stadswandelgids
RODOS ΡΌΔΟΣ Inhoudsopgave Rodos – in het spoor van ridders, reizigers en veroveraars5 Reizigers in vroeger tijden 9 Een korte geschiedenis 13 ‘Wie is wie’ in ridderlijk Rodos 25 Bouwkunst 31 21 hoogtepunten 38
Wandeling 1 De ‘Verboden Stad’ - het Collachium
43
Wandeling 2 De ‘Burg’ – kerken & moskeeën
75
Wandeling 3 ‘La Judería’ – het Joodse kwartier
95
Wandeling 4 De Muren van Rodos
115
Wandeling 5 Het gedroomde wereldrijk – de Italiaanse erfenis
133
Extra wandeling Buiten de stadsmuren – de Acropolis van Rodos Literatuurlijst Index
151 158 160 3
Rodos – in het spoor van ridders, reizigers en veroveraars “Al die edele gebouwen bij elkaar, samen met de vestingwerken, maken Rodos tot één van de mooiste steden van het Oosten”, schreef de Franse abt en reiziger René Aubert de Vertot vol bewondering in 1727.
4
Voor miljoenen mensen staat de naam Rodos in de eerste plaats voor zon en zee. Maar Rodos is meer, véél meer dan dat. Het oude centrum – de ‘Old Town’ – van Rodos is een culturele topbestemming en is een reis op zich waard. Net als in de tijd van De Vertot is Rodos nog steeds één van de mooiste steden in het oosten van de Middellandse Zee. Verwacht geen opgepoetst openluchtmuseum; Rodos is niet altijd picture-perfect, leegstand en bomschade doen soms afbreuk aan het geheel. Maar alles bij elkaar genomen is Rodos een heel bijzondere stad, met een uniek architectonisch en historisch erfgoed. Nergens anders vind je de nalatenschap van zoveel culturen en beschavingen zo dicht bij elkaar: Grieks-Romeins, Byzantijns, Europees- middeleeuws, Osmaans-Turks, Sefardisch-Joods en Italiaans. Niet voor niets besloot de UNESCO in 1988 om de stad in zijn geheel op de prestigieuze Werelderfgoedlijst te plaatsen.
Waarom deze gids?
Over de stad en het eiland Rodos zijn al veel boeken en reisgidsen verschenen. Het ontbrak echter aan een aparte gids voor de ‘oude stad’ van Rodos. Om daarin verandering te brengen is deze gids geschreven. Een gids die recht doet aan het rijk geschakeerde ‘verhaal’ van de stad. De gids bevat daarom veel informatie en (nieuwe) feiten die nog nooit eerder bij elkaar zijn gebracht. Zes culturele ontdekkingsreizen
De ¡walk-it! Rodos is een stadswandelgids met daarin zes ‘culturele ontdekkingsreizen’. Deze voeren langs de hoogtepunten van de stad en door het doolhof van straten en stegen. Al wandelend ontdekt u Rodos, zijn geschiedenis, zijn bewoners en zijn bouwkunst. Walk-it!
5
21 hoogtepunten
Eenentwintig gebouwen in Rodos hebben een ster gekregen en het predikaat ‘bijzonder bezienswaardig’. Dit zijn de mooiste, opvallendste, belangrijkste, bijzonderste of best bewaard gebleven gebouwen van de stad. Hieronder een volledige lijst en korte karakterisering van deze gebouwen met daarachter de bladzijde-aanduiding, om snel meer te kunnen lezen.
E
Herberg van Spanje
De grootste herberg, recent in vroegere glorie hersteld. pag. 65
A
Havenpoort
De toegangspoort tot de stad, gebouwd om indruk te maken. pag. 45
B
Kastellania
De gotische rechtbank en handelsbeurs.
