Bestuurdersconferentie Krimp als Kans 17 juni 2009 Locatie: Van Nelle Ontwerpfabriek Rotterdam Workshop: Wonen en Woonomgeving Bestuurlijk trio: minister Van der Laan (VROM/WWI), de heer Pim de Bruijne (gedeputeerde Groningen) en de heer Frank Kerckhaert (burgemeester Hengelo en vertegenwoordiger regio Twente). Marc Calon (directeur Aedes) verzorgt de plenaire terugkoppeling. Voorzitter: Linda Van Asselt (Regio Twente)
Stelling 1. Gemeenten in een krimpgebied moeten gezamenlijk bepalen of, waar en wat voor woningen er gebouwd worden. Minister Van der Laan De minister is blij dat iedereen eensgezind is over de stelling. Hij vindt het vanzelfsprekend dat gemeenten in gezamenlijkheid optreden, maar is ook bewust dat dit niet voor iedereen zomaar geldt en wordt opgepakt. Gedeputeerde De Bruijne Open verstandhouding tussen gemeenten is nodig waarbij samen plannen worden gemaakt. Dit is echter nog vaak een ideaal, in de uitvoering blijkt het een stuk lastiger. Burgemeester Kerckhaert In de regio Twente werken 14 gemeenten samen aan een gemeenschappelijke woonvisie en prestatie-afspraken. 7 van de 14 willen samen plannen maken, de andere 7 doen niet mee. Dan wordt de rol van de provincie zwaarder. Wat nodig is voor het gezamenlijk maken van plannen is een gezaghebbende prognose voor wat er nodig is en dat die gezaghebbend op tafel wordt gelegd. De provincie zou deze rol kunnen pakken. De provincie moet het gezamenlijk plan vaststellen. Tegelijkertijd is samenwerking tussen gemeenten ook een verplichting. Als gemeenten het niet eens kunnen worden, dan is het aan de provincie om de knoop door te hakken. Reacties zaal Een gezamenlijke aanpak is hard nodig en het is van belang om daarin ook een kwaliteitsslag te maken. Regio Rijnmond: sommige delen krimpen en moeten de concurrentie aan met Vinexgebieden. Er worden wel afspraken gemaakt over de verdeling of de bouw van sociale huurwoningen, maar in de praktijk worden die niet gerealiseerd. Het is nodig de definitie van krimpgemeenten aan te scherpen. Het heeft verschillende oorzaken en we noemen het allemaal krimpgemeenten. Je kunt een nuancering aanbrengen door de oorzaken van de krimp mee te nemen in de afspraken tussen gemeenten onderling.
Van der Laan Er moeten heldere procesafspraken gemaakt worden.
1
Reactie zaal Zijn we het eens met de gevolgen van bevolkingsdaling, dan moet men ook bereid zijn tot vereffening tussen bouw- en sloopgebieden. Vraag vanuit de zaal Wie bepaalt er waar groei nu mag en hoe koppel je dit aan de definitie van de oorzaken van krimp? Er is nog een slag te maken in de bewustwording bij bewoners en raadsleden rond de oorzaken en gevolgen van krimp. Stelling zou veranderd moeten worden door: - toevoeging ‘waar woningen gesloopt worden’ - in overleg met maatschappelijke partners: corporaties en ontwikkelaars - toevoeging van voorwaarde van straffe regie op een eerlijke verdeling tussen gemeenten. De regio moet vanuit macht en mandaat kunnen opereren. Dit zou ook de provincie kunnen zijn. De Bruijne Als provincie ben je partner in de regio, je gaat daarbij uit van het creëren van onderling draagvlak en niet alleen het doorhakken van knopen. Als het echt niet anders kan, grijpt de provincie in. Bij sloopplannen moet meer aandacht komen voor particulier eigendom in relatie tot corporatie eigendom. Wat is de waarde van een huis dat gesloopt wordt, wat is redelijk als compensatie voor een eigenaar? Stelling 2: De corporaties moeten een substantiële bijdrage leveren aan een fonds voor de transformatie van goedkope woningen. De Bruijne Er is al gigantisch geïnvesteerd en afgeboekt door corporaties. De particuliere voorraad is nu ook een aandachtsgebied voor corporaties voor wat betreft het verstrekken van kennis en informatie aan particuliere eigenaars. Niet per definitie om de sloopkosten te gaan betalen. Het geld hebben ze nu zelf hard nodig. Het zou redelijk zijn als ze niet meer hoefden mee te betalen aan de 40 wijkenaanpak. Van der Laan Eens met Pim de Bruijne. Er zijn al grote investeringen gedaan, of een fonds daarbij moet komen weet hij niet. Er zit een inconsistentie in de heffing voor de 40 wijken, kleine corporaties die moeten bijdragen aan grote corporaties. Van der Laan is bereid de heffing in te trekken onder de voorwaarde dat de actieplannen wel voor 100% uitgevoerd zullen worden. Aan corporaties vraagt hij dan om met een andere oplossing te komen, dan kan de heffing van tafel.
