Startzondag 4 september 2011 in de Duinzichtkerk

onderweg Uitgave van Protestantse Wijkgemeente Duinzichtkerk/Vredeskapel www.duinzichtkerkvredeskapel.nl

7 34e jaargang, september/oktober 2011

Startzondag 4 september 2011 in de Duinzichtkerk Tijdens deze dienst werden bevestigd Grietje Jantje (Gré) Wups-Postma als ouderling-kerkrentmeester en Jan JacobHermanus Suyver als ouderling met bijzondere opdracht, namelijk lid van het College voor het Opzicht in Zuid-Holland. Wat mooi dat zij beiden bereid zijn om opnieuw een kerkelijk ambt te aanvaarden ook al waren ze daarin eerder actief. Na afloop van de dienst hebben we in kleine groepjes van gedachten gewisseld over wat ons in het dagelijks leven in beweging brengt bij onze zoektocht naar God. De voorzitter van onze diaconie, Niek de Graaf, gaf de aftrap voor deze gesprekken: wat inspireert ons? Dat kan van alles zijn: inspiratie thuis, in gezin of familie, op of door ons werk, in de wijk of ruimer in andere kringen. Op deze wijze ontstonden geanimeerde gesprekken, soms na enige aarzeling, maar wel met verrassende resultaten. Op startzondagen hebben we bijzondere diensten. Zo ook dit jaar, al was het maar omdat de kerk helemaal vol was. Laatkomers moesten echt een plekje zoeken. Zo vol is de kerk eigenlijk alleen in de kerstnacht. Een goed begin! Laten we hopen dat deze belangstelling blijft. De dienst had een van de traditie afwijkende structuur. Bijbelteksten werden gelezen door jongeren ‘op de kansel’ en onze wijkpredikant Casper van Dongen sprak ‘beneden’. De uitleg van het Woord was verdeeld over drie delen, elk gevolgd

door een spontaan (!) gesprek met de gemeente. Het jaarthema ‘Zoektocht naar God… wat brengt je in beweging?’ werd uitgewerkt in het licht van de scheppingsdagen. In de eerste uitleg, na lezing van de eerste vier scheppingsdagen, kwam naar voren dat wij God niet in de schepping kunnen zien en Hem daar ook niet kunnen vinden, zoals Sint Franciscus dit beleefde, maar dat God allereerst óns zoekt in Christus. De Paaskaars en de doop zijn symbolen hiervan. De tweede uitleg, na lezing van de vijfde en zesde dag met de schepping van de mens, wees ons erop dat God ook niet zichtbaar is als moeder of vader, maar dat Hij daar is, waar men Hem binnenlaat. De derde uitleg bij de lezing van de zevende dag en een gedeelte uit Handelingen en Matteüs bracht ons bij het zoeken van God in de stilte en bij de “briljante vondst van het christendom”, de Drie-eenheid. God brengt ons met Zijn d(r)ienamiek in beweging…volop er-voor-gaand en ons vóórgaand’.

Zo put een jonge moeder inspiratie uit het ‘pure’ gedrag van haar jonge kindertjes en uit hun onvoorwaardelijke liefde en dankbaarheid. Inspiratie zit in kleine dingen. (vervolg op pagina 2)

In dit nummer: Bericht van ds. van Duinen Oogstdienst 1941 Noodkreet kinderkerk VK Bezoek uit Marienbrunn

p p p p

3 5 6 7 1

(vervolg van pagina 1) Iemand komt op je pad, je kunt iets voor hem of haar betekenen, dat is geen toeval. “Wie goed doet goed ontmoet.” Je kunt ook inspiratie ervaren als je in je werk of in de opvoeding iets overdraagt: kennis, vaardigheden, het goede voorbeeld. Anderen – maar niet iedereen – worden in hun zoektocht geïnspireerd door Psalmen en opwekkingsliederen of door de bronervaringen die bekende mensen voor ons optekenden. Ook waren er gespreksdeelnemers die zo gauw niets wilden of niets wisten te noemen, mede omdat het zo’n persoonlijk thema was. Dan is het goed te weten dat God óns zoekt, dat Hij ons in beweging brengt.

En ja, bij een feestelijke start past een feestelijke dronk! Tijdens de lunch in de kapel werd het gesprek aan menige tafel nog voortgezet. De zoektocht naar God is op deze wijze en vol inspiratie van start gegaan. Dit alles was zeker bijzonder. Achteraf waren er vele positieve reacties te horen. Dat lag vast niet alleen aan de heerlijke taart die met de koffie werd geserveerd of aan de rijke lunch na afloop. Met dank aan allen die aan het welslagen van deze startzondag hebben bijgedragen; niet in de laatste plaats aan Peter en Susan Kalkman!tste plaats aan Peter en Susan Kalkman! Marijke Mootz i.s.m. Corrie Kleijnendorst

PASTORAAT - PASTORAAT - PASTORAAT - PASTORAAT ds. J.C. van dongen Startzondag en jaarprogramma Op 4 september zijn we met velen strálend aan het nieuwe seizoen begonnen (zie voorpagina). Het Jaarprogramma ‘Zoektocht naar God’ - het zat in de vorige Onderweg - is ook nog los verkrijgbaar in beide kerken. Om aandacht aan te besteden, want.... De Startavond op woensdag 14 september met rabbijn Marianne van Praag (woonachtig in onze wijk) was vrij matig (24 deelnemers) bezocht, terwijl het een kostelijke en kostbare avond was. Zij begon te vertellen dat ze zich aldus aanmeldde voor de rabbijnen-studie: ‘Ik wil rabbijn worden en geloof niet in God’. Waarop de decaan wijs zei: ‘Ik weet niet wat voor beeld je van God hebt. Begin eerst met leren, leren, leren; het komt in orde. Want: Eerst doén... dan begrijpen’. Vanuit dit oude Joodse adagium hoorden we een pracht verhaal en ontstond een levendig gesprek over... Zoektocht naar God Het aardige van dit thema is, dat ik me er nooit zo mee bezig heb gehouden, omdat ik, i.t.t. de rabbijn, áltijd in God heb geloofd, in alle vrijheid, ook in donkere periodes. Waarom zou ik naar God moeten zoeken?... Wat ik - met de rabbijn - veel belangrijker vind: dat God allereerst naar