C
Nieuwe Hospitaal/ Archeologisch Museum
Beelden en kunstschatten uit de Oudheid in de zalen van het Ridderhospitaal. pag. 52 38
D
Herberg van Frankrijk
De mooiste herberg in de mooiste straat van Rodos pag. 63
Grootmeesterspaleis
Letterlijk en figuurlijk de kroon op Rodos. pag. 66
H
G
Suleymaniye moskee
pag. 47
F
De ‘eye-catcher’ van de voormalige ‘bazar’. pag. 77
Osmaanse bibliotheek
Unieke boekencollectie in achttiende eeuwse bibliotheek. pag. 77
J
I
Yeni Hamam
Het enige nog in werking zijnde Turkse badhuis in Griekenland. pag. 83
St. Fanourios
De populairste Grieks-Orthodoxe kerk in de stad. pag. 85 39
21 hoogtepunten
K
Ibrahim Pasja moskee
De oudste moskee van Rodos, nog steeds in gebruik. pag. 91
L
St. Catharinagasthuis
Eén van de mooiste gotische paleizen van de stad. pag. 106
M
Kadosh Shalom synagoge
De zestiende eeuwse synagoge en museum, recent gerestaureerd. pag. 111
N
Admiraliteit
Het voormalig bisschoppelijk paleis. pag. 111
O
Amboisepoort
Indrukwekkende poort in het meest gefotografeerde deel van de gracht. pag. 119 40
P
St. Jorisbolwerk
Het grootste en machtigste bolwerk. pag. 120
Q
St. Jansbolwerk
De hoofdpoort van de stad omgeven door een dubbel bolwerk. pag. 125
R
St. Nicolaasfort
Het fort dat de haven bewaakt, nu vuurtoren van de stad. pag. 131
S
Evangelismos Italiaanse reconstructie van de verloren gegane hoofdkerk van de Johannieters. pag. 138
T
Gouverneurspaleis
Venetië als inspiratie voor het paleis van de Italiaanse koloniale heersers. pag. 143
U
Tekke van Murat Reis
Verstild Osmaans Rodos op zijn mooist. pag. 144 41
Wandeling 1
De ‘Verboden Stad’ - het Collachium De ‘Verboden stad’ van Rodos is een stad binnen de stad. Dit was het exclusieve domein van de Johannieter ridderorde die van 1309 – 1522 heer en meester over Rodos was en de stad zijn huidige wereldberoemde uiterlijk gaf. Nergens anders in Rodos is de herinnering aan het ridderverleden zo tastbaar als hier. Hier besef je dat je in een stad wandelt die met recht is uitgeroepen tot werelderfgoed. Geconcentreerd op een klein oppervlak rijgen zich de beroemdste en belangrijkste monumenten van de stad aaneen: het hospitaal, de ridderherbergen en het paleis van de grootmeester. Bovendien zijn in deze gebouwen de belangrijkste musea van de stad ondergebracht. Het Archeologisch Museum is ondergebracht in de gotische zalen van het Nieuwe Hospitaal en het paleis van de grootmeester herbergt een prachtige collectie mozaïekvloeren en permanente tentoonstellingen over de geschiedenis van Rodos. Goede wijn behoeft geen krans. Dit is waar elk bezoek aan Rodos, hoe kort ook, om draait. Anders gezegd: wandeling 1 is een ‘must’. 42
43
Ierou Lochou
Mandrakihaven
rtiou
3. Kastellania
= bijzonder bezienswaar-
Lam
dig. Zie blz. 38-41 voor alle
pra
ki
Havenpoort
10. Platia Argyrokastrou
A
21 hoogtepunten. Gall
ias
Frankrijk
11. Museum voor
2. Platia Hippokratous
Volkskunst
B
D
Startpunt
20. Agia Triada 21. Herberg van Spanje
4. Arnaldopoort
12. Oude Hospitaal
22. Herberg van Provence
5. Museumplein
13. Municipal Art Gallery
23. Loggia van St. Jan
6. Herberg van Engeland
14. Tempel van Aphrodite
24. Grootmeesterspaleis
7. Nieuwe Hospitaal/
15. Arsenaal
25. St. Janskerk
