Schilderen en Onderhoud Afbouw Reclame, Presentatie en Communicatie Schoonmaak en Glazenwassen
Jaarverslag 2011
2011 gaat de geschiedenis in als een moeilijk jaar. Met name de sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw zagen een enorme omzetdaling en een toenemende werkloosheid. De sector Afbouw leed het zwaarst onder de gevolgen van de crisis. Zo leidde de crisis in de bouw tot maar liefst dertig procent minder omzet. En ook de sectoren Reclame, Presentatie en Communicatie en Schoonmaak en Glazenwassen bleven niet gespaard. Tegelijkertijd waren er vanuit de overheid volop beleidsontwikkelingen op het gebied van het beroepsonderwijs die volop de aandacht vroegen van Savantis. De economische crisis en de groei van het aantal zelfstandigen zonder personeel (ZZP’ers) hadden ingrijpende gevolgen voor de mogelijkheden van de sociale partners om opleidingen te ondersteunen. Rekenden zij er in eerste instantie op dat de gevolgen met een reeks crisismaatregelen konden worden opgevangen; uiteindelijk bleek de problematiek structureel van aard. Naar verwachting komt daarin de komende jaren niet veel verandering.
Dit jaarverslag is een uitgave van: Savantis Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Limaweg 25 2743 CB Waddinxveen Postbus 76 2740 AB Waddinxveen
Ook voor Savantis hebben deze ontwikkelingen gevolgen. Hoewel de vraag naar onderwijsproducten en diensten onverminderd hoog is, ziet de organisatie zich genoodzaakt haar werkzaamheden met minder geld te realiseren. In het verslagjaar werden dan ook de eerste organisatorische stappen gezet om de organisatie aan te passen en keuzes te maken voor de bedrijfsvoering, waarbij de sectorale belangen en behoeften niet uit het oog worden verloren. In 2012 wordt de nieuwe werkwijze concreet vormgegeven. Savantis gaat anders en efficiënter werken, waarbij de klant – de overheid, het beroepsonderwijs en de sectoren – blijvend kan rekenen op het hoogst mogelijke serviceniveau. Hans Verschoor Algemeen directeur Savantis
T 0182 - 64 11 11 F 0182 - 64 11 00
[email protected] www.savantis.nl
Inhoud
Voorwoord
2
1.
3
Over Savantis
2. Activiteiten
3.
Ondersteunende diensten
9
29
4. Bestuur
31
5. Afkortingen
35
1
Voorwoord
Net als voor de sectoren, stond 2011 voor Savantis sterk in het teken van de economische crisis. De vraag naar onderwijsproducten en -diensten bleef hoog, maar het aanbod moest met minder geld worden gerealiseerd. Gevolgen voor de inrichting van de organisatie konden niet uitblijven. Inmiddels kunnen we constateren dat in een pilotgebied belangrijke stappen worden gezet. Dat betreft bijvoorbeeld de inrichting van een centrale servicedesk en multisectorale invulling van de werkzaamheden door de opleidingsadviseurs. Naar verwachting kan Savantis daarover in het volgende verslagjaar positief rapporteren.
Buiten de focus op de economische crisis, werden ook in 2011 – en in goed overleg met scholen, bedrijven en sociale partners – weer talloze activiteiten ondernomen. Opleidingsadviseurs erkenden leerbedrijven, onderwijsspecialisten ontwikkelden lesmateriaal, de communicatieafdeling organiseerde nationale kampioenschappen, enzovoorts. Of het nu gaat om Schilderen en Onderhoud, Afbouw, Reclame, Presentatie en Communicatie of Schoonmaak en Glazenwassen – al die werkzaamheden geven niet alleen een goed gevoel over opleiden, trainen en vakmanschap, maar leiden ook tot het vertrouwen dat Savantis voortdurend zorgt dat zij klaar is voor de toekomst.
J.J.F. van de Kant Werkgeversvoorzitter bestuur Savantis
2
1. Over Savantis
Savantis is de schakel tussen bedrijfsleven en beroepsonderwijs. Het is haar taak om die twee werelden met elkaar te verbinden. Aan de ene kant zorgt Savantis dat de nieuwste praktijkontwikkelingen in het beroepsonderwijs aan bod komen. Aan de andere kant zet zij zich in om nieuwe inzichten en vaardigheden uit het beroepsonderwijs toe te passen in de opleidingspraktijk.
• • • •
Savantis werkt voor vier sectoren: Schilderen en Onderhoud Afbouw Reclame, Presentatie en Communicatie Schoonmaak en Glazenwassen
Tabel 1 en tabel 2 geven overzichten van het aantal leerlingen van Savantis per sector in de jaren 2009-2012 en een specificatie per leerweg.
Tabel 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Savantis per sector1 Sector
2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012
Schilderen en Onderhoud Afbouw Reclame, Presentatie en Communicatie2 Schoonmaak en Glazenwassen3 Totaal Savantis
Verschil t.o.v. 2009/2010
4.020
4.109
3.931
3.924
3.887
-1%
937
992
786
684
659
-4%
3.480
3.677
4.460
4.871
4.849
-0,5%
-
10
12
181
55
n.t.b.
8.437
8.788
9.189
9.660
9.450
Tabel 2: Aandeel leerlingen Savantis per leerweg en sector Sector
2008/2009 BBL
Schilderen en Onderhoud
BOL
2.831
Afbouw Reclame, Presentatie en Communicatie4 Schoonmaak en Glazenwassen Totaal Savantis
2009/2010 BBL
2010/2011
BOL
1.278
2.584
975
17
31
3.646
BBL
2011/2012
BOL
1.347
2.529
738
48
27
4.433
BBL
BOL
1.395
2.456
1.431
619
65
597
62
16
4.855
45
4.804
10
-
12
-
181
-
n.t.b.
n.t.b.
3.847
4.941
3.361
5.828
3.345
6.315
3.151
6.299
Het aantal leerlingen in de kwalificatie Middenkaderfunctionaris Afbouw en Onderhoud is op basis van het relatiebeheersysteem van Savantis verdeeld tussen Schilderen en Onderhoud en Afbouw. 2 Exclusief leerlingen gedeelde kwalificaties. 3 Een groot deel van de leerlingen binnen de sector Schoonmaak en Glazenwassen volgt de opleiding Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent (AKA) op niveau 1 in de BOL- of BBL-leerweg. Deze kwalificatie wordt door alle kenniscentra gedeeld. Leerlingen die deze opleiding volgen worden niet per kenniscentrum geregistreerd. Daardoor ontbreken deze gegevens in de tabel. Het gaat naar schatting om ongeveer 300 leerlingen die de module Assistent Schoonmaak volgen binnen de AKA. 4 Eigen kwalificaties 1
3
1. Over Savantis
1 . 1 O r g a n i s at i e Stichting Savantis, Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie (Savantis Vakcentrum) werd opgericht door werkgevers en werknemers in de schilders- en stukadoorsbranche ten behoeve van de vakopleiding. Savantis Vakcentrum fungeert als facilitair bedrijf en voert taken uit voor de volgende stichtingen: • Stichting Savantis, Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven voor de sector Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie (KBB Savantis), die zich richt op de wettelijke taken voor de vier genoemde sectoren. • Stichting Loopbaan & Opleidingsfonds (LOF), die subsidieregelingen uitvoert voor werkgevers en werknemers. • Stichting Exameninstelling Savantis, een onafhankelijke instelling die als leverancier van producten en diensten de kwaliteit van de examinering waarborgt, en tevens de examinering uitvoert voor een aantal opleidingen. • Stichting onbekostigde onderwijsinstelling Savantis, die de mogelijkheid heeft om onderwijs aan te bieden in de kwalificaties die bij Savantis horen. • Stichting uitgave en beheer handboek schilders- en afwerktechnieken.
• Stichting bevordering Platform vmbo Bouwen, Wonen en Interieur, die zich inzet voor de positie van de afdeling Bouwen, Wonen en Interieur in het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo). • Stichting De Vakopleiding, die opleidingen verzorgt voor de sector Afbouw. Het bestuur van KBB Savantis bestaat uit vertegenwoordigers van de werknemersorganisaties CNV Vakmensen en FNV Bouw en de werkgeversorganisaties FOSAG en NOA. Het onderwijs is vertegenwoordigd via de MBO Raad. De dagelijkse leiding over Savantis berust bij de directie, bijgestaan door een managementteam. In 2011 liet het bestuur de bestuurlijke inrichting door een extern bureau onderzoeken. Op basis van de aanbevelingen zal dat in 2012 leiden tot wijzigingen in de bestuurlijke samenstellingen
4
1. Over Savantis
1.2 Missie en visie
De missie van Savantis is:
De visie van Savantis is:
Het naar tevredenheid van de overheid,
Savantis streeft naar een evenwichtige
het beroepsonderwijs en de branches
balans tussen vraag en aanbod van
Schilderen en Onderhoud; Afbouw;
gekwalificeerde medewerkers op de
Reclame, Presentatie en Communicatie;
arbeidsmarkt. Dit doet Savantis door de
en Schoonmaak en Glazenwassen
dialoog te voeren met het bedrijfsleven
uitvoering geven aan wettelijke en
en het beroepsonderwijs om gezamenlijk
aanvullende taken, gericht op het
op een doelmatige manier het onderwijs
verbeteren van de kwaliteit van de
vorm te geven.
leeromgeving van bedrijven en het
Om bovenstaande missie en visie te realiseren werkt Savantis sectorspecifiek, maar in alle gevallen waar dat mogelijk is werkt zij sectoroverstijgend. Zo wordt tegemoetgekomen aan de behoeften die per sector kunnen verschillen en krijgt iedere sector voldoende aandacht, en wordt toch zo efficiënt mogelijk gewerkt.
bevorderen van de kennis en kunde van werknemers.
