Steunpuntproject Studie naar de effectiviteit van modellen (en deelcomponenten) voor de opleiding rijbewijs categorie B Auteurs: Kris Brijs, Karin Van Vlierden, Ariane Cuenen, Veerle Ross, Judith Urlings, Ellen Jongen, Katrien Declercq, Tom Brijs, Geert Wets
Centrale onderzoeksvragen • Wat weten we over de effectiviteit van de 2 opleidingstrajecten zoals die op dit ogenblik bestaan binnen de rijopleiding in Vlaanderen? • VRB 36 maanden: • Instapleeftijd: 17j • Rijlessen: niet verplicht • Altijd rijden onder begeleiding
• VRB 18 maanden: • Instapleeftijd: 18j • Rijlessen: minimaal 20u • Alleen rijden onder restricties
• Methodiek: GOCA-enquête Rijbewijs
• Wat weten we over de effectiviteit van rijopleidingssystemen en/of deelcomponenten zoals die in het buitenland bestaan? • Methodiek: Literatuurstudie
Centrale onderzoeksvraag 1
Focus: Effectiviteit VRB 36 maanden & VRB 18 maanden
3
Criterium 1: Ongevallenrisico NA behalen voorwaardelijk rijbewijs
• Geen verband tussen type VRB en ongevallenrisico NA behalen van voorwaardelijk rijbewijs. • Wel verband tussen rijervaring en ongevallenrisico: • Meer in het bijzonder blijkt dat in de eerste duizenden kilometers NA het behalen van het (voorwaardelijk) rijbewijs is er een sterk verhoogd risico dat eerst zeer scherp en daarna geleidelijk daalt.
Criterium 2: Slaagpercentage praktijkexamen • Periode 2012-2014: nagenoeg geen of slechts klein verschil in slaagpercentage op praktijkexamen tussen VRB 36 & VRB 18. • Voor 2012: 59,9% (VRB 18) vs. 61% (VRB 36) • Voor 2013: 59,5% (VRB 18) vs. 59,6% (VRB 36) • Voor 2014: 50,6% (VRB 18) vs. 52,4% (VRB 36)
• 2015: type VRB staat niet in verband met slaagpercentage op praktijkexamen. • Voor 2015: 49,5% (VRB 18) vs. 56,2% (VRB 36) • Verschil is NIET statistisch significant!
Criterium 2: Slaagpercentage praktijkexamen • Welke factoren staan WEL in verband met (hoger) slaagpercentage praktijkexamen? • • • •
Het centrum waar men examen aflegt Gebruik van voertuig van rijschool als examenvoertuig Gezelschap van rijinstructeur als begeleider Langere duurtijd van de stageperiode
Criterium 3: Overtredingen TIJDENS stageperiode • Geen sluitende conclusie wat betreft verband overtredingen tijdens stage en type VRB. • Louter indicatief is het aantal overtredingen laag voor beide types VRB. • Louter indicatief is het aantal overtredingen proportioneel hoogst in groep VRB 18. • Aantal stagekilometers is hoger voor VRB 18 dan voor VRB 36.
Criterium 4: ongevallen TIJDENS stageperiode • Geen sluitende conclusie wat betreft verband ongevallen tijdens stage en type VRB. • Louter indicatief is het aantal ongevallen laag voor beide types VRB. • Louter indicatief is het aantal ongevallen proportioneel hoogst in groep VRB 18. • Aantal stagekilometers is hoger voor VRB 18 dan voor VRB 36.
Criterium 4: Oefenactiviteit tijdens stageperiode • Spreiding & frequentie oefening over tijdstippen & locaties verschilt niet tussen types VRB. • Duurtijd stageperiode voor meeste kandidaten uit beide types VRB minstens 6 maanden. • Proportioneel meer kandidaten met kortere stageperiode binnen type VRB 18. • ± helft kandidaten met VRB 36 en VRB 18 combineren professionele & vrije begeleiding.
Centrale onderzoeksvraag 2
Focus: Effectiviteit andere rijopleidingssystemen en/of deelcomponenten 10
Trend 1: rijbewijs in stappen • Aanbevelingen OPBOUW van de rijopleiding: • Angelsaksische landen (GDL-systemen): • Geleidelijke en gecontroleerde risicoblootstelling • Progressief toenemende zelfstandigheid
• Europa (GDE-matrix): • Stapsgewijs leren omgaan met risico’s, reeds voorafgaand aan behalen voorwaardelijk rijbewijs • Verdere vervolmaking (‘levenslang leren’)
LOVE-model VOORLOPIG RIJBEWIJS
LEERFASE
Rijden Onder begeleiding
GDE-gebaseerd onderricht
OEFENFASE
Rijden Onder restricties
GDE-gebaseerd onderricht
Zelfstandig rijden perfectioneren
GDE-gebaseerd onderricht
Zelfstandig rijden (her)opfrissen
GDE-gebaseerd onderricht
VOORWAARDELIJK RIJBEWIJS VERVOLMAKINGS FASE
DEFINITIEF RIJBEWIJS EEUWIG LEREN FASE
12
Trend 1: rijbewijs in stappen • Aanbevelingen DUURTIJD van de fasen: • Voorkom te vroegtijdig (beperkt) alleen rijden • Indien kandidaat kiest voor lekenbegeleiding (VRB 36): • LEERFASE: (minimum) 16j tot (minimum) 17j • OEFENFASE: (minimum) 17j tot (minimum) 18j • VERVOLMAKINGSFASE: best niet langer dan 1 jaar
• Indien kandidaat kiest voor professionele instructie (VRB 18): • LEERFASE: (minimum) 17j tot (minimum) 17½j • OEFENFASE: (minimum) 17½j tot (minimum) 18j • VERVOLMAKINGSFASE: best niet langer dan 1 jaar
Trend 1: rijbewijs in stappen • Aanbevelingen FASEOVERGANGEN: • Voorzie een professionele evaluatie van de kandidaat (transparant, onafhankelijk & objectieve criteria) • Tussentijdse evaluatie aan het einde van LEERFASE
• Finale evaluatie aan het einde van OEFENFASE • GEEN evaluatie aan het einde van VERVOLMAKINGSFASE
Trend 1: rijbewijs in stappen • Aanbevelingen RESTRICTIES: • Voorzie ‘beschermende maatregelen’ in de OEFENFASE: • Alcohol: • nultolerantie (zoniet, minstens 0,2 promille BAC-limiet)
• Nachtrijden: • niet van 21u tot 4-6u
• leeftijdsgenoten als passagiers: • geen of 1, muv familie & best zowel overdag als ‘s nachts.
