Statistisch Jaaroverzicht Sector Reclame, Presentatie en Communicatie
2013
Datum:
December 2013
Auteur:
Sanne Saalbrink
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Colofon Savantis is een kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven voor de sectoren Schilderen en Onderhoud; Afbouw; Reclame, Presentatie en Communicatie; en Schoonmaak en Glazenwassen. In haar register van erkende leerbedrijven zijn ruim 11.000 bedrijven opgenomen, waar meer dan 9.500 leerlingen en stagiairs uit het middelbaar beroepsonderwijs het praktijkdeel van hun opleiding volgen. Savantis onderhoudt 22 ministerieel erkende kwalificatiedossiers, samen goed voor 61 uitstromen. Ook ontwikkelt en organiseert Savantis praktijk- en theorietrainingen, met jaarlijks 3.500 deelnemers. Ontwikkeling en productie: Savantis Postbus 76 2740 AB Waddinxveen T 0182-64 11 11
[email protected] www.savantis.nl © Savantis, Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie, Waddinxveen, oktober 2013 Alle rechten voorbehouden © Savantis
2
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Inhoudsopgave 1. 1.1 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 3. 3.1 3.2 3.3 4. 4.1 4.2 4.3
INLEIDING STATISTISCH JAAROVERZICHT RPC
4
Leeswijzer
4
ONTWIKKELING AANTAL LEERLINGEN 2012/2013
5
Inleiding Aantal en leerweg Leerlingkenmerken School
5 6 10 10
GEDIPLOMEERDEN 2011/2012
13
Inleiding Leerlingen en gediplomeerden Gediplomeerden per opleiding
13 14 15
OPLEIDEN IN DE REGIO 2012/2013
17
Inleiding Leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie Leerlingen in de regio
17 18 22
BIJLAGE
38
© Savantis
3
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
1. Inleiding Statistisch Jaaroverzicht RPC De sector Reclame, Presentatie en Communicatie (RPC) bestaat uit diverse creatieve branches. Binnen deze sector worden leerlingen opgeleid binnen zes kwalificatiedossiers. Savantis kent voor de sector RPC drie eigen dossiers: Signmaker, Tentoonstellingsbouwer en Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. Daarnaast deelt Savantis de dossiers1 AV-productie en Mediavormgever met GOC en PMLF. Het dossier DTP-er wordt met GOC gedeeld. Ieder jaar volgt Savantis de ontwikkelingen van leerlingen, gediplomeerden en leerbedrijven binnen de branche Reclame, Presentatie en Communicatie. Dit rapport geeft inzicht in de ontwikkeling van het aantal leerlingen in de sector RPC tot en met schooljaar 2012/2013. De cijfers worden per kwalificatie, per school en per regio gepresenteerd. Ook wordt het de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden tot en met schooljaar 2011/2012 weergegeven. Tot slot wordt gekeken naar de ontwikkeling van het aantal erkende leerbedrijven in de sector en de regionale verdeling in verhouding tot het aantal leerlingen. Inzicht in deze ontwikkelingen levert een bijdrage aan het beleid gericht op de aansluiting van beroepsonderwijs en bedrijfsleven. De cijfers zijn gebaseerd op de officiële jaarlijkse cijfers zoals die door de Dienst Uitvoering Onderwijs (Duo) zijn vastgesteld per 1 oktober. Gegevens over het aantal erkende leerbedrijven in de sector zijn gebaseerd op de registratie van Savantis.
1.1
Leeswijzer
In het volgende hoofdstuk wordt de ontwikkeling van het aantal leerlingen in de sector gepresenteerd. In hoofdstuk 3 wordt naast het aantal leerlingen ingegaan op het aantal gediplomeerden in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie. In hoofdstuk 4 wordt tot slot gekeken naar het aantal leerbedrijven en de regionale verdeling van het aantal leerlingen dat een RPC opleiding volgde in schooljaar 2012/2013.
1
De kwalificatiedossiers die Savantis met GOC en PMLF deelt bestaan uit verschillende uitstromen met een aparte Crebo-code. Deze uitstromen zijn wel verdeeld naar kenniscentrum, maar het kwalificatiedossier op zich heeft een algemene Crebo-code. Leerlingen die nog niet voor een uitstroom hebben gekozen worden door scholen meestal ingeschreven op de algemeen gedeelde Crebo-code en horen officieel nog niet tot een bepaald kenniscentrum.
© Savantis
4
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
2.
Ontwikkeling aantal leerlingen 2012/2013 2.1
Inleiding
Ieder jaar volgt Savantis de ontwikkelingen van leerlingen binnen de branche Reclame, Presentatie en Communicatie. Dit hoofdstuk beschrijft de ontwikkeling van het aantal mboleerlingen in de sector RPC voor het schooljaar 2012/2013. De cijfers zijn gespecificeerd naar leerweg, kwalificatiedossier, leerlingenkenmerken en school. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Savantis. De cijfers zijn ontleend aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. DUO voert de onderwijswetten en regelingen uit.2
a. Leeswijzer In de eerste paragraaf wordt ingegaan op de ontwikkeling van het aantal leerlingen per kwalificatie en leerweg. Vervolgens wordt kort ingegaan op de leerlingkenmerken. Tot slot wordt de ontwikkeling van het aantal leerlingen per school in beeld gebracht in paragaaf 2.4.
2
Het betreft voorlopige cijfers. Aan het einde van het schooljaar zijn de definitieve cijfers bekend. Deze kunnen iets afwijken van de hier gepresenteerde cijfers. © Savantis
5
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
2.2
Aantal en leerweg
Op 1 oktober 2012 werden 5.155 leerlingen opgeleid binnen een kwalificatie/uitstroom die uitsluitend door Savantis wordt onderhouden. In de drie gedeelde kwalificatiedossiers zijn in het schooljaar 2012/2013 3.077 leerlingen ingeschreven op de algemeen gedeelde Crebo-code. Dit is aanzienlijk minder dan vorig schooljaar, toen dit nog om 4.326 leerlingen ging (een afname van 29 procent). Naar eigen schatting zal uiteindelijk circa 10% van deze leerlingen een uitstroom van Savantis volgen. Bijna alle leerlingen (99,5%) volgen een BOL-opleiding3. Het kleine aantal BBL-leerlingen4 (28) volgt een opleiding binnen het kwalificatiedossier Signmaker. Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal leerlingen per kwalificatiedossier van Savantis (zie volgende pagina). Tabel 1 Aantal leerlingen RPC per opleiding, 2007/2008-2012/2013 2007/
2008/
2009/
2010/
2011/
2012/
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Signmaker
247
468
624
748
775
858
Tentoonstellingsbouwer Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie subtotaal
54
44
33
17
27
31
2.520
2.550
2.616
2.776
2.834
2.981
2.821
3.062
3.273
3.541
3.636
3.870
AV-productie
121
139
139
158
148
128
DTP-er
112
75
99
90
109
114
Mediavormgever
426
401
949
1.082
956
1.043
subtotaal
659
615
1.187
1.330
1.213
1.285
3.480
3.677
4.460
4.871
4.849
5.155
Kwalificatiedossier Savantis dossiers
Gedeelde dossiers, leerlingen Savantis
Totaal Savantis Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
In de afgelopen jaren is het leerlingenaantal binnen de meeste kwalificatiedossiers gegroeid. Bij AV-productie is dit aantal licht gedaald ten opzichte van het voorgaande schooljaar. Leerlingen van de Fotovakschool (onbekostigd onderwijs) zijn niet meegenomen in de bovenstaande tabel. Deze zijn terug te vinden in figuur 2 op pagina 9. Hoewel in het dossier Tentoonstellingsbouwer het aantal leerlingen de afgelopen twee schooljaren is gestegen, is vergeleken met vijf jaar geleden nog steeds sprake van een flinke afname. Figuur 1 (zie volgende pagina) geeft een grafisch overzicht van de ontwikkelingen van het aantal leerlingen in de sector.
3
BOL staat voor beroepsopleidende leerweg en bestaat uit eerst een periode fulltime naar school en daarna een periode BPV (Beroepspraktijkvorming). Het praktijkonderdeel bestrijkt ten minste 20% en minder dan 60% van de opleiding. 4 BBL staat voor beroepsbegeleidende leerweg en bestaat uit één à twee dagen school en de rest van de week BPV. Het praktijkonderdeel beslaat uit ten minste 60% van de opleiding. © Savantis
6
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 1 Ontwikkeling aantal leerlingen sector RPC, 2007/2008 - 2011/2012 6.000 4.871
5.000
5.155 4.849
4.460
4.000
3.677 3.480
3.000 2.000 1.000 0
2007/2008
2008/2009
2009/2010
2010/2011
2011/2012
2012/2013
aantal leerlingen
In de volgende tabellen wordt de ontwikkeling van het aantal leerlingen per kwalificatiedossier gespecificeerd.