5
1. Over Savantis
1.3 Beschrijving van de m a r k t Savantis werkt voor de aangesloten bedrijfstakken en het beroepsonderwijs voor vier sectoren. De overheid en brancheorganisaties verzorgen grotendeels de bekostiging van Savantis.
Markt
Beroepsonderwijs
Bedrijfsleven
Overheid
Hbo
Schilderen en Onderhoud
Europese Unie
Mbo
Afbouw
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Vmbo
Reclame, Presentatie en Communicatie
Economische Zaken
Voortgezet speciaal onderwijs, praktijkscholen, werkscholen
Schoonmaak en Glazenwassen
Sociale Zaken
Gemeenten
6
1. Over Savantis
• Leerbedrijven en praktijkopleiders (leermeesters/stagementoren) voor ondersteuning bij de begeleiding van medewerkers in opleiding. • Individuele leerlingen met behoefte aan opleidingen om zich maximaal te kunnen ontplooien. • Docenten die ondersteuning nodig hebben om de onderwijsleermiddelen en examenproducten op de juiste manier te kunnen gebruiken. • Individuele medewerkers die zich met het opleidingsaanbod van Savantis verder kunnen ontplooien. • Bedrijven en medewerkers die deelnemen aan trainingen.
Savantis bedient de volgende doelgroepen direct of indirect: • Het bedrijfsleven, vertegenwoordigd door de werkgevers- en werknemersorganisaties die aangeven over voldoende vakbekwame medewerkers wensen te beschikken. • Het beroepsonderwijs dat, indirect vanuit de sociale partners, ondersteuning wenst bij het realiseren van kwalitatief goede opleidingen. • De samenwerkingsverbanden die behoefte hebben om zich optimaal te ontwikkelen als dienstverlener voor de sectoren. • De gehele kolom van basisonderwijs tot hoger beroepsonderwijs, met nadruk op het middelbaar beroepsonderwijs.
7
2. Activiteiten
naar de nieuwe stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Bureau SBB ondersteunt het bedrijfsleven en het onderwijs bij het oplossen van multisectorale vraagstukken. Denk aan kwalificeren, examineren,beroepsprakti jkvorming en doelmatigheid. Daarnaast blijft het de samenwerkingsprojecten van de kenniscentra coördineren en ondersteunen.
In het kader van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) heeft Savantis wettelijke taken: • Onderhoud en ontwikkeling van de kwalificatiestructuur. • Zorg voor voldoende beroepspraktijkvormingsplaatsen, op basis van arbeidsmarktinformatie. • Erkenning en beoordeling van leerbedrijven. • Kwaliteitsbevordering van leerbedrijven ten behoeve van mbo-onderwijs.
Er komt geen nieuwe vereniging van kenniscentra in de vertrouwde vorm. Waar nodig en mogelijk worden de overlegstructuren vereenvoudigd. Diverse commissies worden opgeheven en het aantal overlegplatforms wordt gereduceerd. Uiteraard blijven de kenniscentra waar nuttig en nodig nauw samenwerken, al zal dat niet altijd met zeventien kenniscentra tegelijk zijn.
In aanvulling op de wettelijke taken ontplooit Savantis aanvullende onderwijsen arbeidsmarktactiviteiten in opdracht van de sectoren, ter versterking van de kwaliteit van het onderwijs en de beroepspraktijkvorming. Denk aan examinering, training en de ontwikkeling van lesmateriaal. De grens tussen wettelijke taken en aanvullende activiteiten is niet altijd even scherp te definiëren. Zo vindt de ondersteuning van praktijkopleiders zijn grondslag in een wettelijke taak (kwaliteitsbevordering van leerbedrijven) en kan de uitvoering van een training voor praktijkopleiders een aanvullende activiteit zijn.
2.1 Onderzoek De vele contacten met onderwijs, bedrijfsleven en intermediairs geven Savantis goed zicht op trends en ontwikkelingen. Mede aan de hand daarvan is zij in staat een waardevolle bijdrage te leveren aan de vorming en uitvoering van beleid. Soms zijn trends en ontwikkelingen echter minder zichtbaar of is kwantitatieve informatie nodig om ze niet alleen te benoemen, maar ook te kunnen onderbouwen. Daarom worden uiteenlopende vormen van onderzoek verricht.
In 2011 werd veel tijd en energie besteed aan de overgang van de vereniging van de zeventien kenniscentra beroepsonderwijs en bedrijfsleven (Colo)
9
2. Activiteiten
Managementinformatie Om de organisatie en de bedrijfstakken te voorzien van de juiste informatie op basis waarvan beleid kan worden gemaakt werd managementinformatie beschikbaar gesteld. Daarbij werd met name geput uit het relatievolgsysteem van Savantis. Ook in SBB-verband werd informatie uitgewisseld. Tot slot werden periodieke overzichten en een statistisch jaaroverzicht opgeleverd.
Behoefte van scholen aan producten en diensten Scholen besteden diverse werkzaamheden uit aan onderwijskundige bureaus. Denk aan de ondersteuning van docenten bij het maken van een curriculum, het ontwikkelen van een Proeve van Bekwaamheid, het schrijven van lesmateriaal of het doen van onderzoek. Savantis onderzocht waarom scholen deze werkzaamheden al dan niet aan haar uitbesteden. Aan de hand van de onderzoeksresultaten kan Savantis haar marktpositie versterken en dichter betrokken raken bij het primaire onderwijsproces.
Onbekostigd mbo-onderwijs Door middel van deskresearch werd voor alle sectoren van Savantis het onbekostigd mbo-onderwijs in beeld gebracht. Denk aan een overzicht van bestaande opleidingen, het aantal leerlingen, enzovoorts. Onbekostigd onderwijs wil zeggen dat officiële mbo-diploma’s mogen worden uitgereikt en dat sprake is van overheidstoezicht, zonder dat overheidsbekostiging wordt ontvangen.
Arbeidsmarktrelevantie mbo-opleiding redactiemedewerker Savantis en GOC onderzochten welke mogelijkheden er zijn om gezamenlijk een nieuw kwalificatiedossier Redactiemedewerker te ontwikkelen. In acht branches werden ruim zeshonderd bedrijven die journalistieke en redactiewerkzaamheden uitvoeren telefonisch geënquêteerd. Uit het onderzoek kwam naar voren dat er voldoende mogelijkheden zijn voor mbo’ers om redactiewerkzaamheden te verrichten bij bedrijven. De onderzoekers achten het daarom zinvol om verder te gaan met de ontwikkeling van een kwalificatiedossier voor dit beroep.
Afname van uitgeverijproducten door scholen Om inzicht te verkrijgen in de afname van producten van de Uitgeverij door scholen, werd deskresearch verricht. Aan docenten werd gevraagd waarom zij bepaalde producten wel of niet gebruiken en welke behoeften zij hebben aan nieuwe uitgaven. Met dit onderzoek beoogt de Uitgeverij haar klanten beter te bedienen en haar marktpositie te verstevigen.
10
2. Activiteiten
2 . 2 K w a l i f i c a t i e - structuur Een kwalificatiedossier beschrijft de inhoud van een beroep en de benodigde competenties, kennis, houding en vaardigheden voor de beginnende beroepsbeoefenaar. Kwalificatiedossiers zijn gebaseerd op beroepscompetentieprofielen, die tot stand komen door arbeidsmarktonderzoek en gesprekken met deskundigen uit het veld. Het ontwikkelen en onderhouden van kwalificatiedossiers behoort tot de wettelijke taken van Savantis. Het bestuur van KBB Savantis stelt de kwalificatiedossiers vast. Zij wordt hierin geadviseerd door de Paritaire Commissie die op haar beurt weer wordt geadviseerd door de verschillende brancheopleidingscommissies.
In 2011 werd, op basis van een planning die werd afgestemd met de Paritaire Commissie, de competentiegerichte kwalificatiestructuur doorontwikkeld en geactualiseerd. Ondoelmatige overlap werd teruggedrongen. Naar aanleiding van behoeftestellingen vanuit de markt werden de volgende beroepscompetentieprofielen geactualiseerd: • Stukadoor • Restauratiestukadoor • Fotograaf Daarnaast werden de volgende kwalificatiedossiers aangepast/ geactualiseerd: • Medewerker schilderen • Specialist schilderen • Restauratiestukadoor • Assistent schoonmaak • DTP-er • AV-productie De laatste twee kwalificatiedossiers worden gedeeld met Kenniscentrum GOC (DTP-er) en Kenniscentrum GOC en Kenniscentrum PMLF (AV-productie).