óns op zoek is; en dát is wat me in de theologie, m’n werk en m’n leven steeds mateloos heeft geboeid: de zoektocht ván God naar ons. Daarom ga ik ook naar de kerk, omdat die zoektocht ook een leeren spelvorm heeft; dát is liturgie, gebaseerd - niet op ad-hoc emotie en vrij­ blijvendheid -, maar op eeuwenoude bezonken en beklonken spelregels, waarin je - al doénde - naar God toe kunt groeien. En of jij/ik als mens nu wel of niet in God geloof, is dan - letterlijk ‘hoog-uit’ ­afgeleide van Zijn zoektocht naar ons... en dat blijft boeien.... Dus: doe mee in die zoektocht ván - en náár...; op zondag en door de week! Kijk in de agenda achterin dit blad. Doop De eerstvolgende doopdienst in de Duinzichtkerk is op zondag 30 oktober: er is nu één kind aangemeld. 11 december is ook Doop mogelijk. U weet: ook bij twijfel en ter informatie: contact met me op­nemen! In de Vredeskapel is zondag 13 november doop; daar zijn al drie kinderen voor opgegeven. Dus... Huwelijk Op vrijdag 14 oktober hopen Meike Lubbers en Joost Paalvast, Burg. Patijnlaan 136, in het huwelijk te treden. Ik zal hun huwelijk om 17.00 uur bevestigen en inzegenen in de Anglicaanse Kerk aan het eind van de Riouwstraat. Mooi als er ook gemeenteleden komen. Overigens: in het vorige kerkblad stond de naam van de - nu - vrouw van Roelof Jan Donner met een s, maar zij is Catharina Haan, met een n. In memoriam Corinne Marie Louise Pardede- barones van Boetzelaer uit Arendsdorp is ruim 99 jaar geworden. En toen was opeens haar rijk en wilskrachtig leven voorbij: zij was ‘Engelandvaarder’ in 1940 en werd mede oprichter van de Marva, en diende als officier het Koninkrijk in Europa en Indonesië... een tijdperk. Tot op het laatst

2

was zij alert betrokken bij veler wel en wee. Wij leven met haar dochter en kleinkind mee. Avondmaal Vredeskapel Vanaf nu is de Avondmaalsviering in de Vredeskapel iets anders: voortaan gaan we eerst in de kring staan en geven dan, in de kring, zowel het brood als (net als altijd) de wijn of druivensap door. Het wordt dus iets meer een kringviering; passend bij de intimiteit van de Vredeskapel. Zware en hoopvolle tijden Het zijn zware tijden voor de Protestantse Gemeente ’s-Gravenhage. Er wordt een herstructurering (bezuiniging) voor­gesteld die er niet om liegt (in 3 jaar van 15 naar 8 predikanten en gebouwen dicht, uit­ lopend op nog maar 4 Haagse wijk­ gemeenten –bij ons: de hele Haagse Hout). Als meelevende wijkgemeente die sedert jaar en dag de meeste ‘solidariteitsbijdrage’ levert aan het geheel van de stad, zijn we met serieuze en werkbare alternatieven gekomen die van kerkvisie getuigen, inclusief een gecombineerd nieuw pastoraal èn diaconaal-­ missionair elan. Hopelijk neemt men onze ideeën over ‘wat de toekomst brengen moge...’. Dat ook het vervolg van dit gezang 293 u allen persoonlijk geldt, namelijk: ‘...mij geleidt des Heren hand, moedig sla ik dus de ogen naar het onbekende land’. Des te meer reden om mee te doen in onze locale ‘zoektocht van en naar God’, opdat in het weerbarstige leven van nu (druk, druk, druk; crisis; en noem maar op aan persoonlijk leed) ‘het onbekende land’ van God steeds meer oplicht. Gebeden voor elkaar gevraagd, èn we mogen, nu na Prinsjesdag, zeker ook bidden voor onze koningin, regering en volksvertegenwoordigers en allen die het land dienen, van locaal t/m Europa. Moed en groet, dit najaar in! Uw ds. Casper van Dongen

Bericht van ds. C. van Duinen Gemankeerd studieverlof! Het was zo’n mooi lijstje dat ik had gemaakt voor ‘9/11 in New York’: eerst naar Marble Church waar om 11.00 uur een ‘Tri-faith Worship’ zou zijn (met een dominee, een rabbi en een imam). Dan in de vroege middag een panel discussie met die drie voorgangers. Dan naar Ground Zero downtown waar ’s ochtends de officiële herdenking was geweest, vandaar naar Soho voor een inloop-marathonconcert van ‘hedendaagse muziek’ van alle muzikanten die op 9/11/2001 in de stad waren (o.a. de naam David Bowie op het programma) . Daarna de Quakers op Rutherford Place, die vanaf 16.00 uur een programma hadden met stilte afgewisseld met straatmuzikanten uit de subway. Dan om 19.00 uur een concert van leden van de NY Philharmonic, afgewisseld met gedichten gelezen door allerlei bekende Newyorkers (w.o. John McEnroe). En tot slot later op de avond opnieuw downtown om de laserstralen te zien die in het donker omhoog gericht de twee torens zouden markeren. Met dat lijstje in de tas liep ik om half 10 ’s ochtends de deur uit. Verder dan de laatste trede van de trap buiten mijn ‘building’ ben ik niet gekomen. Op één of andere manier ben ik gestruikeld, en vanaf die ene hoge traptree op het trottoir geland, allereerst vol op mijn

mijn logeerkamer bij de familie op het ­platteland, gevlucht voor orkaan ‘Irene’

Union Seminary, gang begane grond. Kijkt rechts uit op de binnentuin.

