledig uitgevoerd, maar er is ruimte voor verbetering

Doorontwikkelen en verbeteren

NBC+ is inzetbaar als lokale catalogus

Technisch zijn de voorbereidingen getroffen, maar de bezitssynchronisatie is nog niet afgerond en er is nog geen koppeling gelegd met lokale ILS’en

Doorontwikkelen, afronden en als pilot bij één bibliotheek implementeren (dit wordt de OBA)

NBC+ Zoek-API is beschikbaar

API is gerealiseerd, maar niet beschikbaar gesteld

Zodra BNL een zoekwidget heeft gelanceerd zullen derde partijen, zoals Serials Solutions, ook toegang krijgen tot de API

De NBC+ bevat het

De 5,5 miljoen

Afronden

Eerste versie van het zoekplatform

 

44  

            volledige aanbod van de bibliotheken

titelbeschrijvingen zijn opgenomen, maar nog niet alle exemplaren zijn te filteren

bezitssynchronisatie en verder doorontwikkelen zoekplatform

Samengevat kan worden geconcludeerd dat de front-end nog onvoldoende functionaliteit bevatte om operationeel in te kunnen zetten, dat de indexeermachine nog kan worden verbeterd en dat nog niet alle (externe) randvoorwaarden zijn ingevuld om de NBC+ in te kunnen zetten als lokale catalogus. Bovendien wil BNL zich meer gaan toeleggen op het meer innovatieve ‘slimme ontsluiten’ met inzet van semantisch zoeken en linked open data, in plaats van een 1-op-1 vervanging van het huidige zoeken & vinden te realiseren. Als het gaat om de bezitsregistratie, dan moet worden opgemerkt dat nog niet alle aangeleverde titeldata zijn verwerkt in de NBC/GGC. Ook hebben nog niet alle bibliotheken titeldata aangeleverd. In de meeste gevallen is dit de bibliotheken niet te verwijten en ligt het probleem bij de betreffende leverancier. Het ging eind 2012 om 17 bibliotheken, die overigens wel aan hun subsidieverplichting hebben voldaan door de zogenaamde ‘data-dump’ te leveren. BNL en OCLC moeten onbegrote extra inzet leveren om te zorgen dat de betreffende leveranciers correcte data leveren. In het overzicht hierna is te zien hoeveel data zijn opgenomen in de NBC+10:

                                                                                                                        10

 

De genoemde e-books zijn hoofdzakelijk rechtenvrije titels vanuit Project Gutenberg.

45  

            Materialen)in)NBC+)(per)31/12/12) Materiaal boek% artikel% bladmuziek% geluid% tijdschrift% brief% film% concept% handschrift% lemma% eBbook% software% kaart% rapport% persoon% auteur% afbeelding% audioboek% audioboek% microfilm% muziek% gegevens% website% bladmuziek%(Gutenberg) opnamen% totaal

Aantal %%%%%%%%%%%%%%%3.626.868 %%%%%%%%%%%%%%%%%%636.195 %%%%%%%%%%%%%%%%%%313.764 %%%%%%%%%%%%%%%%%%293.669 %%%%%%%%%%%%%%%%%%192.700 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%93.536 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%73.379 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%67.356 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%66.961 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%61.760 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%40.776 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%24.514 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%15.866 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%13.147 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%12.416 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%12.403 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%4.852 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 569 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 368 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 299 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 137 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 88 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 37 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 33 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 31 ))))))))))))))5.551.724

De samenwerking met de Plusbibliotheken en een aantal medewerkers van PSO’s liep erg goed. Zij toonden sterke betrokkenheid bij het aansluitproces en het standaardisatieproces dat project Bezitsregistratie in gang heeft gezet. In de tabel hierna is aangegeven wat in welk kwartaal is gerealiseerd ten aanzien van de bezitsregistratie: Naam

Opgeleverd werkelijk

Webtemplates (WebGGC) en instructie ‘Werken in NBC/GGC’

2e kwartaal

Specificatie bezitssynchronisatie via Servicebus

2e kwartaal

Specificatie dataconversie CDR->NBC/GGC

4e kwartaal

163 bibliotheken hebben titel- en bezitsdata aangeleverd

4e kwartaal

39 bibliotheken staan in acceptatieomgeving NBC/GGC

4e kwartaal

95 bibliotheken staan in productieomgeving NBC/GGC

4e kwartaal

 

46  

           

Een servicebus-koppeling tussen ILS en NBC/GGC die had moeten zorgen voor synchronisatie van wijzigingen in de lokale collecties is nog niet gerealiseerd.

  Project  15:  Aanvragen   Aanvragen is als dienst al langere tijd operationeel binnen de branche. In 2012 zijn bijna 240.000 aanvragen ingediend via het VDX-systeem. In de tabel hierna is aangegeven welk deel daarvan is gehonoreerd en hoe de ontwikkeling in de tijd (vanaf 2008) eruit ziet.

Jaar

Ingediende aanvragen

Gehonoreerd

Niet gehonoreerd

% gehonoreerd

2008

92.627

69.840

21.623

77%

2009

154.885

111.662

41.243

73%

2010

236.241

173.998

59.824

75%

2011

412.449

319.986

87.433

77%

2012

239.227

177.735

55.646

74%

De afname in 2012 van het aantal ingediende aanvragen heeft onder andere te maken met lokale systemen die zijn samengegaan en waartussen wel leenverkeer overblijft, maar niet via de dienst Aanvragen. De activiteiten rondom Aanvragen, zoals doorontwikkeling, vormen meestal het sluitstuk van allerlei ontwikkelingen in de volledige keten van zoeken, vinden en aanvragen. De prioriteit lag in 2012 voornamelijk op de eerste twee zaken waardoor de dienst Aanvragen vaak in de wachtstand stond. Het voorgaande neemt niet weg dat de organisatie rond VDX, het centrale aanvraagsysteem van BNL, inmiddels stevig staat. Servicemanagement, testteam en beheer vormen een eenheid, zodat kan worden samengewerkt bij het testen van nieuwe releases en afgestemd bij wijzigingsverzoeken. BNL is daarnaast vertegenwoordigd in de landelijke overlegorganen, zoals de GII-werkgroep IBL en Toegang (die operationele zaken rond het NCC-IBL systeem behandelt) en de GII projectgroep Uniform Aanvraagsysteem (die wensen en eisen opstelt ten aanzien van het OCLC-systeem dat op termijn VDX en NCC/IBL zal vervangen). Voorts is in het tweede kwartaal de Release 5.4 gerealiseerd. Het laatste kwartaal van 2012 is een Programma van Eisen voor het Uniform Aanvraagsysteem GII gerealiseerd en een globaal functioneel ontwerp voor de leveringsfunctie van het ebookplatform. Dat laatste was een onvoorziene activiteit.

 

47  

            De opgeleverde onderdelen voldeden aan de acceptatiecriteria. De geplande functionaliteit voor het afmelden van NCC/IBL-aanvragen via de VDX-client is nog niet opgeleverd, onder meer als gevolg van andere prioriteitstellingen en door tijdgebrek aan de kant van de leverancier.

Project  16:  Identity  &  Access  Management  (IAM)   Het project IAM voorziet in functionaliteit die het (eenmalig) online inloggen en het identificeren en autoriseren van de gebruikers mogelijk maakt. Daartoe wordt een collectieve toegangs- en identiteitenlaag aan de landelijke digitale infrastructuur toegevoegd. Een gezamenlijke database met verwijzingen naar gebruiksgegevens maakt daar deel van uit. Uiteindelijk ontstaat daardoor een nationale bibliotheekfederatie die kan worden verbonden met andere federaties en contentproviders. Op deze manier kan in de toekomst sectorbreed op eenvoudige wijze de toegang tot content van derden worden geregeld (bijvoorbeeld bij de KB). Uiteraard kan IAM straks ook worden gebruikt om individuele gebruikers toegang tot de bibliothecaire online dienstverlening te verlenen. Daarmee wordt IAM de technische pijler onder een Nationale Bibliotheekpas en bijvoorbeeld een webaccount of digitaal lidmaatschap. IAM is in november in de productie-omgeving van BNL geïnstalleerd, waarna de eerste koppelingen zijn gemaakt: het ledenbestand en de dienst Muziekweb van CDR. Omdat BNL voor het aansluiten van bibliotheken op IAM afhankelijk is van de ILS-leveranciers, zal er begin 2013 een koppeling vanuit de IAM-toegangslaag naar de huidige inlogvoorziening - bestaande uit de landelijke VOB-proxy en lokale ASelectservers - worden gerealiseerd. Hierdoor kan er al wel ingelogd worden op aan IAM gekoppelde diensten, terwijl de bibliotheken op IAM (of beter: de servicebus) aansluiten. Zodra een bibliotheek op IAM is aangesloten, kan de lokale ASelectserver worden uitgefaseerd. Randvoorwaarde voor dit laatste is wel dat gekoppelde diensten op de VOB-proxy (zoals Aanvragen) op IAM worden aangesloten. De primaire doelstelling, het opleveren van een optimaal in de digitale infrastructuur van BNL passende IAM-voorziening, is behaald. De belangrijkste mijlpaal was het in productie nemen van de IAM-voorziening. De aansluiting van de eerste bibliotheek via een bestandskoppeling (het ledenbestand van de Centrale Discotheek Rotterdam (CDR) en de eerste applicatie (eMuziek van CDR) op deze productieomgeving zijn gerealiseerd. De overige voorziene aansluitingen van applicaties zijn vrijwel allemaal getest in de acceptatieomgeving, maar nog niet in productie genomen. Het betreft hier het Widgetplatform, de bestaande inlogvoorziening (VOB-proxy) ten behoeve van de migratie, en VDX (Aanvragen). Deze aansluitingen gaan in 2013 in productie. Ook de koppelingen ten behoeve van B2C CRM zijn ontwikkeld en getest, maar in afwachting van het 2013-project ‘Mijn Bibliotheek’ nog niet in productie genomen. De dienst van Bloomsbury (Public Library Online) is aangesloten op de bestaande inlogvoorziening; de aansluiting op IAM zal in 2013 onderdeel zijn van het e-

 

48  

           

bookplatform van BNL. Ook is door Fox-IT een review op het IAM-ontwerp en documentatie uitgevoerd, waarbij is geconcludeerd dat er een solide ontwerp voor IAM ligt waar geen grote tekortkomingen zijn vastgesteld. Vervolgens is door dezelfde partij een indringerstest uitgevoerd, waarbij slechts enkele bevindingen met een laag of gemiddeld risico zijn gevonden en die vervolgens direct zijn opgelost. De • • • • • • •

volgende specialistische producten zijn opgeleverd: Nieuw Functioneel Ontwerp in Enterprise Architect; Functioneel Ontwerp voor inloggen op eMuziek van CDR; Bijgewerkte Technische Ontwerpen; Architectuurplaat IAM, inclusief situatie tijdens migratie; Aansluitdocument voor dienstaanbieders; Diverse beheerdocumenten; Diverse testrapportages.

Echter, niet alle voorziene resultaten zijn behaald. De belangrijkste vertraging is opgetreden in het aansluiten van bibliotheken. Het doel om 50% van de bibliotheken aangesloten te hebben is niet behaald, met name omdat de ILS-leveranciers de gewenste koppelingen nog niet hebben opgeleverd. Aangezien de digitale infrastructuur zich nog ontwikkelt, zal ook de IAM-voorziening in 2013 worden doorontwikkeld. De geplande aansluiting van Online Betalen is niet gerealiseerd, omdat dat project nog wacht op andere projectonderdelen. Ook de aansluiting van diensten van de KB, het vervolg op de pilot van de KB met de Zeeuwse Bibliotheek, is niet gerealiseerd. De reden hiervoor is de licentieproblematiek rond de door de KB aangeboden content.

  Project  17:  Online  Betalen   Onder de vlag ‘Online Betalen’ worden diensten ontwikkeld en aangeboden die online transacties mogelijk maken of verder versimpelen. In zijn uiteindelijke vorm leidt dit tot een webshop waar online dienstverlening of toegang tot informatie kan worden afgenomen. De functionaliteit kan behalve gecombineerd ook modulair worden aangeboden in de vorm van betaalwidgets of een zogenaamde ‘winkelwagen’. Interessant is verder om de daaruit voorvloeiende transactiegegevens op te slaan en te gebruiken in de andere collectieve systemen zoals CRM en Datawarehouse. Behalve met de zogenaamde Payment Service Provider (PSP) moeten voor Online Betalen vanuit de infrastructuur verder nog verbindingen worden gelegd met de verschillende lokale systemen zoals het bibliotheeksysteem (pastegoed) en het financiële systeem. De online betaaldienst is inmiddels wel al operationeel. Er is een breed inzetbare ingeregelde dienst om via een Payment Service Provider betalingen te laten

 

49  

           

verrichten en een signaal van betaling terug te melden aan een te koppelen BNLsysteem. Verder is in 2012 een Functioneel Ontwerp ‘Winkelwagen’ v2.3 en een Technisch Ontwerp ‘Winkelwagen’ gemaakt. Echter, nog niet alle beoogde functionaliteiten zijn ontwikkeld.