Tabel 2 Aantal leerlingen Signmaker per niveau, 2007/2008 – 2012/2013 niveau
2007/ 2008
2008/ 2009
2009/ 2010
2010/ 2011
2011/ 2012
2012/ 2013
Medewerker sign
2
232
393
493
496
482
502
Allround signmaker
3
15
75
98
162
138
115
Signspecialist
4
-
-
33
90
155
241
247
468
624
748
775
858
Signmaker
Totaal Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
Het aantal leerlingen dat een opleiding volgt in het kwalificatiedossier Signmaker is ook in het schooljaar 2012/2013 gestegen. De grootste stijging heeft plaatsgevonden bij de niveau 4opleiding Signspecialist. Tabel 3 Aantal leerlingen Tentoonstellingsbouw per niveau, 2007/2008 – 2012/2013 Tentoonstellingsbouwer
niveau
2007/
2008/
2009/
2010/
2011/
2012/
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Medewerker tentoonstellingsbouw
2
54
43
29
14
27
31
Allround tentoonstellingsbouwer
3
-
1
4
3
-
-
54
44
33
17
27
31
Totaal Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
Het aantal leerlingen Medewerker tentoonstellingsbouwer (niveau 2) is in het schooljaar 2011/2012 licht gestegen vergeleken met vorig schooljaar. Er is echter nog steeds sprake van een daling ten opzichte van 5 jaar geleden. Op niveau 3 zijn net als vorig jaar geen leerlingen ingeschreven.
© Savantis
7
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Tabel 4 Aantal leerlingen Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie per niveau, 2007/2008 – 2012/2013 Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie Medewerker productpresentatie Vormgever Ruimtelijke, Presentatie en Communicatie Vormgever RPC5: Stand-, winkelen decorvormgever Vormgever RPC4: productpresentatie Vormgever RPC4: Winkelpubliciteitvormgever
2007/
2008/
2009/
2010/
2011/
2012/
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2
147
165
218
215
249
275
4
2.075
2.087
1.846
1.858
1.700
1.620
4
151
157
283
394
455
608
4
147
141
269
309
396
453
4
-
-
-
-
34
25
2.520
2.550
2.616
2.776
2.834
2.981
niveau
Totaal Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
Het aantal leerlingen Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie stijgt nog steeds. Er worden meer leerlingen door scholen ingeschreven op de verschillende uitstromen. Tabel 5 Aantal leerlingen AV-productie per niveau, 2007/2008 – 2012/2013 2007/
2008/
2009/
2010/
2011/
2012/
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2
49
55
43
53
36
31
4
72
84
96
105
112
97
121
139
139
158
148
128
1.681
1.545
1.142
857
789
431
Leerlingen GOC
419
656
1.257
1.548
1.532
1.860
Leerlingen PMLF
212
390
397
554
595
601
Subtotaal
2.312
2.591
2.796
2.959
2.916
2.892
Totaal
2.433
2.730
2.935
3.117
3.064
3.020
AV-productie Savantis AV-productie (Medewerker Fotografie Savantis) Fotograaf Subtotaal
niveau
Gedeelde dossier en andere KBB Leerlingen in het gedeelde dossier
Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
In 2011/2012 bieden drie scholen (CIBAP, ROC van Twente en de Fotovakschool) AV-productie uitstromen van Savantis aan. De leerlingen van de Fotovakschool (onbekostigd onderwijs) zijn in het bovenstaande overzicht niet weergegeven. Het aantal leerlingen dat de opleiding tot Fotograaf volgt aan de Fotovakschool is volgens eigen opgave van de school 6 in oktober 2012 340. Dat betekent dat het totaal aantal leerlingen dat een opleiding tot fotograaf volgt uitkomt op 468. De verdeling van het aantal leerlingen per locatie van de Fotovakschool is weergegeven in figuur 2 (zie volgende pagina)
5 6
Dit is een uitstroom van het kwalificatiedossier Vormgever Ruimtelijke, Presentatie en Communicatie. Tijdens het overleg met de opleidingsadviseur van Savantis op 25 oktober 2012.
© Savantis
8
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 2 Aantal leerlingen per vestiging van de Fotovakschool, peildatum 25 oktober 2012
Leerlingen Fotovakschool
60 120
Amsterdam Rotterdam Apeldoorn
80
Venlo
80
SintLucas heeft daarnaast 104 leerlingen op de gedeelde Crebo-code ingeschreven. Deze school biedt uitstromen aan van twee kenniscentra (Savantis en GOC). Daarom is de verwachting dat een aantal van deze leerlingen een van de uitstromen van Savantis zal kiezen. Tabel 6 Aantal leerlingen DTP-er per niveau, 2007/2008 – 2012/2013 niveau
2007/ 2008
2008/ 2009
2009/ 2010
2010/ 2011
2011/ 2012
2012/ 2013
2
102
55
43
77
85
101
3
10
139
139
13
24
13
112
194
182
90
109
114
Leerlingen GOC
855
996
1.070
1.055
1.115
1.184
Leerlingen in het gedeelde dossier
192
194
95
171
232
202
Subtotaal
1.047
1.190
1.165
1.226
1.347
1.386
Totaal
1.159
1.265
1..264
1.316
1.456
1.500
DTP-er Savantis DTP-er (Medewerker grafische & multimedia opmaak Savantis) Allround DTP'er Subtotaal Gedeelde dossier en andere KBB
Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
Aan vier scholen zijn leerlingen ingeschreven die een opleiding tot DTP-er van Savantis volgen. Dit zijn het Cibap, ROC van Twente, ROC Westerschelde en sinds vorig schooljaar ook het ROC Da Vinci College. Deze vier scholen bieden geen van alle uitstroomdifferentiaties van Savantis aan. Het is daarom niet waarschijnlijk dat DTP-leerlingen, die ingeschreven staan op de gedeelde Crebo-code, later een uitstroomdifferentiatie van Savantis zullen volgen.
© Savantis
9
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Tabel 7 Aantal leerlingen Mediavormgever per niveau, 2007/2008 – 2012/2013 2007/ 2008/ 2009/ 2010/ 2011/ Mediavormgever niveau 2008 2009 2010 2011 2012
2012/ 2013
Savantis Animatie/audiovisuele vormgeving
4
Art & Design
4
-
-
13
15
32
64
Grafische vormgeving
4
285
284
619
753
624
629
Interactieve vormgeving
4
141
116
215
210
186
151
426
401
949
1.082
956
1.043
Leerlingen in het gedeelde dossier
3.973
4.000
3.157
3.351
3.305
2.444
Leerlingen GOC
4.060
4.631
5.508
5.411
5.724
6.711
Leerlingen PMLF
-
64
50
106
72
8
Subtotaal
8.033
8.695
8.715
8.868
9.101
9.163
Totaal
8.459
9096
9.664
9.950
10.057
10.206
Subtotaal
-
1
102
104
114
199
Gedeelde dossier en andere KBB
Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
Het aantal leerlingen Mediavormgever is in 2012/2013 opnieuw gestegen. Dit schooljaar is er ook binnen de uitstroomdifferentiaties van Savantis een stijging van het aantal leerlingen. Het aantal leerlingen in het gedeelde dossier is flink afgenomen ten opzichte van de voorgaande jaren. Net als vorig schooljaar zijn er zeven scholen (Cibap, ROC Da Vinci College, ROC Gilde Opleidingen, ROC Horizon College, ROC van Twente, ROC Westerschelde en SintLucas) die uitstromen van Savantis aanbieden binnen het dossier Mediavormgever. Daarnaast hebben vijf van de zeven scholen leerlingen ingeschreven staan op de gedeelde Crebo-code. Het is dus te verwachten dat een deel van deze leerlingen voor een uitstroom van Savantis kan kiezen.
2.3
Leerlingkenmerken
Ongeveer twee derde van de leerlingen die een opleiding volgt in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie is vrouw (66%). De meeste vrouwen volgen een opleiding binnen de kwalificatiedossiers Vormgever RPC (84%) en AV-productie (67%). Bij Tenstoonstellingbouwer en Signmaker is het aandeel mannelijke leerlingen groter, respectievelijk 87 procent en 69 procent. Daarnaast is te zien dat de meeste leerlingen 22 jaar of jonger zijn (97%).
2.4
School
Ten opzichte van het voorgaande schooljaar is er in 2012/2013 een school minder waar leerlingen een opleiding binnen de sector Reclame, Presentatie en Communicatie van Savantis volgen (namelijk het ROC Tilburg). Het absolute aantal leerlingen is het meeste toegenomen bij Cibap en de Rooi Pannen. De leerlingaantallen bij ROC Gilde Opleidingen en ROC Friese Poort zijn meer dan verdubbeld. Vergeleken met het voorgaande schooljaar is het leerlingenaantal bij SintLucas het meest gedaald. De volgende twee tabellen gaan over de ontwikkeling van het leerlingenaantal per school, zoals geregistreerd bij DUO.