Union Theological Seminary. Deel van de binnentuin. linkerhand. Dan denk je nog even met de schrik en een verstuikte pols weg te komen. Maar ‘voor de zekerheid toch even naar het ziekenhuis’ bleek wel verstandig te zijn. De pols bleek domweg gebroken te zijn. Pas in de loop van de middag was ik weer ‘thuis’ met de linkerarm gespalkt en in een mitella, en aan de zware pijnstillers. Op dat moment was de verwachting dat woensdag (13 september) de breuk operatief per dagbehandeling goed gezet zou worden, en dat ik mij vrij snel daarna redelijk zou kunnen redden. Nog geen reden om naar huis te komen dus, vond de dokter ook. Maandag (12 september) bleek de hoofdbottendokter dat anders in te schatten: geen haast, er moet binnen drie weken naar gekeken worden, gewoon eerst een afspraak maken, en dan zien we weer verder. Braaf probeer ik nog wel die afspraak te maken, maar toen bleek dat ‘geen haast’ betekende wachten tot vrijdag 23/9 voor de volgende afspraak. Bijna twee weken dus, met een gespalkte arm tot over de elleboog, geen stabiel gips, niet douchen, nog pijn, en maar een heel beperkt ‘support system’, hoe vriendelijk en behulpzaam de mensen om mij heen ook waren. Weer overleggen dus met het thuisfront, en besloten dat ik thuis toch beter af ben, hoe zuur het ook is om het studieverlof te moeten afbreken, als net het meest relevante deel ervan - de contacten met collega’s – na de zomerperiode zal gaan beginnen. Maar soms is het eenvoudigweg niet anders. En toen was ik woensdagmiddag 14 september weer gewoon terug in de Malakkastraat in Den Haag. Mijn huisarts is vandaag, donderdag 15 september, bezig het vervolgtraject voor mij te regelen. Ik ga ervan uit dat het met die pols de goede kant uit gaat tegen de tijd dat deze ‘Onderweg’ uitkomt. Ernstig is het allemaal niet, wel erg lastig en onhandig (zoals

dit typen met één hand!). En hoe jammer het allemaal ook is, het is ook heerlijk nu in mijn eigen huis onthand te zijn, met familie en vrienden op één telefoontje afstand, een goede hulp, en buurvrouw Liesbeth die mij vanavond eten komt brengen. Liever had ik nu voor u het mooie stuk geschreven over al die bijzondere activiteiten in New York, op 11 september, zoals de bedoeling was. En die zijn vast ook allemaal heel bijzonder geweest, ook al kan ik daar zelf geen verslag van doen. We zullen het hier nu dus mee moeten doen! U als geïnteresseerd lezer, en ik als gemankeerd voorganger. Op dit moment is nog niet duidelijk hoe het met het studieverlof verder gaat. Voor nu ben ik ziek gemeld. Maar in de volgende ‘Onderweg’ hoop ik vooral weer over heel andere dingen te kunnen schrijven! Met een hartelijke groet, ds. Corrie van Duinen

mijn plekje in de leeszaal van ‘Burke Library’, Union Theological Seminary. In augustus heerlijk koel en stil! 3

diaconaaT - diaconaaT - diaconaaT - diaconaaT

Diaconaal opbouwwerk Koffieochtend U bent inmiddels van mij gewend dat ik iets schrijf over de koffieochtend in de Vredeskapel. Terugblikkend op de vorige bijeenkomst kan ik met tevredenheid zeggen dat de opkomst goed was. Met veel belangstelling zaten we met 16 personen - zowel van de Duinzichtkerk als de Vredeskapel - te luisteren naar de boeiende lezing van Bob Feenstra over molens.

Data aankomende koffieochtenden Voor de komende maanden heb ik een aantal mensen bereid gevonden die invulling willen geven aan deze ochtend. Zet deze data alvast in uw agenda! 20 oktober Casper van Dongen, wijkpredikant van de deel­gemeenten Duinzichtkerk/Vredeskapel, komt zijn liefde voor klassieke muziek delen. 10 november Matthias Wenzel, consulent Ouderenwerk van St. Zebra, verzorgt een informatieochtend over “hoe ga ik om met ouder worden?” 15 december Carine Philipse, ziekenhuispredikant in Schiedam, zal een workshop verzorgen over moderne religieuze poëzie. Te zijner tijd krijgt u meer informatie over de inhoud van deze programma’s. Met vriendelijke groet,

De volgende bijeenkomst is op 22 september. Op het moment dat u dit schrijven onder ogen krijgt is deze al geweest. Ik zal u in een volgend bericht daarover vertellen.

Van de Z.W.O. commisie

Op het moment dat de kopij voor Onderweg ingeleverd moet worden ben ik op vakantie. Maar op de valreep las ik in Andersom, het magazine van Oikocredit Nederland d.d. augustus 2011, onderstaand artikel van Serana Stockmann. “Om het gezegde ‘het is niet al goud wat er blinkt’ aan te halen bij goudwinning, lijkt misschien wat flauw, maar de situatie van gouddelvers en de desastreuze gevolgen voor het milieu steken schril af tegen de blinkende kant van goud. Om die situatie te verbeteren werkt Solidaridad sinds 2006 aan duurzame goudmijnbouw. Oktober 2011 wordt het startschot gegeven voor de ‘Op weg naar Goed Goud’ campagne”. Zo mooi als bewerkt goud kan zijn, zo lelijk zijn de omstandigheden waarin de kleinschalige gouddelvers werken. 15 miljoen mijnbouwers zijn verantwoordelijk voor 20 procent van de goudwinning. Dagelijks staan zij bloot aan de giftige dampen van kwik dat onlosmakelijk is verbonden met goudwinning. Goud wordt gewonnen uit gemalen erts. Toegevoegd kwik scheidt het goud van het ertsgruis. ‘Het kwik hecht zich aan het goud. Om uiteindelijk alleen goud over te houden moet kwik verhit worden’, aldus Irene 4

Aklil Getachew M 06 2671.5707 E  [email protected]