Project  18:  Servicebus  (ESB)   De Servicebus standaardiseert de communicatie tussen de verschillende infrastructurele systemen onderling en de (lokale) systemen daarbuiten. Deze communicatie vindt op een gestructureerde manier via vastgestelde standaardprotocollen plaats. De Servicebus vormt daarmee het ‘cement’ tussen de verschillende systemen. In 2011 is een eerste versie van de Servicebus in gebruik genomen met daarin nog een beperkte set aan ondersteunde services en een beperkt aantal aangesloten systemen. Zowel het aantal services als de hoeveelheid aangesloten systemen zullen de komende jaren worden uitgebreid. Daartoe moeten in samenwerking met systeemleveranciers nieuwe koppelvlakken met (lokale) systemen worden gemaakt. In 2012 is ten behoeve van de ESB een aantal berichtuitwisselingen gedefinieerd volgens de NCIP-standaard (namelijk voor de bibliotheeksystemen Clientrix, Bicatwise/HKA). Overigens zijn deze koppelingen nog niet geïmplementeerd bij de betreffende bibliotheken, en worden er nog niet daadwerkelijk gegevens uitgewisseld. Deze koppelingen zijn wel (op pakketniveau) getest (met de testsuite). Voor de volgende bibliotheeksystemen zijn nog geen NCIP-koppelingen opgeleverd: SISIS (OCLC), Vubis (Infor) en Bibliomondo. De belangrijkste opleveringen waren de bouw van de procesmonitor, waardoor BNL/Beheer in staat werd gesteld om de infra-processen nog beter te monitoren, en het opleveren van een testsuite. De testsuite is gebouwd om de NCIP-koppelingen op adequate wijze te kunnen testen, zonder dat daarbij de voorkant (widgets) getest hoeft te worden. Ter nadere informatie moet vermeld worden dat de Servicebus meerdere functionaliteiten heeft opgeleverd ten behoeve van andere systemen/projecten (zoals IAM, CRM, NBC+). Een aantal functionaliteiten kon niet worden opgeleverd, omdat de hiervoor genoemde ILS-leveranciers niet op tijd de NCIP-koppelingen hebben geïmplementeerd, ondanks verschillende verzoeken en escalaties vanuit BNL. De leveranciersafhankelijkheid van de digitale infrastructuur is op dit onderdeel (en daarmee ook op andere onderdelen) een doorlopende uitdaging voor BNL wat veel tijd en energie en uiteindelijk budget kost.

     

 

50  

              Project  19:  Software  Development  Kit  (SDK)   De Software Development Kit (SDK) is een cruciale voorziening waarmee externe ontwikkelaars en branchepartners eenvoudig widgets en applicaties voor de nationale webinfrastructuur kunnen maken. BNL ontwikkelt daartoe zogenaamde API’s (Application Programming Interface) en webservices. Deze zaken maken het voor externe ontwikkelaars mogelijk om eenvoudig informatie en functionaliteit vanuit de infrastructuur in de widgets aan te roepen. De SDK bevat een zogenaamde sandbox (testvoorziening) en een document met instructies hoe de API’s te gebruiken zijn, de technische voorwaarden waaraan de widgets moeten voldoen en hoe de huisstijl moet worden toegepast. In • • • •

2012 zijn de volgende producten opgeleverd: SDK-applicatie SDK-documentatie Sandbox-applicatie Sandbox-documentatie

Project  20:  Aansluiting  G4   Op grond van de implementatiesubsidie van OCW moesten in 2012 ook de G4bibliotheken op de nationale infrastructuur worden aangesloten per 1 april 2012. De schaalgrootte van de ICT-organisaties maakte de aansluiting van deze bibliotheken complex. Om die reden is de aansluiting van deze bibliotheken als een project georganiseerd (en er een extra voorziening voor opgenomen in de begroting). In • • • • • •

2012 zijn de volgende onderdelen opgeleverd: WaaS-site Bibliotheek Rotterdam (eigen gemeentelijke huisstijl) WaaS-site Bibliotheek Rotterdam (landelijke huisstijl) WaaS-site Bibliotheek Amsterdam (eigen huisstijl) Aansluiting Bibliotheken Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Amsterdam op DWH Aansluiting Bibliotheken Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Amsterdam op NBC Aansluiting Bibliotheken Den Haag en Utrecht op WLWI

Hiermee zijn de doelen van dit project bereikt. Immers, alle vier bibliotheken hebben voldaan aan de aansluitcriteria ten aanzien van de NBC, het Datawarehouse en de WLWI. Daarnaast is - naast de aansluiting op de WLWI - zelfs in twee gevallen een volledige WaaS geïmplementeerd. Overigens kunnen de oplossingen die zijn gemaakt voor de G4 hergebruikt en ingezet worden binnen andere infrastructurele diensten en bij andere bibliotheken.

       

 

51  

            Project  21:  Search  Engine  Optimization  /  Advertising  (SEO  /  SEA)   Zoekmachinemarketing (optimalisatie) heeft als doel meer traffic naar de website van BNL en lokale bibliotheken te genereren vanuit zoekmachines zoals Google, door middel van verbeteringen aan de eigen site (SEO – Search Engine Optimization) en betaalde promotie (SEA – Search Engine Advertising). Meer sitebezoekers moeten uiteindelijk zorgen voor meer conversies (aanvragen, zoekacties, lidmaatschappen, et cetera). In 2012 heeft BNL zich op het gebied van SEO met name gefocust op de basisvoorwaarden voor een betere zichtbaarheid in Google. Hiervoor is een grote set aan requirements opgesteld. Daarnaast heeft BNL er op indirecte wijze voor gezorgd dat de lokale sites meer bezoekers kregen. Door het opstellen van een SEA-plan en strategie voor de campagnesite hebben veel mensen de Lees Meer-campagne bezocht. Een deel van deze mensen werd door middel van een ‘bibliotheekfinder’ verwezen naar de lokale site. De mensen die zich registreerden voor de campagne zijn gekoppeld aan lokale bibliotheken die hen vervolgens konden benaderen. Hierbij zijn hoge conversies gehaald dankzij de propositie, de usability van de website en de juiste uitingen die gebaseerd zijn op de goede consumenteninzichten uit het Lees Meer-onderzoek. Een onderdeel van het SEA-plan was het kopen van zoekwoorden. Deze woorden lagen dicht bij de taken van de bibliotheek. Voorts heeft BNL in 2012 een zoekwoorden-onderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek heeft de volgende inzichten opgeleverd: • De websites van bibliotheken worden in zoekmachines (=Google) alleen gevonden op de zogenaamde merkgerelateerde zoektermen zoals ‘bibliotheek’ en ‘openbare bibliotheek’. • De websites van bibliotheken worden niet gevonden in zoekmachines op de zogenaamde niet-merkgerelateerde zoektermen zoals ‘boek’, naam schrijver of boektitel. Dat betekent dat iemand die in Google naar een boek zoekt niet (direct) bij een bibliotheek uitkomt. De zichtbaarheid van de bibliotheken online laat zowel individueel als collectief dan ook te wensen over. • De potentie van zoekmachines is daarentegen heel groot. De analyse leert dat bibliotheken per jaar 5 miljoen extra bezoekers kunnen trekken. De voorwaarde is dat de bibliotheken online hun krachten bundelen en op één centrale URL (www.bibliotheek.nl) hun content (en catalogus) publiceren.

 

52  

           

Het zoekwoorden-onderzoek was pas mogelijk na de implementatie van Google Analytics. Inmiddels is Google Analytics geïmplementeerd op 30 WaaS-websites van lokale bibliotheken en op de websites van Bibliotheek.nl. Daardoor is er op dit moment inzicht in de gebruikscijfers van 30 bibliotheekwebsites. Zie hieronder een voorbeeld van de bezoekersaantallen per website (website van de OBA, Amsterdam).

Om de vindbaarheid in zoekmachines te optimaliseren is een optimale site-structuur opgesteld. Deze structuur is erop gericht om zoveel mogelijk relevant verkeer uit zoekmachines op te vangen. De ideale hoofdnavigatieelementen vanuit SEO-opzicht zijn: • Boeken top 10 / boeken top 100 • Nieuwe boeken • Spannende boeken • Nederlandse boeken • Literatuurboeken • Studieboeken / schoolboeken • Kinderboeken / boeken 6 tot 12 jaar • Jeugdboeken / boeken 12 tot 16 jaar • Onderwerpen • E-books • Thema’s Zowel op technisch als op redactioneel gebied is ondersteuning gegeven aan de verschillende redacties (bijvoorbeeld van Literatuurplein en WelkBoek)

Project  22:  Doorontwikkeling  en  implementatie  huisstijl     De huisstijl zorgt voor een bijpassende look & feel en een eenduidige presentatie van de bibliotheken op het virtuele web én in de fysieke wereld. Voor alle producten die door BNL zijn opgeleverd is de huisstijl zo goed mogelijk toegepast. BNL heeft de huisstijl toegepast op de portal www.bibliotheek.nl en op de ontwikkelde widgets. Daarnaast hebben bibliotheken die op de WaaS aansluiten tools in handen gekregen om te voldoen aan de (online) huisstijl. Er zijn iconen en illustraties voor jeugd en jongeren ontwikkeld en er is uitgewerkt hoe ze online kunnen worden toegepast. Bovendien is er een update gemaakt van de manual online.

 

53  

           

In de doorontwikkeling van de huisstijl zijn in 2012 geen nieuwe stappen gezet. De focus heeft meer gelegen in de aanscherping van het merkbeeld voor online (de Bibliotheek. Je inspirerende gids) en de strategie voor realisatie hiervan. Hierna volgen enkele voorbeelden van de lijn voor jeugd en het concept voor Boekstart:

 

54  

            Project  23:  Segmentatie   Dit project betreft het in beeld krijgen van de wensen en behoeften van klanten. Zo kunnen vervolgens de (online) productontwikkeling & acties/campagnes van de Bibliotheek geoptimaliseerd worden, waarin de nieuwste inzichten in het gebruik van nieuwe media zijn verwerkt, zowel voor volwassenen als voor jeugd. Het project bestond uit twee delen: het analyseren van bestaande onderzoeken om de insteek campagne/actie te bepalen en het formuleren van de onderzoeksbehoefte om aanvullend actueel onderzoek te kunnen uitzetten. Er is uiteindelijk voor gekozen om een consumer insight te doorlopen met het bureau Branddoctors. Ongeveer twintig mensen uit diverse geledingen van de bibliotheekbranche (lokale bibliotheken, SIOB, VOB, PSO’s, BNL) hebben het thema en de positionering van de campagne van het najaar bepaald. Uit deze insights is een duidelijke communicatiestrategie per doelgroep gekozen die op lokaal en landelijk niveau kan worden toegepast. Tevens kunnen deze insights gebruikt worden voor productontwikkeling. Een belangrijke secundaire reden om het consumer insight-onderzoek te doen was om vraaggestuurd denken in de branche te introduceren. De klant staat centraal. Het consumer insight-onderzoek heeft ervoor gezorgd dat alle geledingen uit de branche dezelfde ervaring meemaakten waardoor er een coherent beeld ontstond dat door alle belanghebbenden wordt gedragen.

 

55  

              Project  24:  Usability   Usability is de weergave van gebruiksvriendelijkheid van een product zoals een website. Door middel van usabilityonderzoek kan worden bepaald wat de sterke en zwakke punten van een website of dienst zijn. Hiermee komen verbeterpunten aan het licht waardoor de website geoptimaliseerd kan worden (via requests for change, rfc’s) en het gebruiksgemak van de website toeneemt, zodat men succesvol van de website gebruik kan maken. Voor de Lees Meer-campagne zijn in 2012 alle uitingen zowel op desktops als op mobiele telefoons en tablets getest op usability. Er bleken aan het design en de flow flinke verbeteringen te kunnen worden doorgevoerd. Al deze verbeteringen zijn geïmplementeerd bij de campagne en actiesite met een positieve invloed op de conversie en beleving. De resultaten van de usability die zijn gevonden in deze campagne worden gebruikt om de flows op Bibliotheek.nl en lokale WaaS-sites te verbeteren. Tevens biedt dit interessante inzichten om het te ontwikkelen ebookplatform in 2013 op een structureel hoger niveau te krijgen. Echter, de belangrijkste activiteit in 2012 was het ontwikkelen van de visie op de toekomst van de website www.bibliotheek.nl en de relatie van deze website met de lokale bibliotheekwebsites (al dan niet in de WaaS). In het vierde kwartaal is de visie voor de ontwikkeling van het online bibliotheeklandschap ontwikkeld en gepresenteerd. Kort samengevat is die visie: • Een belangrijk element uit de Agenda van de Toekomst is het vergroten van het bereik / zichtbaarheid van de bibliotheken op internet. • De bibliotheken positioneren zich als de Inspirerende Gids. • Om die rol goed te kunnen vervullen zullen bibliotheken intensiever moeten samenwerken. • Daarom is bundeling van krachten nodig op de portal: www.bibliotheek.nl. • Bibliotheken kunnen zich vrijwillig aansluiten. • Als we die weg gezamenlijk volgen dan zijn we in 2016 voor 5 miljoen extra bezoekers de Inspirerende Gids. Deze visie is gepresenteerd op de B2D. De feedback tijdens de presentaties was begripvol en instemmend: de toehoorders vinden de visie logisch en onvermijdelijk.

 

 

 

56  

            Project  25:  Campagne  Lees  Meer   De doelstelling om eind 2012 een succesvolle publiekscampagne te laten plaatsvinden, waardoor de bekendheid van de nieuwe digitale bibliotheek onder verschillende doelgroepen is toegenomen conform het gewenste merkbeeld, is gerealiseerd. De campagne - met als naam Lees Meer - heeft plaatsgevonden, was succesvol en zal worden vervolgd in 2013: de VOB-Inkoopcommissie heeft inmiddels al budget gereserveerd voor een vervolg op e-bookcampagne Lees Meer. Ruim 85% van de bibliotheken nam deel aan de campagne en heeft bijvoorbeeld widgets geplaatst op de eigen website, de actie onder de aandacht gebracht via persberichten, nieuwsbrieven en e-mails, posters opgehangen, enzovoorts. De primaire doelstelling van de publiekscampagne was te laten zien dat de bibliotheek in beweging is en een positief effect te realiseren en het imago van de bibliotheek te verbeteren. Uit een effectmeting door onderzoeksbureau Blauw Research is naar voren gekomen dat de doelstellingen van de campagne zijn gehaald. Een kwart van de Nederlanders heeft kennisgenomen van de campagne. Ongeveer 40% van de bibliotheekleden en ongeveer 18% van de niet-leden geeft aan ten minste een van de campagne-uitingen te hebben gezien. Nederlanders vinden de campagne duidelijk, passend bij de bibliotheek en geloofwaardig. Bijna de helft van de mensen die de campagne heeft gezien, komt in actie: praat erover, bezoekt de website, informeert bij de bibliotheek of meldt zich aan. Ook in de beeldvorming heeft de campagne een positief effect gehad. Het beeld is dat bibliotheek met z’n tijd meegaat. Ook niet-leden hebben er een positief beeld aan overgehouden. Een secundair doel van de Lees Meer-campagne was mensen te stimuleren om gegevens achter te laten en zo leads te genereren voor ledenwerving en -behoud door lokale bibliotheken. Dat is gelukt: in een maand tijd heeft de website www.bibliotheek.nl/leesmeer reeds 55.700 unieke bezoekers getrokken en heeft een aanzienlijk deel van die bezoekers zich aangemeld en geregistreerd als gebruiker en een postcode ingevuld. Per 31 december was het aantal gebruikers bijna 20.000 en in de eerste twee maanden van 2013 is dat aantal nog verdubbeld naar 39.289 aangemelde gebruikers per 1 maart. Het gaat overigens zowel om gebruikers die al lid zijn van de bibliotheek als om niet-leden. Deze gebruikers konden vervolgens worden benaderd door de lokale bibliotheken, omdat BNL op basis van een postcodematch de gebruikersgegevens heeft doorgestuurd naar de lokale bibliotheken. Ruim 75% van de gebruikers heeft een postcode ingevuld en van die gebruikers kon vervolgens via informatie uit G!DS een postcodematch worden gemaakt waarmee de relatie is gelegd naar de lokale bibliotheek. Via die weg heeft BNL de lokale marketingactiviteiten ondersteund. De bibliotheek is overigens niet de eerste met e-books en heeft niet de nieuwste ebooks. Wel is gekozen voor een unieke invulling door relevante e-books te koppelen aan locaties of evenementen. Deze locaties zijn verspreid over heel Nederland. De locaties in Rotterdam zijn bijvoorbeeld: Sparta, het Maritiem Museum, de

 

57  

           

Laurenskerk, Luxor en de Kunsthal. Door posters en advertenties wordt de klant op het gekoppelde aanbod e-books geattendeerd.