© Savantis
10
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Tabel 8 Aantal leerlingen RPC (exclusief gedeelde kwalificaties) per school en kwalificatiedossier, 2012/2013
AV-productie
DTP-er
Mediavormgever
Signmaker
Tentoonstellings bouwer
Vormgeving RPC
Totaal
31
58
319
11
-
520
939
De Rooi Pannen
-
-
-
221
-
410
631
Grafisch Lyceum Rotterdam
-
-
-
155
-
65
220
Landstede
-
-
-
-
-
48
48
Mediacollege Amsterdam
-
-
-
47
-
83
130
Nimeto Utrecht
-
-
-
37
30
635
702
ROC Arcus College
-
-
-
63
-
-
63
ROC Da Vinci College
-
2
92
-
-
-
94
ROC Deltion College
-
-
-
30
-
-
30
ROC Friese Poort
-
-
-
17
-
-
17
ROC Friesland College
-
-
-
-
-
94
94
ROC Gilde Opleidingen
-
-
45
-
-
-
45
ROC Horizon College
-
-
38
-
-
149
187
ROC Rijn IJssel
-
-
-
39
-
91
130
ROC Ter AA
-
-
-
-
-
58
58
ROC Tilburg
-
-
-
-
-
-
-
ROC van Amsterdam
-
-
-
44
-
-
44
97
48
413
65
-
81
705
ROC West-Brabant
-
-
-
48
1
21
69
ROC Westerschelde SintLucas - De Eindhovense School
-
6
19
3
-
-
28
-
-
117
78
-
726
921
128
114
1.043
858
31
2.981
5.155
School
Cibap
ROC van Twente
Totaal Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
Tabel 9 aantal leerlingen Fotovakschool 2012/2013, peildatum 25 oktober 2012 AV-productie De Fotovakschool Bron: De Fotovakschool
© Savantis
11
340
-
-
-
-
Totaal -
340
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Tabel 10 Ontwikkelingen aantal leerlingen RPC (exclusief gedeelde kwalificaties) per school, 2007/2008-2012/2013 School Cibap De Eindhovense
School7
2007/ 2008
2008/ 2009
2009/ 2010
2010/ 2011
2011/ 2012
2012/ 2013
636
621
796
808
728
939
-
33
-
-
-
-
De Rooi Pannen
319
375
449
518
559
631
Grafisch Lyceum Rotterdam
26
135
172
224
203
220
-
29
33
44
48
48
Landstede Mediacollege Amsterdam
82
94
228
211
115
130
Nimeto SGM v Mbo Kmbo
646
689
658
691
702
702
ROC Albeda College
27
5
-
-
-
-
ROC Arcus College
47
68
49
45
52
63
ROC Da Vinci College
11
13
58
89
112
94
ROC Deltion College
-
-
-
-
16
30
ROC Friese Poort
-
-
-
3
6
17
ROC Friesland College
-
-
28
51
79
94
ROC Gilde Opleidingen
5
5
-
-
18
45
ROC Horizon College
135
114
110
158
170
187
ROC Koning Willem I
8
-
-
-
-
-
ROC Rijn IJssel
-
5
50
58
108
130
ROC Ter AA
29
47
65
65
63
58
ROC Tilburg
-
-
-
-
10
-
ROC van Amsterdam
17
27
32
40
39
44
ROC van Twente
330
279
516
614
671
705
ROC West-Brabant
58
65
64
65
70
69
ROC Westerschelde
13
16
23
48
43
28
SintLucas - De Eindhovense School
1.080
1.057
1.129
1.142
1.037
921
Totaal
3.469
3.677
4.460
4.874
4.849
5.155
Bron: DUO, peildatum 1 oktober 2012
7
In 2009 zijn SintLucas in Boxtel en de Eindhovense school in Eindhoven samengegaan.
© Savantis
12
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
3.
Gediplomeerden 2011/2012 3.1
Inleiding
Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie (RPC) over het schooljaar 2011/2012. De cijfers zijn gebaseerd op de officiële jaarlijkse cijfers zoals die door de Dienst Uitvoering Onderwijs (Duo) zijn vastgesteld per 1 oktober 2012. De sector Reclame, Presentatie en Communicatie (RPC) bestaat uit diverse creatieve branches. Binnen deze sector worden leerlingen opgeleid binnen zes kwalificatiedossiers. Savantis kent voor de sector RPC drie eigen dossiers: Signmaker, Tentoonstellingsbouwer en Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. Daarnaast deelt Savantis de dossiers 8 AV-productie en Mediavormgever met GOC en PMLF. Het dossier DTP-er wordt met GOC gedeeld. Over het algemeen is zowel de instroom van het aantal leerlingen als het aantal leerlingen dat jaarlijks een diploma haalt in de sector RPC redelijk stabiel. Elk jaar doet ongeveer een derde van het aantal leerlingen dat een opleiding volgt in de sectoren van Savantis examen. Het aantal gediplomeerden ligt dan ook altijd lager dan het totaal aantal leerlingen. Omdat de meeste opleidingen minimaal twee jaar duren hebben stijgingen en dalingen in leerlingaantallen met vertraging effect op het aantal gediplomeerden.
a. Leeswijzer In dit hoofdstuk wordt beknopt ingegaan op de ontwikkelingen van het aantal gediplomeerden in de sector RPC over schooljaar 2011/2012 en de jaren ervoor. Eerst zullen de ontwikkelingen van het aantal leerlingen en gediplomeerden van de sector als geheel worden behandeld. Daarna wordt ingegaan op de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden per opleiding en per school.
8
De kwalificatiedossiers die Savantis met GOC en PMLF deelt bestaan uit verschillende uitstromen met een aparte Crebo-code. Deze uitstromen zijn wel verdeeld naar kenniscentrum, maar het kwalificatiedossier op zich heeft een algemene Crebo-code. Leerlingen die nog niet voor een uitstroom hebben gekozen worden door scholen meestal ingeschreven op de algemeen gedeelde Crebo-code en horen officieel nog niet tot een bepaald kenniscentrum. © Savantis
13
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
3.2
Leerlingen en gediplomeerden
Op 1 oktober 2012 werden 5.155 leerlingen opgeleid binnen een kwalificatie/uitstroom die uitsluitend door Savantis wordt onderhouden. In de drie gedeelde kwalificatiedossiers zijn in het schooljaar 2012/2013 3.077 leerlingen ingeschreven op de algemeen gedeelde Crebo-code. Dit is aanzienlijk minder dan vorig schooljaar, toen dit nog om 4.326 leerlingen ging (een afname van 29 procent). Naar eigen schatting zal uiteindelijk circa 15% van deze leerlingen een uitstroom van Savantis volgen. Bijna alle leerlingen (99,5%) volgen een BOL-opleiding9. Het kleine aantal BBLleerlingen10 (28) volgt een opleiding binnen het kwalificatiedossier Signmaker. Het gaat hier om het totaal aantal leerlingen van alle leerjaren gezamenlijk die een opleiding volgen binnen de sector Reclame, Presentatie en Communicatie. Een deel van het totaal aantal leerlingen doet elk schooljaar examen voor een diploma. De ontwikkelingen in het aantal gediplomeerden loopt altijd iets achter op de ontwikkelingen in het totaal aantal leerlingen van de sector. Dat betekent dat wanneer het totaal aantal leerlingen stijgt, het aantal gediplomeerden een aantal jaar later ook een stijging doormaakt en vice versa. Figuur 3 geeft de ontwikkeling van de leerlingaantallen en gediplomeerden over de afgelopen jaren weer.11 Figuur 3. Ontwikkeling totaal aantal leerlingen en gediplomeerden RPC, 2006/20072011/2012. 5739 5846
6.000 5.000
4.974
4.460 4460
4.000 3.000
3.416
3.480
3.677
681
871
915
4.871 4382
4.849 4326
5.155
3.077
2.000 1.000
985
1.108
1.180
0 2006/'07
2007/'08
2008/'09
2009/'10
2010/'11
2011/'12
2012/'13
Aantal leerlingen Savantis Aantal diploma's Savantis Leerlingen gedeelde kwalificaties (Savantis GOC en PMLF) Bron: DUO
9
BOL staat voor beroepsopleidende leerweg en bestaat uit eerst een periode fulltime naar school en daarna een periode BPV (Beroepspraktijkvorming). Het praktijkonderdeel bestrijkt ten minste 20% en minder dan 60% van de opleiding. 10 BBL staat voor beroepsbegeleidende leerweg en bestaat uit één à twee dagen school en de rest van de week BPV. Het praktijkonderdeel beslaat uit ten minste 60% tot maximaal 80% van de opleiding. 11 In de sector volgen circa 340 leerlingen onbekostigd onderwijs aan de Fotovakschool (AV) welke op termijn ook jaarlijks een onderdeel van de gediplomeerden zal uitmaken voor deze kwalificaties. Deze aantallen worden niet meegenomen in de databestanden van DUO. Rendementscijfers zullen echter overeenkomen is de ervaring. © Savantis
14
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Uit de figuur blijkt dat het aantal leerlingen van de kwalificaties van Savantis binnen de sector Reclame, Presentatie en Communicatie in de periode tussen 2006 en 2012 is met 51 procent gegroeid. Ook het aantal gediplomeerden vertoont de afgelopen jaren een groei (6% sinds het vorige schooljaar). Over het algemeen is zowel de instroom van leerlingen als het aantal leerlingen dat elk jaar een diploma haalt stabiel in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie. Gezien de stijging van het aantal leerlingen in de afgelopen jaren mag aangenomen worden dat ook het aantal gediplomeerden de komende jaren zal stijgen. Naast de 1.180 gediplomeerden in de sector die een diploma hebben gehaald binnen een van de kwalificatiedossiers van Savantis hebben 2.723 leerlingen een diploma behaald in één van de gedeelde dossiers12.