Kerckhaert
2
Het Rijk zou verliesgevende exploitaties moeten vereffenen, rotte plekken die niks opleveren opkopen en een herstructureringsfonds voor krimpgebieden starten. De verdiencapaciteit is 0, er moet een oplossing voor worden gezocht. De vraag is nog wel op welk niveau dan. Reactie Calon (Aedes) Het is van essentieel belang dat de waarde van vastgoed stabiel gehouden wordt en dat daar oplossingen voor gezocht worden. Reactie Selten (corporatie Lefier): er zijn in krimpgebieden veel goedkope en slechte particuliere woningvoorraad woningen waarin mensen gevangen zitten. Dit is een gemeenschappelijk probleem dat we met elkaar moeten oplossen. Het is aan de leden van Aedes om onderling de verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid te organiseren. Reactie Schrijer (Regio Rijnmond): het is een solidariteitsvraagstuk in ons land: hoe verdelen we de winst en het verlies? Het is weliswaar een opdracht van corporaties. Ook EZ zal het principe op moeten geven dat er alleen geld wordt ingezet op die plekken waar het wat oplevert op langere termijn in de toekomst. ‘Waar welvaartsgroei is, wordt geen Wilders gestemd’. Het principe moet worden ‘financiële solidariteit’. Van der Laan: Solidariteit is iets dat we op alle niveaus en tussen alle sectoren meer tussen de oren moeten krijgen. België valt uit elkaar door de verschillen in economische groei en krimp. Wat dat betreft is ‘dijkbewaking’ een opgave voor Nederland. Reactie Bureau Pau: Tegelijkertijd is ongelijkheid in behandeling door het Rijk tussen gemeenten niet mogelijk. Je zou een soort van statiegeld systeem moeten kunnen uitdenken. Voorwaarde voor een strategie is dat er een regionale visie is op bevolkingsdaling die kwaliteit voorop stelt. Je zou bijvoorbeeld de MKBA als meetlat kunnen gebruiken. Parkstad maakt een dergelijke MKBA. Reactie Veenendaal: Bij ons is grootschalig geherstructureerd, we beginnen weer op te krabbelen. Maar het blijft belangrijk nu ook de woningvoorraad op peil te houden, te verversen, gewoon in het kader van regulier beleid en beheer van de woningvoorraad. Ontzie de gebieden die net een grote herstructurering achter de rug hebben van het verplicht bijdragen aan de herstructurering in andere gebieden. Daarvoor zijn onze gebieden nog te kwetsbaar.