Er zijn zowel online als offline media ingekocht om de Lees Meer-dienst onder de aandacht te brengen. Op de stations gaat het bijvoorbeeld om abri’s. Online is gebruik gemaakt van het Google Display Netwerk (GDN) en Google Search.

Project  26:  Social  Media     Het doel van dit project is het delen van content en interactie, het voeren van een dialoog met doelgroepen, het stimuleren van merkbekendheid, het genereren van traffic en het bijdragen aan SEO en onderzoek. Het niveauverschil tussen de verschillende bibliotheken op het gebied van Social Media is groot. Op meer dan 150 plekken in het land wordt door de afzonderlijke bibliotheken geacteerd op het gebied van Social Media. Om het gebruik van Social Media te stroomlijnen en verder te professionaliseren, heeft BNL voor de bibliotheken templates ontwikkeld, bijvoorbeeld een Facebook- en Twittertemplate met als doel een eenduidige bibliotheekuitstraling in de sociale media te realiseren (zie de voorbeelden hierna).

 

58  

           

Daarnaast is voor bibliotheken een Social Mediakit ontwikkeld. Bovendien zijn er in diverse regio’s (Leeuwarden, Enschede, Leiden en Tilburg) trainingen gegeven om het gebruik van social media te professionaliseren, zowel voor beginners als gevorderden. Veel bibliotheken hebben deze training bezocht en er een hoog rapportcijfer aan gegeven.

 

59  

            Project  27:  BNL  backoffice   Het doel is bibliotheken lokaal te laten participeren in landelijke marketingacties en ze daarvoor te equiperen via tools en handvatten die BNL hen heeft gegeven om zelf aan (met name digitale) marketing te kunnen doen. Bij de landelijke Lees Meer-campagne heeft 85% van de bibliotheken meegedaan. Zij hebben van BNL een marketing- en PR-toolkit gekregen. Deze toolkit was zeer effectief. Een groot gedeelte van de PR is in de lokale media bereikt door de inzet van deze toolkit door lokale bibliotheken. Er zijn in 2012 op hoofdlijnen 4 acties ontwikkeld: 1. Valentijnswidget (februari). In februari is - na de kerstactie met een kerstwidget een Valentijnsactie gestart. Bibliotheekleden konden een boek of cd promoten met een video op de site. Zo konden mensen hun liefde voor iets delen met anderen. 2. Sportzomerwidget (juli/aug). Vanwege de vele sportevenementen in 2012 is voor de websites van bibliotheken een sportwidget gemaakt. Elke dag is er een boek gekoppeld aan het sportevenement van de dag (EK-voetbal, Tour de France, Wimbledon, Olympische spelen). Zo geeft de bibliotheek een eigen(tijdse) invulling aan deze ‘sportzomer’. Het past uitstekend bij de gedachte dat de bibliotheek voor elk moment een relevant boek heeft in zijn collectie. Deze insteek was ook leidend bij de uitvoering van de najaarscampagne, maar dan gericht op e-books. 3. Jeugdcampagnewidget en -actie (okt, nov, dec). In het vierde kwartaal is de jeugdactie ‘De leukste kinderboekenkast van Nederland’ van start gegaan (oktober) en afgesloten (31 december). Bij ‘De leukste kinderboekenkast’ kiezen kinderen en volwassenen via een speciale actiesite hun favoriete kinderboek. De 100 boeken waar het meest op gestemd is vormen samen de leukste kinderboekenkast van Nederland. Kinderen kunnen voor hun school deze gevulde boekenkast ook winnen. Bibliotheek.nl heeft voor deze jeugdactie de bibliotheken voorzien van een widget voor hun site die leidt naar de actiewebsite www.leukstekinderboekenkast.nl inclusief de tools om hier op lokaal niveau een succes van te maken: digitale marketingtoolkit (posters, leaflets, promobanners), digitale PR-toolkit (teksten persbericht, site en nieuwsbericht) en een digitale marketingtoolkit voor scholen (banner, poster, leaflet, uitleg actie), een belangrijke lokale partner in deze actie. In totaal hebben 858 mensen hun herinnering achtergelaten. Maar liefst 463 mensen hebben de actie geliked via Facebook. Dat is een relatief heel hoog percentage waaruit blijkt dat mensen het een leuke actie vinden.

 

60  

           

4. Leadgeneratietraject voor de campagne (dec). In het vierde kwartaal van 2012 is BNL gestart met het leadgeneration-traject rondom de campagne Lees Meer. De leads (leden - om later te benaderen voor digitale diensten - en niet-leden) zijn mensen die zich hebben aangemeld bij www.bibliotheek.nl/leesmeer. Bij de verantwoording over de campagne (project 25) is hiervan reeds een beschrijving gegeven. In december hebben de bibliotheken een marketingtoolkit en een plan van aanpak ontvangen voor de opvolging van leads. In deze toolkit zit beeldmateriaal en tekstvoorbeelden met verschillende proposities die door de bibliotheken aangepast kunnen worden op hun lokale propositie. De geplande geïntegreerde marketingstore – een soort extranet waarin het aanbod aan digitale marketingacties en tools wordt georganiseerd - is nog niet ontwikkeld, maar onderdelen daarvan zijn dus wel opgepakt (zoals campagne-tools, de marketing-kit en social media).

   

 

61  

            Project  28:  e-­‐books   De strategie in 2012 was niet alleen in gesprek te blijven met uitgevers en producenten van e-books, maar ook eigen initiatieven te ontplooien en een eigen koers te varen. BNL heeft in 2012 in samenwerking met de VOB Inkoopcommissie verschillende e-bookinitiatieven gelanceerd in samenwerking met verschillende partijen. Hierdoor is het e-bookaanbod van de bibliotheken in 2012 aanzienlijk vergroot. Tevens is de basis gelegd om in 2013 een goede positie voor openbare bibliotheken voor het uitlenen van e-books te verwerven. De datum 1 mei 2012 was een mijlpaal: online (streamed) lezen werd gelanceerd. Het aantal titels is uitgebreid van 120 bij aanvang tot uiteindelijk 359 Nederlandse ebooks en 50 buitenlandse e-books eind 2012 (waarvan er ongeveer 300 live stonden). Het aantal streams is sinds de lancering tussen de 2.500 en 5.500 per maand, zoals blijkt uit de grafiek hierna.

Voorts is in 2012 de eBooks eregalerij uitgebreid met ‘de Kellner en de levenden’ van Simon Vestdijk. Dit is het eerste rechtendragende e-book dat werd opgenomen in de eregalerij. Daarmee vormt het een belangrijke stap. Vanwege de afhankelijkheid van diverse partners en de complexiteit van dit project is medio 2012 besloten geen nadere inspanningen meer te plegen in dit project. In 2013 zal in nauw overleg met de VOB Inkoopcommissie en andere betrokkenen moeten worden onderzocht of en zo ja, hoe de eBooks eregalerij verder kan worden uitgebreid. Bovendien is de E-book Selectie App met rechtenvrije e-books die zijn geselecteerd door BNL in december 2012 live gezet in de Appstore van Apple. Ook is een website opgeleverd met dezelfde e-booktitels (www.selectie.bibliotheek.nl). De app en site bevatten 1.047 rechtenvrije e-booktitels van Project Gutenberg en DBNL.

 

62  

           

Daarnaast zijn er extra e-books ingekocht voor de Lees Meer-campagne. Voor deze campagne zijn in totaal 94 (rechtendragende) e-booktitels van uitgeverijen ingekocht. Omdat het aanbod rechtenvrije e-books in 2012 is uitgebreid naar 1.073 (waarvan er 26 beschikbaar worden gesteld via de eBooks eregalerij en 1.047 via de e-book Selectie App, is het totale e-bookaanbod (rechtendragende én rechtenvrije titels) op 1.576 e-booktitels gekomen. Daarnaast worden nog eens ruim 40.000 rechtenvrije e-booktitels via de NBC+ ontsloten en heeft BNL een contract afgesloten voor de ontsluiting daarvan via de Aquabrowser.

Project  29:  Literatuurplein   Voor Literatuurplein was het doel in 2012 tweeledig: enerzijds de content verder uitbouwen en actualiseren en anderzijds die content integreren binnen Bibliotheek.nl door er widgets van te maken. Beide doelen zijn gerealiseerd. Als het gaat om de uitbouw en actualisering van content, dan zijn de volgende resultaten behaald: • Een toename van de database met circa 34.000 nieuwe titels met bijbehorende bibliografische gegevens (via import CB Logistics11 en NBD|Biblion) en circa 20.000 nieuwe personen; • Er zijn 14 nieuwe auteursportretten in de vorm van speciaal voor Literatuurplein gemaakte video’s toegevoegd. Een heel bijzondere video was die met Gerrit Komrij. Die staat inmiddels bekend als ‘het testament in beeld’ van de schrijver. • Er zijn bijna 40, speciaal voor Literatuurplein gemaakte, interviews opgenomen. Daaronder interviews met internationaal bekende schrijvers als John Irving, Hilary Mantel, Carlos Ruiz Zafón, Richard Ford, en anderen. Bijzonder was ook het interview met Bernlef, enkele maanden voor zijn dood. • Er zijn 20 nieuwe, speciaal voor Literatuurplein geschreven columns opgeleverd. • Circa 9.000 nieuwe items in de literaire agenda; • Uitbreiding met zo’n 10% van de items in de wereldkaart, de voorstellingen, de excursies, de cursussen, de literaire prijzen, de adressengids, de voor Literatuurplein geschreven recensies; • Uitbreiding met zo’n 10% van de met veel gegevens verrijkte auteurspagina’s. Als het gaat om het widgetizen, dan moet worden opgemerkt dat in 2012 bijna alle rubrieken van Literatuurplein als widgets zijn aangeboden voor overname op de websites van openbare bibliotheken. Lijst- en detailwidgets meegerekend, zijn 38 widgets van Literatuurplein ontwikkeld en opgenomen in de Widgetstore. Een van die widgets is de geheel nieuwe rubriek Canon van de Nederlandse geschiedenis. De totaallijst van widgets die voortkomen uit Literatuurplein is als volgt: 1. Nieuws & Actueel 2. Nieuws & Actueel detail

                                                                                                                        11

 

Voorheen Centraal Boekhuis.

63  

           

3. Nieuws & Actueel hoofdartikel 4. Nieuws & Actueel lijst 5. Meest actuele nieuwsbericht 6. Literaire agenda 7. Literaire agenda lijst 8. Literaire agenda detail 9. Literaire Columns 10. Literaire Columns detail 11. Literaire Columns overzicht 12. Literaire Cursussen 13. Literaire Cursussen detail 14. Literaire Cursussen overzicht/lijst 15. Literaire Excursies 16. Literaire Excursies detail 17. Literaire Excursies overzicht/lijst 18. Literaire prijzen 19. Literaire prijzen detail 20. Literatuurplein recensies 21. Literatuurplein recensies detail 22. Literatuurplein recensies lijst 23. Video’s 24. Video’s detail 25. Video’s lijst 26. Literaire Interviews 27. Literaire Interviews lijst 28. Literaire Interviews detail 29. Literaire voorstellingen 30. Literaire voorstellingen detail 31. Literaire voorstellingen lijst 32. Wereldkaart 33. Wereldkaart detail 34. Carrousel met nieuwe boeken 35. Spotlight 36. Canon van de Nederlandse geschiedenis 37. Canon van de Nederlandse geschiedenis overzicht 38. Canon van de Nederlandse geschiedenis detail Van de websites die deel uitmaken van de portfolio van BNL (behoudens Bibliotheek.nl en Stichtingbibliotheek.nl zelf), was Literatuurplein de eerste die is overgegaan op de landelijke huisstijl. Zo zien de gebruikers geen onderscheid tussen de pagina’s in de widget en de vervolgpagina’s op Literatuurplein.

Project  30:  Leesplein   De eerst set van widgets op basis van Leesplein zijn klaar, staan online in de Widgetstore en zijn dus opgeleverd. Het betreft de volgende widgets:

 

64  

           

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Leestips (actueel) Nieuws (actueel) Theater en tentoonstellingen (agenda / jeugd) Interviews (rubriek) Voorlezen (achtergrond) Lezen voor de Lijst (specifiek) Filmpjes van bijv. de Nationale Voorleesdagen en Read2Me zijn middels de widget Media beschikbaar gekomen.