11
2. Activiteiten
Tabel 3: Kwalificatiedossiers Savantis per sector Sector Savantiss
Kwalificatie
Schilderen en Onderhoud
Assistent schilderen-industriële lakverwerking
Gedeeld dossier
Medewerker schilderen Medewerker industriële lakverwerking Medewerker glaszetten Specialist schilderen Onderhoud- en verbouwbedrijf Schilderen en Onderhoud & Afbouw
Middenkaderfunctionaris afbouw en onderhoud Betonreparateur
Afbouw
Kenteq
Fundeon
Assistent Afbouw Medewerker stukadoren Medewerker dekvloeren Plafond-/wandmonteur Restauratiestukadoor
Reclame, Presentatie en Communicatie
Signmaker Tentoonstellingsbouwer Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie
Schoonmaak en Glazenwassen
DTP-er
GOC
AV-productie
GOC en PMLF
Mediavormgever
GOC en PMLF
Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent
Gedeeld met alle kenniscentra
Assistent Schoonmaak Schoonmaak en Glazenwassen
2.3 Onderwijs o n t w i k k e l i n g Om adequate eigentijdse onderwijsproducten te kunnen aanbieden volgt Savantis de markt van onderwijsontwikkeling. Enerzijds houdt zij zich op de hoogte van de wijze
waarop andere sectoren hiermee omgaan. Anderzijds worden onderwijsproducten ontwikkeld in samenwerking en afstemming met het onderwijs en bedrijfsleven.
12
2. Activiteiten
In het kader van het project Stagebox is een start gemaakt om middelen te herzien op het gebied van begeleiding van specifieke doelgroepen door praktijkopleiders. Deze middelen zijn inzetbaar voor de verschillende sectoren, maar bieden ook ruimte voor sectorspecifieke wensen.
Bouwen, Wonen en Interieur en mbodocenten Signmaker zich informeren over de nieuwste ontwikkelingen op het vakgebied. Ten behoeve van bedrijven werden, eveneens vaak samen met scholen, praktijkopleidersbijeenkomsten georganiseerd. Ook werd samenwerking gerealiseerd met de Fotovakschool.
2.4 Bevordering en mo n i t o r i n g k w a l i t e i t b e r o e p s o n d e r w i j s Savantis ondersteunt scholen bij de implementatie van kwalificatiedossiers en leerbedrijven met de toepassing in de praktijk. Nu het middelbaar beroepsonderwijs de omslag heeft gemaakt naar competentiegericht leren bestaat daaraan extra behoefte, met name bij de relatief kleine afdelingen op de ROC’s. Modern onderwijs vraagt ook om moderne onderwijsmethoden. Daarom stapt Savantis stapt steeds vaker over op digitale onderwijsproducten. Met het oog op de behoeften van haar doelgroep en het type docenten zoekt Savantis de balans tussen moderne leermiddelen en traditionele kennisoverdracht.
2 . 5 P r a k t i j k l e r e n ( B PV ) Een belangrijk deel van de beroepsopleiding vindt plaats in het bedrijfsleven, het zogeheten praktijkleren (beroepspraktijkvorming of BPV). Opleidingsadviseurs/consulenten van Savantis zorgen voor voldoende BPV-plaatsen, voeren de erkenning van leerbedrijven uit, zorgen voor een regelmatige beoordeling van de leerbedrijven en ondersteunen leerbedrijven in het kader van kwaliteitsbevordering. Om vraag en aanbod op de leerarbeidsmarkt beter op elkaar te laten aansluiten werkt Savantis samen met Bureau SBB aan een informatief, duidelijk zichtbaar en actueel Register van Erkende leerbedrijven en www.stagemarkt.nl. Om de rol als schakel tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven goed te kunnen vervullen wordt periodiek BPV-overleg gevoerd met de onderwijsinstellingen en het regionale (georganiseerde) bedrijfsleven, waaronder samenwerkingsverbanden.
Om aan de behoefte van scholen tegemoet te komen organiseerde Savantis samen met die scholen docenten- en studiedagen, zoals een geslaagde docentendag Sign bij HEXIS Nederland. Te gast in Zevenhuizen lieten circa vijfenveertig vmbo-docenten
13
2. Activiteiten
Tabel 4: Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven per kalenderjaar 31-12-2010
31-12-2011
Ontwikkeling
Schilderen en Onderhoud
4.188
4.205
+0,4%
Industriële lakverwerking
360
347
-3,6%
1.170
1.183
+1,1% +2,1%
Schilderen en Onderhoud
Afbouw
Stukadoren Vloerenleggen Plafond- en wandmontage RPC Schoonmaak en Glazenwassen
Totaal
Aantal erkende leerbedrijven In 2011 steeg het aantal leerbedrijven tot ruim boven de 10.000. Vooral de sector Reclame, Presentatie en Communicatie toonde een stevige groei.
96
98
166
164
-1,2%
3.461
3.964
+14,5%
548
706
+28,8%
9.989
10.667
+6,8%
• Het aantal beëindigde en niet-verleende erkenningen in 2011 bedraagt 604. Ten opzichte van verleden jaar betekent dit een toename van 36%. • Het proces van heraccreditatie en beoordeling werd in 2010 geactualiseerd. Bij actieve leerbedrijven is dat een continu proces. Bij nietactieve bedrijven gebeurt dat eens per vier jaar. Van 90% van deze leerbedrijven vond de heraccreditering in het geplande kalenderjaar plaats. De overige bedrijven worden in 2012 opnieuw beoordeeld.
In 2011 werd onder meer het volgende gerealiseerd: • De behoefte van het aantal leerplaatsen (arbeidsmarktonderzoek) werd afgezet tegen de beschikbare leerplaatsen. • In alle sectoren werden, waar nodig, acties ondernomen om leerbedrijven te werven en actief op te leiden. Savantis heeft hiertoe zo’n 1.400 acties ondernomen bij 841 erkende bedrijven en bij 237 niet-erkende bedrijven. • In 2011 werden 1.233 nieuwe leerbedrijven erkend. Ten opzichte van 2010 betekent dit een groei met 12% procent.
Coaching en ondersteuning van leerbedrijven Voor wat betreft het ondersteunen van leerbedrijven werden in 2011 onder meer de volgende activiteiten uitgevoerd:
14
2. Activiteiten
Login voor bedrijven Sinds 2010 heeft een groot aantal leerbedrijven een eigen pagina op www.savantis.nl, de zogenaamde login. Daar kan een bedrijf bijvoorbeeld zijn bedrijfsprofiel aanpassen, een vacante leerplaats (stageplaats of leerwerkbaan) melden, een medewerker inschrijven voor een training of informatie vinden over subsidierechten. Bij de erkenning, de evaluatie van erkenning en tijdens bedrijfsbezoeken attenderen medewerkers van Savantis bedrijven consequent op hun bedrijfsgegevens en helpen zij die zo nodig direct te actualiseren. In de communicatie besteedt Savantis veel aandacht aan dit onderwerp, met name op het gebied van de koppeling met Stagemarkt.nl. Ook onderhoud, verbetering en het actueel houden van vacante leerplaatsen en vacatures vragen de nodige aandacht.
• 9.799 bezoeken aan alle relaties (zoals leerbedrijven, bedrijven, onderwijsinstellingen en UWV’s). • 3.898 bezoeken aan de bedrijfsleiding en 4.462 bezoeken in het kader van professionalisering en deskundigheidsbevordering van praktijkopleiders, begeleidende vaklieden en bedrijfsleiding. • Gebruik van het BPV-protocol voor verbetering van de communicatie tussen scholen, leerbedrijven, leerling en kenniscentra. • Periodiek overleg met onderwijsinstellingen en samenwerkingsverbanden over de regionale situatie (BPV-overleg). • Ondersteuning van competentiegericht onderwijs en deskundigheidsbevordering van praktijkopleiders door het organiseren van 79 regionale praktijkopleidersbijeenkomsten en themabijeenkomsten voor 981 deelnemers, en door voorlichting en instructie van docenten en instructeurs van samenwerkingsverbanden. • Het organiseren van samenwerking tussen onderwijsinstellingen en leerbedrijven. • Aandacht voor de begeleiding van vmbo-leerlingen door de praktijkopleider in de sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw.
In 2011 attendeerden de Savantisopleidingsadviseurs bedrijven consequent op hun bedrijfsgegevens. Waar gewenst, hielpen zij deze samen met de bedrijfsleiding te actualiseren. Stagemarkt.nl Stagemarkt.nl is de gezamenlijke website voor alle erkende leerbedrijven van de zeventien kenniscentra in Nederland. Als een bedrijf via de login zijn profiel aanpast of een vacature publiceert voor een stageplaats of een leerwerkbaan, dan komt die automatisch ook terecht op
15
2. Activiteiten
www.stagemarkt.nl. Daarmee voorziet het initiatief in een effectieve en efficiënte matching van leerbedrijven en stage- of leerwerkbaanzoekende leerlingen.
onderwijsinstellingen (Bron). Daarmee ontstaat inzicht of een leerling bij een erkend leerbedrijf de BPV uitvoert, in het aantal leerplaatsen dat is bezet en de leerbedrijven die opleiden.