Bosman, campagnemedewerker ‘Op Weg naar Goed Goud’. ‘De dampen die daarbij vrij komen, zijn ontzettend gevaarlijk’. Het gebruikte kwik wordt daarna weggegooid en zo lijden zowel mens als het milieu schade door goudwinning. De weg van Solidaridad De Colombiaanse mijnbouwgemeenschap Ono Verde (groen goud) werkt al jaren duurzaam. Wijs geworden door de slechte ervaringen die hun ouders met het kwik hadden, nam de volgende generatie mijnbouwers het initiatief om goud te delven zonder kwik. Hun werkwijze vormde de inspiratie voor het opzetten van een internationale duurzame standaard voor de 15 miljoen mijnbouwers. Irene Bosman: ‘Samen met Ono Verde, de Fairtrade Labeling Organisation (FLO) en de Association for Responsible Mining (ARM) hebben we de Fairtrade-Fairmined (FT-FM) standaard geïntroduceerd. Een mondiale standaard maakt het makkelijker duurzaam goud erkend te krijgen en te importeren.’ Het Chocogebied waar Ono Verde goud wint, maakt het mogelijk om goud te delven zonder kwik te gebruiken. In dat gebied zit het goud niet verankerd in het erts waardoor het ook zonder kwik gedolven kan worden. Om de laatste restjes goud van de modder te scheiden gebruiken ze sappen van een plantje uit het oerwoud, helemaal natuurlijk dus. In andere gebieden, waar toevoeging van kwik of cyanide de enige mogelijkheid is om goud los te krijgen van erts, worden de mijnbouwers getraind om veilig met deze middelen om te gaan. ‘Inmiddels is een aantal mijnbouwgemeenschappen gecertificeerd. Onlangs zijn mijnbouworganisaties uit Peru, Bolivia en Colombia bij elkaar gebracht om van elkaar te leren hoe de trainingen het meest efficiënt en effectief gegeven kunnen worden.’

Goed goud op weg naar de consument Duurzaam gedolven goud moet ook zijn weg vinden naar de consument. Ook daar zet Solidaridad zich voor in. In Nederland werkt de organisatie onder andere samen met de Federatie voor Goud en Zilver. Richting consumenten zocht Solidaridad samenwerking met de ontwerpster Bibi van der Velden. Speciaal voor deze campagne ontwierp zij een armbandje met messing ring. ‘Ondanks dat ik al jaren met goud werk was ik me niet bewust van de negatieve gevolgen die het heeft voor mens en milieu. Om de mijnbouwers te steunen heb ik dit armbandje ontworpen.’ Dat de consument duurzaam goud een warm hart toedraagt, blijkt wel uit de inmiddels 7000 verkochte armbandjes. De opbrengst van die verkoop vormt een bijdrage in de kosten van de trainingen. Irene Bosman is blij met zulke aantallen. ‘Het laat zien dat mensen de verduurzaming van goud belangrijk vinden. Het is nu van belang dat zoveel mogelijk mijnbouwers getraind worden. Het eerste Fairtrade-Fairmined goud komt hopelijk eind dit jaar op de Nederlandse markt. Dat wordt een belangrijk moment.’ U/je kunt het armbandje voor 15 euro bestellen via www.opwegnaargoedgoud.nl Wanneer u/je dit leest ben ik weer terug van vakantie. Eric Ebbink

Rectificatie Per abuis staat in de vorige Onderweg op p. 6 Paul Prakken als fotograaf vermeld onder de foto van ds. Alle Jonkman.

Diaconie van de Protestantse Gemeente te ­‘s-Gravenhage Diaconie Den Haag vraagt ­aandacht voor ongedocumenteerden Het gaat om misschien wel 20.000 mensen in Den Haag, de zogeheten ‘ongedocumenteerden’, 3 à 4% van de bevolking, en hun situatie verslechtert. Daarbij trekt de aanwezigheid van tal van arbeidsmigranten uit Midden- en OostEuropa – in de regio Haaglanden wel 20 à 30.000 – een zware wissel op de voorzieningen voor mensen aan de onderkant van de samenleving. De Diaconie van de Protestantse Gemeente van ’s-Gravenhage vraagt aandacht voor de situatie

van de ongedocumenteerden met een brochure Zonder geldige papieren in Den Haag. Deze brochure signaleert kort enkele actuele ontwikkelingen en knelpunten die deze mensen in toenemende mate het leven zuur maken. Het gaat dan vooral om vreemdelingendetentie en wetgeving, problemen van wonen, voedsel en gezondheidszorg, informele arbeid en de dreigende strafbaarstelling van illegaal verblijf. De brochure geeft concrete aanbevelingen aan overheid, welzijnswerk en kerken, en besluit met nuttige adressen en links. De tekst komt voort uit gesprekken met mensen die met en

Startzondag

Oogstdienst 1941 Foto van de ‘oogst’ van de Oogstdienst in de Duinzichtkerk op 26 oktober 1941. Op de trap van het liturgisch centrum hebben de gemeenteleden allerlei vruchten en bloemen neergelegd. Ons gemeentelid Cornélie van Haersma Buma (1940) vond dit fotootje (6 x 9) in het fotoalbum van haar moeder. Achterop staat : ‘Van deze druiven kreeg Inus in de gevangenis te Scheveningen.’ Deze Inus is haar vader, mr. Sybrand Marinus van Haersma Buma, geboren in Den Haag op 30 december 1903. Hij was burgemeester in Friesland en werd in maart 1941 door de Duitse rijks­ commissaris Seiss-Inquart uit zijn ambt ontslagen wegens zijn onverzettelijke

voor ongedocumenteerden werken vanuit diverse organisaties. De brochure Mensen zonder geldige papieren in Den Haag is de eerste in een reeks signaleringsbrochures van de Diaconie, Scherpstelling geheten, en is gratis verkrijgbaar bij Stek – stichting voor stad en kerk. Ze is tevens te downloaden van de website van de Diaconie, www.diaconiedenhaag.nl. A Postbus 371, 2501 CJ Den Haag. T (070) 318 16 16. E [email protected] W www.diaconiedenhaag.nl.

vaderlandslievende houding. Hij werd op 7 mei 1941 thuis, in Ysbrechtum, gemeente Wymbritseradeel, opgepakt en in Scheveningen opgesloten in de straf­ge-vangenis, het “Oranje-hotel”, waar vele verzetsstrijders gevangen zaten. Vanuit Scheveningen is hij in september 1942 overgebracht naar het concentratiekamp in Amersfoort, daarvandaan naar “Durchgangslager” Oberhausen en daarna naar concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg, waar hij op 11 december 1942 is omgekomen, kort voor zijn 39ste verjaardag. Zijn ouders woonden destijds in Dedelstraat 23 en waren zeer betrokken bij de Duinzichtkerk.