Daarnaast is Leesplein zelf onder www.leesplein.nl in de landelijke jeugdhuisstijl nog steeds beschikbaar als platform voor leesbevordering. Alleen de zoekwidget kon nog niet opgeleverd worden, aangezien deze afhankelijk is van de migratie van de database naar de NBC+-omgeving. Voorts is de skinning gereed gekomen in het vierde kwartaal van 2012. Hiermee is Leesplein in de landelijke huisstijl te zien. De doelgroepenheader en aangepaste jeugdpagina's per doelgroep zijn klaar en staan op www.bibliotheek.nl. Een landelijke redactie heeft in 2012 de content verzorgd. Leescontent kan als widget lokaal overgenomen worden. Lokaal kan deze content nog niet zelf aangevuld worden. Dit moet met de oplevering van de DCR nog mogelijk worden gemaakt. De landelijke redactie heeft de content uitgebreid en doorontwikkeld in 2012. Bibliotheken en eindgebruikers worden geïnformeerd middels een maandelijkse nieuwsbrief en Twitter en kunnen via e-mail vragen stellen die z.s.m. beantwoord worden. Leesplein heeft inmiddels ook een eigen Twitteraccount dat continu voorziet in nieuws. Bij de Nationale Voorleesdagen is een filmpje (Mama kwijt) gemaakt en tijdens de Kinderjury, Jonge Jury en Jongerenliteratuurprijs is met scholen samengewerkt tot een eigen jury en interviews. Tijdens de Kinderboekenweek waren er verschillende acties op Leesplein zelf en is De Leukste Kinderboekenkast van Nederland gelanceerd. In de zomer van 2012 heeft de redactie van Leesplein met Lezen voor de Lijst samengewerkt aan een speciale leeslijstcollectie voor 12+ (onderbouw VO). Deze collectie is in het najaar van 2012 online gegaan en te bereiken op Leesplein, Lezen voor de Lijst en Bibliotheek.nl.

Project  31:  Schoolbieb.nl   Schoolbieb.nl was een digitale dienst voor het onderwijs. Het bood scholieren en docenten de mogelijkheid om op gestructureerde wijze multimediale content te vinden en te verwerken (in met name spreekbeurten en lessen). Delen van de content van Schoolbieb.nl zijn in 2012 via widgets onderdeel geworden van het geïntegreerde pakket voor het onderwijs, de Bibliotheek op school (dBos).

 

65  

            Schoolbieb.nl is als zelfstandige website gestopt per 1 januari 2013. Al eerder was besloten en gecommuniceerd om deze niet verder door te ontwikkelen als zelfstandige dienst. Zie voor een toelichting eerder in dit jaarverslag (bij het onderdeel realisatie hoofddoelstellingen).

Project  32:  G!DS   Onderdeel van de infrastructuur G!DS is een centraal bronbestand voor meerdere BNL-diensten en is weer doorontwikkeld in 2012. Er is een groot aantal wijzigingsverzoeken (RFC's) voor G!DS uitgevoerd en geïmplementeerd. Ook een koppeling voor mobiele websites bij leverancier Taggle is gerealiseerd en widgets zoals de Openingstijdenwidget, Kalenderwidget, Meerlaagswidget en Wereldnieuwswidget. Er is in 2012 ook een koppeling van youtube-films aan organisatie- en product/agenda-informatie in G!DS gerealiseerd. De koppelingen met Sugar CRM en de Servicebus zijn gereed. De koppelingen met IAM, NBC+ en Datawarehouse zijn in test- of bouwfase. De koppeling met Sugar CRM en de Servicebus zijn gereed. Samenvattend kan gesteld worden dat de volgende onderdelen zijn opgeleverd in dit project: •

• • • • • • • • • • • • • • • • •

 

G!DS-widgets voor bibliotheken o openingstijden o algemene widgets (zoeken, kalender) o Wereldnieuwswidget o Taggle koppeling Productencatalogus onderwijs Basisbestand bibliotheken voor de BNL-infra, CBS, BIS-enquête. Toolkit acquisitie Koppeling met de landelijke bioscoopagenda (van Hyperleap) Zorginformatie toeristische sector Beurzen/stands: VNG en B2D Gemeentefolder Nieuwe website www.gidsvoornederland.nl in landelijke huisstijl Ontwikkeling externe widgets en app’s door derden, inclusief G!DS-voorbereiding voor koppeling Standaardprofielensets voor standaardgebruik G!DS, b.v. cultuur, zorg, toerisme. G!DS-youtubekanaal Sociale media in G!DS Voorbereiding aansluiting Basisregistraties (Handelsregister en Adressen en Gebouwen) Nieuwe gebruiksvriendelijke interface EXtsj4 geïmplementeerd en overgedragen aan de PSO's voor doorvoering. Handleidingen en opleidingenpakket voor EXtjs4 Redacteureninstructiefilm EXtjs4 Aanmeld- en beheerformulieren: adressen, evenementen

66  

            •

Communicatieproducten: twitter-, nieuws- en blogberichten, nieuwsbrieven G!DS, update gidsvoornederland en G!DS-moodle (online leeromgeving).

De G!DS-deelname is in 2012 uitgekomen op 100% onder de bibliotheken. Dat betekent dat alle bibliotheken in G!DS werken ten behoeve van het Basisbestand bibliotheken en de meeste bibliotheken ook voor andere toepassingen. Mede hierdoor is G!DS een onmisbaar onderdeel geworden van de landelijke digitale infrastructuur. Exploitatie Het gebruik van G!DS-toepassingen door bibliotheken om derden-sites en bestanden te onderhouden (onder meer loketten voor gemeenten) is eveneens sterk gestegen. Daardoor is ook de financiële doelstelling gehaald. De licentie-inkomsten van betalende derden (externe gebruikers) zijn in 2012 gestegen met 30%. Deze zogeheten ‘exploitatie’ van G!DS is daarmee kostendekkend. Het totaal aantal raadplegingen in de G!DS-database vanuit de infrastructuur en exploitatie is in 2012 gestegen tot een niveau van meer dan 40 miljoen per jaar (120.000 per dag).

Project  33:  Samenwerking  NOS   Gedurende 2012 is op verschillende momenten geprobeerd om de samenwerking met de NOS te intensiveren. In deze samenwerking is BNL afhankelijk van de inzet van de NOS. Bij de NOS kon voor dit traject echter niet de benodigde capaciteit worden vrijgemaakt. Zo heeft er bijvoorbeeld geen landelijke uitrol van de nieuwswijsheidworkshop plaatsgevonden. De NOS had hiervoor toestemming van het Commissariaat van de Media nodig dat het project erg vertraagd heeft. Bij nader onderzoek bleek tevens dat de Open API van de NOS niet de gewenste mogelijkheden had om te kunnen filteren op thema, auteur of titel. De NOS gaf aan dat Beeld en Geluid deze mogelijkheden wel zou hebben. Gesprekken met Beeld en Geluid hebben voorlopig nog geen resultaat gehad omdat hier rechtenkwesties lijken te spelen. De beperkte voortgang is inmiddels besproken met de NOS en heeft in goed overleg geleid tot de gemeenschappelijke conclusie dat het beter is om de samenwerking te ontbinden. De nieuws-widget blijft wel gewoon doorlopen en BNL kan content blijven gebruiken van de NOS en eventueel later ook van / via Beeld en Geluid als hier overeenstemming over is.

 

 

 

67  

            Project  34:  Muziek   De samenwerking met de CDR heeft specifiek tot de volgende resultaten geleid: • De dienst muziekluisterweb voor luisteren binnen de bibliotheek (dus zonder thuisgebruik) met een bestand van 4,5 miljoen tracks, wordt verder door de CDR uitgerold bij de bibliotheken in samenwerking met de PSO’s. In 2012 zijn reeds 111 van de 168 basisbibliotheken aangesloten, 12 zijn nog in behandeling en 45 bibliotheken zullen volgen in 2013. De eerste tekenen van gebruik zijn goed, aangezien er meer dan 500.000 tracks zijn gestreamd door de leden van de bibliotheek. Tevens werd duidelijk dat de CDR deze dienst nog voor meer locaties, namelijk ook de bibliotheekvestingen, kan aanbieden zonder extra kosten. • De muziekwidgets zijn opgeleverd en zijn beschikbaar in de Widgetstore. Hiermee kunnen bibliotheken hun muziekcollectie online laten zien. • De overeenkomst tussen de CDR, OCLC en BNL om de catalogus van de CDR in de GGC en daarmee in de NBC+ toe te voegen, is in het vierde kwartaal ondertekend door de drie partijen. • Contracten met Universal (de grootste platenmaatschappij ter wereld) en independents (onafhankelijke muziekproducenten) zijn getekend. Tevens is er een contract met Buma Stemra afgesloten. • De streaming muziekdienst is in een bètaversie klaar. Deze versie is ook gedemonstreerd op de B2D. Onderstaande afbeelding geeft een indruk van de dienst. Met CDR is de samenwerking bijzonder vruchtbaar: daar vindt een forse uitrol plaats van de muziekdienst, nu nog voor binnen de bibliotheken, straks ook voor thuisgebruik.

 

68  

           

 Project  35:  Onderwijs   In aanvang was het de bedoeling dat BNL de geïntegreerde schooldienst voor primair onderwijs zelf geheel op maat zou ontwikkelen. In de loop van 2012 bleek dat de twee belangrijkste leveranciers van bibliotheeksystemen (HKA en Infor) bereid waren hun schoolsysteem in te richten als een landelijke dienst in aansluiting op de digitale infrastructuur van BNL. Deze inrichting conform specificaties van BNL is gerealiseerd in 2012 en de uitrol van het Bibliotheek op school-pakket zal plaatsvinden in 2013 in nauwe samenwerking met het SIOB. Er zijn twee portals voor gebruik op school (leerlingen en docenten). Deze zijn gebaseerd op de schoolsystemen schoolWise en V@School van respectievelijk leveranciers HKA en Infor en zijn speciaal voor het project aangepast aan de huisstijl van de Bibliotheek op school en technisch aangepast voor plaatsing van BNL-widgets. Later zullen ook koppelingen volgen met NBC+, DWH en andere infra-componenten van de digitale bibliotheek. De content van Leesplein die via widgets wordt aangeboden is inmiddels op de leerlingen portal geplaatst van de Bibliotheek op school. Ten aanzien van de Schoolbiebcontent is gekozen om te starten met een pilotwidget met hierin 12 onderwerpen met informatie voor werkstukken en spreekbeurten. In

 

69  

           

de loop van 2013 vinden er verschillende onderzoeken plaats om met het onderwijs de bruikbaarheid van de widget te onderzoeken. Afhankelijk van de uitkomsten van de onderzoeken wordt de widget verder aangepast en uitgebreid. Bij de uitbreiding wordt uiteraard gebruik gemaakt van de nog beschikbare relevante content vanuit Schoolbieb.nl. Er zijn 10 widgets ontwikkeld waarvan 5 specifiek voor de Bibliotheek op school en 5 generiek. Deze kunnen zowel op de leerlingportals als op websites van bibliotheken worden geplaatst. Van de genoemde widgets zijn er twee gebaseerd op content en functionaliteit van Schoolbieb.nl. Het gaat om de widgets ‘Informatie voor werkstukken en spreekbeurten’ en ‘Interactieve animaties’. Als het gaat om de Bibliotheek op school Voorgezet Onderwijs dan zijn de volgende resultaten in 2012 behaald: • Er zijn voorbereidingen getroffen om met de digitale infrastructuur van BNL aan te sluiten op landelijke ontwikkelingen vanuit Kennisnet om zo de onderwijsdienstverlening toegankelijker maken voor leerlingen en docenten. • Er is een widget gerealiseerd waarin de ingekochte interactieve animaties van Edumedia in context worden aangeboden aan het onderwijs (5 t/m 8 PO en 1/2 VO). • Er is een pilotwidget gerealiseerd met voorgeselecteerde content voor 5 t/m 8 PO en 1/2 VO (met hergebruik van de relevante Schoolbieb content).

Project  36:  Jeugd   Doel is dat de lezers onder de doelgroepen kinderen en jongeren dankzij beter op de doelgroep georganiseerde bibliotheekproducten en diensten meer gaan lezen en meer lenen. Dankzij aantrekkelijke, verrassende en prikkelende digitale diensten worden kinderen mediawijzer, informatievaardiger en gaan meer gebruik maken van de bibliotheek. Er is in 2012 een groot aantal widgets opgeleverd voor jeugd en onderwijs: • Leespleinwidgets (widgets gebaseerd op Leesplein): Leestipwidget, Nieuwswidget, Interviewwidget, Agendawidget, Tentoonstellingswidget, Theaterwidget, Voorleesboekenwidget, Boeken op onderwerp (generieke widget die landelijk is ingericht) • Lezen algemeen: Leesapps, Digitale prentenboeken, Lezen voor de lijst • Informatief: Interactieve animaties, Arrangementen, Luistercolleges, Meldknop.nl Alle widgets en achtergronden kunnen door bibliotheken met een WaaS- of Pluginwebsite ook lokaal worden geplaatst. Sommige widgets zijn met een generiek doel gebouwd, maar door het BNL-team Jeugd & Onderwijs van specifieke content en functionaliteit voorzien (bijvoorbeeld widgets Leesapps en Luistercolleges). Een aantal generiek ontwikkelde widgets is specifiek voor de doelgroep jeugd ingericht volgens eerder genoemde doelgroepsegmenten. Meer specifieke widgets zijn in het kader van de Bibliotheek op school ontwikkeld. Deze kunnen ook in een meer

 

70  

           

algemene jeugdsetting worden toegepast. Zie hiervoor de eindrapportage ‘De Bibliotheek op school digitaal’. Alle voor jeugd en onderwijs geschikte widgets zijn nu te zien op de hierboven genoemde doelgroepenpagina’s bij www.bibliotheek.nl. De migratie van de data-en redactieomgeving van Leesplein naar de DCR heeft niet plaatsgevonden, omdat de DCR hier nog niet klaar voor was. Voorts is de huisstijl voor jeugd en jongeren doorontwikkeld. Er zijn specifiek voor de leeftijdsgroepen 0-6, 6-9, 9-12, 12+ en 15+ achtergronden ontworpen die bibliotheken op hun websites kunnen toepassen (mits die websites volgens BNLWaaS of BNL-plugin zijn ontwikkeld). De BNL-hoofdheader (horizontale hoofdnavigatie website) is aangepast op ontsluiting per doelgroep. Deze header kan tevens door bibliotheken op hun websites worden toegepast (mits die websites volgens BNL-WaaS of BNL-plugin zijn ontwikkeld). In 2012 heeft afstemming plaatsgevonden met de branche en eindgebruikers in de vorm van behoeftepeilingen bij bestaande klankbordgroepen. Input uit de branche is gevraagd via de vakberaden Jeugd en Mediawijsheid. Tijdens de Bibliotheektweedaagse is een aantal jeugdspecialisten uit de branche bereid gevonden om mee te denken. Input van eindgebruikers is onder andere gevraagd via een focusgroup voor jongeren die zetelt in de 100-Talenten Jeugdafdeling van bibliotheek Kennemerwaard. In 2013 worden dit soort contacten geïntensiveerd. Jeugdbibliotheek.nl is technisch per 1 januari 2013 definitief stopgezet. De redacties zijn al een jaar eerder opgeheven. Daarvoor in de plaats zijn er nu de BNLjeugdpagina’s voor doelgroepen met widgets. Naar voorbeeld van de organisatie achter ‘WelkBoek’ is een groep bibliothecarissen bereid gevonden om op regelmatige basis jeugdapps te recenseren. Deze bibliothecarissen zijn in opdracht van BNL geschoold door Stichting Mijn Kind Online die speciaal voor dit doel een beoordelingsinstrument heeft uitgewerkt.