3.3
Gediplomeerden per opleiding
Tabel 1 geeft de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden binnen de kwalificaties van Savantis weer binnen de sector Reclame, Presentatie en Communicatie. 13 In alle kwalificaties is het aantal gediplomeerden toegenomen ten opzichte van het vorige schooljaar. Uitzondering hierop is de kwalificatie tentoonstellingsbouwer. De meeste leerlingen hebben een diploma gehaald voor de kwalificatie Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. Ook Mediavormgever en Signmaker zijn grote opleidingen waar honderden leerlingen een diploma halen. Tabel 11 Aantal gediplomeerden Reclame, Presentatie en Communicatie van Savantis per kwalificatiedossier, 2005/2006 – 2011/2012 2006/ 2007 40
2007/ 2008 93
2008/ 2009 144
2009/ 2010 197
2010/ 2011 227
2011/ 2012 242
28
20
27
20
11
5
640
551
496
437
517
546
15
17
35
32
34
33
DTP-er
17
48
33
28
35
51
Mediavormgever
3
142
180
271
284
303
743
871
915
985
1108
1180
Naam kwalificatie Signmaker Tentoonstellingsbouwer Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie Gedeelde dossiers, gediplomeerden Savantis AV-productie
Totaal Bron: DUO
Binnen het met GOC en PMLF gedeelde dossier AV-productie hebben naast de gediplomeerden van Savantis, ook 608 leerlingen een diploma gehaald die geregistreerd zijn onder een van de andere kenniscentra. Dit is 95 procent van alle gediplomeerden van deze opleiding. Ook hebben 351 DTP-ers een diploma gehaald onder een andere Crebo code dan die van Savantis en 1764 mediavormgevers (respectievelijk 87% en 85% van de gediplomeerden in de dossiers). In tabel 12 is het aantal gediplomeerden van Savantis per school weergegeven per kwalificatie. 12 13
Deze gediplomeerden worden geregistreerd bij een van de andere kenniscentra. Het gaat hier alleen om leerlingen van Savantis en niet van gedeelde dossiers.
© Savantis
15
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Tabel 12. Aantal gediplomeerden RPC per school per kwalificatie 2011/2012
School
AV-productie
DTP-er
Mediavormgever
Signmaker
Tentoonstellingsbouwer
Vormgeving RPC
Totaal
Cibap
9
14
104
7
-
80
214
De Rooi Pannen
-
-
-
23
-
79
102
Grafisch Lyceum Rotterdam
-
-
-
72
-
17
89
Landstede
-
-
-
-
-
13
13
Mediacollege Amsterdam
-
-
-
17
-
24
41
Nimeto Utrecht
-
-
-
15
5
165
185
ROC Arcus College
-
-
-
21
-
ROC Da Vinci College
-
10
39
-
-
ROC Friese Poort
-
-
-
1
-
ROC Horizon College
-
-
-
-
-
11
11
ROC Rijn IJssel
-
-
-
19
-
4
23
ROC Ter AA
-
-
-
-
-
14
14
ROC Tilburg
-
-
-
-
-
9
9
ROC van Amsterdam
-
-
-
18
-
-
18
24
21
56
11
-
12
124
ROC West-Brabant
-
-
-
17
-
9
26
ROC Westerschelde
-
5
6
1
-
-
12
Scalda SintLucas - De Eindhovense School
-
1
-
-
-
-
1
-
-
98
20
-
108
226
33
51
303
242
5
546
1.180
ROC van Twente
Totaal Bron: DUO 1 oktober 2012
© Savantis
16
21 1
50 1
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
4.
Opleiden in de regio 2012/2013 4.1
Inleiding
Dit hoofdstuk informeert u over de regionale stand van zaken van het aantal leerlingen en leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie (RPC). De cijfers zijn gebaseerd op door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) vastgestelde gegevens die jaarlijks aangeleverd worden. Het aantal erkende leerbedrijven wordt bijgehouden door Savantis. In dit hoofdstuk wordt gerapporteerd op twee verschillende regio niveaus. Voor de regio indeling wordt gebruik gemaakt van 6 (CWI) hoofdregio’s en een onderverdeling van de G30 arbeidsmarktregio’s die ook worden gebruikt door het UWV en SBB 14. Wanneer wordt gesproken over een regio wordt verwezen naar één van de zes CWI regio’s. Wanneer wordt gesproken over arbeidsmarktregio wordt verwezen naar één van de G30 arbeidsmarktregio’s. In elke CWI regio zijn meerdere G30 regio’s vertegenwoordigd.
a. Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt in de eerste paragraaf de informatie over het aantal erkende leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie gepresenteerd. Vervolgens zal de informatie uitgesplitst worden per regio en vergeleken met het aantal leerlingen. In de laatste paragraaf wordt ingegaan op de regionale verdeling van het aantal leerlingen van de verschillende RPC opleidingen.
14
Vanaf 2013 zijn dit officieel 35 regio’s. De gegevens van DUO en Savantis waren op het moment van het opstellen van de rapportage nog niet op dat niveau uitgesplitst. © Savantis
17
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
4.2
Leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie
Het aantal leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie is de afgelopen 3 jaar elk jaar met bijna 15 procent toegenomen. Deze stijging was, net als de afgelopen jaren, noodzakelijk in verband met de toename van het aantal leerlingen: op basis van de verwachte groei van het aantal leerlingen zijn meer leerbedrijven geworven. Tabel 13 Overzicht leerbedrijven Reclame, Presentatie en Communicatie, kalenderjaar 2009 t/m 2012 2012 2009 2010 2011 3.004 472 59
Aantal leerbedrijven Aantal nieuwe erkenningen Aantal beëindigde erkenningen
3.461 567 151
3.964 656 106
4.509 721 179
Bron: Jaarverslag 2012 Savantis (peildatum 31-12)
De volgende figuur laat zien hoe de ontwikkeling van het aantal leerbedrijven in de periode 20052012 is geweest. Net als het aantal leerlingen is ook het aantal erkende leerbedrijven in de sector RPC de afgelopen jaren constant gestegen. Figuur 4 Ontwikkeling aantal leerbedrijven Reclame, Presentatie en Communicatie, per kalenderjaar (peildatum 31 december 2012) 5.000
4509
4.500 3964
4.000 3461
3.500
3004
3.000
2.562 2.229
2.500 1.770
2.000 1.500
1.415
1.000 500 0 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Bron: Savantis
In deze rapportage wordt gerapporteerd op regioniveau. 15 Het aantal bedrijven dat erkend is als leerbedrijf is niet in elke regio hetzelfde. In onderstaande figuur wordt de verdeling van het aantal
Zie pagina 25 voor een kaartje. Voor de regio indeling wordt gebruik gemaakt van 6 (CWI) hoofdregio’s en een onderverdeling van de 30 arbeidsmarktregio’s die ook worden gebruikt door het UWV en SBB. De regio Middenwest bestaat uit Flevoland, Gooi- en Vechtstreek, Haaglanden, Midden-Holland, Holland-Rijnland, Midden-Utrecht en OostUtrecht. De regio, Noord bestaat uit Drenthe, Friesland en Groningen. De regio Noordwest bestaat uit de G30 gebieden Groot-Amsterdam, Noord-Holland Noord, Zaanstreek-Waterland en Zuid-Kennemerland. De regio Oost bestaat uit de Achterhoek, Midden-Gelderland, Zuid-Gelderland, IJsselvechtstreek, Rivierenland, Stedendriehoek en Twente. De regio Zuidoost wordt gevormd door Noord- en Midden-Limburg, Noordoost-Brabant, Midden-Brabant, Zuid-Limburg en Zuidoost-Brabant. De regio Zuidwest tot slot bestaat uit Drechtsteden, Rijnmond, West-Brabant en Zeeland. 15
© Savantis
18
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
erkende leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie per regio weergegeven. De meeste erkende leerbedrijven zijn gevestigd in de regio Oost en Zuidoost. Figuur 5 Aantal erkende leerbedrijven Reclame, Presentatie en Communicatie per regio (2012) 16 17 1200
1104 1010
1000 800 560
600
607
673
409 400 200 0 Noord
Oost
Middenwest
Noordwest
Zuidwest
Zuidoost
Bron: Savantis
Hoewel de meeste leerbedrijven zich in het (Zuid)oosten van het land bevinden is in figuur 6 (zie volgende pagina) te zien dat de meeste leerbedrijven zich in de arbeidsmarktregio GrootAmsterdam bevinden. In het oosten van het land is het met name in de regio Twente waar veel erkende leerbedrijven in de sector RPC zich bevinden. Ook zijn veel leerbedrijven gevestigd in de vier Brabantse arbeidsmarktregio’s. In de figuur is per arbeidsmarktregio grafisch weergegeven hoeveel erkende leerbedrijven er gevestigd zijn. Er zijn grote verschillen per regio zichtbaar. Zo zijn de meeste bedrijven gevestigd in Groot-Amsterdam maar in Midden-Holland en Zaanstreek/Waterland, twee andere arbeidsmarktregio; s in de provincie Noord Holland, zijn juist de het kleinste aantal leerbedrijven gevestigd.