Trend 1: rijbewijs in stappen • Aanbevelingen OPBOUW LEERTRAJECT: • Niet enkel een geleidelijke risicoblootstelling maar eveneens GDE-gebaseerde leerervaring • FASE 1 (voorafgaand aan behalen van voorwaardelijk rijbewijs) • LEERFASE + OEFENFASE: • Leerdoelen aanleren conform de GDE-matrix
• FASE 2 (volgend op behalen van voorwaardelijk rijbewijs) • VERVOLMAKINGSFASE: • Specifiek accent op hogere orde vaardigheden • Meer (ipv 1) terugkommomenten • Feedbackrit + oefenterrein + psychologische groepsdiscussie
• EEUWIG-LEREN-FASE: • Doelgroep-specifieke initiatieven
Trend 2: verlenging doorlooptijd • Aanbevelingen MINIMUMLEEFTIJDEN • Voorzie voldoende ruimte voor praktijkoefening • Verlaag hiervoor de minimumleeftijd voor een voorlopig rijbewijs: • Tot 16j voor LEERFASE indien kandidaat kiest voor model VRB 36 • Tot 17j voor LEERFASE indien kandidaat kiest voor model VRB 18
• Behoud de minimumleeftijd van 18j voor een voorwaardelijk rijbewijs: • Voeg een vervolmakingsfase (maximaal 1j) toe na het behalen van het voorwaardelijk rijbewijs
• Voorzie in een (alternatief) traject dat niet (in gelijke mate) onderhevig is aan een verlenging van de rijopleiding voor kandidaten die op latere leeftijd een rijbewijs willen halen.
Trend 3: wederzijdse versterking professionele instructie & vrije begeleiding
• Aanbevelingen BEGELEIDING in de LEERFASE: • Combinatie van professionele instructie en vrije begeleiding in de leerfase is wenselijk. • GOCA enquêtes: ongeveer helft van de kandidaten combineert nu reeds professionele instructie & vrije begeleiding, ongeacht het type VRB!
Trend 4: ondersteuning lekenbegeleiders
• Aanbevelingen OMKADERING vrije begeleiding • Effectiviteit vrije begeleiding afhankelijk van: • hoeveelheid oefening • variatie aan tijdstippen en omstandigheden waarin men oefent • pedagogische, didactische en technische kwaliteit van de begeleider.
• Lijkt aangewezen om lekenbegeleiders zowel bij aanvang van als doorheen het leerproces professioneel te ondersteunen. • Minimaal wenselijk: • vormingsmoment voor kandidaat en begeleider bij aanvang van leerfase met aandacht voor opfrissing van relevante kennis, het vertrouwd maken van de begeleider met zijn rol als coach en de opbouw van het te doorlopen leerproces.
Trend 5: ondersteuning leerproces • Aanbevelingen DIDACTIEK van het leerproces: • Zeker indien men naar een model wil gaan waar rijinstructeurs en leken verwacht worden als een team samen te werken, onderling overleg te plegen en tot wederzijdse afstemming te komen, is een ondersteunend communicatie- en overlegplatform gewenst. • Potentieel van voertuigtechnologische systemen en digitale feedbackplatformen die een systematische registratie van incidenten en een periodiek rapport van rijpatronen bieden.
Trend 6: hogere orde vaardigheden • Aanbevelingen INTEGRATIE OPLEIDING: • Ent opleiding op een transparant curriculum met concrete eindcompetenties en logisch daarmee in verband staande leerdoelen die in de lijn liggen van de GDE-matrix.
• Aanbevelingen AANGEPASTE EXAMINERING: • Stem examinering af op principes GDE-matrix: • Meer beroep doen op zelfstandigheid van bestuurder: • Mogelijkheid tot autonome beslissingen tijdens het examen
• Gebruik van ondersteunende technologie (bvb. GPS) tijdens het rijden. • Risicoperceptie vaardigheden
Trend 7: Risicoperceptie • Aanbevelingen EXAMINERING: • Neem risicoperceptietest in officiële examinering. • In het ideale geval, zowel aan einde van de leerfase als aan einde van oefenfase. • Risicoperceptietest die door GOCA werd ontwikkeld lijkt degelijke aanzet. • Aanbevolen om naast reeds aan bod komende deelvaardigheden (i.e., scannen, lokaliseren en identificeren van risico’s) ook nog andere deelvaardigheden te integreren in de test (i.e., de evaluatie van het risico, de evaluatie van vermogen tot handelen, de afweging van het subjectieve risico en de beslissing tot handelen).
Bedankt voor uw aandacht!
23