Project  37:  VOB  Inkoop   De inkoop van de e-content is voor de openbare bibliotheken in Nederland centraal geregeld via de Inkoopcommissie van de VOB. Namens de VOB int BNL de zogeheten ‘omslaggelden’: een bijdrage per inwoner in het verzorgingsgebied van de bibliotheek om de e-content licenties in te kopen. Ook de betreffende licenties worden door BNL afgesloten en beheerd, inclusief de gehele administratieve afhandeling. BNL adviseert en faciliteert de VOB Inkoopcommissie bij de uitoefening van taken. Eventuele infrastructurele aanpassingen om de content te kunnen ontsluiten worden door BNL uitgevoerd en bekostigd uit de innovatiegelden (subsidie SIOB). Vanuit haar rol verzamelt BNL ook de gebruiksstatistieken en regelt het monitoren van het gebruik van de content en het analyseren van de gebruikscijfers. Deze worden geleverd aan SIOB. Zie hun Bibliotheekmonitor voor het resultaat.

 

71  

           

In de Algemene Ledenvergadering van de VOB in december 2012 is besloten om de omslaggelden te verhogen naar € 0,25 per inwoner. Hiermee is de eerste stap gezet om significant meer e-content in te kopen.12 Dit besluit is mede genomen op basis van onderzoek dat BNL in opdracht van de VOB heeft uitgevoerd in samenwerking met TNO. Naast centrale inkoop is de distributie van e-content een belangrijk thema. Via centrale distributie kan de voorraad worden ingezet waar de vraag is. In het budget wordt overigens tevens ruimte gehouden om succesvolle digitale content (‘hardlopers’) bij te kopen. Op eigen aangeven is de directeur BNL in het eerste kwartaal 2012 formeel als lid terugtreden uit de VOB Inkoopcommissie waarin deze qualitate qua zitting had. De directeur BNL blijft wel in dezelfde mate betrokken bij de commissie, maar dan als ‘adviseur’. De reden hiervoor is het scheiden van functies bij onderhandelingen met bijvoorbeeld uitgevers of leveranciers (zoals NBD|Biblion). De directie van BNL moet te allen tijde ook als directie van BNL in deze situaties kunnen optreden en niet (tevens of uitsluitend) als ‘lid van de VOB Inkoopcommissie’. Ook de rol van secretaris wordt vanaf 2012 ingevuld door de VOB. Voorts zijn in dit project de volgende resultaten behaald in 2012: •

•

•

In 2012 is kritisch gekeken naar de prijs / kwaliteitverhouding van aangeboden diensten. Dit heeft er mede toe geleid dat er in 2013 andere diensten worden aangeboden in het basispakket 2013. Het basispakket is in het gehele jaar intramuraal (binnen de muren van de bibliotheek) beschikbaar geweest. Sommige diensten, zoals e-books, zijn ook thuis te gebruiken. Er is nog niet met alle leveranciers van de diensten overeenstemming over thuisgebruik van de geleverde diensten. Diverse widgets met verschillende functionaliteiten zijn toegevoegd gedurende het jaar.

E-books vormen een belangrijk aandachtspunt voor de VOB Inkoopcommissie. In de onderhandelingen met Nederlandse uitgevers en producenten is goede voortgang geboekt in 2012. Er zijn e-bookmodellen ontwikkeld die de basis kunnen vormen voor de inkoop bij uitgevers. Deze modellen zijn gebaseerd op een indeling van boeken in de segmenten ‘head, shoulder en long tail’. Deze modellen zijn gepresenteerd op de ALV van de VOB in juni en vormen nu de basis van de besprekingen met de uitgevers. Met de Groep Algemene Uitgevers (GAU) van de Nederlands Uitgeversverbond (NUV) is in begin 2012 afgesproken dat BNL namens de branche individuele uitgevers direct zou gaan benaderen voor de voorwaarden om e-books in te kopen en/of licenties af te sluiten. Medio 2012 is een brief verstuurd naar een selectie van die uitgevers.

                                                                                                                        12

Overigens is in 2012 tevens duidelijk geworden dat er in 2015 een significant groter budget beschikbaar zal komen voor de inkoop van e-content middels een zogeheten ‘uitname’ uit het Gemeentefonds.

 

72  

           

Vervolgens is in Amsterdam een eerste bijeenkomst georganiseerd voor de aangemelde uitgevers. Met deelname van circa 15 uitgevers - waaronder ook WPG was de opkomst kwantitatief laag, maar kwalitatief goed. De participatie door en interactie met de uitgevers was positief. Onder meer door deze bijeenkomst zijn er in totaal 540 rechtendragende e-books ingekocht bij binnen- en buitenlandse uitgeverijen (waarvan 94 voor de Lees Meer-campagne en de overige voor ontsluiting via de tool Public Library Online). Ondanks de goede vooruitgang die is geboekt, is BNL niet in staat gebleken de daarvoor gereserveerde gelden van de VOB Inkoopcommissie volledig in te zetten voor inkoop van e-booklicenties. In onderling overleg is besloten deze gelden als reservering beschikbaar te houden voor latere jaren, wanneer de e-bookinkoop een grotere vlucht zal nemen. Tevens kan daarmee de beoogde stijging van de omslaggelden gemodereerd worden.

 

73  

           

5. FINANCIËLE TOELICHTING

Financiële  status  ultimo  2012   Het exploitatieresultaat over 2012 bedraag € 0,8 mln negatief. Dit resultaat kan worden gesplitst in een positief resultaat op de activiteiten namens de VOB Inkoopcommissie à € 0,1 mln en een negatief resultaat op de activiteiten van BNL zelf à € 0,9 mln. Als gevolg hiervan heeft er een dotatie plaatsgevonden aan de bestemmingsreserve van de VOB Inkoopcommissie alsmede een onttrekking aan de algemene reserve. Per saldo bedraagt het stichtingsvermogen ultimo 2012 € 0,2 mln.

Analyse  realisatie  2012   Algemeen Het jaar 2012 is voor BNL het jaar geweest waarin een nieuwe fase is ingetreden waarbij de in dat jaar en voorgaande jaren ontwikkelde infrastructuur moest worden opgeleverd, beheerd en worden doorontwikkeld en waarin het aantal diensten en de omvang content fors is gegroeid. De totale exploitatie van BNL is in deze fase flink in omvang toegenomen van circa € 18,1 mln aan baten in 2011 naar ruim € 24,1 mln in 2012, en van € 17,3 mln aan lasten in 2011 naar € 24,9 mln in 2012. De basis hiervan is gelegen in het feit dat het ministerie van OCW vanuit de innovatiegelden voor de branche een groter deel aan BNL heeft toegekend en tevens SIOB eenmalig additionele middelen ter beschikking heeft gesteld voor 2012. De kosten voor het beheer van de digitale infrastructuur zijn ten opzichte van 2011 toegenomen en tevens is de organisatie verder geprofessionaliseerd en bestendigd waardoor ook de beheerlasten van de organisatie zijn toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Daarnaast is in 2012 meer (door)ontwikkeld aan de digitale infrastructuur en zijn er ter ondersteuning van de lancering van de diensten en content meer Marketing & Communicatie-activiteiten ontplooid. Het negatieve exploitatieresultaat van BNL à € 0,9 mln is met name veroorzaakt doordat een gebudgetteerd beschikbaar bedrag in 2012 van € 0,6 mln (als gevolg van een geprognosticeerde onderbesteding in 2011) juist een tekort bleek te zijn van € 0,3 mln (als gevolg van een werkelijke overbesteding in 2011). Een tekort in 2012 derhalve van € 0,9 mln. Het tijdsbestek tussen budgettering en vaststelling besloeg ca. 5 maanden waarin een deficit is ontstaan van ca. 5% op de totale begroting. BNL heeft vanwege de druk op het aansluiten van alle bibliotheken en opleveren van een enorme set diensten ervoor gekozen om de geplande en gebudgetteerde activiteiten voor 2012 ondanks het ontstane tekort toch zo volledig mogelijk uit te voeren en het tekort te verwerken in de jaarplannen van 2013 en 2014 als negatieve opbrengst en dus te zien als een nog in te lopen positie. BNL heeft aan SIOB gevraagd of zij het eens is met de voorgestelde verwerkingswijze.

 

74  

            Baten De baten à € 24,1 mln zijn ruim € 1,4 mln lager dan de begroting van € 25,5 mln. Voor € 0,8 mln wordt dit veroorzaakt door lager dan begrote inkomsten voor de VOB Inkoopcommissie aangezien in de begroting € 0,8 mln als beschikbaar bedrag uit voorgaande jaren in 2012 gebruikt zou worden en via de inkomsten geboekt zou worden middels een vrijval uit de bestemmingsreserve. Echter, in samenhang met de lagere besteding voor de VOB Inkoopcommissie à € 0,9 mln (zie toelichting Inkoop digitale content), is dit bedrag niet uit de bestemmingsreserve vrijgevallen en dus niet als inkomsten verantwoord. Het overige deel à € 0,6 mln is hiervoor reeds toegelicht. Beheerlasten (apparaat lasten) De werkelijke Beheerlasten van € 2,0 mln zijn € 0,5 mln hoger dan de begroting van € 1,5 mln. Dit valt te verklaren vanuit de verdere professionalisering en ontwikkeling van de organisatie waarbij het secretariaat, de afdeling HR, juridische ondersteuning (contractbeheer) en de afdeling finance op een hoger niveau zijn opgezet dan gebudgetteerd, wat heeft geleid tot een overbesteding van circa € 0,2 mln. Daarnaast laten de kosten voor kantoorautomatisering een overschrijding zien van € 0,1 mln als gevolg van de implementatie van diverse systemen (o.a. projectmanagementtools en documentmanagementsystemen) en meer ICTondersteuning als gevolg van de groei van het personeelsbestand. De overige personeelslasten laten tevens een overbesteding zien van € 0,1 mln als gevolg van hoger dan begrote reis- en verblijfkosten. De beheerlasten bedragen in 2012 7,9% van de totale lasten welk percentage in 2011 nog op 8,9% lag. Activiteitenlasten personeel De werkelijke Activiteitenlasten personeel zijn met € 3,9 mln ruim € 1,1 mln hoger dan de begroting van € 2,8 mln. Deze overschrijding is voor € 0,4 mln gerelateerd aan een besparing op de Activiteitenlasten Materieel. Dit als gevolg van de transitie van inhuur van medewerkers (in de meeste gevallen verantwoord onder de materiele kosten) naar meer functies in dienst bij BNL (verantwoord als personele kosten). De resterende € 0,7 mln overschrijding valt te verklaren uit de hoger dan begrote inzet van zogenaamde regiefuncties zoals project- en informatiemanagers, architecten en dataspecialisten als gevolg van het meer dan voorziene aantal gerealiseerde projecten in 2012. Activiteitenlasten materieel De Activiteitenlasten Materieel vormen met een kostenpost van € 19 mln verreweg (76,4%) de belangrijkste categorie binnen de exploitatie van BNL. Voor dit onderdeel zal dan ook per activiteit een separate toelichting worden gegeven.

 

75  

           

Inkoop digitale content Deze activiteit wordt uitgevoerd namens de VOB Inkoopcommissie en wordt bekostigd uit de opbrengst van het omslagstelsel naar alle openbare bibliotheken (€ 0,20 per inwoner van het werkgebied in 2012). Het in 2012 besteed bedrag à € 3,2 mln is € 0,9 mln lager dan de begroting van € 4,1 mln. Deze onderbesteding is het gevolg van de uitgangspositie in het budget dat € 0,8 mln aan beschikbare middelen uit voorgaande jaren in 2012 zouden worden besteed met name aan de inkoop van e-books. Het aanbod van e-books is in 2012 wel flink uitgebreid, echter gezien de afhankelijkheid van diverse partners (branche, techniek en uitgevers) nog niet op het niveau zoals verwacht en gebudgetteerd. Ontwikkeling Digitale Infrastructuur In 2012 is een groot aantal diensten ontwikkeld danwel doorontwikkeld. De verschillende diensten zijn uitgewerkt in de toelichting op de exploitatierekening. Totaal is er in 2012 € 8,3 mln gerealiseerd ten opzichte van een begroting van € 8,9 mln, een onderbesteding derhalve van € 0,6 mln. Deze onderbesteding van € 0,6 mln is voor € 0,4 mln gerelateerd aan de overschrijding bij de Activiteitenlasten Personeel, zie de toelichting aldaar. Deze inzet is wel ten goede gekomen aan de ontwikkeling van de infrastructuur. Met ander woorden: dit is bijna exact conform budget verlopen. Tussen de diverse (content)diensten fluctueren echter de bestedingen, de meest in het oog springende worden hier toegelicht. Zo valt te zien dat de ontwikkeling van het Widgetplatform en de widgets samen een overbesteding laten zien van € 1,1 mln wat het gevolg is van de enorme vlucht die het aantal ontwikkelde widgets heeft genomen. Zo stond de teller van het aantal opgeleverde widgets eind 2012 op 93, ruim tweemaal zoveel als vooraf was voorzien. Daarnaast is in 2012 op grote schaal gewerkt middels een aanbesteed traject aan het door-ontwikkelen van de NBC naar de NBC+ waarbij het ontwikkelen van een Open Zoekplatform en het aansluiten van diverse bronnen twee grote deelprojecten vormden. Aan deze deelprojecten is samen € 1,6 mln besteed in 2012 waar € 1,1 mln was begroot, een overbesteding derhalve van € 0,5 mln. Onderbestedingen zijn met name gerealiseerd op de projecten Digital Content Repository à € 0,5 mln, Bezitssynchronisatie à € 0,5 mln, Servicebus à € 0,2 mln, IAM à € 0,2 mln, Betalen à € 0,2 mln en Datawarehouse à € 0,3 mln. Uitvoering van de in 2012 voorziene werkzaamheden zijn doorgeschoven naar 2013. Content Services BNL is verantwoordelijk voor het inkopen van hoogwaardige content die via contentdiensten aan de eindgebruikers worden aangeboden. De verschillende diensten zijn uitgewerkt in de toelichting op de exploitatierekening.