16
Cijfers over het kalenderjaar 2012 volgens het relatiebeheersysteem van Savantis, peildatum 18-10-2013. Voor de regio indeling wordt aangesloten bij de indeling van het voormalig CWI. In elke CWI regio zijn meerdere G30 regio’s vertegenwoordigd. 17
© Savantis
19
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 6 Aantal erkende leerbedrijven Reclame, Presentatie en Communicatie per arbeidsmarktregio (2012) 18 Groot Amsterdam
374
Twente
323
Zuidoost-Brabant
321
Noordoost-Brabant
253
Rijnmond
248
Friesland
229
Midden-Brabant
222
West-Brabant
218
IJsselvechtstreek
211
Stedendriehoek
209
Midden-Utrecht
166
Midden-Gelderland
164
Drechtsteden
126
Haaglanden
124
Noord-Kennemerland en West-Friesland
123
Noord- en Midden-Limburg
111
Zuid-Limburg
101
Groningen
90
Achterhoek
87
Zeeland
82
Drenthe
79
Oost-Utrecht
76
Flevoland
72
Zuid-Kennemerland
61
Rivierenland
58
Gooi- en Vechtstreek
55
Zuid-Gelderland
54
Holland Rijnland
51
Zaanstreek/Waterland
48
Midden-Holland
27 0
50 100 150 200 250 300 350 400
Leerlingen in de sector RPC volgen het praktijkdeel van hun mbo opleiding bij een erkend leerbedrijf. Niet in elke regio zijn evenveel leerlingen op zoek naar een stageplaats of leerwerkbaan in de sector. In onderstaande figuur is de verdeling van het aantal leerlingen 19 naast het percentage leerbedrijven in de regio weergegeven. In de volgende paragraaf wordt verder ingegaan op de leerlingenaantallen. 18
Cijfers over het kalenderjaar 2012 volgens het relatiebeheersysteem van Savantis, peildatum 18-10-2013. Het gaat hier alleen om de leerlingen in de kwalificatiedossiers van Savantis en de leerlingen in gedeelde dossiers die zijn ingeschreven op een crebo code van Savantis. 19
© Savantis
20
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
In de regio’s waar de meeste leerlingen wonen (Oost en Zuidoost) zijn verhoudingsgewijs ook de meeste RPC leerbedrijven gevestigd. Wel zijn er in verhouding meer leerlingen die in de regio’s wonen dan er leerbedrijven zijn gevestigd. In de overige regio’s zijn in verhouding juist meer leerbedrijven dan leerlingen. In de regio Noord, waar het kleinste aantal leerlingen woont dat een RPC opleiding volgt bevindt zich ook het kleinste aantal voor RPC erkende leerbedrijven. Figuur 7 Percentage leerlingen en percentage erkende leerbedrijven in de sector RPC per regio (2012) 35%
32% 29%
30% 25%
23%
25% 20% 15% 10%
14%
12%13% 9%
15% 11%
9%
7%
5% 0% Noord
Oost
Middenwest
Percentage leerlingen
© Savantis
21
Noordwest
Zuidwest
Percentage leerbedrijven
Zuidoost
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
4.3
Leerlingen in de regio
Niet in alle regio’s worden alle opleidingen aangeboden in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie. Met name bij de kleinere opleidingen zijn niet alle regio’s vertegenwoordigd. Bovendien zijn niet alle regio’s even dichtbevolkt. In onderstaande tabel is de verdeling van het aantal leerlingen van Savantis in de sector RPC per regio in het schooljaar 2012/2013 weergegeven.20 Tabel 14 Aantal leerlingen Reclame, Presentatie en Communicatie per kwalificatie en per regio (201/2013) Naam kwalificatie
Regio Regio Regio Regio Regio Regio Niveau MiddenNoordZuid- Zuid- Totaal Noord Oost west west oost west
Signmaker Medewerker sign
2
68
16
70
100
146
100
502
Allround signmaker
3
13
8
13
10
36
34
115
Signspecialist Tentoonstellingsbouwer
4
8
1
3
24
153
49
241
Medewerker tentoonstellingsbouw
2
19
-
3
6
2
1
31
Allround tentoonstellingsbouwer Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie Medewerker productpresentatie Vormgever Ruimtelijke, Presentatie en Communicatie Vormgever RPC: Stand-, winkel- en decorvormgever Vormgever RPC: productpresentatie
3
-
-
-
-
-
2
67
7
11
113
51
26
275
4
294
182
166
340
516
119
1620
4
34
10
61
90
318
94
608
4
62
41
73
135
129
13
453
Vormgever RPC: Winkelpubliciteitvormgever
4
16
2
5
2
-
-
25
581
265
402
823
1353
436
3.870
4
4
2
116
-
-
128
466
198
259
449
422
302
2099
6
17
-
83
-
8
114
368
200
271
234
195
117
1386
33
67
40
641
152
105
1043
2218
1118
1189
1676
1129
1822
9163
3095
1604
1761
3199
1898
2354
13.933
Totaal Savantis
624
353
444
1663
1505
549
5.155
Totaal
3676
1869
2163
4022
3251
2790
17.801
subtotaal Gedeelde dossiers AV-productie, leerlingen Savantis AV-productie, leerlingen gedeelde dossiers, PMLF en GOC DTP-er, leerlingen Savantis DTP-er, leerlingen gedeelde dossiers en GOC Mediavormgever, leerlingen Savantis Mediavormgever, leerlingen gedeelde dossiers, PMLF en GOC subtotaal
Bron DUO, Peildatum 1 oktober 2012
Een deel van de leerlingen in de sector RPC volgt een opleiding die onder een gedeeld kwalificatiedossier valt. De dossiers AV-productie, DTP-er en Mediavormgever deelt Savantis met de kenniscentra GOC en PMLF. In figuur 8 is het aantal leerlingen van Savantis en het aantal 20
Omdat leerlingen die buiten Nederland wonen ook zijn meegenomen in de totaaltelling in de rechterkolom kan het zijn dat de kolommen niet exact optellen tot het totaal. © Savantis
22
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
leerlingen dat onder één van de gedeelde kwalificatiedossiers een opleiding volgt gezamenlijk weergegeven. De meeste leerlingen komen net als in voorgaand schooljaar uit de regio Oost, Zuidoost en Middenwest. Figuur 8 Aantal leerlingen Reclame, Presentatie en Communicatie per regio21 (2012/2013)
4500 4000 823 3500
581 43
3000
840 1353
2500
436 113
402 42
2000 3052
1500
265 88
1000
152
2359
2241 1746
1719 1216
500 0 Regio Middenwest
Regio Noord
Regio Noordwest
Regio Oost
Regio Zuidoost
Regio Zuidwest
Leerlingen Savantis Leerlingen Savantis, gedeelde dossiers Leerlingen gedeelde dossiers, GOC en PMLF Bron. Duo, peildatum 1 oktober
De meeste Savantis leerlingen die een opleiding volgen in de RPC komen uit de regio Zuidoost. Deze regio bestaat uit de G30 regio’s Midden-Brabant, Noord- en Midden-Limburg, NoordoostBrabant, Zuid-Gelderland, Zuid-Limburg en Zuidoost-Brabant. Ook uit de regio en Oost (de Achterhoek, Twente, Stedendriehoek en IJsselvechtstreek) komen veel leerlingen die een opleiding volgen in een van de kwalificatiedossiers van Savantis in de sector RPC. Verreweg het kleinste aantal leerlingen komt uit de drie noordelijke provincies in de regio Noord. 22 Zoals toegelicht bestaan de zes regio’s uit verschillende Arbeidsmarktregio’s of G30 regio’s. 23 Ook tussen deze 30 regio’s zijn grote verschillen zichtbaar tussen leerlingaantallen. De meeste leerlingen die een RPC opleiding volgen wonen in de arbeidsmarktregio Rijnmond. Ook in drie 21
Het gaat hier om het totaal aantal leerlingen van Savantis en het aantal leerlingen dat staat ingeschreven op een gedeeld dossier of een het dossier van GOC en PMLF die onder een van de drie gedeelde dossiers vallen. 22 De verdeling per kwalificatie en G30 regio is weergegeven in de bijlage. 23 Vanaf 2013 zijn dit officieel 35 regio’s maar de gegevens van DUO zijn nog niet op dat niveau uitgesplitst. © Savantis
23
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Brabantse arbeidsmarktregio’s wonen veel leerlingen. De meeste leerlingen die een opleiding van Savantis volgen wonen in Twente. Het kleinste aantal leerlingen woont in Oost-Utrecht en de Achterhoek. In figuur 9 is de verdeling van het aantal leerlingen in de sector RPC per G30 arbeidsmarktregio weergegeven. Figuur 9 Aantal leerlingen Reclame, Presentatie en Communicatie per arbeidsmarktregio24 (2012/2013) Rijnmond
171
1043
Midden-Brabant
453
Zuidoost-Brabant
733
442
West-Brabant
548
208
633
Groningen 57
770
Stedendriehoek
308
504
Flevoland 76
712
Twente
681
Midden-Holland 51 Groot Amsterdam
706
139
Noordoost-Brabant
612
346
Noord-Kennemerland en West-Friesland
381
219
IJsselvechtstreek
419
326
Noord- en Midden-Limburg
305
170
Midden-Utrecht
418
270
300
Gooi- en Vechtstreek 50
485
Duitsland 5 Friesland
494 186
Holland Rijnland 33
294 441
Drechtsteden 123 Haaglanden 57 Drenthe 90 Midden-Gelderland
95
351 389 282
139 196
Zaanstreek/Waterland 52
275
Zuid-Gelderland 36
290
Zuid-Kennemerland 34 256 Zeeland 56 231 Zuid-Limburg 90 171 Rivierenland 71 178 Achterhoek 107 121 Oost-Utrecht
978 0
Leerlingen Savantis
24
200
400
600
800
1000 1200 1400
Leerlingen gedeelde dossiers GOC en PMLF
Het gaat hier om het totaal aantal leerlingen van Savantis en het aantal leerlingen dat staat ingeschreven op een gedeeld dossier of een het dossier van GOC en PMLF die onder een van de drie gedeelde dossiers vallen. © Savantis
24
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 10. Overzichtskaart scholen met een (of meer) opleiding(en) van Savantis per regio25
25
Het overzicht van de scholen die bij de nummers horen is te vinden in de bijlage.