16. Arsenaalpoort
26. Turkse school
Archeologisch
Mandrakihaven
17. Herberg van Italië
27. Osmaanse rechtbank
8. Panagia tou Kastrou
18. Huis van Villaragut
100 metermoskee 28. Suleymaniye
9. Herberg van Auvergne
19. Herberg van
Museum
C
Nea Agora
Havenpoort (Πύλη Θαλασσινή of Porta Marina)
E
F
De haven van Rodos
De beste manier om Rodos voor het eerst te zien is vanaf zee. Op zee heb je het mooiste zicht op de muren, daken, torens en minaretten en zie je de stad als een amfitheater rond zijn haven liggen. Dit is de manier waarop – tot de komst van vliegtuigen – de meeste bezoekers de stad voor het eerst zagen. En wat zij zagen was nauwelijks anders dan wat we nu zien. Hier, bij de indrukwekkende Havenpoort, wachtten ze tot de douanewachters hen tot de stad toelieten – of niet. Uitnodigend is de stad op het eerste gezicht trouwens niet. Hier geen gezellige mediterrane haven met terrassen en caféetjes aan het water. De hoge muren sluiten de stad totaal af en laten nauwelijks een blik toe op het leven daarachter. Maar dat is ook niet zo gek als je bedenkt ouri kti Saht dat Rodos niet Azomaar een stad was, maar een belangrijk bolwerk in de eeuwenlange strijd die het Christendom en de Islam hebben gevoerd om de heerschappij in de Middellandse Zee.
G
100 meter 15 16
14 13
10
Platia Argyrokastrou
24
9
12 11 19
Iparhou
8 Lachitos
Evdoxou
Agios Fanourios
Ippo da
s u
Ergeiou
Aischylou
ist
ote
lou
s
arou
Minoos
Simonidou
Th
Pind
Platia ton Evreon Martyron Lysippou
ise
ou
Behalve oorlogshaven was de haven ook nt io u handelshaven. De zee bracht inkomsten Juderia By
za
Promitheos
Fanourios
Ar
Dimosthei
Antheon
Aigeos
3
Symiou
Zinonos
2
Miltiado
Arionos
Antiothiou
44
Platia Hippokratous
Sokratou
Handelshaven
1 u o
Erm
Evdimou
start wandeling einde wandeling
6
Evripodou
bezienswaardig
5
Polydorou
Platonos
bijzonder bezienswaardig Platia
tos
7
Sokratous
route Xenofon
4
Agisandrou
mou
loniou
18
Collachium
27 28
17
Ermou
Iparchou
25 26
20
Ippoton
21
Pythogora
22 23
Kisthinou
1.
Fid
uit handel en piraterij. Daardoor lag de haven altijd vol met handelsschepen. De grote haven van Rodos heet nu Handelshaven of Kolonna (Εμπορικό Λιμάνι of Κολόνα). Tot de jaren 1930 begon de haven bijna meteen buiten de Havenpoort en spoelde het zeewater bij hoogtij tegen de muren. De Italianen legden de kades en de weg voor de muren aan en breidden de havenfaciliteiten uit. De Havenpoort is daardoor veel verder van zee komen te liggen en de oude douanekantoren zijn verdwenen. De muren die de stad van de haven scheiden kregen hun huidige uiterlijk rond 1470 onder leiding van grootmeester Gian-Battista degli Orsini. De havenmuren lijken onneembaar, maar dat zijn ze niet. De ridders vonden het niet nodig om aan deze kant van de stad sterkere muren te bouwen omdat ze voor de verdediging van de haven vertrouwden op hun vloot en op de forten die de haven bewaakten. Havenpoort
A
Ook de imposante Havenpoort (Πύλη Θαλασσινή of Porta Marina) ziet er sterker uit dan hij militair gezien is. Het belangrijkste doel van de poort was het inboezemen van ontzag bij alle bezoekers die Rodos betraden en vooral bij buitenlandse gezanten. Het indrukwekkende 45
wandeling 1
is Ma Evdom
Afstand: 1,1 kilometer