 

76  

            Totaal is er in 2012 € 1,8 mln werkelijk besteed ten opzichte van een begroting van € 3,1 mln, een onderbesteding derhalve van € 1,3 mln. Deze onderbesteding is het gevolg van verschillende ontwikkelingen binnen de contentdiensten, waarbij zeker ook financiële compensatie van overbestedingen op andere activiteiten een rol heeft gespeeld. Zo laten de diensten e-books en muziek samen een onderbesteding zien van € 0,4 mln wat is veroorzaakt doordat de afhankelijkheid van leveranciers en rechthebbenden heeft geleid tot vertraging van de ontwikkelingen. De dienst Literatuurplein laat tevens een onderbesteding zien van € 0,2 mln, waarbij uit financieel oogpunt het uitbouwen van verdere content wel aandacht heeft gekregen, maar het integreren van externe bestanden niet. Bij de dienst de Bibliotheek op school is een onderbesteding van € 0,3 mln het gevolg van de ontwikkeling waarbij is gekozen voor het in stand houden van bestaande, door leveranciers reeds ontwikkelde technische oplossingen middels samenwerkingsmodellen in plaats van het ontwikkelen van een eigen systeemonafhankelijke maatwerkoplossing. De laatste onderbesteding bij Content Services is gerealiseerd doordat een aantal geplande projecten met de NOS, rondom onder meer streamed video, niet van de grond is gekomen waar wel een bedrag van € 0,2 mln stond begroot (waarbij wel opgemerkt dient te worden dat de lopende nieuwswidget samen met de NOS gewoon doorloopt). Technisch Beheer & Hosting Eén van de belangrijkste ontwikkelingen bij BNL vloeit voort uit een van haar doelstellingen waarbij nieuw ontwikkelde en reeds bestaande infrastructuur in stand moet worden gehouden en worden beheerd. De afdeling beheer is verantwoordelijk voor het organiseren van dit beheer wat uiteenvalt in verschillende beheersactiviteiten, zoals functioneel beheer, applicatiebeheer en technisch beheer. Daar komt bij dat BNL een volumineus raamovereenkomst heeft afgesloten met leverancier OCLC inzake het verwerken van metadata wat deels in het verleden door de bibliotheken individueel werd gedragen (en deels nieuwe activiteiten met betrekking tot de NBC+ ondersteunt). De kosten die hieruit voortvloeien zijn voor een groot deel onder de beheerlasten verantwoord. Op totaalniveau is aan deze beheeractiviteiten in 2012 € 4,7 mln besteed waar € 3,8 mln was begroot, een overschrijding derhalve van € 0,9 mln. Deze overschrijding wordt met name veroorzaakt doordat in 2012 veel nieuwe diensten, die verspreid over de voorgaande jaren zijn ontwikkeld, daadwerkelijk in gebruik zijn genomen. De

 

77  

           

raming daarbij wat er aan beheeractiviteiten moest gaan plaatsvinden is in het budget van 2012 nog te laag ingeschat. Bovendien zijn verschillende diensten in hoger tempo uitgerold bij de bibliotheken waardoor er meer druk is komen te staan op de performance van bedrijfskritische onderdelen. Om een uptime van 99,8% onder deze omstandigheden te waarborgen is bij beheer een aanvullend project opgestart in 2012 waar € 0,4 mln aan is besteed wat middels een extra projectsubsidie van SIOB is bekostigd. De komende jaren zullen de beheerlasten stapsgewijs verder oplopen naarmate nieuw ontwikkelde diensten in beheer worden genomen. Dit zal na verloop van enkele jaren wel gaan afvlakken doordat enerzijds het ontwikkelbudget per saldo daalt, anderzijds doordat ook verouderde diensten weer uit de roulatie worden genomen. Echter, per saldo zal de beheerlast toenemen ten koste van het budget voor (door)ontwikkelen. Marketing & Communicatie In 2012 zijn door BNL diverse marketingacties ondernomen en ook verschillende marketingtools voor bibliotheken ontwikkeld. De verschillende diensten zijn uitgewerkt in de toelichting op de exploitatierekening. Totaal is aan deze activiteiten in 2012 € 0,6 mln besteed waar € 0,9 mln was begroot, een onderbesteding derhalve van € 0,3 mln. Een belangrijke marketingactiviteit in 2012 is de publiekscampagne ‘Lees Meer’ geweest. De mediacampagne voor 2012 is (eenmalig ter introductie van de digitale bibliotheek) door SIOB gefinancierd uit haar beschikbare additionele middelen. Aan deze activiteit is conform de begroting € 0,2 mln uitgegeven (de inkoop van de e-books voor deze campagne van € 0,1 mln is bekostigd uit VOB Inkoopgelden). Deze campagne loopt overigens nog door in 2013 (tot 1 juni) waar hetzelfde bedrag voor media-exposure staat begroot. De onderbesteding ten opzichte van budget zijn met name gerealiseerd op Marketing Algemeen, SEO en Huisstijl. Overige activiteiten In 2012 is door BNL middels het Innovatielab financiering geboden aan een aantal haalbaarheids-onderzoeken en pilotprojecten. Aan drie onderzoeken en drie pilots is totaal € 0,3 mln besteed waar een budget beschikbaar was van € 0,5 mln. Op deze activiteiten is derhalve een onderbesteding gerealiseerd van € 0,2 mln.

 

 

78  

            Continuïteit  van  de  stichting   De digitale innovatie in de openbare bibliotheekbranche is met de bibliotheekcharter vanaf 2010 structureel ingezet. Het ministerie van OCW heeft hiertoe de afgelopen jaren een innovatiesubsidie verleend aan BNL. Begin 2012 is aan het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) mandaat verleend om namens de minister van OCW projectsubsidies voor de opdrachttaak Digitale Innovatie te verstrekken. Deze mandaatregeling houdt in dat BNL bij het SIOB subsidie aan kan vragen voor haar activiteiten. Het SIOB neemt namens de minister een besluit op deze aanvraag. De huidige mandaatregeling eindigde op 31 januari 2013 en wordt naar verwachting verlengd voor de komende twee jaar (2013 en 2014). Door het ministerie van OCW is aangekondigd dat het SIOB per 1 januari 2015 zal opgaan in de Koninklijke Bibliotheek. Tevens zal dan een nieuwe Bibliotheekwet ingaan. De wet bestendigt de landelijke, digitale infrastructuur voor de bibliotheekbranche en geeft invulling aan de overheidstaken op dat gebied. Wat de consequentie voor BNL is van beide veranderingen is nog ongewis. Wel is duidelijk dat de taken die zij uitvoert toenemen in belang. Tevens is BNL door het ministerie van OCW informeel meegedeeld dat zij ofwel ook zal opgaan in de Koninklijke Bibliotheek per genoemde datum ofwel vanaf die datum haar subsidie aldaar aanvraagt. Bij de behandeling van de wet en de inrichting van de branche welke daaruit voortvloeit zal ook de positie en rol van BNL duidelijk worden. Naar verwachting zal hierover echter pas in het najaar van 2013 formeel meer bekend zijn.

Personele  zaken   Medio 2011 is een nieuwe afdelingsstructuur geïntroduceerd welke in 2012 volledig operationeel is geweest. In 2012 is de ingezette transitie van het inhuren van medewerkers naar het meer in vaste dienst nemen van medewerkers voor met name staf en regiefuncties (hrmedewerkers, project- en informatiemanagers, data-specialisten en beheercoördinatoren) verder ingevuld. Dit heeft geleid tot het verder toenemen van het aantal medewerkers in vaste dienst van 24 (19,5 FTE) eind 2011 tot 35 (32,9 FTE) eind 2012 met als gevolg dat er een verdere besparing heeft plaatsgevonden op de kosten van de inhuur van deze functies, zoals deze worden verantwoord onder ‘materiele lasten’.

Kasstromen  en  financieringsbehoefte   Als gevolg van de overgang van de subsidieverstrekking in 2012 van OCW naar het SIOB en de daarmee samenhangende opzet van een mandaatregeling is de beschikking van de projectsubsidie voor BNL voor het jaar 2012 pas per 13 juni 2012 verleend. Dit heeft tot gevolg gehad dat een gelijkmatige verstrekking van de bevoorschotting pas zeer laat op gang is gekomen. Op basis van de benodigde middelen volgens een

 

79  

           

maandelijks actuele liquiditeitsprognose heeft tot juni 2012 de bevoorschotting door SIOB op ad-hoc basis plaatsgevonden, waardoor desondanks de liquiditeitspositie door het jaar heen wel toereikend is geweest. Deze situatie was niet wenselijk en er is naar gestreefd om voor 2013 dit proces beter en tijdig te stroomlijnen. Helaas heeft dit niet tot het gewenste resultaat geleid waardoor op het moment van opstellen van dit jaarverslag (februari 2013) de subsidiebeschikking voor het jaar 2013 nog niet is verleend. Ter voorkoming van liquiditeitsproblemen monitort BNL maandelijks de kasstroombehoefte en stemt dit af met SIOB.

Voornaamste  risico’s   Zoals benoemd onder ‘Continuïteit van de stichting’ en ‘Kasstromen en financieringsbehoefte’ opereert BNL als grootste uitvoerende partij voor de opdrachttaak Digitale Innovatie binnen een structuur met OCW en SIOB waarbij op jaarlijkse basis subsidieverstrekking aan BNL wordt verleend na goedkeuring van het jaarplan. Deze jaarlijkse subsidieverstrekking sluit in de ogen van BNL niet goed aan bij het reeds bestendige karakter van de activiteiten van BNL en bij de daarmee samenhangende organisatiestructuur. Deze activiteiten kenmerken zich al geruime tijd niet meer door een tijdelijk en aflopend innovatie- en ontwikkeltraject, maar steeds meer door een bestendig traject van instandhouding en beheer van ontwikkelde diensten en verworven content. De jaarlijkse subsidieverstrekking in relatie tot de reeds bestendige activiteiten en organisatie vormt een risico voor BNL en uit zich reeds door een ad-hoc proces van bevoorschotting op deze subsidieverstrekking. Aangezien het grootste deel van de inkomsten van BNL bestaat uit subsidies, dient zij aan specifieke wet- en regelgeving te voldoen. Daartoe heeft de stichting regelmatig contact met betrokken partijen alsmede met externe adviseurs. Het bestuur is van mening dat deze risico’s de juiste aandacht krijgen.

 

80  

           

6. 2013 EN VERDER Het jaar 2013 wordt een jaar van doorontwikkeling, van beheer en van de verdere groei van de diensten die door BNL worden aangeboden over de infrastructuur.

(Door)ontwikkeling   De doorontwikkeling van de infrastructuur is een continu proces waarbij op basis van technische vereisten en klantwensen telkens nieuwe functionaliteiten zullen worden toegevoegd. Er zullen bijvoorbeeld nieuwe widgets worden ontwikkeld die via Widgetstore beschikbaar komen voor bibliotheken. Het Datawarehouse zal worden doorontwikkeld en de datasets worden uitgebreid met financiële en HR-gegevens waardoor een compleet overzicht ontstaat van de integrale bedrijfsvoering van bibliotheken. Er wordt toegewerkt naar een uitbreiding van de koppelingen met sociale media en de gebruiksvriendelijkheid wordt doorontwikkeld door bijvoorbeeld sessies te onthouden zodat klanten niet opnieuw hoeven in te loggen of om het mogelijk te maken dat er meerdere lidmaatschappen aan een webaccount kunnen worden gekoppeld. En dat is slechts een kleine greep uit de lange lijst van projecten die op stapel staan. De doorontwikkeling is overigens nooit klaar en is een continu proces dat telkens opnieuw zal worden opgestart als klantwensen daartoe aanleiding geven.

Beheer   Het beheer zal verder worden geprofessionaliseerd en zal een steeds omvangrijker onderdeel van het takenpakket van BNL worden. Beheer bestaat uit drie takken van sport. Ten eerste is er Functioneel Beheer (FB). Functioneel beheer vervult de beheertaken aan de gebruikerskant en is namens de gebruikersorganisatie verantwoordelijk voor de instandhouding van de functionaliteit van de informatiesystemen. Dit is vanwege opdrachtgeverschap en regiefunctie een niet uit te besteden vorm van beheer en wordt binnen BNL (en grotendeels door de afdeling Beheer) uitgevoerd. Ten tweede is er het Applicatiebeheer (AB). Dit betreft het in stand houden van de functionaliteit van een applicatie (de software) en van de gegevensverzamelingen waarop die applicatie bewerkingen uitvoert. Daarnaast valt hieronder ook het ontwikkelen en in gebruik nemen van nieuwe en gewijzigde applicaties. Het applicatiebeheer is uitbesteed aan leveranciers die hun ‘eigen’ applicatie beheren die voor BNL is gebouwd.

 

81  

            Ten derde is er het Technisch Beheer (TB). Dit richt zich op de instandhouding van de IT-infrastructuur. De IT-infrastructuur is een basis waarop applicaties kunnen draaien en betreft het netwerk, de hardware en het operating system van de computers. Naast de instandhouding vallen noodzakelijke vernieuwingen en uitbreidingen hier ook onder. De Technische Infrastructuur is grotendeels eigendom van BNL en (ook) het Technisch Beheer is uitbesteed. Als zowel de infrastructuur als het Technisch Beheer geleverd wordt door een partij, spreekt men van 'managed hosting'. In 2013 gaat BNL de managed hosting van de infrastructuur aanbesteden.