© Savantis
25
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Leerlingen in het mbo volgen een deel van de opleiding in de praktijk bij de voor de RPC erkende leerbedrijven. In figuur 11 is per arbeidsmarktregio weergegeven wat de regionale verhouding van het aantal leerlingen en wat de regionale verhouding van het aantal erkende leerbedrijven is. Zoals ook zichtbaar was in de eerdere figuur 6 wonen de meeste leerlingen RPC van Savantis in de arbeidsmarktregio Twente. Verhoudingsgewijs zijn hier minder leerbedrijven gevestigd. In de top 8 van de regio’s waar veel leerlingen wonen die een RPC opleiding volgen zijn in verhouding minder leerbedrijven gevestigd. In de arbeidsmarktregio Groot-Amsterdam zijn de meeste erkende leerbedrijven gevestigd. In verhouding wonen daar minder leerlingen. Datzelfde geldt voor de regio’s Rijnmond, Friesland en Haaglanden. Figuur 11 Percentage leerlingen Savantis en percentage erkende leerbedrijven in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie per arbeidsmarktregio (2012)26 Twente Midden-Brabant Zuidoost-Brabant Noordoost-Brabant IJsselvechtstreek Stedendriehoek Midden-Utrecht Noord-Kennemerland en West-Friesland West-Brabant Friesland Rijnmond Noord- en Midden-Limburg Midden-Gelderland Groot Amsterdam Drechtsteden Achterhoek Oost-Utrecht Zuid-Limburg Drenthe Flevoland Rivierenland Haaglanden Groningen Zeeland Zaanstreek/Waterland Midden-Holland Gooi- en Vechtstreek Zuid-Gelderland Zuid-Kennemerland Holland Rijnland 0% percentage leerbedrijven
26
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
percentage leerlingen
In deze figuur is het aantal leerlingen van de gedeelde dossiers van PMLF en GOC niet meegenomen. Deze leerlingen kunnen ook geen beroepspraktijkvorming bij leerbedrijven van Savantis volgen. © Savantis
26
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
De sector RPC bestaat uit drie kwalificatiedossiers van Savantis, namelijk Signmaker, Tentoonstellingsbouwer en Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. Daarnaast zijn er twee dossiers die Savantis deelt met GOC en PMLF en één met GOC. In figuur 12 is de verdeling van het aantal leerlingen van het kwalificatiedossier Signmaker per regio grafisch weergegeven. Ook hier geldt dat de meeste leerlingen afkomstig zijn uit de regio Zuidoost. Figuur 12 Aantal leerlingen Signmaker per regio (2012/2013) Signmaker 335
350 300 250
183
200 134
150
89
86
100 25
50 0 Regio Middenwest
Regio Noord
Regio Noordwest
Regio Oost
Regio Zuidoost
Regio Zuidwest
Veel leerlingen volgen een opleiding in Tilburg aan de Rooi Pannen. Er zijn relatief meer leerlingen uit de regio Zuidwest die een opleiding in de sign volgen. Zij volgen veelal een opleiding aan het Grafisch Lyceum van Rotterdam. Wanneer gekeken wordt naar de regionale verdeling in de dertig arbeidsmarktregio’s is te zien dat de meeste leerlingen een signopleiding in de regio Midden-Brabant volgen. Ook in de regio Rijnmond, waar het Grafisch Lyceum ligt, wonen veel leerlingen. Slechts enkele leerlingen wonen in de noordelijke provincies Groningen en Drenthe.
© Savantis
27
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 13 Aantal leerlingen Signmaker per arbeidsmarktregio (2012/2013) Midden-Brabant Rijnmond Zuidoost-Brabant Zuid-Limburg Twente West-Brabant Groot Amsterdam Noordoost-Brabant Noord- en Midden-Limburg Haaglanden Drechtsteden IJsselvechtstreek Noord-Kennemerland en West-Friesland Midden-Gelderland Midden-Utrecht Zeeland Stedendriehoek Gooi- en Vechtstreek Friesland Zuid-Kennemerland Zaanstreek/Waterland Midden-Holland Flevoland Achterhoek Zuid-Gelderland Rivierenland Holland Rijnland Drenthe Oost-Utrecht Groningen
137 89 70 62 61 54 41 34 32 28 23 22 21 21 18 17 15 15 15 12 12 10 10 8 5 5 5 4 3 3 0
20
40
60
80 100 120 140 160
De opleiding tot tentoonstellingsbouwer is een relatief kleine opleiding binnen de sector RPC. In onderstaande figuur is de verdeling van het aantal leerlingen Tentoonstellingsbouwer per regio weergegeven. Figuur 14 Aantal leerlingen Tentoonstellingsbouwer per regio (2012/2013) 7%
3% Regio Middenwest Regio Noord
19%
Regio Noordwest Regio Oost 61%
10% 0%
© Savantis
28
Regio Zuidoost Regio Zuidwest
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Doordat de opleiding wordt aangeboden door Nimeto Utrecht wonen bijna alle leerlingen in de regio Middenwest. Er zijn geen leerlingen woonachtig in de regio Noord die de opleiding volgen en slechts enkele leerlingen wonen in de regio Zuidwest. In onderstaande figuur 15 is te zien dat de grootste groep leerlingen tentoonstellingsbouwer inderdaad in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht woont. Ook woont een deel van de leerlingen in het nabijgelegen Rivierenland. In 17 van de 30 arbeidsmarktregio’s wonen geen leerlingen die een opleiding tot tentoonstellingsbouwer volgen. Figuur 15 Aantal leerlingen Tentoonstellingsbouwer per arbeidsmarktregio (2012/2013) Midden-Utrecht Rivierenland Midden-Holland Midden-Brabant Holland Rijnland Groot Amsterdam Zaanstreek/Waterland Twente Stedendriehoek Rijnmond Oost-Utrecht Haaglanden Gooi- en Vechtstreek 0
2
4
6
8
10
12
14
Het grootste dossier van Savantis in de sector is de opleiding Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. In figuur 16 is het aantal leerlingen per regio grafisch weergegeven. Figuur 16 Aantal leerlingen Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie per regio (2012/2013)
1200
1016
1000 683
800 600
473
400
240
313
252
200 0 Regio Middenwest
Regio Noord
Regio Regio Oost Noordwest
Regio Zuidoost
Regio Zuidwest
Verreweg de meeste leerlingen die een opleiding volgen in het dossier komen uit de regio Zuidoost en volgen voor een groot deel een opleiding aan het Sint Lucas (Eindhoven) of de Rooi Pannen (Tilburg). De leerlingen uit Middenwest volgen veelal een opleiding aan Nimeto in © Savantis
29
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Utrecht. Ook volgen veel leerlingen een opleiding aan het Cibap in Zwolle. De minste leerlingen komen uit de regio Zuidwest en Noord. In onderstaande figuur is te zien dat de meeste leerlingen inderdaad in Zuid-, Noordoost en Midden-Brabant wonen. Veel van de Nimeto leerlingen wonen in de arbeidsmarktregio MiddenUtrecht. Cibap ligt in de arbeidsmarkregio IJsselvechtstreek. Slechts enkele leerlingen die een opleiding vormgeving ruimelijke presentatie en communicatie volgen wonen in Zeeland of ZuidLimburg. Figuur 17 Aantal leerlingen Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie per arbeidsmarktregio (2012/2013) Zuidoost-Brabant Midden-Brabant Noordoost-Brabant Midden-Utrecht Stedendriehoek Noord-Kennemerland en West-Friesland IJsselvechtstreek Friesland West-Brabant Midden-Gelderland Twente Groot Amsterdam Noord- en Midden-Limburg Oost-Utrecht Rivierenland Drechtsteden Rijnmond Flevoland Drenthe Groningen Achterhoek Midden-Holland Zaanstreek/Waterland Gooi- en Vechtstreek Zuid-Gelderland Holland Rijnland Zuid-Kennemerland Haaglanden Zuid-Limburg Zeeland