De foto’s van de startzondag in deze Onderweg werden gemaakt door Eric Ebbink en de familie Wieringa. 5

NOODKREET: Vrijwilligers voor de kinderkerk/ crèche gezocht in de Vredeskapel Al tweemaal eerder vroegen wij u, om er over na te denken, of u ons kon versterken in de kinderkerk en crèche van de Vredeskapel. Tot op heden zitten wij vergeefs op reactie te wachten. Vandaar dat wij u nogmaals vragen, via deze noodkreet, om versterking binnen de kinderkerk en crèche van de Vredeskapel. Waarom noodkreet zult u misschien zeggen? Inmiddels is het aantal vrijwilligers binnen de kinderkerk zo ver teruggelopen, dat we nu een kritiek punt hebben bereikt. Er komt steeds meer werk op steeds minder schouders te liggen.

in een nog verdere terugloop van het aantal kerkgangers. Jonge gezinnen, voor wie het toch al een grote veerkracht kost om überhaupt naar de kerk te komen, zullen de Vredeskapel niet meer kunnen bezoeken. Het reeds ingezette patroon van leegloop binnen de Vredeskapel, zal daarop exponentieel gaan toenemen. Immers, de jeugd is de toekomst! Neem deze toekomst weg en we kunnen de deuren sluiten. Uiteraard gaan wij ervan uit, dat u dit niet zal willen laten gebeuren. De leiding van de kindernevendienst heeft er daarom het volste vertrouwen in, binnenkort op uw steun te mogen rekenen.

Wat betekent het nu als er geen kindernevendienst en geen crèche meer mogelijk zijn in de Vredeskapel? Het zal resulteren

Dus, bent u jong of al wat ouder? Voelt u zich thuis in de Duinzichtkerk en Vredeskapel? Heeft u zelf wel, of geen

kinderen en vindt u het werken met ­kinderen leuk? Meldt u dan aan als vrij­ williger bij Dorothea Wieringa voor het leiden van de kindernevendienst/crèche in de Vredeskapel. De toekomst van onze kerk staat op het spel! Dorothea en Michel Wieringa aanmeldingen per E-mail: [email protected] aanmeldingen per telefoon: 070-3453679

Vakantie: als toeschouwer in de kerk Tijdens mijn vakantie op de Veluwe kwam ik in een kerkdienst terecht, waar ik me helemaal niet thuis voelde. Het verbaasde me, dat ik in kerkelijk Nederland de weg niet had kunnen vinden en dat het verschil tussen Randstad en Veluwe zo groot is. Mijn ervaring wil ik graag met u delen. Garderen, mijn favoriete vakantieoord, een lieflijk groen dorpje op de Veluwe. Maar kerkelijk is het hier geen pais en vree. De Hersteld Hervormde Kerk en de Voortgezette Gereformeerde Kerk in Nederland gaan hier stug hun eigen weg, los van de PKN. Ons lokte een openluchtdienst in Staverden, een half uur fietsen langs bos en hei. Half twaalf, lekker laat. Lunchpakket in de fietstas en uitgerekend op het moment van vertrek donkere wolken en dreigend gerommel… Nu even geen fietstocht over de hei en thuisblijven.

Doop van Saar Johanna Joukje Bakker op 28 augustus in de Vredeskapel. 6

Dan maar om half vijf naar de PKNdienst in de Hervormde kerk. Wel vreemd, in die ‘zware’ kerk. Hier vonden de ruimer denkende protestanten zeker onderdak sinds de oprichting van de PKN. Voor de zekerheid wel netjes gekleed in een rok. Bij aankomst grote schrik. Vrouwen en meisjes met hoeden in een stemmig mantelpak en mannen in het zwart. ‘Mogen we hier naar binnen zonder hoed?’ ‘Natuurlijk, iedereen is hier welkom, want wij zijn een PKN-gemeente. ’s Morgens om half tien, bij de ‘zware Bonders’, kan dat niet!’

Na enige aarzeling waagden we ons naar binnen. Een stap terug in de tijd. Een man in het zwart stond bij de deur. “Heeft u een Liedboek?” “We zingen hier alleen ‘Pusallumpies’… Een afkeurende blik op mijn witte rokje en ons blote hoofd. Tóch kregen we een Psalmboek. Het mooie orgel begroette ons met bekende gezangen. Vóór de dienst mocht dit wel bij deze ‘lichte tak’ van de Gereformeerde Bond. Het kerkgebouw straalde een calvinistische eenvoud uit. Weldadig en troostvol. Witgepleisterde muren. Koperen kroonluchters en tussen de hoge vensters een koperen kandelaar. Een typisch Hollandse houten preekstoel. We kozen een plaats achterin, tussen lege banken. Voelden ons twee heidense toeschouwers terzijde van het vrome volk. Tot onze vreugde ontdekten we nog enkele wereldse kerkgangers, zonder hoedje en in vakantiekledij. De kerkdeur ging dicht. We bleven de hele dienst zitten. Staan was er niet bij. Alleen tijdens het gebed rees de Kerkenraad op, zwarte mannen ter linker en ter rechter zijde van de dominee. De dienst voltrok zich geheel statisch, ingetogen en eerbiedig. Psalmen in de oude berijming, maar wel ritmisch gezongen. Schriftlezing uit de Statenvertaling. De preek duurde drie kwartier. Eén groot ‘memento mori’ (gedenk te sterven). (vervolg op pagina 7)

(vervolg van pagina 6)

Hervormde Kerk Garderen

Eindeloze verwijzingen naar Boven en de eeuwigheid. Telkens ‘de wereld’ tegenover ‘Gods volk’ . Ik richtte mijn ‘wereldse’ blik ook naar boven en zag door de boogvensters steeds dreigender wolken…‘Man, schiet op’ , sprak de duivel in mij, ‘ik wil naar huis, voordat de bui losbarst’ . Eindelijk klonk het bevrijdende Amen. Opluchting, want het gebed was kort. Daarna drie collectezakken en nog steeds zittend de zegen.