Stelling 3: De rijksoverheid moet het groeiende overaanbod van goedkope woningen aankopen, anders stagneert de noodzakelijke vernieuwing. Van der Laan Een aankoopfonds is geen verstandige keuze. Bij het bestrijden van de crisis is hier ook door het kabinet vanaf gezien. Het levert te weinig op en is te riskant. Het is te eendimensionaal, te snel en een te concrete uitvoering. Laten we zoeken naar alternatieven. De Bruijn Wij hebben net door ABF een rapport laten opstellen voor Groningen over de geïnventariseerde problemen. Twee punten waren de noodzaak tot krotopruiming en
3
herstructurering. Bij een aankoopfonds vraag je af wat het Rijk moet met woningen in Groningen. Eerder via herverdeling oplossen. Kerckhaert Eerder zoeken naar gebiedsgerichte herstructurering: waar willen we nieuwe kwaliteiten en functies creëren. Een aankoopfonds is een maatregel, maar zal altijd in een heel pakket een plek moeten hebben. Alle partijen kunnen iets bijdragen. Het is nodig een gereedschapskist te creëren waarmee per situatie maatwerk geleverd kan worden. Van der Laan We moeten inderdaad kijken per situatie en het maatschappelijke verhaal erachter. Wie zijn de mensen die gevangen zitten in de slechte en goedkope particuliere woningvoorraad? Reactie Wethouder uit Pekela: bij ons is 70% van de woningvoorraad in particuliere handen. Voornamelijk zijn dit eigenaren met een redelijk laag inkomen. Reactie Schrijer (regio Rijnmond): er blijven woningen waar we niks mee kunnen, die gesloopt moeten worden. De Bruijn De solidariteit en verantwoordelijkheid zijn gelaagd. Gemeenten moeten zoeken naar eigen oplossingen en als die niet voorhanden zijn de regio, provincie en het Rijk betrekken. Reactie zaal: kijk breder dan de eigen kolom of sector. Op Rijksniveau is het een verantwoordelijkheid van de gehele BV Nederland. Misschien moet het Rijk opnieuw naar haar belastingssysteem kijken. Van der Laan Voor het vereveningsvraagstuk zitten nog zoveel andere vragen waar we ons ook op moeten richten. Nadenkend over de toekomst, welke kansen zijn te benutten, welke innovaties kunnen we inzetten? Het vraagt ook om veel creativiteit voorafgaand aan de geldvraag. Reactie Salverda (corporaties Twente): een voorwaarde voor verevening zou moeten zijn dat samen het verlies gedragen moet worden. Elke partij moet er iets aan doen, anders wordt het te vrijblijvend. Dat bevordert het zoeken naar creatieve oplossingen door alle partijen. Stelling 4: Uitgangspunt moet zijn dat gemeenten niet meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden krijgen, maar dat dit neer wordt gelegd bij anderen zoals woningcorporaties. De Bruijne Hebben gemeenten voldoende bevoegdheden? Ze hoeven niet persé meer bevoegdheden te krijgen. Eerder moeten we zoeken naar belemmerende regels die de bevoegdheden in de weg staan en die opruimen. Kerckhaert Er is brede gebiedsgerichte herstructurering nodig. Idealiter verzetten gemeenten op tijd de bakens en werken ze nauw samen, met als stok achter de deur de provincie. Als gemeenten is het vooral belangrijk proactief om te gaan met de bestaande bevoegdheden en middelen.
4
Van der Laan Een actiever optreden van gemeenten is gewenst, er is nu onvoldoende samenwerking. Dit probleem kan niet blijven. De tijd dringt. Misschien is dan een onsje minder bevoegdheden wel nodig om de samenwerking tot stand te brengen. Reactie Ton Selten: We moeten het samenwerken beter operationaliseren. Maar uiteindelijk blijft het toch ook mensenwerk. Reactie Groningen: Laat gemeenten de regie voeren en geef gemeenten ook echt de mogelijkheden daarvoor. Krimp gaat gepaard met concurrentie. Als gemeenten dat niet kunnen begeleiden, dan trekt de gemeente aan het kortste eind. Dus is het wel degelijk nodig om bevoegdheden te benoemen en misschien te versterken en de regierol verder in te vullen. Reactie Selten: vergis je niet in de concurrentie tussen gemeenten . Reactie Parkstad Limburg: daarom moet je regionale kaders ontwikkelen en visies. Reactie Selten: en maatschappelijke organisaties betrekken bij het opstellen van deze regionale kaders. Wat neemt het bestuurlijke trio nu mee uit de discussie, ook als input voor het actieplan? Kerckhaert 1. Er is grote behoefte aan gezaghebbende prognoses voor komende 10 a 20 jaar op lokaal en regionaal niveau. Dat zou maanden lange discussies en disputen onderling voorkomen. 2. De particuliere markt is een groot probleem dat getackeld moet worden. 3. Kijk ook internationaal. Wij zijn niet het enige land dat te maken heeft met deze problematiek. (zie www.dcnoise.eu).
Van der Laan 1. Het onderscheid in verschillende soorten krimp, afhankelijk van de oorzaak. 2. Het gaat weliswaar om minder mensen, het zijn vaak wel de armere mensen. 3. De concurrentievraag: hoe los je die op? Advies om ook buiten de eigen kolom/sector te kijken. De Bruine Het samenwerkingsvraagstuk oplossen. Dit is echt de allereerste voorwaarde, anders wordt het niks. Reacties zaal: - Betrek landelijk meer departementen bij deze problematiek. - Ganzendijk: je moet bewoners weten te overtuigen, krimp zit nog helemaal niet tussen de oren van bewoners. Betrek bewoners als partner bij het bedenken van oplossingen.
5