344 293 266 238 178 163 157 147 146 110 102 92 90 84 59 52 48 44 44 42 41 38 37 33 29 25 21 21 19 14 0
50 100 150 200 250 300 350 400
De dossiers van de opleidingen AV-productie en Mediavormgever deelt Savantis met GOC en PMLF. DTP-er wordt gedeeld met GOC. AV-ers (deze naam geldt voor alle kwalificaties uit dit dossier, AV staat voor Audiovisueel) werken mee aan producties waar beeld en geluid aan te pas komen. Bekende voorbeelden zijn televisie en film, foto's, videoproducties en geluidsregistraties. Vaak werken zij voor omroepen, AV-producenten, fotostudio's en facilitaire bedrijven. Maar we komen ze ook tegen bij bijvoorbeeld overheidsinstellingen, uitgeverijen en reclamebureaus. AVers kunnen in vaste dienst werken, op (tijdelijke) contractbasis of als zelfstandig ondernemer/freelancer. © Savantis
30
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
De meeste leerlingen van Savantis die een opleiding volgen binnen het dossier AV-productie komen uit regio Oost.27 Deze leerlingen volgen een opleiding aan ROC Twente. Ook wanneer gekeken wordt naar alle AV-productie leerlingen gezamenlijk wonen de meeste leerlingen in de regio Oost, gevolgd door de regio Middenwest. De verdeling van het aantal leerlingen AVproductie per regio is weergegeven in onderstaande figuur. Figuur 18 Aantal leerlingen AV-productie (Savantis en gedeelde dossiers) per regio (2012/2013) 28
600 500 400 449 300 466
422
200 198
100
302
259 116
4
0
4
Regio Middenwest
Regio Noord
2 Regio Regio Oost Noordwest
Regio Zuidoost
Regio Zuidwest
AV-productie, leerlingen gedeelde dossiers, PMLF en GOC AV-productie, leerlingen Savantis
De kleinste aantallen leerlingen wonen in de drie noordelijke provincies (regio Noord). In 2011/2012 bieden drie scholen (CIBAP, ROC van Twente en de Fotovakschool) AV-productie uitstromen van Savantis aan. De leerlingen van de Fotovakschool (onbekostigd onderwijs) zijn in het bovenstaande overzicht niet weergegeven. Het aantal leerlingen dat de opleiding tot Fotograaf volgt aan de Fotovakschool is volgens eigen opgave van de school 29 in oktober 2012 340. Dat betekent dat het totaal aantal leerlingen dat een opleiding tot fotograaf volgt uitkomt op 468. De verdeling van het aantal leerlingen per locatie van de Fotovakschool is weergegeven in figuur 19 (zie volgende pagina).
27
De leerlingen die een onbekostigde opleiding volgen aan de Fotovakschool zijn hier niet meegenomen.
28
De leerlingen die een onbekostigde opleiding volgen aan de Fotovakschool zijn hier niet meegenomen. Tijdens het overleg met de opleidingsadviseur van Savantis op 25 oktober 2012.
29
© Savantis
31
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 19 Aantal leerlingen per vestiging van de Fotovakschool, peildatum 25 oktober 2012
Leerlingen Fotovakschool
60 120
Amsterdam Rotterdam Apeldoorn
80
Venlo
80
Wanneer gekeken wordt naar de arbeidsmarktregio’s wonen de kleinste aantallen leerlingen AVproductie in Zeeland, Riviereland en Midden-Holland (zie figuur 17 op de volgende pagina). Het grootse deel van de leerlingen dat een opleiding AV-productie van Savantis volgt, woont in de arbeidsmarktregio Twente. Ook woont een deel in de IJsselvechtstreek en de Achterhoek. Wanneer gekeken wordt naar alle leerlingen dat een opleiding AV-productie volgt wonen de meeste leerlingen in de arbeidsmarktregio Midden-Gelderland. Deze leerlingen gaan vooral naar het ROC Rijn IJssel. Veel leerlingen die onder één van de andere dossiers vallen, wonen in Rijnmond en volgen een opleiding aan het Grafisch Lyceum in Rotterdam. Dit zijn de twee scholen met de meeste leerlingen AV-productie. Ook wonen veel leerlingen in de arbeidsmarktregio’s Groot Amsterdam en Zuidoost- en West-Brabant, waar veel leerlingen de opleiding volgen bij ROC West-Brabant en SintLucas.
© Savantis
32
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 20 Aantal leerlingen AV-productie (Savantis en gedeelde dossiers) per arbeidsmarkt regio (2012/2013) Midden-Gelderland Rijnmond Zuidoost-Brabant Groot Amsterdam West-Brabant Midden-Brabant Midden-Utrecht IJsselvechtstreek Stedendriehoek Noordoost-Brabant Twente Haaglanden Gooi- en Vechtstreek Friesland Flevoland Noord-Kennemerland en West-Friesland Groningen Zuid-Gelderland Achterhoek Zuid-Limburg Oost-Utrecht Noord- en Midden-Limburg Holland Rijnland Drenthe Drechtsteden Zuid-Kennemerland Zaanstreek/Waterland Midden-Holland Rivierenland Zeeland
1
148 133 125 123 111 107 99 81 89 96
2
1 17 8
78 88 86 1 85 2 80 63 63 53 12 41 48 1 46 45 45 3 42 41 40 33 25 24 21 0
20
40
15
60
80
100
120
140
160
AV-productie, leerlingen Savantis AV-productie, leerlingen gedeelde dossiers, PMLF en GOC
Een DTP-er realiseert grafische en interactieve media-uitingen die een communicatiedoelstelling bij de doelgroep moeten bewerkstelligen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om advertenties, folders, billboards, posters, websites, webwinkels of producten voor tablets. De meeste leerlingen van Savantis die een DTP opleiding volgen doen dit bij Cibap (Zwolle) of het ROC van Twente. De meeste DTP leerlingen wonen dan ook in regio Oost. In figuur 21 zijn ook de leerlingen die een DTP opleiding volgen binnen één van de gedeelde dossiers of het dossier van GOC. De meeste DTP leerlingen wonen in regio Middenwest en volgen een opleiding aan het Grafisch Lyceum in Utrecht of het ROC Flevoland.
© Savantis
33
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 21 Aantal leerlingen DTP (Savantis en gedeelde dossiers) per regio (2012/2013)
400 350 300 250 200
234
368
150
271
200
195
100
117 83
50 6
0
Regio Middenwest
17 Regio Noord
0 Regio Regio Oost Noordwest
DTP-er, leerlingen Savantis
0 Regio Zuidoost
8 Regio Zuidwest
DTP-er, leerlingen gedeelde dossiers en GOC
De meeste leerlingen volgen een opleiding tot DTP-er aan het Grafisch Lyceum Utrecht en het Mediacollege Amsterdam in de regio Middenwest. Het kleinste aantal leerlingen woont in de regio Zuidwest. Wanneer wordt gekeken naar de regionale verdeling over de dertig arbeidsmarktregio’s is het opvallend dat de meeste leerlingen in Friesland wonen (zie figuur 22 op de volgende pagina). Deze leerlingen volgen een opleiding aan ROC Friese Poort of het ROC Friesland College. Ook wonen veel leerlingen in de regio Groot Amsterdam, dit zijn vooral leerlingen van het Mediacollege Amsterdam. De derde arbeidsmarktregio waar veel leerlingen wonen die een DTP opleiding volgen is Midden-Gelderland, waar de meeste leerlingen naar het ROC Rijn IJssel gaan. In Midden-Utrecht wonen de meeste leerlingen die naar het Grafisch Lyceum van Utrecht gaan voor hun opleiding. De kleinste aantallen leerlingen wonen in Zuid- Limburg en Zeeland, de zuidelijke regio’s van Nederland. In vergelijking met de eerder besproken opleidingen wonen weinig DTP-leerlingen in de Brabantse arbeidsmarktregio’s. De meeste leerlingen van Savantis wonen in de regio Twente en gaan naar het ROC van Twente. Ook wonen meerdere DTP-leerlingen van Savantis, met name leerlingen van het CIBAP, in de IJsselvechtstreek.