In 2011 vonden de volgende activiteiten plaats: • Aanpassen en realiseren van de Savantis-database aan Stagemarkt. • Interne en externe publiciteitscampagne over de doelstellingen en voordelen. • Het exporteren van gegevens van Savantis naar Stagemarkt. • Het aanbieden van openstaande leerplaatsen (BOL en BBL). • Het inspelen op de afschaffing van de vierde handtekening en de Wet educatie en beroepsonderwijs inzake deregulering en administratieve lastenverlichting (DAL). • Het actief promoten van Stagemarkt tijdens bezoeken aan leerbedrijven door de opleidingsadviseur. • Het bij de scholen onder de aandacht brengen van Stagemarkt, en in sommige gevallen het geven van een workshop over het gebruik van Stagemarkt met als doel zo veel mogelijk gebruik te maken van al erkende leerbedrijven en het beter matchen van de leerling aan het leerbedrijf.
Binnen het project Bron worden interne Savantis-processen en de inrichting van de database aangepast aan de toekomstige situatie. In de toekomst zal de vierde handtekening vervallen. In 2011 werd een start gemaakt met het integreren van de werkprocessen die door Bron worden beïnvloed. Stagebox In het kader van de regeling Stagebox onderneemt Savantis activiteiten om voldoende BPV-plaatsen voor moeilijk plaatsbare leerlingen op niveau 1 en 2 te realiseren. Ook worden in overleg met de onderwijsinstelling regionale praktijkopleidersbijeenkomsten georganiseerd. Het Stageboxplan voorziet in de mogelijkheid om in te spelen op wervingsactiviteiten per sector, daar waar behoefte ontstaat. In 2011 werd de uitvoering van het plan voortgezet. Via 74 regionale bijeenkomsten werden 854 praktijkopleiders bereikt. Daarnaast spanden de opleidingsadviseurs/ consulenten zich in om te zorgen voor voldoende leerwerkplaatsen
Bron Stagemarkt.nl is ook gekoppeld aan het Basisregistratie Onderwijsnummer van de
16
2. Activiteiten
BBL-opleidingen. Binnen deze beide sectoren voert de Exameninstelling ook de gesimuleerde praktijktoetsing (Proeve van Bekwaamheid) uit in opdracht van de onderwijsinstellingen. In 2011 werden meerdere praktijkexamens vernieuwd, waardoor – met behoud van kwaliteit – minder tijd nodig is om de vakbekwaamheid van de examenkandidaat vast te stellen. Met name de Proeven van Bekwaamheid voor de Schilder en Stukadoor zijn grondig gewijzigd. In 2012 wordt een en ander verder geïmplementeerd.
op beide niveaus en werden ook 5 werkgeversbijeenkomsten georganiseerd met 52 deelnemers. Boris brengt je bij ’n baan In 2010 startte in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in SBB-verband het project Boris brengt je bij ’n baan. Leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs (vso) die kiezen voor een leerroute of een werk- en leerroute naar de arbeidsmarkt worden ondersteund in hun weg daar naartoe. Savantis participeert in het project.
In opdracht worden toetsen gerealiseerd voor de sector Reclame, Presentatie en Communicatie (RPC). Voor de sector Schoonmaak en Glazenwassen zijn toetsen ontwikkeld die worden aangeboden aan de scholen. Ook ontwikkelt de Exameninstelling toetsen voor cursussen en trainingen en worden examens afgenomen in het kader van persoonscertificering Metaalconserveren. Tevens heeft de Exameninstelling taken op het gebied van de erkenning van verworven competenties (EVC) en internationale diplomawaardering (IDW). De Exameninstelling publiceert jaarlijks een jaarverslag over genoemde activiteiten.
In 2011 ondernam Savantis in alle sectoren activiteiten om een maatwerktraject te organiseren en passende leerplaatsen te zoeken en de praktijkopleider van het betreffende bedrijf te ondersteunen. Ook werd teruggekoppeld naar deze scholen wanneer al dan niet een arbeidsmarktperspectief kon worden geboden in onze sectoren. 2 . 6 E x a m i n e r i n g De Exameninstelling Savantis ontwikkelt examens voor het reguliere onderwijs, zowel voor de theorie als de praktijk. Voor de sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw worden toetsinstrumenten ontwikkeld die alle ROC’s en een aantal vmbo-scholen gebruiken voor hun
In het kader van uitbesteding – de wettelijke mogelijkheid van
17
2. Activiteiten
een onderwijsinstelling om de volledige examinering aan een exameninstelling over te dragen – voerde de Exameninstelling de volledige examinering voor een aantal opleidingen uit. Examinering in het mbo staat volop op de politieke agenda. Er zijn diverse ontwikkelingen gaande om te komen tot meer vertrouwen in de mbo-diploma’s. Daartoe werden onder meer examenprofielen ontwikkeld, waarin afspraken tussen onderwijs en bedrijfsleven zijn vastgelegd met betrekking tot de examinering. Van scholen en kenniscentra wordt verwacht dat ze hierin samenwerken. Ook in 2011 speelde de Exameninstelling Savantis op dit gebied een actieve rol. In 2011 werd een nieuw toetsdistributiesysteem in gebruik genomen. Ook is een aanvang gemaakt met de modernisering van het administratieve en organisatorische proces. Met behulp van nieuwe software en internet worden de processen met ingang van 2012 vereenvoudigd en gemakkelijker voor de scholen en leerlingen. Tot 1 oktober 2011 verzorgde de Exameninstelling Savantis in opdracht van Savantis Training & Advies de examens Veiligheid, Gezondheid en Milieu
Checklist Aannemers (VCA). Omdat het aandeel van de Exameninstelling op termijn onvoldoende wordt om de licentie te behouden, zocht Savantis Training & Advies een goede partner waarmee zij haar diensten langdurig kan versterken. Deze partner moest snel en correct kunnen inspelen op de wensen van zowel bedrijven als individuele deelnemers. De keuze viel op Koninklijke PBNA BV, dat marktleider is in VCA-examens. 2 . 7 I n s t r oom - b e v o r d e r i n g Instroombevordering betreft de activiteiten die bijdragen aan de instroom van leerlingen/werknemers in de bedrijfstak. Savantis draagt bijvoorbeeld bij door voorlichting op het vmbo, beroepenfilms, regionale bijeenkomsten voor vmbo-leerlingen en participatie in het platform Bouwen, Wonen en Interieur. Ten behoeve van het basisonderwijs organiseert Savantis de jaarlijkse Tronenwedstrijd voor Schilderen en Onderhoud. In toenemende mate bestaat de noodzaak voor een sectoroverstijgende aanpak, deels geïnitieerd vanuit de vereniging Colo met het regioteam. Hieronder vallen de in de regio’s van UWV WERKbedrijf georganiseerde activiteiten rond stage- en arbeidsmarktinformatie, beroepenoriëntatie, Leren en Werken en specifieke arbeidsmarktvraagstukken.
18
2. Activiteiten
Veel van de uitvoerende voorlichtingsactiviteiten worden uitgevoerd door samenwerkingsverbanden en scholen in de regio. Savantis biedt hierin ondersteuning met producten, advies en desgewenst inzet van de opleidingsadviseurs/consulenten. Binnen de sectoren werden de sectorspecifieke activiteiten opgepakt. Daarin waren ook activiteiten opgenomen om instroombevordering mogelijk te maken door werkgevers te benaderen in werkgeversbijeenkomsten. Activiteiten waren onder meer: • Sectoroverstijgend voorlichtingsmateriaal; • Sectoroverstijgende deskundigheidsbevordering van Savantis medewerkers over alle vier de sectoren (beroepen-, opleidings- en arbeidsmarktinformatie); • Coördinatie van de sectoroverstijgende instroombevordering en de regionale contactpersonen; • Inspelen op opleiden van werkenden zonder startkwalificatie.
scholen en leerlingen door middel van brochures en een website van informatie over beroepen in de bouwnijverheid. In de sector Afbouw werden in diverse regio’s waar vraag bestond naar leerlingen gastlessen verzorgd in samenwerking met het bedrijfsleven. Verder werkt de Exameninstelling Savantis jaarlijks mee aan de toetsontwikkeling voor de vmboexamens. Landelijke dag 1 juni organiseerde het Platform vmbo Bouwen, Wonen en Interieur een landelijke dag voor zijn docenten. De elfde editie van het evenement vond plaats op en rond Hotel en Congrescentrum Papendal in Arnhem. Alle activiteiten draaiden om het thema ‘Blijf in beweging!’ De dag werd bezocht door ruim 400 docenten van circa 120 vmbo-scholen. Bovendien waren er bijna 100 bezoekers van de drie kenniscentra (Fundeon, SH&M en Savantis) en van andere organisaties. Promotiemateriaal Medio 2010 veranderde het Platform vmbo Bouwtechniek de naam van de afdeling Bouwtechniek in Bouwen, Wonen en Interieur. Met de naamswijziging ging ook de huisstijl op de schop en werd nieuw promotiemateriaal ontwikkeld. 2011 stond in het teken van de volgende fase in het veranderingsproces. Dan zetten
2 . 8 Vmbo Naast het mbo is het vmbo voor Savantis een belangrijke onderwijssoort omdat een groot deel van de instroom in het mbo daarvandaan komt. Binnen het Platform vmbo Bouwen, Wonen en Interieur is Savantis actief om voor de sectoren de instroom op peil te houden. In 2011 voorzag de communicatiecommissie
19
2. Activiteiten
Resultaatgericht Vastgoedonderhoud Na een intensieve ontwikkelperiode met vele betrokken partijen plande Savantis Training & Advies, in opdracht van FOSAG SMV, de eerste trainingen rond Resultaatgericht Vastgoedonderhoud (RGVO). De gehele serie bestaat uit vijf trainingen. De trainingen ‘Resultaatgericht Vastgoedonderhoud, introductie’ en ‘Onderhoudscenario’s’ zijn klaar voor de start.
scholen, docenten en leerlingen samen de stap van denken naar doen. De ultieme blikvanger is een luchtballon, bestemd voor open dagen en voorlichtingsavonden. Bij het nieuwe promotiemiddel horen kaarten die de leerlingen doorverwijzen naar de website www.vmbo bwi.nl. Daar vinden ze informatie en filmpjes over meer dan honderd opleidingen en beroepen. Bovendien is een nieuwe voorlichtingsbrochure beschikbaar. Die geeft uitleg over het vmbo en over het derde en vierde leerjaar.