Een  kosteneffectieve  balans  tussen  ontwikkeling  en  beheer   Het ministerie van OCW heeft in haar plannen opgenomen (en wil dit zelfs bestendigen met een Bibliotheekwet) dat de digitale bibliotheek door het Rijk blijvend wordt bekostigd. Dat is beoogd als ‘ontwikkeling plus beheer’. Momenteel is sprake van een gelijkblijvend budget, waardoor steeds minder budget zal overblijven voor ontwikkeling. De grafiek hierna illustreert de gewenste balans tussen ontwikkeling en beheer, maar geeft ook indicatief aan wat er gebeurt bij een gelijkblijvend budget. De beheerlasten lopen door en het gevolg daarvan is dat het budget voor ontwikkeling minimaliseert.

Bron: De bibliotheek in het digitale domein, Boer & Croon november 2012.

 

82  

           

Het staat vast dat het huidige budget niet toereikend is voor alle lopende opdrachten, verzoeken en innovatie-projecten. Dat wordt de komende jaren alleen maar nijpender. Scherpe keuzes en aanvullende of andere financiering zijn nodig voor een volwaardig functionerende digitale infrastructuur. Idealiter groeit het totale budget mee met het tempo waarin de cyclus ontwikkeling beheer - doorontwikkeling wordt doorlopen. Het benodigde budget zou in dat geval jaarlijks met ca. € 2 tot 3 mln. moeten stijgen tot ca. € 28 mln. in 2016. Dat is ca. € 10 mln. meer dan het huidige budget. Afhankelijk van het tempo waarin ‘oude’ software moet worden vervangen en de vraag naar innovatieprojecten (ingediende aanvragen vanuit de branche die - idealiter - gehonoreerd worden) kan dit nog verder oplopen. Overigens: dat er ieder jaar wordt ontwikkeld en dat op basis daarvan ook weer aanvullend beheer ontstaat, betekent niet dat de kosten blijven toenemen. Immers, normaliter wordt software iedere 3 tot 4 jaar opnieuw ontwikkeld (vervangen). De eerste vervangingen dienen zich al in 2014 aan. Daardoor ontstaan additionele ontwikkelkosten voor vervangen, terwijl tegelijkertijd de beheerkosten niet toenemen. Daarnaast wordt door de dienstverlening te centraliseren ook lokaal veel geld bespaard. In de afgelopen jaren heeft BNL al branche-contracten afgesloten of software vervangen die gezamenlijk meer dan € 4 mln. aan lokale kosten besparen. En ook deze verschuiving zal de komende jaren toenemen.

Bron: De bibliotheek in het digitale domein, Boer & Croon november 2012.

 

83  

           

Minder ontwikkelen op landelijk niveau is dus geen kosteneffectieve optie. Ten eerste omdat BNL een basisinfrastructuur ontwikkelt: het gaat om onderdelen van de digitale infrastructuur die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en die noodzakelijk zijn om de gewenste hoogwaardige digitale diensten te kunnen verlenen. Ten tweede is hier sprake van een proces van het herstructureren van ICT en diensten in de branche: wat voorheen individueel werd ontwikkeld, ingekocht en beheerd door bibliotheken, wordt nu gezamenlijk gedaan. Die aanpak leidt tot besparingen voor de Nederlandse bibliotheeksector, die gepaard gaat met een hoogwaardige digitale dienstverlening. Er is geen wiskundige formule voor, maar een mix van goed financieel management, verbeteren van beheerprocessen en beheerarm ontwikkelen zal tot een balans kunnen leiden waarbij ongeveer de helft van het budget beschikbaar blijft voor (door)ontwikkelen en de andere helft voor beheer.

Van  faciliteren  (2013)  naar  inspireren  (2014)  naar  personaliseren  (2015  e.v.)     De activiteiten in 2013 en verder zullen dus voornamelijk bestaan uit beheer en doorontwikkeling van de bestaande infrastructurele componenten. De componenten die in 2012 zijn opgeleverd, worden in 2013 geïmplementeerd en beheerd. In 2014 worden ze verder doorontwikkeld tot inspirerende diensten voor de gidsfunctie van de geïntegreerde bibliotheek. De digitale bibliotheek zet zogezegd in deze periode een stap van 'faciliteren' van bibliotheken naar 'inspireren' van leden en niet-leden.

 

84  

           

 Ontwikkeling  van  BNL  als  dienstverlener  (Jaarplan  BNL)  

Voor een uitgebreide beschrijving van de ambities voor de toekomst en de geplande activiteiten in 2013 wordt verwezen naar het Jaarplan 2013 van BNL.

Den Haag, maart 2013 Namens het bestuur van Stichting Bibliotheek.nl

H.B. Eenhoorn Voorzitter bestuur

D.J. van Leeuwen Directeur

E. Van Nispen tot Sevenaer Penningmeester bestuur

 

85  

           

DEEL 2: JAARREKENING

 

86  

           

BALANS PER 31 DECEMBER 2012 BALANS PER 31 DECEMBER 2012 (na resultaatbestemming) ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa Totaal vaste activa

31 december 2012 € 420.076

31 december 2011 € 316.584

420.076

316.584

Vlottende activa Vorderingen Onderhanden subsidieprojecten Debiteuren Belastingen Pensioenen Overige vorderingen en overlopende activa

123.154 84.827 1.180.515 856.692

59.836 973.885 13.445 37.169 2.245.188

1.084.336

Liquide middelen

1.764.908

2.747.446

Totaal vlottende activa

4.010.096

3.831.782

TOTAAL ACTIVA

4.430.171

4.148.366

PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsfonds OCW Bestemmingsreserves Totaal eigen vermogen

Langlopende schulden Investeringssubsidie Totaal langlopende schuld Kortlopende schulden Crediteuren Onderhanden subsidieprojecten Belastingen en premie sociale verzekeringen Pensioenen Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Rekening-courant Vereniging Openbare Bibliotheken Overige schulden en overlopende passiva Totaal kortlopende schulden TOTAAL PASSIVA

 

31 december 2012 € 874.195987 1.081.127

31 december 2011 € 987 1.008.013

207.919

193.893

1.009.000

207.841 193.893

3.218.480 87.110 65.364 35.330 0 622.076

207.841

1.883.778 121.569 86.257 33.761 26.979 779.181 4.028.360

2.931.525

4.430.171

4.148.366

87  

           

EXPLOITATIEREKENING 2012

EXPLOITATIEREKENING 2012

Resultaat over 2012 Activiteiten VOB inkoopBNL commissie BATEN Directe opbrengsten Overige inkomsten

€

€

268.278

Subsidies OCW subsidies

20.553.652

TOTAAL BATEN

20.821.930

Begroting 2012 Totaal €

€

Resultaat over 2011 Activiteiten VOB inkoopBNL commissie €

4.350.010

€

3.273.606

3.541.884

285.151

20.553.652

21.174.184

14.523.741

3.273.606

24.095.536

25.524.194

14.808.893

704.992 1.265.257 1.970.249

537.882 919.000 1.456.882

477.022 1.065.319 1.542.341

Totaal €

3.274.974

3.560.125

3.274.974

18.083.867

14.523.741

LASTEN Beheerslasten personeel Beheerslasten materieel Totaal beheerslasten Activiteitenlasten personeel Activiteitenlasten materieel Totaal activiteitenlasten TOTAAL LASTEN

Saldo uit gewone bedrijfsvoering Saldo rentebaten en -lasten EXPLOITATIERESULTAAT

704.992 1.265.257 1.970.249

-

477.022 1.065.319 1.542.341

3.909.346 15.825.089 19.734.435

3.200.492 3.200.492

3.909.346 19.025.581 22.934.927

2.756.027 21.311.285 24.067.312

1.886.429 10.954.417 12.840.847

2.914.302 2.914.302

1.886.429 13.868.719 15.755.148

21.704.684

3.200.492

24.905.176

25.524.194

14.383.188

2.914.302

17.297.490

-

425.705

360.672

786.377

-

55.928

-

481.633

360.672

renteverdeling

Eindresultaat

8.559

-874.195 73.114 0 0 801.081-

882.754-

73.114

8.559 874.195-

809.6408.559

73.114

801.081-

Verdeling resultaat naar activiteiten Activiteit Subsidiestroom inzake het bureau van de stichting Subsidiestroom inzake Innovatieproject Baten en lasten in het kader van de Inkoopcommissie Baten en lasten uit door te belasten abonnementen Rentebaten en lasten Totaal

55.928 842.305

2012 Lasten

Baten

21.449.934 3.200.492 254.750

20.567.180 3.273.606 254.750 8.559 24.104.095

24.905.176

Resultaat -882.754 73.114 0 8.559 801.081-

-8.559 -

Op basis van deze verdeling wordt het exploitatieresultaat als volgt verdeeld: Bestemmingsfonds OCW Bestemmingsreserve Inkoopcommissie Onderhanden werk Innovatiesubsidie Algemene reserve

 

73.114 874.195801.081-

88  

           

GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen Activiteiten Stichting Bibliotheek.nl helpt bibliotheken bij innoveren, door het ontwikkelen van een landelijke digitale infrastructuur en nieuwe diensten en door te helpen bij de implementatie daarvan. Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen De verslaglegging is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde verslaggevingregels. Specifiek is de jaarrekening opgesteld overeenkomstig het Handboek Cultuursubsidie Instellingen 2009 - 2012 en de regeling op het specifiek cultuurbeleid van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als mede Richtlijn 640 "Organisaties zonder winststreven" van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Alle bedragen in de jaarrekening zijn in euro's. Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. Vanaf 2012 sluit de jaarrekening qua terminologie en detaillering aan op de management rapportage en zijn de vergelijkende cijfers zover mogelijk hierop aangepast. Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen aanschafwaarde verminderd met de jaarlijkse afschrijving die is gebaseerd op de verwachte economische levensduur. De afschrijving wordt berekend naar rato van tijdstip van investeren. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien noodzakelijk worden de vorderingen gecorrigeerd met een voorzienig voor mogelijke oninbaarheid. Langlopende schulden De opgenomen langlopende schuld is gewaardeerd tegen nominale waarde. Overige balansposten Tenzij anders vermeld, worden de overige balansposten opgenomen tegen nominale waarde. Grondslagen voor bepaling van het saldo van baten en lasten Algemeen Het saldo van baten en lasten wordt bepaald als het verschil tussen de waarde van de geleverde prestaties en de lasten over het jaar. Verliezen worden verantwoord zodra zij voorzienbaar zijn. Baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Verantwoording subsidies De ontvangen subsidies worden in de exploitatierekening verwerkt voor zover kosten ervoor zijn gemaakt. Het niet besteedde deel van de subsidie wordt als een passief post in de balans opgenomen als een negatief onderhanden werk positie. Omwille van het inzicht worden de ontvangen subsidiegelden onder de subsidies in de exploitatierekening verantwoord. Vervolgens wordt het niet bestede deel als mutatie onderhanden subsidieprojecten gecorrigeerd op de ontvangen subsidiegelden, waardoor de subsidie bate resteert welke toeziet op de juiste periode. Eventuele investeringssubsidies worden verantwoord onder de langlopende schulden als subpost investeringssubsidies. Deze investeringssubsidie valt vrij via de exploitatierekening gelijklopend met de afschrijvingstermijn van de investering. Lasten De lasten worden bepaald op basis van historische kostprijs en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Pensioenen De pensioenregeling van de stichting betreft een beschikbaar premieregeling. De pensioenregeling wordt gefinancierd door afdrachten aan de pensioenuitvoerder, te weten het bedrijfstakkenpensioenfonds voor de Openbare Bibliotheken. De aan de pensioenuitvoerder te betalen premie wordt als last in de exploitatierekening verantwoord. Voor zover de te betalen premie over het boekjaar nog niet is voldaan, wordt deze als verplichting in de balans opgenomen. Indien de in het boekjaar betaalde premiebedragen de te betalen premie overtreffen, wordt het teveel betaalde bedrag opgenomen als vordering. Als de reeds betaalde premiebedragen de verschuldigde premie overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als overlopend actief voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies.

 

89  

           

TOELICHTING OP DE BALANS

TOELICHTING OP DE BALANS Vaste activa Materiële vaste activa

31-12-12

31-12-11

Boekwaarde per 31 december

420.076 420.076

316.584 316.584

Verloopstaat materiële vaste activa Inrichting/ inventaris Boekwaarde per 1 januari Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties boekjaar Investeringen Afschrijvingen

Stand per 31 december Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Boekwaarde per 31 december Afschrijvingspercentages

Hardware eigen gebruik

Hardware voor doelstelling

Totaal

36.342 5.81030.532

91.236 13.02578.211

284.976 77.135207.841

412.554 95.970316.584

50.947 14.83436.113

152.158 70.83281.326

99.206 113.15413.948-

302.311 198.819103.492

87.289 20.64466.645

243.394 83.857159.537

384.182 190.289193.893

714.865 294.789420.076

20-33,33%

33,33%

33,33%

De investering wordt verwerkt conform het handboek instellingen waarin is bepaald dat indien de investering gefinancierd wordt middels subsidies, de investering geactiveerd wordt en de ontvangen subsidie hiervoor gepassiveerd wordt. Deze passief post valt vrij naar gelang er afgeschreven is over de investering.

Vlottende activa 31-12-12

31-12-11

Vorderingen Onderhanden subsidieprojecten Vooruitbetaalde Innovatiegelden 2013 Debiteuren Een voorziening voor mogelijke oninbaarheid wordt niet noodzakelijk geacht Belastingen Omzetbelasting

Pensioenen Bedrijfstakpensioenfonds Overige vorderingen en overlopende passiva Nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde bedragen Waarborgsommen Nog te ontvangen rente Balans per 31 december Liquide middelen ABN-AMRO betaalrekening ABN-AMRO deposito ABN-AMRO ondernemersdeposito ABN-AMRO ondernemers topdeposito Balans per 31 december

123.154

-

84.827

59.836

1.180.515

973.885

-

13.445

150.443 701.786 4.463 856.692

37.169 37.169

1.761.237 881 2.458 332 1.764.908

554.243 1.012.872 167.008 1.013.324 2.747.446

De liquide middelen staan geheel ter vrije beschikking van de Stichting.