omdat we toeschouwer en geen deelnemer waren geweest. Oude vormen hadden voor mij de inhoud van het evangelie geblokkeerd. En tóch waren we gezegende mensen, want we kwamen droog thuis. ‘En nog nooit heb ik de Vredeskapel zo lief­ gehad’!2

Zwijgend verliet een ieder de kerk, zonder groet en zonder handdruk. ‘Koud, een voor een en ongeborgen’.1 Een stap terug naar het heden. Beschaamd,

1 U  it: ‘Licht dat ons aanstoot in de morgen’ van Huub Oosterhuis 2 Naar laatste regel van ‘Annunciatie’ van Jacqueline van der Waals

Corrie Kleijnendorst

WERKGROEP MARIENBRUNN Wanneer deze Onderweg bij u op de mat valt is het weekend van het bezoek van onze gasten uit Leipzig-Marienbrunn aangebroken. Want 29 september halen we 12 gemeenteleden van onze Partnergemeinde op van het station Den Haag Centraal en deze keer al om 15.22 uur. Twee andere Duitse gasten komen met eigen auto naar Den Haag. Voor het volledige programma wordt ­verwezen naar de flyers in onze beide kerken en ook naar het vorige nummer van Onderweg. Als het goed is heeft u zich al opgegeven voor de gemeentemaaltijd in de Duinzichtkerk op vrijdag 30 september om 19.00 uur (borrel vanaf 18.00 uur) en/of voor het diner bij Le Connaisseur op zaterdag 1 oktober om 17.30 uur. De programmaonderdelen op de ochtenden zijn vrij toegankelijk en worden zeer aanbevolen: Vrijdagochtend 30 september zal drs. Ineke Bakker, directeur van STEK en secretaris van de Diaconie van de PGG een lezing houden met als titel “Diaconale uitdagingen in een tijd van globalisering en ontkerkelijking”. Ds. Casper van Dongen zal de discussie

na afloop van de lezing leiden en tevens het weekend openen met een kleine “Andacht”. Zaterdagochtend 1 oktober zal Prof. Dr. Reinhard Turre, die jarenlang directeur was van de Diaconie in de deelstaat Saksen, een lezing verzorgen met als titel “Die diakonische Verantwortung der Kirchengemeinde”. Dit onderwerp is zowel voor onze gemeente hier in Den Haag als bij onze Partnergemeente in Leipzig actueel. Wat is de taak en verantwoordelijkheid van de plaatselijke kerkelijke gemeente in de huidige samenleving en dan vooral vanuit Diaconaal perspectief. Vertalingen van de lezingen zullen aanwezig zijn om over grenzen heen met elkaar over deze onderwerpen van gedachten te wisselen. De kerk is open vanaf 09.30 uur zowel op de vrijdag- als zaterdagochtend en het programma zal starten om 10.00 uur. De middagprogramma’s bieden de ge­legenheid om ons Den Haag te verkennen. Vrijdagmiddag 30 september een bezoek aan de Deutsche Evangelische Kirche aan het Bleijenburg en aan het Aandachtscentrum met een wandeling door het centrum onder leiding van enkele Gilde-gidsen.

Op zaterdagmiddag 01 oktober is er het bezoek aan het Hofje van Wouw en een heuse rondvaart door de Haagse grachten. We zien op beide middagen Den Haag dus eens van een andere kant. Op zondag 2 oktober wordt na de kerkdienst van 10.00 uur in de Duinzichtkerk, met als predikant ds. D.L. Schiethart, het officiële deel van het bezoek afgesloten bij de koffie na de dienst. Maandagochtend 3 oktober zwaaien we onze gasten uit op het Centraal Station waar hun trein om 10.38 uur zal vertrekken. We hopen u bij veel programmadelen te ontmoeten. Mocht u onverhoopt een intekenlijst niet hebben ingevuld en toch een middagprogrammapunt willen meemaken neem dan contact op met de werkgroep Marienbrunn: Tineke Koster, 070-328 13 17 Eric Ebbink, 070-324 92 18 Peter Sas, 06-17 37 04 65 Hartelijke groet namens de Kerngroep Marienbrunn, Peter Sas

Huiskamerbijeenkomst ‘Russisch-Orthodoxe ­spiritualiteit rondom ikonen’ Op 18 oktober a.s. zet ik mijn huis van 10 uur tot 12 uur weer open om iets over de achtergronden van ikonen te vertellen. Hoe langer ik er mee bezig ben, hoe meer dit onderwerp mij gaat boeien en daarom vind ik het uiterst plezierig om iets van deze wereld te vertellen om daarna – volgeladen met koffie of thee – iets van de eigen iconen te vertellen of liever: de vraag te stellen: “wat hebben

deze iconen ONS te vertellen?”. Ik kan u verklappen: “een heleboel!!”. Het is een intiem huiskamergebeuren dat op zichzelf staat. Op zaterdag 26 november wordt dus hetzelfde onderwerp behandeld (“zaterdag” i.v.m. anders mogelijke verhindering door het dagelijkse werk). Vanwege de beperkte ruimte dus graag het verzoek: “geeft u zo snel mogelijk op als u dit eens een keertje wilt meemaken”

(tel. 070-3241030). Ik geef u dan het adres door. Het zou voor mij heel prettig zijn om u op deze manier eens te mogen ontmoeten. Olga Fransen