De training ‘Resultaatgericht Vastgoedonderhoud, introductie’ is vooral bedoeld voor het management en de directie van vastgoedonderhoudsbedrijven en opdrachtgevers die overwegen RGVO te implementeren, of er al een begin mee maakten. De training is bij uitstek geschikt om een helder beeld te krijgen van wat RVGO inhoudt en om bewuste keuzes te kunnen maken. Ook wordt duidelijk welke competenties nodig zijn om RVGO tot een succes te maken.
2 . 9 T r a i n i n g & A d v i e s Savantis kent een lange traditie van trainingen. Met scholing en bijscholing wordt eraan bijgedragen dat vakmensen hun kennis en vaardigheden op peil houden en te vergroten. Naast het ontwikkelen en organiseren van trainingen, richt Savantis Training & Advies zich op het adviseren van bedrijven over hun opleidingsbeleid. In 2011 stonden de volgende diensten op het programma: • Ontwikkelen en verzorgen van trainingen. • Opstellen van bedrijfsopleidingsplannen. • Advies en ondersteuning bij het opleidingsbeleid van bedrijven. • Verzorgen van maatwerktrainingen.
De training ‘Onderhoudscenario’s en uitvoering’ is bedoeld voor calculatoren, werkvoorbereiders en projectleiders van vastgoedonderhoudsbedrijven. Na deze training weten de deelnemers wat RGVO in de praktijk betekent, hoe zij een onderhoudsscenario kunnen opstellen en hoe zij een werk voorbereiden en monitoren. Deze training kent een intensieve studiebelasting.
20
2. Activiteiten
Tevredenheidspeiling In het voorjaar van 2011 presenteerde Savantis Training & Advies het resultaat van een tevredenheidspeiling onder deelnemers. Iedere deelnemer aan een training van Savantis Training & Advies ontvangt na afloop een evaluatieformulier. In de eerste vraag op het formulier wordt de deelnemer gevraagd de training een cijfer te geven. Een inventarisatie van 1.439 ingevulde formulieren (35%), verspreid over 40 verschillende trainingen die in 2010 plaatsvonden, leidde tot een gemiddelde van 7,85 ofwel een 8-. De leermeestertrainingen werden beloond met de hoogste score: 8,56. 2 . 1 0 U i t v o e r i n g o n d e r w i j s Savantis verzorgt de uitvoering van De Vakopleiding Afbouw, de Kader- en Ondernemersopleiding en de opleidingen Schoonmaak en Glazenwassen. De Vakopleiding is een aparte stichting, gevestigd te Veenendaal, die wordt bestuurd door vertegenwoordigers van de werkgeversen werknemersorganisaties in de sector Afbouw. Voor de uitvoering, organisatie, administratie en directievoering zijn contractuele afspraken gemaakt met Savantis. Over de resultaten van De Vakopleiding wordt in een afzonderlijk document verantwoording afgelegd. De Kader- en Ondernemersopleiding
wordt uitgevoerd samen met Nimeto Utrecht en Cibap vakschool voor verbeelding. De opleidingen Schoonmaak en Glazenwassen worden uitgevoerd in gezamenlijkheid met Nimeto Utrecht.
De Vakopleiding In 2011 behaalde het volgende aantal deelnemers het diploma: • Stukadoor 21 • Gezel Stukadoor 18 • Plafond- en wandmonteur 9 • Dekvloerenlegger 7
K a d e r - e n Ondernemersopleiding In 2011 wisten 63 deelnemers de opleiding met succes te voltooien. Tijdens feestelijke bijeenkomsten op de drie vakscholen kregen zij het waardevolle document overhandigd. Over de activiteiten van de Kader- en Ondernemersopleiding werd verslag gedaan in de nieuwsbrief. S c h oo n m a a k e n Glazenwassen In 2011 behaalden 7 deelnemers het diploma Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent en 7 deelnemers het diploma Schoonmaak en Glazenwassen.
21
2. Activiteiten
De 22-jarige Nino Hoogendijk uit Amstelveen werd de nieuwe Nederlands kampioen Schilderen. Van de drie finalisten slaagde hij als beste in het uitvoeren van vijf opdrachten: • Binnenschilderwerk op deurkozijn, deur en lambrisering • Verwerken van behangmateriaal • Decoratietekenen en decoratiepenselen • Schilderen van kleurbanen • Vrije decoratieve schildertechnieken De 20-jarige Kees van Os uit Veldhoven werd de nieuwe Nederlands kampioen Stukadoren. Dat kampioenschap werd mede mogelijk gemaakt door Knauf, Spanell, Superprof, Prinssen, Brander en Strikolith.
2 . 1 1 Comm u n i c a t i e e n m a r k e t i n g Met multisectorale communicatie en marketing richt Savantis zich vooral op leerbedrijven, leerlingen, potentiële leerlingen en het onderwijs. In het contact met leerbedrijven vervult zij de rol van intermediair tussen bedrijfsleven, overheid en scholen. In de communicatie richting leerlingen is de positionering van Savantis niet aan de orde. Leerlingen moeten gevoel krijgen voor de sectoren en de beroepsmogelijkheden. Richting het onderwijs blijft Savantis zich positioneren als kenniscentrum, de schakel tussen het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven. Middelen die worden ingezet zijn: de website, het Opleidingsnieuws, digitale nieuwsbrieven, brochures, opleidingsgidsen, enzovoorts. Ook worden evenementen georganiseerd zoals beursdeelnames en beroepenwedstrijden. De afdeling Communicatie en Marketing heeft ook een rol als ondersteunende dienst. In dat kader werd onder meer de website vernieuwd.
Savantis Tronenwedstrijd Donderdag 26 mei opende het themapark Archeon zijn deuren voor de finale van de Savantis Tronenwedstrijd 2011. Een deskundige jury beoordeelde de negentien tronen waarmee creatieve basisscholieren afgelopen april de winst in hun eigen regio wisten te behalen. Wijzonol Bouwverven sponsorde ook dit jaar weer de verf voor alle scholen. Christelijke basisschool Het Lichtschip uit Ens beschilderde de allermooiste troon. De school verdiende hiermee een set techniektorens.
Nederlandse kampioenschappen Van 24 tot en met 26 maart in Ahoy Rotterdam organiseerde Savantis de Nederlandse kampioenschappen voor schilders en stukadoors. Dat gebeurde tijdens het evenement Skills Masters, waar meer dan 20 duizend bezoekers zich oriënteerden op hun beroepskeuze.
De Savantis Tronenwedstrijd is een initiatief van werkgeversorganisatie FOSAG. Doelstelling van het evenement is om scholieren uit groep 7 en 8 enthousiast
22
2. Activiteiten
te maken voor de schildersopleidingen. De jongens en meisjes moeten een houten troon zo mooi en origineel mogelijk schilderen. Het Lichtschip slaagde daar als beste in.
FOSAG Najaarscongres in Vaals op 25 november werd de winnaar uitgeroepen van de verkiezing Beste Leerbedrijf sector Schilderen en Onderhoud 2011. De prijs ging naar Lindhout Schildervastgoedonderhoud uit Bergen op Zoom. Donderdag 1 december ontving Endemol Nederland bv de titel Beste Leerbedrijf in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie. De bekendmaking vond plaats tijdens een praktijkopleidersbijeenkomst op het hoofdkantoor van de winnaar in Amsterdam.
Door het hele land hebben opleidingsadviseurs van Savantis zich ingezet om basisscholen te koppelen aan schildersbedrijven. Vanuit ieder deelnemend bedrijf begeleidde een schilder tijdens de wintermaanden een klas vol leerlingen. In gemiddeld vier lessen legde hij of zij onder meer uit waarom een goede schilder eerst een plan maakt, hoe hij het hout voorbewerkt en welke veiligheidsmaatregelen hij neemt. Op die manier maakten circa drieduizend kinderen van 86 scholen op een speelse manier kennis met het schildersvak. Verkiezing Beste Leerbedrijf Ook in 2011 ging Savantis op zoek naar haar beste leerbedrijf en haar beste praktijkopleider. De verkiezing stimuleert leerbedrijven om een visie op opleidingsbeleid uit te dragen. Mede daardoor blijft het vakmanschap voor de toekomst behouden. 23 september maakte Savantis het Beste Leerbedrijf sector Afbouw bekend. Dat gebeurde tijdens de NOA-Afbouwdag in het Hart van Holland te Nijkerk. NAS Afbouw BV uit Geffen werd tot winnaar uitgeroepen. Tijdens het
De strijd om de titel Beste Leerbedrijf Savantis 2011 ging tussen de drie sectorwinnaars. Lindhout wist de prijs in de wacht te slepen. Uit de tien genomineerde bedrijven koos de jury ook de beste praktijkopleider. Die prijs ging naar Iris Kamminga van V&D uit Nijmegen (sector Reclame, Presentatie en Communicatie). 2 . 1 2 O n d e r w i j s e n o n t w i k k e l i n g De afdeling ontwikkeling Opleidingen, Onderwijsdiensten en Examens van Savantis richt zich op de ontwikkeling van de inhoud van opleidingen en onderwijs. Daarnaast voert de afdeling wettelijke taken uit ten behoeve van de kwalificatiestructuur van het onderwijs.