 

90  

            TOELICHTING OP DE BALANS (vervolg) PASSIVA Reserves en Fondsen 31-12-12 Algemene reserve Balans per 1 januari/openingsbalans Resultaat boekjaar Overige mutaties 2011 Balans per 31 december

31-12-11 -

874.195874.195-

-

Bestemmingsfonds OCW Balans per 1 januari/openingsbalans Mutatie boekjaar Balans per 31 december

987 987

480.646481.633 987

Dit bestemmingsfonds geeft het saldo weer over de jaren 2010 en 2011 met betrekking tot de instellingssubsidie. Per saldo is over de jaren een bedrag van EUR 987 meer ontvangen dan dat er kosten zijn gemaakt. Bestemmingsreserves De bestemmingsreserves bestaan uit: Bestemmingsreserve Inkoopcommissie

1.081.127 1.081.127

1.008.013 1.008.013

1.008.013

485.964 161.377 360.672 1.008.013

Bestemmingsreserve Inkoopcommissie Balans per 1 januari/openingsbalans Bij: presentatiecorrectie beginbalans Bij: dotatie 2012/2011 Balans per 31 december

73.114 1.081.127

Bestemmingsreserve G!DS Balans per 1 januari Bij: dotatie 2011 Af: presentatiecorrectie beginbalans Balans per 31 december

-

161.377 161.377-

In de jaarrekening 2010 is een bestemmingsreserve g!ds opgenomen. Dit onderdeel behoorde echter de VOB inkoopcommissie toe waardoor deze post in 2011 is overgeheveld naar de bestemmingsreserve van de commissie.

 

91  

           

TOELICHTING OP DE BALANS (vervolg) Langlopende schulden

Langlopende schuld inzake investering in materiële vaste activa Balans per 1 januari Bij: dotatie vanuit investeringssubsidie 2011 Af: vrijval lineair met afschrijving op activa voor doelstelling Balans per 31 december

31-12-12

31-12-11

193.893

207.841

207.841 99.206 113.154193.893

118.871 155.299 66.329207.841

Deze schuld is gevormd uit de ontvangen innovatiesubsidie. Conform het handboek instelling cultuursubsidies 2009-2012 dient ter grootte van het investeringsbedrag een langlopende schuld gevormd te worden welke vrijvalt na analogie van de afschrijving op de investering. Kortlopende schulden Crediteuren

3.218.480

1.883.778

Onderhanden subsidieprojecten Nog te besteden Innovatiegelden 2009 Nog te besteden Innovatiegelden 2010 Nog te besteden Innovatiegelden 2011 Vooruitbetaalde Innovatiegelden 2012 Vooruitontvangen SIOB gelden Balans per 31 december

Belastingen en premies sociale verzekeringen Loonheffing Pensioenen Bedrijfstakpensioenfonds De Stichting is aangesloten bij het bedrijfstakpensioenfonds "Pensioenfonds Openbare bibliotheken". Er zijn geen afwijkende pensioentoezeggingen aan het personeel.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Afrekening projectsubsidie Digitale Jeugdbibliotheek Afrekening projectsubsidie Innovatiebudget

-

87.110

1.569 360.000480.000 121.569

86.257

65.364

35.330 35.330

33.761 33.761

Het ministerie van OCW heeft middels haar 'vaststelling projectsubsidie 2009/2011' d.d. 18 december 2012 aangegeven dat het niet bestede bedrag uit het overgedragen bestemmingsfonds uit 2009 à € 33.761 samen met het niet bestede bedrag à € 1.569 van de projectsubsidies 2010/2011 totaal à € 35.330 terugbetaald dient te worden aan het ministerie van OCW. Rekening-courant Vereniging van Openbare Bibliotheken Rekening-courant Vereniging van Openbare Biblitheken

Overige schulden en overlopende passiva Nog te ontvangen facturen Nog te betalen vakantiegeld en -dagen Nog te betalen personeel Vooruitontvangen bedragen

0

337.867 141.909 142.300 622.076

26.979

677.964 100.247 971 779.181

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Aangegane verplichtingen met derden Ten behoeve van de innovatiegelden 2013 zijn per balansdatum reeds diverse projectverplichtingen aangegaan. Huurverplichting De huidige huurovereenkomst (onderhuur van VOB) loopt tot 30 april 2013. De huurdoorbelasting over 2013 van de VOB aan BNL tot deze datum bedraagt ongeveer EUR 90.000 exclusief servicekosten. Vanaf 1 mei 2013 gaat de huurovereenkomst in van de nieuwe locatie 'Stichthage' in Den Haag met een jaarlijkse huursom van € 174.800 exclusief servicekosten.

 

92  

           

TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING

TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING

BATEN Directe opbrengsten (overige inkomsten) Omslag Bibliotheek.nl (namens VOB inkoopcommissie) Abonnementen Overige baten

Werkelijk 2012 3.273.606 254.750 13.528 3.541.884

Begroting 2012 4.090.000 260.010 4.350.010

Werkelijk 2011 3.274.974 207.193 77.959 3.560.125

Subsidies OCW Instellingssubsidie OCW Projectsubsidie Innovatiebudget OCW Projectsubsidie Innovatiebudget voorgaande jaren Bij: mutatie onderhanden subsidieprojecten balansposities Bij: mutatie onderhanden werken kosten 2012 Bij: eenmalige project subsidie 2012 Af: deel investeringsubsidie (passiva) OCW baten, inzake projectsubsidie Innovatiebudget

2.013.840 17.249.401 2.256.457

17.249.401 2.777.783 -

9.098.430 603.489 2.603.280 360.000

1.147.000 99.20520.553.652

1.147.000 21.174.184

155.29812.509.901

20.553.652

21.174.184

14.523.741

LASTEN Beheerslasten personeel Salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Inhuur personeel Ontvangen subsidie

365.588 73.398 25.781 464.767 270.225 30.000704.992

-

208.833 26.828 20.413 256.074 220.948

537.882

477.022

273.315 344.156 258.904 153 86.390 302.338 1.265.257

150.000 320.000 169.000 40.000 240.000 919.000

132.155 226.607 109.319 21.408 16.847 558.984 1.065.319

97.712 87.615 6.669 67.460 8.722

75.000

74.673

25.000 25.000 25.000 150.000

5.423 24.084 5.734 24.494 23.614 158.022 25.867132.155

Personeelsleden Het gemiddeld aantal personeelsleden bedraagt in 2012: 30 (2011: 17).

Beheerslasten materieel Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Verkoopkosten Afschrijvingskosten Algemene kosten

Overige personeelskosten Reiskst woon/werk onbelast Overige reis- en verblijfskosten Opleidingskosten Seminars/brainstorm etc. Verwerkingskosten salarissen Representatiekosten Diversen Doorbelast aan activiteiten

 

86.223 354.401 81.086273.315

150.000

93  

            TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING (VERVOLG) Werkelijk 2012

Begroting 2012

Werkelijk 2011

266.619 54.084 23.454 344.156

300.000 20.000 320.000

203.759 21.979 869 226.607

41.648 44.264 161.879 4.022 6.953 138 258.904

20.000 40.000 50.000 4.000 50.000 5.000 169.000

23.775 23.414 49.314 2.390 5.171 5.255 109.319

Huisvestingskosten Huurlasten Schoonmaakkosten gebouw Overige huisvestingskosten

Kantoorkosten Kantoorbenodigdheden Telefoonkosten Kantoorautomatisering Abonnementen en vakliteratuur Drukwerk en fotokopieerkosten Overige kantoorkosten

Verkoopkosten Promotiematerialen Representatiekosten

153 153

-

21.408 21.408

Afschrijvingskosten Inrichting/inventaris Eigen hardware Hardware voor doelstelling Totaal afschrijving Vrijval langlopende schuld inzake investeringen

15.559 70.831

40.000 40.000

3.822 13.025

40.000

16.847

40.000 10.000 25.000 75.000 50.000 40.000 240.000

55.061 78.768 86.442 175.122 52.440 78.522 32.629 558.984

2.118.733 1.709.527 81.086 3.909.346

2.756.027

855.128 106.700 80.228 1.042.055 818.507 25.867 1.886.429

3.200.492 8.301.025 1.845.295 4.737.491 639.673 301.604 19.025.581

4.090.000 8.878.272 3.144.071 3.813.840 905.102 480.000 21.311.285

2.914.302 6.612.208 1.962.123 1.915.456 66.060 398.571 13.868.719

86.390 86.390

16.847

Algemene kosten Advies P & O Werving & Selectie Juridisch advies Overige advieskosten Accountants-, administratie- en (belasting-)advieskosten Bestuurskosten Overige algemene kosten

92.785 8.402 16.112 84.503 60.884 27.181 12.472 302.338

Activiteitenlasten personeel Salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Inhuur personeel Overige personeelskosten

1.645.788 472.945

Activiteitenlasten materieel Inkoop digitale content Ontwikkeling Digitale Infrastructuur Content Services Beheer Digitale Infrastructuur Marketing & Communicatie Overige activiteiten

 

94  

            TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING (VERVOLG) Werkelijk 2012

Begroting 2012

Werkelijk 2011

Content inkoop tbv bibliotheken Inkoop content / VOB inkoopcommissie

40

3.200.492 3.200.492

4.090.000 4.090.000

2.914.302 2.914.302

6 7 9 100 101 3

460.073 322.011 532.172 974.334 312.140 780.867 478.002 835.331 552.980 843.167 305.320

400.000 870.000 80.272 450.000 200.000 20.000 1.100.000 500.000

2.324.016 256.325 366.154 610.408 199.714 394.939 626.919 -

500.000 1.350.000 500.400

456.503 8.465 218.021 289.549 39.648 1.870 30.765 493.499 55.000 230.180 46.216 34.912 8.301.025

700.000 160.000 270.000 575.000

18.235 446.227 282.136 42.749 406.253 17.540 49.600 191.783 55.893 176.686

Ontwikkeling Digitale Infrastructuur Webinfrastructuur Content Management Systeem Digital Content Repository (DCR) Widgets Widgetsplatform Widget Store Web 2.0 functionaliteiten NBC+ Open Zoekplatform NBC 2.0 en 3.0 NBC+ Bronnen Aanvragen Bezitsynchronisatie Servicebus ILS services Identity and Access Management (IAM) Online lid worden Online Betalen Aansturen logistiek proces E-books Recommender / Inlichtingenfunctie Datawarehouse (DWH) Literatuurplein Analytics Software Development Kit (SDK) Aansluiten G4 PuppyIR CRM B2C CRM B2B Responsive Design

Content Services (voorheen Exploitatie en doorontwikkeling bestaande diensten) Leesplein Literatuurplein G!ds A-select Zoek & boek Samenwerking met media Schoolbieb / de Bibliotheek op School Muziek E-books E-reader Voortgezet Onderwijs Jeugd Overige

105 106 107 108 2 10

11 5 12 8 13 14 15 16 17 75 18 19

20 21 22 23 24 26 27 28 31 36 32 33 34

314.645 201.290 255.040 462.317 244.215 259.149 48.900 7.328 36.783 15.630 1.845.295

60.000 50.000 465.600 200.000 300.000 100.000 27.000 8.878.272

146.632

6.612.208

337.473 364.462 276.775 235.321 770.293 380.000 476.250 53.000 40.097 210.400

230.075 247.900 278.077 17.730 473.170 26.367 188.803 500.000

3.144.071

1.962.123

Beheer Digitale Infrastructuur Beheer Hosting Implementatie Licenties Metadata Aquabrouwser Afschrijving infrastructuur Vrijval investeringsreserve

 

2.843.770 459.258 269.791 164.881 860.995 138.794 4.737.491 113.152 113.1524.737.491

801.535 233.926 714.762

3.813.840

3.813.840

165.232 1.915.456 66.329 66.3291.915.456

95  

            TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING (VERVOLG) Werkelijk 2012

Begroting 2012

Werkelijk 2011

190.498 29.415 32.527 30.438 55.677 48.022 205.182 47.914 639.673

269.624 49.018 105.000 106.540 70.400 45.000 200.000 59.520 905.102

10.835 35.000 14.185 6.040

301.604 301.604

480.000 480.000

296.801 101.770 398.571

Marketing & Communicatie Marketing Algemeen Social Media SEO Huisstijl Segmentatie Usability Campagne Lees Meer BNL backoffice

50 51 52 53 54 55 56 57

66.060

Overige activiteiten Research & development (innovatielab) Inzet materie deskundigen (BAG)

70

Saldo rentebaten en -lasten Rentebaten

8.559 8.559

-

55.928 55.928

OVERIGE GEGEVENS

Statutaire bepaling exploitatieresultaat Er zijn geen statutaire bepalingen met betrekking tot de bestemming van het exploitatieresultaat.

Bestemming saldo exploitatierekening door het bestuur Het saldo wordt als volgt verdeeld: Bestemmingsfonds OCW Bestemmingsreserve Inkoopcommissie Algemene reserve

73.114 874.195801.081-

481.633 360.672 842.305

Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben geen gebeurtenissen na balansdatum plaatsgevonden.

Controleverklaring De door Lentink Audit B.V. afgegeven verklaring betreffende deze jaarrekening is opgenomen op de volgende pagina.

 

96  

           

DEEL 3: OVERIGE GEGEVENS

 

97  

Research & development (innovatielab) Inzet materie deskundigen (BAG)

 Saldo rentebaten en -lasten   Rentebaten        

70

301.604 301.604

480.000 480.000

8.559 8.559

-

296.801 101.770 398.571

55.928 55.928

OVERIGE GEGEVENS

Statutaire bepaling exploitatieresultaat Er zijn geen statutaire bepalingen met betrekking tot de bestemming van het exploitatieresultaat.

Bestemming saldo exploitatierekening door het bestuur Het saldo wordt als volgt verdeeld: Bestemmingsfonds OCW Bestemmingsreserve Inkoopcommissie Algemene reserve

73.114 874.195801.081-

481.633 360.672 842.305

Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben geen gebeurtenissen na balansdatum plaatsgevonden.

Controleverklaring De door Lentink Audit B.V. afgegeven verklaring betreffende deze jaarrekening is opgenomen op de volgende pagina.

 

98