7

Oecumenisch nieuws Ons wereldbeeld is drastisch veranderd en minder duidelijk en eenvormig. In een cyclus van vier lezingen zal Prof. dr. Sanders, bijzonder hoogleraar in de godsdienstfilosofie in Groningen, hierbij stil staan en ingaan op de moeilijke vragen voor het Christelijk geloof in de Christus Triumfatorkerk op 29 september, 24 november, 15 december en op een nog nader te bepalen datum in 2012 om 20.00 uur. Deze lezingen gaan respectievelijk over de sociaal-culturele veranderingen sinds de laatste vijftig jaar, de zoektocht naar Jezus en het ontstaan van de Christelijke kerk, het Christelijk geloof en het probleem van het kwaad en tenslotte in 2012 over creatie en evolutie. Evenals in vorige jaren zal ook dit najaar een catechetisch Leerhuis in de Melchiorzaal van de Paschaliskerk worden

georganiseerd. Dit Leerhuis zal bestaan uit vijf maandagavonden van 20.00 - 22.00 uur over het thema kinderen van Abraham. Omdat er een samenhang is in de vijf avonden, is het uitdrukkelijk de bedoeling in te schrijven voor de gehele serie en niet voor één enkele avond. De avonden vinden plaats op 10 oktober ( Ismaël en Isaac: kinderen van Abraham ; inleider pastoor Kurvers), 17 oktober (de joodse wortels van het Christendom; inleider pastoor Kurvers), 31 oktober (bezoek aan de Liberaal Joodse synagoge in den Haag, gevestigd aan de Prinsessegracht- Jan van Galenstraat; inleider rabbijn Soetendorp), 7 november ( de ontstaansgeschiedenis van de Islam : inleider pastoor Kurvers) en 21 november (bezoek aan de Haagsche Moslim Vereniging Noeroel Islam, plaats Noeroel Islam Moskee, Scheepensstraat 188, den Haag)

In de Doopsgezinde Paleiskerk spreekt op 27 september om 20.00 uur het Tweede Kamerlid Angelien Eijsink (PVDA) over het onderwerp “bestaat er een gerechtvaardige oorlog?” Op 15 oktober om 15.00 uur vindt een jubileumtentoonstelling over Menno Simons plaats, gevolgd door een informatieavond op 21 februari over het nieuwe Hindoe complex en op 16 maart, gevolgd door een voorstelling over Annie Zernike, beide om 20.00 uur. Op 24 april spreekt Huub Oosterhuis om 20.00 uur. Een ieder is van harte welkom. Nadere inlichtingen kunnen worden ingewonnen bij ondergetekende. Met vriendelijke groeten, Jan Piet Kleiweg de Zwaan Tel: 070- 350 28 40

informatief - informatief- informatief

Jaarbericht 2010 Fonds voor Ontwikkeling en Vernieuwing Het Fonds voor Ontwikkeling en Vernieuwing (FVOV) is een Fonds van de Protestantse Gemeente te ‘s-Gravenhage (PGG). De beheerscommissie van het Fonds bestaat uit afvaardigingen uit het College van Kerkrentmeesters, het College van Diakenen en de Algemene Kerkenraad. De middelen van het Fonds worden beschikbaar gesteld door de Colleges van Kerkrentmeesters en Diakenen. Het FVOV financiert initiatieven en projecten van kerken en verwante organisaties in Den Haag. Het gaat daarbij om activitei-

ten die op een nieuwe manier inhoud geven aan de opdracht van de christelijke gemeente. In de praktijk komen aanvragen veelal uit de Protestantse Gemeente, maar regelmatig worden ook aanvragen in oecumenisch verband gesteund, zoals de Haagse Kerkendagen. Aanvragen beperken zich tot de regio Den Haag. Er werden in 2010 subsidies verstrekt voor de jubileumviering 75 jaar Duinzichtkerk, de website van Kerk in Den Haag, de Haagse Dominicus, de Nacht van de Hoop,

de kerkenwaaier van de binnenstadkerken, een beleidsdag van drie wijkgemeenten, een symposium over kinderbijbels (Lutherse kerk), de ontwikkeling van Godly Play, een Bijbelspel voor kinderen, en voor de begeleiding van jongeren van de internationale Taizé-bijeenkomst. Het totaalbedrag aan subsidies was in 2010 ruim 23.500 euro. De beheerscommissie nodigt nadrukkelijk kerken en kerkelijke organisaties uit om een aanvraag in te dienen om hun innoverende activiteiten een zetje te geven met een bijdrage van het Fonds. Fonds voor Ontwikkeling en Vernieuwing Postbus 371 2501 CJ Den Haag T (070) 318 16 16 E [email protected]

Informatie gezocht over Kravo pad­vindstersgroep Bij het inventariseren van de collectie logboeken van het Nationaal Scoutingmuseum in Baarn trof ik onlangs een logboek aan van de Haagse padvindstersgroep Kravo (KRAchtig VOorwaarts) uit de periode 1933-1937. Het clubhuis van de Kravo-groep was gevestigd in de Madoerastraat. Uit de gegevens blijkt dat binnen deze groep

omstreeks 1936 een afdeling Joodse padvindsters actief was. Graag kom ik in contact met lezers van ‘Onderweg’ die mij nader kunnen informeren over de Kravogroep en in het bijzonder over deze sectie Joodse padvindsters. H. van Spanning tel. 070-325.13.10 e-mail: [email protected]

Christus Pantokrator, ikoon uit de 6e eeuw, Katharinaklooster, Sinaï. 8

PERSBERICHTEN Kaartverkoop Excelsior gestart. Op zaterdag 12 november geeft de Koninklijke zangvereniging Excelsior een uniek concert in de Elandstraatkerk te Den Haag, aanvang 20.15u Uitgevoerd wordt dan o.a. het oratorium A Child of Our Time van Michael Tippett, een heftig en ontroerend muziekdrama, gecomponeerd n.a.v. de gebeurtenissen in de Kristallnacht van 9 november 1938.

Afgelopen zondag heeft het koor op ­uitnodiging van de Amerikaanse ambassade enkele delen hieruit gezongen ­tijdens de 9/11 herdenking in de Kloosterkerk. Het oratorium gaat nl. over de wreedheid, waartoe ieder mens in staat is, maar ook over de geestelijke veerkracht en het verlangen en de hoop van ieder mens op de goede kant van het leven. Vijf negrospiri-

tuals vertolken deze laatste gevoelens op indrukwekkende wijze. Het concert wordt geleid door de vaste dirigent van het koor, Johan Sonneveld. Alle informatie is te verkrijgen op de website van het koor: www.kzvexcelsior.nl Kaarten zijn via de website te verkrijgen, maar ook telefonisch te bestellen bij Niek van der Geest, voorzitter Excelsior, telefoon 0703911987.