23
2. Activiteiten
Industrieel Lakverwerker In 2011 presenteerde de afdeling nieuwe lesstof voor de mbo-opleiding Industrieel Lakverwerker. De zogeheten werkwijzer Metaal behandelt de theorie en praktijk van de behandeling van metalen ondergronden. De vragen en praktijkopdrachten in de werkwijzer zijn ruim voorzien van beeldmateriaal.
zoals de gezondheidszorg, hotels, recreatiebungalows en particuliere huishoudens. Daarom werd een heel nieuw kwalificatiedossier Assistent Schoonmaak met bijbehorend lesmateriaal ontwikkeld. De nieuwe opleiding Assistent is zowel interessant voor bestaande medewerkers als voor BOL-leerlingen die een baan in de sector zoeken. De opleiding wordt gecombineerd aangeboden met een taaltraject zonder dat daarvoor een aparte financiering moet worden geregeld. De eerste pilot draait vanaf januari 2012 bij het ROC Landstede te Zwolle.
De lesstof in de werkwijzer Metaal werd ontwikkeld in samenwerking met docenten. Veel beeldmateriaal komt uit de dagelijkse praktijk van bedrijven. Zo leverde een bezoek aan Tata Steel Europe (voorheen Koninklijke Hoogovens) foto’s op van de fabricage van staal.
Dekvloerenlegger Bedrijven in de vloerenbranche specialiseren zich vaak in een bepaald vloertype. In aansluiting daarop vernieuwde Savantis de niveau 2-opleiding Dekvloerenlegger. Dat gebeurde in samenwerking met bedrijven en de docent. De vernieuwde opleiding sluit nog beter aan op de dagelijkse praktijk. Zo werd de duur van de opleiding teruggebracht van twee naar één jaar. Ook kiezen de deelnemers na een gemeenschappelijke introductie voor een van de drie specialisaties. Bovendien worden de lessen overdag gegeven in plaats van ’s avonds, in blokken van drie aaneengesloten lesdagen.
Assistent Schoonmaak In het verslagjaar presenteerde de afdeling ook nieuw lesmateriaal voor de mboopleiding Assistent Schoonmaak (niveau 1). Die lesstof richt zich op het werken onder begeleiding in diverse omgevingen. De nieuwe lesstof vervangt de lesstof die in 2007 werd ontwikkeld in het kader van de Arbeidsmarktkwalificerende Assistentopleiding (AKA), een opleiding met nadruk op het schoonmaken van kantoren. In 2010 werd geconstateerd dat een specifieke bredere opleiding Assistent Schoonmaak op niveau 1 wenselijk zou zijn met ook aandacht voor het werken in andere omgevingen,
24
2. Activiteiten
De vernieuwde opleiding Dekvloerenlegger is geschikt voor zowel aankomende als bestaande werknemers. Zij kunnen zich ontwikkelen tot vakspecialist. Bij voldoende leerlingen kan de opleiding door heel Nederland worden aangeboden; in een vakcentrum van De Vakopleiding of desgewenst bij een bedrijf in huis.
tot een minimum beperkt. De producten zijn eenvoudig te bestellen via de webshop van Savantis. In 2011 verzorgde de uitgeverij vakboeken en ander educatief materiaal ten behoeve van het onderwijs en het bedrijfsleven. Zo presenteerde zij tijdens de SGA-Vakdagen te Hardenberg het handboek Hout en houtbescherming. Het handboek is het vijfde deel uit de reeks Beschermings- en Afwerkingstechnieken. Het is opgezet als naslagwerk en beschrijft onderwerpen als de groei, structuur en eigenschappen van hout, het bewerken van hout, de aantasting van hout, het toepassen van verfsystemen op hout en onderhoud en onderhoudsmethodieken. In het kader van onderhoud wordt ook uitgebreid aandacht besteed aan Resultaatgericht Vastgoedonderhoud (RGVO). Met de informatie uit dit boek is het onder andere mogelijk een keuze te maken voor een geschikt verfsysteem en een geschikte reparatiemethode en om de juiste gereedschappen en apparatuur te kiezen. In het verslagjaar werd bovendien een businessplan opgesteld, met de vernieuwde vormgeving van lesmaterialen als eerste tastbare verbetering.
Verdiepingscursus plafond- en wandmonteurs In 2011 ontwikkelden de Nederlandse Vereniging van Fabrikanten van plafonden wandmaterialen (NVF), NOA, Bedrijfschap Afbouw en Savantis een verdiepingscursus voor ervaren plafonden wandmonteurs. In 2012 ging de cursus van start. In twee jaar tijd bezoeken de deelnemers veertien fabrikanten waar zij hun vakkennis naar een hoger niveau tillen. 2 . 1 3 U i t g e v e r i j De uitgeverij van Savantis staat ten dienste van alle sectoren waarvoor de organisatie werkzaam is. De uitgeverij produceert, publiceert en verspreidt leermiddelen, vakboeken en ander educatief materiaal omdat het onderwijs en het bedrijfsleven het belangrijk vinden dat er goed lesmateriaal in omloop is. Doordat Savantis het overgrote deel zelf reproduceert volgens Printing on Demand, zijn geen grote investeringen nodig en is de gewenste opslagcapaciteit
25
2. Activiteiten
2 . 1 4 Loo p b a a n - a d v i s e r i n g Mijn loopbaan is een loopbaanfaciliteit voor alle werknemers en werkgevers die vallen onder de cao voor het Schilder-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf. Het initiatief van FOSAG, FNV Bouw en CNV Vakmensen wordt uitgevoerd door Savantis. Doelstelling is om werknemers met ambitie in hun ontwikkeling te ondersteunen, uitval te voorkomen en zieke werknemers weer perspectieven te bieden. De loopbaanadviseurs bieden gratis begeleiding, loopbaanonderzoek en scholingsadvies. In 2011 meldden meer dan 300 vakmensen zich aan voor de persoonlijke begeleiding en een loopbaanscan. Een derde van hen volgde een training of een opleiding. In veel gevallen resulteerde dat in een nieuwe functie. Erkenning van verworven competenties (EVC) is een ander instrument in het kader van loopbaanadvisering. Vakmensen zonder diploma maar wel met vier of meer jaar ervaring kunnen via Savantis een procedure doorlopen die leidt tot een officieel Ervaringscertificaat. Ervaren medewerkers kunnen zo hun positie op de arbeidsmarkt versterken.