© Savantis
34
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 22 Aantal leerlingen DTP (Savantis en gedeelde dossiers) per arbeidsmarktregio (2012/2013) Friesland 6
152
Groot Amsterdam
143
Midden-Gelderland
122
Midden-Utrecht
120
Flevoland 5
90
Zuidoost-Brabant
80
Noord-Kennemerland en West-Friesland
67
Rijnmond2 Stedendriehoek
63 17
40
Twente
453
Zaanstreek/Waterland
46
Gooi- en Vechtstreek
45
IJsselvechtstreek
20
20
Oost-Utrecht1
38
Noord- en Midden-Limburg
38
Drechtsteden
37
Groningen2
33
Noordoost-Brabant
34
Midden-Brabant
33
Haaglanden
32
Holland Rijnland
28
Achterhoek3
21
Zuid-Gelderland
19
Drenthe 7 12 West-Brabant
17
Zuid-Kennemerland 15 Rivierenland 13 Midden-Holland 12 Zuid-Limburg 10 Zeeland 62 0 DTP-er, leerlingen Savantis
20
40
60
80 100 120 140 160 180
DTP-er, leerlingen gedeelde dossiers en GOC
De meeste RPC leerlingen volgen een opleiding die wordt aangeboden onder het dossier Mediavormgeving. Dit dossier deelt Savantis met GOC en PMLF. Een mediavormgever houdt zich bezig met de vormgeving van allerlei media-uitingen. Dit kunnen zowel grafische, interactieve, animatie- als audiovisuele producten zijn . In figuur 23 (zie volgende pagina) is de verdeling van het aantal leerlingen per regio weergegeven. De meeste leerlingen van Savantis en van de gedeelde dossiers wonen in de regio Oost. Veel van deze leerlingen volgen een opleiding aan het ROC van Twente en Cibap. In regio Zuidoost volgen veel leerlingen een opleiding aan het Sint Lucas (Eindhoven). Hoewel veel leerlingen binnen het dossier Mediavormgeving woonachtig zijn in Middenwest zijn er relatief weinig leerlingen van Savantis die in deze regio wonen. © Savantis
35
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 23 Aantal leerlingen Mediavormgeving (Savantis en gedeelde dossiers) per regio (2012/2013)
2500
2000
1676
1500 2218
1822
1000 1129
1189 818
500
641 33
0
Regio Middenwest
67 Regio Noord
152
40 Regio Noordwest
Regio Oost
Regio Zuidoost
105 Regio Zuidwest
Mediavormgever, leerlingen gedeelde dossiers, PMLF en GOC Mediavormgever, leerlingen Savantis
De meeste leerlingen die een opleiding volgen tot mediavormgever volgen een opleiding aan de twee Grafische Lycea in Rotterdam en Utrecht. Het kleinste aantal leerlingen mediavormgeving woont in de drie noordelijke provincies (regio Noord). De twee grootste scholen in het noorden zijn het ROC Friesland College en het ROC Noorderpoortcollege. De kleinste aantallen Savantis leerlingen wonen echter in de regio’s Midden- en Noordwest. Wanneer gekeken wordt naar de verdeling over de dertig arbeidsmarktregio’s is in figuur 24 duidelijk te zien dat de meeste leerlingen mediavormgeving in de regio Rijnmond wonen. Dit zijn voornamelijk leerlingen die een opleiding volgen aan het Grafisch Lyceum Rotterdam. De vier grote steden in de Randstad zijn vertegenwoordigd in de zes arbeidsmarktregio’s met de meeste leerlingen. In Groot Amsterdam gaan de meeste leerlingen naar het Mediacollege Amsterdam en in de regio Haaglanden gaan de meeste leerlingen naar school in Rotterdam. In West-Brabant gaan de meeste leerlingen naar het ROC West-Brabant. De kleinste aantallen leerlingen wonen in de Achterhoek en Zuid-Limburg. In de Achterhoek wonen verhoudingsgewijs wel veel van de leerlingen van Savantis. De meeste leerlingen van Savantis wonen in de regio Twente en gaan naar het ROC Twente. Ook in de IJsselvechtstreek en de Stedendriehoek wonen veel Savantis leerlingen mediavormgeving. Bijna al deze leerlingen volgen een opleiding aan het CIBAP. In de vier grote steden in de Randstad wonen weinig leerlingen die een Savantis opleiding tot mediavormgever volgen.
© Savantis
36
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Figuur 24 Aantal leerlingen Mediavormgeving (Savantis en gedeelde dossiers) per arbeidsmarktregio (2012/2013) Rijnmond West-Brabant Groot Amsterdam Haaglanden Friesland Midden-Utrecht Twente Midden-Gelderland Stedendriehoek IJsselvechtstreek Groningen Zuidoost-Brabant Flevoland Noordoost-Brabant Noord-Kennemerland en West-Friesland Drechtsteden Holland Rijnland Oost-Utrecht Noord- en Midden-Limburg Drenthe Zeeland Zuid-Gelderland Zuid-Kennemerland Zaanstreek/Waterland Midden-Brabant Gooi- en Vechtstreek Midden-Holland Rivierenland Zuid-Limburg Achterhoek
847 505 8 504 2 492 7 475 17 487 1 77 394 463 7 375 89 340 110 389 10 343 28 324 15 289 46 288 35 273 48 316 1 297 7 217 48 228 32 208 19 218 2 201 1 196 2 165 21 163 1 159 1 141 3 113 9 59 43 0
200
400
600
31
800
Mediavormgever, leerlingen gedeelde dossiers, PMLF en GOC Mediavormgever, leerlingen Savantis
© Savantis
37
1000
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Bijlage Tabel B1 Aantal leerlingen Reclame, Presentatie en Communicatie per school en regioindeling 2012/2013 School
Totaal
Plaats
UWV Regio
CWI regio
Nimeto Utrecht
702
Utrecht
Utrecht-Midden
Middenwest
ROC Friese Poort
17
Drachten
Friesland
Noord
ROC Friesland College
94
Leeuwarden
Friesland
Noord
Mediacollege Amsterdam
130
Amsterdam
Noordwest
ROC Horizon College
187
Hoorn
Groot Amsterdam Noord-Kennemerland en West-Friesland
ROC van Amsterdam
44
Amsterdam
Groot Amsterdam
Noordwest
Cibap
939
Zwolle
Overijssel
Oost
Landstede
48
Rossum
Gelderland-Zuid
Oost
ROC Deltion College
30
Zwolle
Overijssel
Oost
ROC Rijn IJssel
130
Arnhem
Gelderland-Midden
Oost
ROC van Twente
705
Enschede
Twente
Oost
De Rooi Pannen
631
Tilburg
Midden-Brabant
Zuidoost
ROC Arcus College
63
Heerlen
Zuid-Limburg
Zuidoost
ROC Gilde Opleidingen
45
Roermond
Noord- en Midden Limburg
Zuidoost
ROC Ter AA
58
Helmond
Zuidoost-Brabant
Zuidoost
Tilburg
Midden-Brabant
Zuidoost
Eindhoven
Zuidoost-Brabant
Zuidoost
Rotterdam Dordrecht Bergen op Zoom
Rijnmond
Zuidwest
Drechtsteden
Zuidwest
West-Brabant
Zuidwest
Goes
Zeeland
Zuidwest
ROC Tilburg SintLucas - De Eindhovense School Grafisch Lyceum Rotterdam
921
ROC Da Vinci College
94
ROC West-Brabant
69
ROC Westerschelde
28
Totaal
-
220
5.155
© Savantis
38
Noordwest
Statistisch Jaaroverzicht RPC 2013
Tabel B2 Scholen waar één of meer opleidingen worden aangeboden die onder de kwalificatiestructuur van Savantis vallen Scholen Savantis 1 ROC Flevoland 2 Mondriaan 3 ID College 4 ROC Leiden 5 Nimeto Utrecht 6 ROC Midden Nederland 7 Effatha Chr. School voor BBO 8 ROC Drenthe College 9 ROC Friese Poort 10 ROC Noorderpoort College 11 ROC Friesland College 12 Mediacollege Amsterdam 13 ROC ASA 14 ROC Nova College 15 ROC van Amsterdam 16 ROC Horizon College 17 ROC Kop v Noord-Holland 18 ROC AVENTUS 19 ROC Rijn IJssel 20 ROC van Twente 21 ROC Nijmegen eo 22 Landstede 23 ROC Rivor 24 CIBAP 25 ROC Deltion College 26 ROC Koning Willem I 27 ROC Eindhoven 28 Sint Lucas - De Eindhovense School 29 ROC Arcus College 30 ROC Ter AA 31 ROC Zadkine 32 ROC Gilde Opleidingen 33 ROC Tilburg 34 ROC West-Brabant 35 De Rooie Pannen 36 ROC Da Vinci College 37 ROC Westerschelde 38 Grafisch Lyceum Rotterdam 39 ROC Albeda College Scholen met een actieve opleiding in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie van Savantis zijn dikgedrukt.
© Savantis
39