Agenda September Donderdag 29

20.00 uur

Donderdag 29 – Maandag 3 okt. Vrijdag 30

Oecumenische lezing prof. dr. Sanders, Triumfatorkerk Bezoek Partnergemeente Leipzig-Marienbrunn, zie ook elders in dit blad

10.00 uur

Lezing drs. Ineke Bakker, DZK

19.00 uur

Gemeentemaaltijd, DZK

Zaterdag 1

10.00 uur

Lezing prof. dr. Reinhard Turre, DZK

Maandag 3

18.30 uur

Maaltijdgroep, VK

Donderdag 6

20.00 uur

Gemeenteavond ‘Hoe verder?’, DZK

Maandag 10

20.00 uur

De “ware” vertaling o.l.v. drs. Tine Suttorp, ds. Henk van Laren en ds. Casper van Dongen, DZK Leerhuis o.l.v. pastoor Kurvers, Paschaliskerk

Oktober

20.00 uur Donderdag 13

10.00 uur – 11.30 uur

Bijbelkring, DZK

Maandag 17

20.00 uur

Het Psalmgebed o.l.v. ds. Casper van Dongen, DZK

20.00 uur

Leerhuis o.l.v. pastoor Kurvers, Paschaliskerk

Dinsdag 18

10.00 uur – 12.00 uur

Russisch-Orthodoxe Spiritualiteit rondom iconen o.l.v. Olga Fransen

Donderdag 20

10.00 uur – 12.00 uur

Koffieochtend VK met spreker ds. Casper van Dongen

Maandag 24

20.00 uur

Het Psalmgebed o.l.v. ds. Casper van Dongen, DZK

Woensdag 26

19.15 uur – 20.00 uur

Basiscatechese voor kinderen in groep 7 en 8 o.l.v. ds. Casper van Dongen, DZK

Donderdag 27

10.00 uur – 11.30 uur

Bijbelkring, DZK

9

Komende doopzondagen

Collecterooster Duinzichtkerk en Vredeskapel

De eerstvolgende doopzondagen in onze kerken zijn: Duinzichtkerk 30 oktober 11 december

ds. Van Dongen ds. Van Dongen

Vredeskapel 13 november

ds. Van Dongen

Wilt u van een van deze mogelijkheden gebruik maken dan kunt u dat (graag tijdig!) aangeven bij de betreffende predikant.

KERKDIENSTEN H.A., Heilig Avondmaal; w+c, Woord en Communie Duinzichtkerk, aanvang 10.00 uur 02/10 ds. D.L. Schiethart 09/10 ds. A. Karreman 16/10 ds. J.C. van Dongen 23/10 ds. G. Kalsbeek 30/10 ds. J.C. van Dongen, H.A. Vredeskapel, aanvang 10.30 uur 02/10 ds. K.J. Koffeman 09/10 ds. J.C. van Dongen 16/10 dhr. J.J. de Haan 23/10 ds. J.C. van Dongen, H.A. 30/10 Mw. Dr. Ch. van der Leest Bronovo, aanvang 10.00 uur 02/10 ds. E. Hulsman 09/10 past. J.C. Koeleman, w+c

16/10 ds. W. Steenbergen 23/10 ds. O.T. Boonstra 30/10 ds. E. Hulsman, H.A. Nebo, aanvang 11.30 uur 02/10 ds. E. Hulsman 09/10 past. J.C. Koeleman, w+c 16/10 ds. W. Steenbergen 23/10 ds. E. Hulsman 30/10 ds. J.C. van Dongen Oostduin, aanvang 10.00 uur 02/10 ds. A. Karreman 09/10 ds. T. Bergsma, H.A. 16/10 dhr. A. van der Weel 23/10 dhr. Iz. Born 30/10 dhr. Iz. Born

Van de redactie

02/10 Kerk en Israël Ondersteuning Wijkwerk 09/10 Diaconie: Interreligieuze Dialoog Jeugdwerk in de wijk 16/10 Kerk in Aktie, Werelddiaconaat Duinzichtkerk/Vredeskapel 23/10 Nederlands Bijbelgenootschap Duinzichtkerk/Vredeskapel 30/10 Hervormingsdag Duinzichtkerk/Vredeskapel

Er is een hand - Naar Genesis 1 en Openbaring 21 er is een hand aan het begin van de tijd licht wordt ten goede gegeven het leven de liefde gewijd de mens boven speling verheven tot Godskind, geliefd en geleid er is een hand boven de tijd een betrouwbare wachter al wat mensen ten kwade onaf is blijft in de duisternis achter er is een hand onder de tijd die wegdraagt van toeval en lot al wat mensen in liefde ontvalt is voorgoed en ten goede geborgen bij God

2011

Uiterste inleverdatum

Verschijningsdatum

er is een hand aan het eind van de tijd al wat God en wat mensen ooit in liefde begonnen wordt volmaakt en voltooid

8

06-10*

25-10

ds. Rein Algera

9

11-11

22-11

10

16-12

27-12

Inleverdata kopij 2011

* NB: wijziging i.v.m. herfstvakantie Noteer deze data s.v.p. in uw agenda. U kunt uw kopij tot uiterlijk op de aangegeven data vóór 12 uur inleveren. U kunt de kopij sturen of mailen naar bij het Kerkelijk Bureau: Van Hogenhoucklaan 89, 2596 TC, Den Haag, [email protected] én naar [email protected] (tekst, voor foto’s zie kader). Bij onderwerp graag vermelden ‘kopij Onderweg’. Uw foto in de Onderweg? De redactie van Onderweg is altijd op zoek naar foto’s voor in het blad. Heeft u foto’s gemaakt van bijeenkomsten en activiteiten in een van de kerken of van andere relevante gebeurtenissen? Stuur ze naar [email protected] (let op: dit is een ander e-mailadres, met meer ruimte voor grote fotobestanden). Uw foto’s zijn van harte welkom! 10