In 2011 werd Savantis erkend als aanbieder van EVC-procedures voor de volgende beroepen: • Medewerker Schilderen, niveau 2 • Medewerker Schilderen, niveau 3 (Gezel schilder) • Medewerker Industriële Lakverwerking, niveau 2 • Medewerker Stukadoren, niveau 2 • Medewerker Plafond- en Wandmontage, niveau 2 • Medewerker Sign, niveau 2 2 . 1 5 K w a l i t e i t e n v e r a n t w oo r d i n g Voor de planning, uitvoering en beheersing van activiteiten hanteert Savantis een methode van jaarplannen: sectorplannen, een begroting, activiteitenplannen en projectplannen. In de sectorplannen worden de visie op de sector, de ontwikkelingen, de te bereiken doelen, de uit te voeren productontwikkeling en opdrachten voor klanten in een bepaalde sector beschreven. Op basis van deze sectorplannen worden de begroting en de activiteitenplannen opgesteld. Beheersing en sturing vinden plaats op basis van tijdsregistratie, tussenrapportages en eindrapportages. Aan de hand van de rapportages wordt het bestuur geïnformeerd. Voor specifieke projecten worden projectplannen gemaakt. Deze sluiten aan op de jaarplannen
26
2. Activiteiten
en worden verantwoord volgens de hierboven beschreven methode. De beschreven werkwijze maakt deel uit van het kwaliteitsmanagementsysteem van Savantis, dat voldoet aan de norm ISO 9001:2008. Audits In de loop van 2011 voerden diverse instanties audits uit op de activiteiten van Savantis Vakcentrum en KBB Savantis: • Lloyd’s ISO 9001:2008 • PwC Jaarrekeningen 2010, interim-controle 2011 • Kiwa EVC-erkenning • DNV Persoonscertificatie metaalconservering • Inspectie van het Onderwijs Exameninstelling Savantis In alle gevallen – soms na een kleine bijstelling – was het resultaat positief. 2 . 1 6 S u b s i d i e v e r w e r v i n g , – v e r s t r e k k i n g , – b e h e e r e n – v e r a n t w oo r d i n g De sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw stellen jaarlijks via de Stichting Loopbaan & Opleidingsfonds (LOF) subsidies ter beschikking om bedrijven en leerlingen te stimuleren aan opleidingen deel te nemen. Savantis draagt zorg
voor de uitvoering van de betreffende subsidiemaatregelen. Voor de overige subsidies, onder andere die van het Europees Sociaal Fonds (ESF), verzorgt Savantis de aanvragen en de administratie. Ook in 2011 stelden de sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw via het LOF subsidies ter beschikking. Deze werden vooral aangewend voor praktijkaanvullende scholing in de praktijkleerwerkplaatsen van de samenwerkingsverbanden en voor deelname van werknemers aan trainingen. Over de resultaten van het LOF wordt in een afzonderlijk document verantwoording afgelegd. 2 . 1 7 B e l e i d s v oo r - b e r e i d i n g e n – u i t v o e r i n g Sociale partners bepalen het onderwijsen arbeidsmarktbeleid voor hun sector. Samen met vertegenwoordigers van het onderwijs zijn zij verantwoordelijk voor de activiteiten van Savantis. Voor veel van de activiteiten is het noodzakelijk voldoende draagvlak te vinden bij de belanghebbende organisaties en personen. Hiervoor organiseert Savantis diverse overlegsituaties, zoals de bestuursvergaderingen van de verschillende stichtingen, de paritaire commissie en onderwijscommissies. Savantis zorgt voor de benodigde
27
2. Activiteiten
voorbereiding van het beleid en draagt zorg voor de uitvoering daarvan, nadat de betreffende bestuurders hierover besluiten hebben genomen. Voor de sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw werd in 2011 een vernieuwd sectorplan opgesteld met een daarmee verbonden activiteitenplan. Met de samenwerkingsverbanden Schilderen en Onderhoud werd een nieuwe samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Voor de samenwerkingsverbanden Afbouw werd een nieuwe samenwerkingsovereenkomst voorbereid. Deze wordt begin 2012 afgerond. 2011 stond in het teken van scholingsactiviteiten om de gevolgen van de economische crisis het hoofd te bieden. Daarnaast werden voorbereidingen getroffen om de organisatie zo aan te passen dat zij goed voorbereid is op de toekomst.
28
3. Ondersteunende diensten
onderwerpen die bijzondere aandacht verdienen, zoals de verkiezing Beste Leerbedrijf.
3 . 1 Comm u n i c a t i e e n m a r k e t i n g Eind juni ging de volledig nieuwe website van Savantis live. Via aparte ingangen voor bedrijven, werknemers, onderwijs en leerlingen vindt de bezoeker van www. savantis.nl snel actuele informatie. De nieuwe website is ingericht voor vier doelgroepen: bedrijven, werknemers, onderwijs en leerlingen. De bezoeker die met de muis over een doelgroep beweegt ziet een menu met de vier sectoren van Savantis. Na een klik op een sector verschijnt een introductiepagina, met daarboven een overzicht van onderwerpen die voor de betreffende doelgroep van belang zijn.
3 . 2 F i n a n c i ë n e n F a c i l i t i e s Om de diensten en activiteiten van Savantis en gelieerde stichtingen mogelijk te maken beschikt Savantis over verschillende ondersteunende diensten. De afdeling Financiën en Facilities draagt zorg voor onder andere de financiële en de subsidieadministratie, de administratie onderwijs en bedrijven, catering, receptie, reproductie en postkamer, en de ondersteuning en het beheer van de vakcentra.
Een deel van de informatie is voor alle doelgroepen van belang, zoals de adressen van vakcentra en de samenstelling van het bestuur. De bezoeker bereikt deze informatie via ‘Meer over Savantis’. Op iedere pagina ziet de bezoeker koppelingen naar ‘Contact’ en ‘Login’. De contactpagina bevat adresgegevens en een reactieformulier. Login leidt de bezoeker naar zijn eigen ruimte op de website. Om het de bezoeker zo gemakkelijk mogelijk te maken is een aantal veelgebruikte pagina’s rechtstreeks beschikbaar via de koppeling ‘Direct naar’. Denk aan het Register van Erkende leerbedrijven, trainingen en de webshop. Gekleurde banners verwijzen de bezoeker naar
Enkele cijfers: de financiële administratie heeft circa 6.000 inkomende facturen verwerkt en betaalbaar gesteld en circa 4.000 facturen verzonden voor de diverse stichtingen. Verder is het digitaal verwerken van facturen ingevoerd. De subsidieadministratie heeft ruim 10.000 subsidieverzoeken afgehandeld. De administratie onderwijs en bedrijven heeft onder andere 2500 leerlinginschrijvingen vastgelegd en het register van erkende leerbedrijven ten behoeve van 10.000 leerbedrijven onderhouden. De receptie heeft meer dan 40.000 in- en uitgaande gesprekken afgehandeld. De reproafdeling heeft 2,1 miljoen afdrukken vervaardigd. De aantallen nemen per jaar af in verband
29
3. Ondersteunende diensten
met een toename van digitaal lesmateriaal. Tot slot verlieten in het verslagjaar 90.000 poststukken en 2.852 pallets het hoofdkantoor in Waddinxveen. 3 . 3 I n f o r m a t i s e r i n g e n A u t om a t i s e r i n g De afdeling Informatisering en Automatisering houdt zich bezig met de beheersing van de informatiestromen, de automatische verwerking van informatie tussen verschillende systemen binnen en buiten Savantis.
3 . 4 P e r s o n e e l e n O r g a n i s at i e De afdeling Personeel en Organisatie richtte zich op het ontwikkelen en vormgeven van het personeelsbeleid in brede zin en was verantwoordelijk voor de uitvoering van het personeelsbeheer. Voor Personeel en Organisatie stond 2011 in het teken van anders, goedkoper en efficiënter organiseren. De personele omvang nam af met 3 fte. Ook het ziekteverzuim liet een dalende trend zien waardoor uiteindelijk een verzuimpercentage van 5% werd bereikt. In de zomer van 2011 is voor het eerst gewerkt met een collectieve zomersluiting van een week. Ook zijn voorbereidingen getroffen om in 2012 te starten met performancemanagement.
In 2011 was veel inspanning gericht op de lancering van de nieuwe website van Savantis. Daarnaast werden voorbereidingen getroffen voor de inrichting van nieuwe werkplekken en een vernieuwing van de netwerkomgeving.
30
4. Bestuur
sprake van een jaarlijks alternernd voorzitterschap tussen werkgeversorganisatie FOSAG en werknemersorganisatie FNV Bouw. In 2011 was dhr. L. Elzinga van FNV Bouw voorzitter.
Stichting Savantis, Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie (Savantis Vakcentrum) en Stichting Savantis Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (KBB Savantis) zijn gelieerd. Savantis Vakcentrum staat garant voor de exploitatie van KBB Savantis. De besturen zijn grotendeels identiek. KBB Savantis werkt samen met de Stichting Loopbaan & Opleidingsfonds (LOF).
De Paritaire Commissie is verantwoordelijk voor de totstandkoming en het onderhoud van de kwalificatiedossiers en adviseert het bestuur van Savantis over onderwijskundige zaken. In 2011 kwam de commissie 6 keer bijeen.
In de besturen van Savantis Vakcentrum, KBB Savantis en LOF is
Savantis Vakcentrum Naam
Namens organisatie
Jaar van aantreden
Termijn
Einde huidige termijn
H.J. Wuijten (secretaris)
CNV Vakmensen
2010
1e
april 2014
R. van Dijk
CNV Vakmensen
2010
1e
april 2014
A.A. van Wijngaarden
CNV Vakmensen
2000
4e
april 2014
L. Elzinga (werknemersvoorzitter)
FNV Bouw
2010
1e
april 2014
Mevrouw A.H. de Boer
FNV Bouw
2008
2e
april 2014
Mr. J.W.M. Kerstens
FNV Bouw
2010
1e
april 2014
Mevrouw H. Plat
FNV Bouw
2008
2e
april 2014
Ir. R.W.F. Kortenhorst (werkgeversvoorzitter) tot juni 2011
FOSAG
2010
1e
april 2014
R.J.P.M. Maas (werkgeversvoorzitter) vanaf juni 2011
FOSAG
2011
1e
april 2014
J.R. van Aarle
FOSAG
2004
3e
april 2014
A.Ph.M. Buller
FOSAG
1994
5e
april 2014
C.A. van Wijk
FOSAG
2010
1e
april 2010
J.A. Schouten (penningmeester)
NOA
1996
5e
april 2014
J.J.F. van de Kant
NOA
1991
6e
april 2014
Mr. drs. F.Th.M. Rohof
NOA
2001
4e
april 2014
31
4. Bestuur
KBB Savantis Namens organisatie
Naam
Jaar van aantreden
Termijn
Einde huidige termijn
H.J. Wuijten (secretaris)
CNV Vakmensen 2010
1e
april 2014
R. van Dijk
CNV Vakmensen 2010
1e
april 2014
A.A. van Wijngaarden
CNV Vakmensen 2000
4e
april 2014
L. Elzinga (werknemersvoorzitter)
FNV Bouw
2010
1e
april 2014
Mevrouw A.H. de Boer
FNV Bouw
2008
2e
april 2014
Mr. J.W.M. Kerstens
FNV Bouw
2010
1e
april 2014
Mevrouw H. Plat
FNV Bouw
2008
2e
april 2014
Ir. R.W.F. Kortenhorst (werkgeversvoorzitter) tot juni 2011
FOSAG
2010
1e
april 2014
R.J.P.M. Maas (werkgeversvoorzitter) vanaf juni 2011
FOSAG
2011
1e
april 2014
J.R. van Aarle
FOSAG
2004
3e
april 2014
A.Ph.M. Buller
FOSAG
1994
5e
april 2014
C.A. van Wijk
FOSAG
2010
1e
april 2010
J.A. Schouten (penningmeester)
NOA
1996
5e
april 2014
J.J.F. van de Kant
NOA
1991
6e
april 2014
Mr. drs. F.Th.M. Rohof
NOA
2001
4e
april 2014
H.J.A. Deiman
MBO Raad
2011
1e
april 2014
E.L.M. Dinkgreve
MBO Raad
2010
1e
april 2014
J.J.A.M. de Jongh
MBO Raad
2010
1e
april 2014
Mr. J.H.G. van de Langenberg
MBO Raad
2010
1e
april 2014
J.A. Ooms
MBO Raad
2010
1e
april 2014
H.T. Roos
MBO Raad
2010
1e
april 2014
A.T.A.M. Vinck
MBO Raad
2010
1e
april 2014
32
4. Bestuur
LOF Naam
Namens organisatie
Jaar van aantreden
Termijn
Einde huidige termijn
H.J. Wuijten (penningmeester)
CNV Vakmensen
2010
1e
april 2014
R. van Dijk
CNV Vakmensen
2010
1e
april 2014
H.A. van der Spek
CNV Vakmensen
2007
2e
april 2014
A.A. van Wijngaarden (plv. lid)
CNV Vakmensen
2000
4e
april 2014
L. Elzinga (werknemersvoorzitter)
FNV Bouw
2010
1e
april 2014
Mr. J.W.M. Kerstens (plv. lid)
FNV Bouw
2010
1e
april 2014
Mevrouw H. Plat (plv. lid)
FNV Bouw
2008
2e
april 2014
Ir. R.W.F. Kortenhorst (werkgeversvoorzitter) tot juni 2011
FOSAG
2010
1e
april 2014
R.J.P.M. Maas (werkgeversvoorzitter) vanaf juni 2011
FOSAG
2011
1e
april 2014
A.Ph.M. Buller (plv. lid)
FOSAG
1994
5e
april 2014
Drs. V.W.E. Sapuletej
FOSAG
2007
2e
april 2014
J.J.F. van de Kant (secretaris)
NOA
1991
6e
april 2014
L.G.M. den Nijs
NOA
2007
2e
april 2014
Mr. drs. F.Th.M. Rohof (plv. lid)
NOA
2001
4e
april 2014
Naam
Namens organisatie
Jaar van aantreden
Termijn
Einde huidige termijn
M. Dalhuizen
FNV Bouw
2004
3e
september 2013
N. Manshanden
FNV Bouw
2009
2e
maart 2015
J.R. van Aarle
FOSAG
2004
3e
september 2013
Drs. V.W.E. Sapuletej
FOSAG
2008
2e
maart 2014
C. van Zwol
NOA
2008
2e
november 2014
R. van Rijssel
vsbn
2008
2e
maart 2014
J.H. Lichtenberg
vmbo
2004
3e
september 2013
E. Brouwer
MBO Raad
2011
1e
januari 2014
A. van Doren
MBO Raad
2010
1e
januari 2013
F.A.J. Heezemans
MBO Raad
2009
1e
november 2012
O. Hoogland
MBO Raad
2010
1e
september 2013
A. van Mazijk
MBO Raad
2010
1e
december 2013
B. Meulenkamp
MBO Raad
2010
1e
januari 2013
P. Bannink
Hbo / vmbo
2011
1e
juni 2014
H. Versluis
hbo
2008
2e
november 2011
Paritaire Commissie
33
4. Bestuur
D i r e c t i e Hans Verschoor, algemeen directeur Ronald van Driel, plaatsvervangend algemeen directeur De algemeen directeur is bij Savantis in dienst sinds 1 april 1993. In 2011 bedroeg zijn belastbaar loon ten laste van de organisatie 231.079 euro. Hiervan wordt circa 30 procent verrekend met Nimeto, waar hij ook werkzaam is. Bestuursleden ontvingen in 2011 385 euro per dagdeel vacatiegeld en 28 cent per kilometer reiskostenvergoeding. De voorzitter vanuit de werknemersorganisaties – die in 2011 als voorzitter optrad – ontving 2.700 euro per kwartaal, de voorzitter vanuit de werkgeversorganisaties ontving 1.350 euro per kwartaal. Managementteam Aad van der Star, manager sector Schilderen en Onderhoud Peter van den Broek, manager sector Afbouw Martine van der Velpen, manager sector Reclame, Presentatie en Communicatie Anton van Wezep, manager sector Schoonmaak en Glazenwassen a.i. en hoofd Onderwijs en Marktontwikkeling Laurents van Stenus, hoofd ontwikkeling Opleidingen, Onderwijsdiensten en Examens Marc van Zanten, hoofd Communicatie en Marketing Yvonne Scholten, hoofd Financiën en Facilities Frank Huisman, hoofd Personeel en Organisatie
Ondernemingsraad Marcel van der Borden, voorzitter Nel Benders, secretaris Sjaak Kuijf Frans Noorda Arno Scheffer Gerd Simons Marcel Urlings
34
5. Afkortingen
AKA Arbeidsmarktkwalificerende Assistentopleiding BBL beroepsbegeleidende leerweg BOL beroepsopleidende leerweg BPV beroepspraktijkvorming Bron Basisregistratie Onderwijsnummer cao collectieve arbeidsovereenkomst CNV Christelijk Nationaal Vakverbond DNV Det Norske Veritas ESF Europees Sociaal Fonds EVC erkenning van verworven competenties FNV Federatie Nederlands Vakverbond FOSAG Federatie van Ondernemers in het Schilders-, Afwerkings- en Glaszettersbedrijf fte fulltime-equivalent hbo hoger beroepsonderwijs IDW internationale diplomawaardering ISO International Organization for Standardization KBB kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven LOF Stichting Loopbaan & Opleidingsfonds mbo middelbaar beroepsonderwijs NOA Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven
OCW ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap PBNA Polytechnisch Bureau Nederland in Arnhem ROC regionaal opleidingscentrum RPC Reclame, Presentatie en Communicatie RGVO Resultaatgericht Vastgoedonderhoud SBB stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven SenG Schoonmaak en Glazenwassen SenO Schilderen en Onderhoud SGA Schilder, Glas en Afbouw Vakdagen SH&M Stichting Hout en Meubel SMV Sectorvereniging Multifunctionele Vastgoedonderhoudsbedrijven UWV uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen VCA Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers vmbo voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs vso voortgezet speciaal onderwijs WEB Wet educatie en beroepsonderwijs ZZP’er zelfstandige zonder personeel
35
2011 gaat de geschiedenis in als een moeilijk jaar. Met name de sectoren Schilderen en Onderhoud en Afbouw zagen een enorme omzetdaling en een toenemende werkloosheid. De sector Afbouw leed het zwaarst onder de gevolgen van de crisis. Zo leidde de crisis in de bouw tot maar liefst dertig procent minder omzet. En ook de sectoren Reclame, Presentatie en Communicatie en Schoonmaak en Glazenwassen bleven niet gespaard. Tegelijkertijd waren er vanuit de overheid volop beleidsontwikkelingen op het gebied van het beroepsonderwijs die volop de aandacht vroegen van Savantis. De economische crisis en de groei van het aantal zelfstandigen zonder personeel (ZZP’ers) hadden ingrijpende gevolgen voor de mogelijkheden van de sociale partners om opleidingen te ondersteunen. Rekenden zij er in eerste instantie op dat de gevolgen met een reeks crisismaatregelen konden worden opgevangen; uiteindelijk bleek de problematiek structureel van aard. Naar verwachting komt daarin de komende jaren niet veel verandering.
Dit jaarverslag is een uitgave van: Savantis Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Limaweg 25 2743 CB Waddinxveen Postbus 76 2740 AB Waddinxveen
Ook voor Savantis hebben deze ontwikkelingen gevolgen. Hoewel de vraag naar onderwijsproducten en diensten onverminderd hoog is, ziet de organisatie zich genoodzaakt haar werkzaamheden met minder geld te realiseren. In het verslagjaar werden dan ook de eerste organisatorische stappen gezet om de organisatie aan te passen en keuzes te maken voor de bedrijfsvoering, waarbij de sectorale belangen en behoeften niet uit het oog worden verloren. In 2012 wordt de nieuwe werkwijze concreet vormgegeven. Savantis gaat anders en efficiënter werken, waarbij de klant – de overheid, het beroepsonderwijs en de sectoren – blijvend kan rekenen op het hoogst mogelijke serviceniveau. Hans Verschoor Algemeen directeur Savantis
T 0182 - 64 11 11 F 0182 - 64 11 00
[email protected] www.savantis.nl
Schilderen en Onderhoud Afbouw Reclame, Presentatie en Communicatie Schoonmaak en Glazenwassen
Jaarverslag 2011
